ئەمڕۆ رۆژی جیهانی ئایدزە و نەتەویەكگرتوەكانیش ئاشكرایدەكات نزیكەی ٤٠ ملیۆن توشبوی ئایدز لە جیهاندا هەیە.
بەپێی نوێترین ئاماری بەرنامەی هاوبەشی نەتەوەیەكگرتوەكان بۆ بەرەنگاربونەوەی ئایدز، لە جیهاندا ٣٩ ملیۆن و ٩٠٠ هەزار توشبونی ڤایرۆسی ئایدز هەیە كە زۆرینەیان لە باشور و رۆژهەڵاتی ئەفریقان.
نەتەوەیەكگرتوەكان رایگەیاندووە بەهۆی پێشكەوتنی تەندروستیی و هۆشیاریی خەڵكەوە، توشبوون بە ڤایرۆسی ئایدز لە ساڵی ٢٠١٠-ەوە تا ئێستا بە رێژەی ٣٩٪ كەمیكردووە.
بە پێی ئەو ئامارانەی كە بڵاویان كردوەتەوە، هەر یەكە لە ئەفغانستان، میسر، فیجی، فیلیپین، پاپوا گینێی نوێ و سعودیە رێژەی توشبون بە ڤایرۆسی ئایدز لە وڵاتەكەیان پێچەوانەی جیهان بە رێژەی ١٠٠٪ یان دوو هێندە بەرزبووەتەوە.
ساڵی رابردوش لە هەرێمی كوردستان ٧٢ توشبوی ئایدز تۆمار كرا كە زۆرینەیان كەسانی بیانیبوون.
پزیشکێکی سلێمانی لە تاقیکردنەوەیەکدا پلەی یەکەمی لەسەر ئاستی عیراق بەدەستهێنا و بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانیش دەڵێت: " ئەمە سەلمێنەری ئەوەیە کە ئاستی فێرکاری لە سەنتەری سلێمانی لەبواری نەشتەرگەری یورۆلۆجی لە ئاستێکی باڵادایە".
بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی لە راگەیەندراوێکدا کە لە هەژماری فەیسبوک بڵاویکردووەتەوە، رایگەیاندووە: "(د. فەرمان محمد فرج) کە خوێندکاری بۆردی عیراقی و پزیشکی بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی بوو توانی پلەی یەکەم لەسەر ئاستی عیراق بەدەستبهێنێت لە تاقیکردنەوەی کۆتایی پسپۆڕی نەشتەرگەری یورۆلۆجی (گورچیلە و میزەڕۆ )".
لە راگەیەندراوەکەشدا هاتووە: ئەمە سەلمێنەری ئەوەیە کە ئاستی فێرکاری لە سەنتەری سلێمانی لەبواری نەشتەرگەری یورۆلۆجی لە ئاستێکی باڵادایە و ساڵانە پزیشکانی سلێمانی لە ریزی پێشەوەی دەرچووانی ئەو بوارەن لە بوردەکانی کوردی و عیراقی و عەرەبی و بوونەتە جێی شانازی بۆ شاری سلێمانی بەگشتی و بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی.
ئەمڕۆ رۆژی جیهانی ئایدزە و نەتەویەكگرتوەكانیش ئاشكرایدەكات نزیكەی ٤٠ ملیۆن توشبوی ئایدز لە جیهاندا هەیە.
بەپێی نوێترین ئاماری بەرنامەی هاوبەشی نەتەوەیەكگرتوەكان بۆ بەرەنگاربونەوەی ئایدز، لە جیهاندا ٣٩ ملیۆن و ٩٠٠ هەزار توشبونی ڤایرۆسی ئایدز هەیە كە زۆرینەیان لە باشور و رۆژهەڵاتی ئەفریقان.
نەتەوەیەكگرتوەكان رایگەیاندووە بەهۆی پێشكەوتنی تەندروستیی و هۆشیاریی خەڵكەوە، توشبوون بە ڤایرۆسی ئایدز لە ساڵی ٢٠١٠-ەوە تا ئێستا بە رێژەی ٣٩٪ كەمیكردووە.
بە پێی ئەو ئامارانەی كە بڵاویان كردوەتەوە، هەر یەكە لە ئەفغانستان، میسر، فیجی، فیلیپین، پاپوا گینێی نوێ و سعودیە رێژەی توشبون بە ڤایرۆسی ئایدز لە وڵاتەكەیان پێچەوانەی جیهان بە رێژەی ١٠٠٪ یان دوو هێندە بەرزبووەتەوە.
ساڵی رابردوش لە هەرێمی كوردستان ٧٢ توشبوی ئایدز تۆمار كرا كە زۆرینەیان كەسانی بیانیبوون.
پزیشکێکی سلێمانی لە تاقیکردنەوەیەکدا پلەی یەکەمی لەسەر ئاستی عیراق بەدەستهێنا و بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانیش دەڵێت: " ئەمە سەلمێنەری ئەوەیە کە ئاستی فێرکاری لە سەنتەری سلێمانی لەبواری نەشتەرگەری یورۆلۆجی لە ئاستێکی باڵادایە".
بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی لە راگەیەندراوێکدا کە لە هەژماری فەیسبوک بڵاویکردووەتەوە، رایگەیاندووە: "(د. فەرمان محمد فرج) کە خوێندکاری بۆردی عیراقی و پزیشکی بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی بوو توانی پلەی یەکەم لەسەر ئاستی عیراق بەدەستبهێنێت لە تاقیکردنەوەی کۆتایی پسپۆڕی نەشتەرگەری یورۆلۆجی (گورچیلە و میزەڕۆ )".
لە راگەیەندراوەکەشدا هاتووە: ئەمە سەلمێنەری ئەوەیە کە ئاستی فێرکاری لە سەنتەری سلێمانی لەبواری نەشتەرگەری یورۆلۆجی لە ئاستێکی باڵادایە و ساڵانە پزیشکانی سلێمانی لە ریزی پێشەوەی دەرچووانی ئەو بوارەن لە بوردەکانی کوردی و عیراقی و عەرەبی و بوونەتە جێی شانازی بۆ شاری سلێمانی بەگشتی و بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی.
زانایانی ڕووسیا توانیان بگەن بە دۆزینەوەیەک زانستی بۆ چارەسەرکردنی هەوکردنی مێشک کە پێشتر نەبووە، ئەمەش بە دەستکەوتێکی پزیشکی ناوازە دادەنرێت.
ماکسیم خاسناتینۆڤ، سەرۆکی توێژەران لە سەنتەری زانستی ڕووسیا بۆ تەندروستی خێزانی لە شاری "ئیرکوتسک"، ڕایگەیاند؛ لە چوارچێوەی ئەو توێژینەوانەی ئەنجاممان داوە بۆ پەرەپێدانی دەرمانێکی نوێ بە مەبەستی چارەسەرکردنی "هەوکردنی مێشک" کە نەخۆشییەکە بەهۆی ڤایرۆسێکی گواستراوەوە دروست دەبێت.
دەرمانەکە لە ڕووەکی "هلیلج کابلی" دروستکراوە، کە ئەم جۆرە بەرهەمە سروشتیانە کە لە سیستەمی پزیشکی وڵاتانی ئاسیادا بەکاردەهێنرێت، کە لە ڕێگەییەوە پێکهاتەیەکی دژە هەوکردنیان دۆزیوەتەوە کە دەکرێت کۆنترۆڵی هەوکردنی پەردەی مێشک بکات.
لە درێژەی هەواڵەکەشدا کە لە مالپەڕی سی ئێن ئێندا بڵاوکراوەتەوە، بەر لە بەکارهێنانی دەرمانەکە لە پلاندایە چەند تاقیکردنەوەیەکی لەسەر ئەنجامبدرێت بەمەبەستی سەلامەتی لە بەکارهێنانیدا ئەمەش لە کاتێکدا ئەم دەرمانە لە ئێستادا تاکە دەرمانە بۆ چارەسەرکردنی هەوکردنی مێشک بەردەست بێت، بەڵام ئەم چارەسەرە تایبەتمەندییەک جیای دەکاتەوە ئەوەش شێوازی هەڵگرتنیەتی کە تەنیا دەتوانرێت لە پلەی گەرمی نێوان ٤ بۆ ٨ پلەی سەدیدا هەڵبگیرێت.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی هەرێم رایدەگەیەنێت، تاوەکو ئێستا نزیکەی ٢٠٠ ملیۆن لیتر نەوتی سپییان دابەشکردووە، بەوپێیەش تاوەکو ئێستا ٩٩٥ هەزار و ٣٢٥ خێزان نەوتی سپییان وەرگرتووە.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی هەرێم لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، پرۆسەی دابەشکردنی نەوتی سپی بە نرخی پاڵپشتیکراو بەردەوامە و تاوەکو ٥ـی١٢ـی ٢٠٢٤، لە سەرجەم پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکان، ١٩٩ ملیۆن و ٦٧ هەزار لیتر نەوتی سپی دابەشکراوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە پارێزگای هەولێر ٦٧ ملیۆن و ١٧٠ هەزار لیتر نەوتی سپی واتە رێژەی لە (٨١٪) نەوت دابەشکراوە، لە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران ١٧ ملیۆن و ٤٠٧ هەزار و ٤٠٠ لیتر واتە رێژەی لە ( ٩٨.٥٪) نەوت دابەشکراوە، لە پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکانی سلێمانی بڕی ٧١ ملیۆن و ٤٧٣ هەزار و ٤٠٠ لیتر واتە لە (٦٧٪)ـی نەوت دابەشکراوە، لە پارێزگای هەڵەبجە بڕی ٤ ملیۆن و ٣٧٨ هەزار لیتر واتە لە ( ٧١٪) نەوتی سپی دابەشکراوە، لە پارێزگای دهۆک ٣٠ ملیۆن و ٧٤٢ هەزار و ٦٠٠ لیتر واتە لە (٦٨.٥٪)ـی نەوت دابەشکراوە و لە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆش بڕی ٧ ملیۆن و ٨٩٥ هەزار و ٤٠٠ لیتر (٦١٪) نەوتی سپی دابەش کراوە.
فەرمانگەکە دەشڵێت، ئێستا بڕی ٢٣٠ ملیۆن و ١٦٤ هەزار و ٢٧٦ لیتر نەوتی سپی دابینکراوە و بەسەر پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکاندا دابەشکراوە.
دەشڵێت، پشکی پارێزگای هەولێر و ئیدارەی سەربەخۆی سۆران لەو بڕەی کە دابینکراوە ٨٥ ملیۆن و ٢١٦ هەزار و ٩٥٣ لیترە، پشکی پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە ٩٩ ملیۆن و ١٨٢ هەزار و ٣٢٢ لیترە و پشکی پارێزگای دهۆک و ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆش ٤٥ ملیۆن و ٧٦٥ هەزار و یەک لیترە.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری ئەوەشی روونکردووەتەوە، لە کۆی ٢٣٠ ملیۆن و ١٦٤ هەزار و ٢٧٦ لیتر نەوتی سپی دابینکراو بۆ پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکان بڕی ١٩٩ ملیۆن و ٦٧ هەزار لیتر نەوتی سپی کە دەکاتە لە (٧٤٪) نەوتی سپی دابینکراو دابەشکراوە.
ئەندامێكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق چارەسەرێکی نوێی بۆ دابەشکردنی موچەی مانگی ١٠ خستەڕوو و دەڵێت، ئەگەر حكومەتی عیراق كورتهێنانی موچەی هەرێم پڕنەكاتەو دەبێت هەرێم لە داهاتی ناوخۆ پڕی بكاتەوە.
سروە محەمەد ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بە كوردسات نیوزی راگەیاند، ئەگەر حكومەتی عیراق لە دوو رۆژی داهاتوودا گوژمەیەكی دیکەی پارە رەوانەی هەرێم نەكات، ئەوا لەسەر حكومەتی هەرێم پێویستە بە زووترین كات بەو پارەیەی لەبەردەستیدایە كە ٧٦١ ملیار دینارە، مووچەی مانگی ١٠ دابەش بكات.
وتیشی، پابەند نەبوون بە بڕیارەكان دوو لایەنەیە، نەحكومەتی عیراق پابەندی بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی دەبێت، نە حكومەتی هەرێمیش پابەندی كۆبونەوەكان و ئەو گفتوگۆیانە دەبێت كە لە نێوان عیراق و هەرێم دەكرێن بۆ چارەسەركردنی پرسی موچە.
هەفتەی رابردوو عیراق ٧٦١ ملیار دیناری بۆ دابەشکردنی موچەی مانگی ١٠ی موچەخۆرانی هەرێم خستە سەر هەژماری بانکی وەزارەتی دارایی هەرێم، بەڵام هێشتا وەزارەتی دارایی هەرێم بڕیاری دابەشکردنی موچەی نەداوە و دەڵێت، پێویستە ئەو کورتهێنانەی بۆ موچە هەیە حکومەتی عیراق پڕی بکاتەوە.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی هەرێم رایدەگەیەنێت، تاوەکو ئێستا نزیکەی ٢٠٠ ملیۆن لیتر نەوتی سپییان دابەشکردووە، بەوپێیەش تاوەکو ئێستا ٩٩٥ هەزار و ٣٢٥ خێزان نەوتی سپییان وەرگرتووە.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری حکومەتی هەرێم لە راگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، پرۆسەی دابەشکردنی نەوتی سپی بە نرخی پاڵپشتیکراو بەردەوامە و تاوەکو ٥ـی١٢ـی ٢٠٢٤، لە سەرجەم پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکان، ١٩٩ ملیۆن و ٦٧ هەزار لیتر نەوتی سپی دابەشکراوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە پارێزگای هەولێر ٦٧ ملیۆن و ١٧٠ هەزار لیتر نەوتی سپی واتە رێژەی لە (٨١٪) نەوت دابەشکراوە، لە ئیدارەی سەربەخۆی سۆران ١٧ ملیۆن و ٤٠٧ هەزار و ٤٠٠ لیتر واتە رێژەی لە ( ٩٨.٥٪) نەوت دابەشکراوە، لە پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکانی سلێمانی بڕی ٧١ ملیۆن و ٤٧٣ هەزار و ٤٠٠ لیتر واتە لە (٦٧٪)ـی نەوت دابەشکراوە، لە پارێزگای هەڵەبجە بڕی ٤ ملیۆن و ٣٧٨ هەزار لیتر واتە لە ( ٧١٪) نەوتی سپی دابەشکراوە، لە پارێزگای دهۆک ٣٠ ملیۆن و ٧٤٢ هەزار و ٦٠٠ لیتر واتە لە (٦٨.٥٪)ـی نەوت دابەشکراوە و لە ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆش بڕی ٧ ملیۆن و ٨٩٥ هەزار و ٤٠٠ لیتر (٦١٪) نەوتی سپی دابەش کراوە.
فەرمانگەکە دەشڵێت، ئێستا بڕی ٢٣٠ ملیۆن و ١٦٤ هەزار و ٢٧٦ لیتر نەوتی سپی دابینکراوە و بەسەر پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکاندا دابەشکراوە.
دەشڵێت، پشکی پارێزگای هەولێر و ئیدارەی سەربەخۆی سۆران لەو بڕەی کە دابینکراوە ٨٥ ملیۆن و ٢١٦ هەزار و ٩٥٣ لیترە، پشکی پارێزگاکانی سلێمانی و هەڵەبجە ٩٩ ملیۆن و ١٨٢ هەزار و ٣٢٢ لیترە و پشکی پارێزگای دهۆک و ئیدارەی سەربەخۆی زاخۆش ٤٥ ملیۆن و ٧٦٥ هەزار و یەک لیترە.
فەرمانگەی میدیا و زانیاری ئەوەشی روونکردووەتەوە، لە کۆی ٢٣٠ ملیۆن و ١٦٤ هەزار و ٢٧٦ لیتر نەوتی سپی دابینکراو بۆ پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکان بڕی ١٩٩ ملیۆن و ٦٧ هەزار لیتر نەوتی سپی کە دەکاتە لە (٧٤٪) نەوتی سپی دابینکراو دابەشکراوە.
ئەندامێكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق چارەسەرێکی نوێی بۆ دابەشکردنی موچەی مانگی ١٠ خستەڕوو و دەڵێت، ئەگەر حكومەتی عیراق كورتهێنانی موچەی هەرێم پڕنەكاتەو دەبێت هەرێم لە داهاتی ناوخۆ پڕی بكاتەوە.
سروە محەمەد ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بە كوردسات نیوزی راگەیاند، ئەگەر حكومەتی عیراق لە دوو رۆژی داهاتوودا گوژمەیەكی دیکەی پارە رەوانەی هەرێم نەكات، ئەوا لەسەر حكومەتی هەرێم پێویستە بە زووترین كات بەو پارەیەی لەبەردەستیدایە كە ٧٦١ ملیار دینارە، مووچەی مانگی ١٠ دابەش بكات.
وتیشی، پابەند نەبوون بە بڕیارەكان دوو لایەنەیە، نەحكومەتی عیراق پابەندی بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی دەبێت، نە حكومەتی هەرێمیش پابەندی كۆبونەوەكان و ئەو گفتوگۆیانە دەبێت كە لە نێوان عیراق و هەرێم دەكرێن بۆ چارەسەركردنی پرسی موچە.
هەفتەی رابردوو عیراق ٧٦١ ملیار دیناری بۆ دابەشکردنی موچەی مانگی ١٠ی موچەخۆرانی هەرێم خستە سەر هەژماری بانکی وەزارەتی دارایی هەرێم، بەڵام هێشتا وەزارەتی دارایی هەرێم بڕیاری دابەشکردنی موچەی نەداوە و دەڵێت، پێویستە ئەو کورتهێنانەی بۆ موچە هەیە حکومەتی عیراق پڕی بکاتەوە.
لە هەشت مانگدا لە سنوری كرماشانەوە زیاتر لە پێنج ملیۆن تۆن كاڵا و بەربوم رەوانەی هەرێم و عیراق كراوە كە بەهاكەی زیاترە لە دوو ملیار دۆلار .
عەلی ئەسغەر عەباس زادە، بەڕێوبەری گومرگی پارێزگای كرماشان رایگەیاند، لە هەشت مانگی ئەمساڵدا ٣٤٩ هەزار ٧٠٥ بارهەڵگر لە مەرزەكانی پەروێزخان و خەسرەوی بڕی پێنج ملیۆن و ٦٠ هەزار تۆن كاڵا و بەروبومە شیرەمەنی و كشتوكاڵییەكان بۆ هەرێمی كوردستان و عیراق گواستوەتەوە.
وتیشی زۆرینەی كاڵاكان لە سنوری پەروێزخانەوە هەناردە كراوە و ئاسن و كاشی و میوە و سەوزە و بەرهەمە شیرەمەنییەكان بون.
بەڕێوبەری گومرگی كرماشان رونی كردوەتەوە لە ماوەی هەشت مانگی ئەمساڵدا بە بەهای دوو ملیارو ١٩١ ملیۆن و ٣٢٤ هەزار دۆلار كاڵای ئێرانی لەو سنورەكانی پەروێزخان و خەسرەوەی هەناردەی هەرێم و عیراق كراوە.
بۆ یەكەم جار لیژنەی خەڵاتی نۆبڵ بە ڤیدیۆ گفتوگۆی لەگەڵ نێرگز محەمەدی خاوەنی خاڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی كرد، كە ئێستا بە كاتی و بۆ چارەسەر لە زیندان ئازادكراوە.
لیژنەی باڵای سەرپەرشتیكردنی خەڵاتی نۆبڵ بڵاویكردووەتەوە، بۆ یەكەم جار توانیویانە لە رێگەی ڤیدیۆ گفتوگۆ لەگەڵ نێرگز محەمەدی بكەن كە خاوەنی خەڵاتی نۆبڵە بۆ ئاشتی لە ساڵی ٢٠٢٣ و ئێستا دەسەڵاتدارانی ئێران بۆ وەرگرتنی چارەسەر لە یەكێك لە نەخۆشخانەكانی ئەو وڵاتە بە شێوەیەكی كاتی لە زیندان ئازادیانكردووە.
ئاماژە بەوەشكراوە، لەو گفتوگۆیەدا نێرگز محەمەدی وتویەتی لەبەرئەوەی لە بەشی ژنان لە گرتووخانەی "ئیفین لە تاران هیچ هۆكارێكی ئاشكرای پەیوەندی و زانینی هەواڵی دەرەوە نییە، یەكێك لە هاوڕێ ژنە زیندانیكراوەكانی بە نهێنی پەیوەندی بە هاوسەرە زیندانیكراوەكەیەوە لە بەشی پیاوانی گرتووخانەكە كردووە، لەو رێگەیەوە زانیویەتی كە بووەتە خاوەنی خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی و لەو كاتەشدا هەموو ژنانی ناو گرتووخانەكە هاوریان كردووە: "ژن، ژیان، ئازادی".
سەرۆك كۆماری ئێران دەڵێت، گەلی سوریا تەنها بڕیاردەرە لەبارەی داهاتووی حوكمڕانی وڵاتەكەی و عراقچیش دەڵێت، مەترسیان هەیە لە هەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆیی لە سوریا.
مەسعود پزیشكیان سەرۆك كۆماری ئێران رایگەیاند، پێویستە بە زوترین كات شەڕ و ئاڵۆزییەكان لە سوریا كۆتایی بێت بۆ ئەوەی كە ئاشێكی ئاشتیدا دەرفەتی بڕیاردان بۆ گەلی ئەو وڵاتە دروستببێت بە مەبەستی دیاریكردنی چارەسنووس و داهاتووی وڵاتەكەی دوور لە توندوتیژی و دەستوەردانی دەرەكی وێرانكەر.
وتیشی، داوا لە هەموو وڵاتانی ناوچەكە دەكەن خۆیان بە دوور بگرن لە تێكەڵبوون لەگەڵ ئیسرائیل.
لای خۆیەوە، عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، تاران مەترسی هەیە لە هەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆیی و تایفی لە سوریا كە ببێتە شوێنێك بۆ سەرهەڵدانەوەی تیرۆر، هۆكاری سەرەكی رووخانی دەسەڵاتەكەی بەشار ئەسەدیش سوپای سوریا بوو كە هیچ بەرگرییەكی نەكرد، لەكاتێكدا پێشتر هەواڵگری ئێران هەموو زانیارییەكی رادەستی سوپای سوریا كردبوو كە خودی ئەسەدیش تووشی شۆك بوو لە وەڵامنەدانەوەی سوپای وڵاتەكەی بۆ هێرشی گرووپە چەكدارەكان.
لەسەر داوای روسیا، ئەمڕۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی سەبارەت بە رەوشی سوریا كۆدەبێتەوە.
چەند سەرچاوەیەكی دیپلۆماسی رایانگەیاند، كۆبونەوەكەی ئەنجومەنی ئاسایش تایبەت دەبێت بە رەوشی سوریا لە دوای روخانی دەسەڵاتی بەشار ئەسەد، كۆبونەوەكەش لەسەر داوای روسیا ئەنجام دەدرێت.
پێشتریش دیمتری پۆلیانسكی یاریدەدەری نێردەی روسیا بۆ نەتەوەیەكگرتوەكان رایگەیاندبوو، سەبارەت بە روداوەكانی ئەم دواییەی سوریا، روسیا داوای كۆبونەوەیەكی راوێژكاریی بەپەلەی داخراوی لە ئەنجومەنی ئاسایش كردووە.
بۆ یەكەم جار لیژنەی خەڵاتی نۆبڵ بە ڤیدیۆ گفتوگۆی لەگەڵ نێرگز محەمەدی خاوەنی خاڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی كرد، كە ئێستا بە كاتی و بۆ چارەسەر لە زیندان ئازادكراوە.
لیژنەی باڵای سەرپەرشتیكردنی خەڵاتی نۆبڵ بڵاویكردووەتەوە، بۆ یەكەم جار توانیویانە لە رێگەی ڤیدیۆ گفتوگۆ لەگەڵ نێرگز محەمەدی بكەن كە خاوەنی خەڵاتی نۆبڵە بۆ ئاشتی لە ساڵی ٢٠٢٣ و ئێستا دەسەڵاتدارانی ئێران بۆ وەرگرتنی چارەسەر لە یەكێك لە نەخۆشخانەكانی ئەو وڵاتە بە شێوەیەكی كاتی لە زیندان ئازادیانكردووە.
ئاماژە بەوەشكراوە، لەو گفتوگۆیەدا نێرگز محەمەدی وتویەتی لەبەرئەوەی لە بەشی ژنان لە گرتووخانەی "ئیفین لە تاران هیچ هۆكارێكی ئاشكرای پەیوەندی و زانینی هەواڵی دەرەوە نییە، یەكێك لە هاوڕێ ژنە زیندانیكراوەكانی بە نهێنی پەیوەندی بە هاوسەرە زیندانیكراوەكەیەوە لە بەشی پیاوانی گرتووخانەكە كردووە، لەو رێگەیەوە زانیویەتی كە بووەتە خاوەنی خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی و لەو كاتەشدا هەموو ژنانی ناو گرتووخانەكە هاوریان كردووە: "ژن، ژیان، ئازادی".
سەرۆك كۆماری ئێران دەڵێت، گەلی سوریا تەنها بڕیاردەرە لەبارەی داهاتووی حوكمڕانی وڵاتەكەی و عراقچیش دەڵێت، مەترسیان هەیە لە هەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆیی لە سوریا.
مەسعود پزیشكیان سەرۆك كۆماری ئێران رایگەیاند، پێویستە بە زوترین كات شەڕ و ئاڵۆزییەكان لە سوریا كۆتایی بێت بۆ ئەوەی كە ئاشێكی ئاشتیدا دەرفەتی بڕیاردان بۆ گەلی ئەو وڵاتە دروستببێت بە مەبەستی دیاریكردنی چارەسنووس و داهاتووی وڵاتەكەی دوور لە توندوتیژی و دەستوەردانی دەرەكی وێرانكەر.
وتیشی، داوا لە هەموو وڵاتانی ناوچەكە دەكەن خۆیان بە دوور بگرن لە تێكەڵبوون لەگەڵ ئیسرائیل.
لای خۆیەوە، عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران رایگەیاند، تاران مەترسی هەیە لە هەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆیی و تایفی لە سوریا كە ببێتە شوێنێك بۆ سەرهەڵدانەوەی تیرۆر، هۆكاری سەرەكی رووخانی دەسەڵاتەكەی بەشار ئەسەدیش سوپای سوریا بوو كە هیچ بەرگرییەكی نەكرد، لەكاتێكدا پێشتر هەواڵگری ئێران هەموو زانیارییەكی رادەستی سوپای سوریا كردبوو كە خودی ئەسەدیش تووشی شۆك بوو لە وەڵامنەدانەوەی سوپای وڵاتەكەی بۆ هێرشی گرووپە چەكدارەكان.
لەسەر داوای روسیا، ئەمڕۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی سەبارەت بە رەوشی سوریا كۆدەبێتەوە.
چەند سەرچاوەیەكی دیپلۆماسی رایانگەیاند، كۆبونەوەكەی ئەنجومەنی ئاسایش تایبەت دەبێت بە رەوشی سوریا لە دوای روخانی دەسەڵاتی بەشار ئەسەد، كۆبونەوەكەش لەسەر داوای روسیا ئەنجام دەدرێت.
پێشتریش دیمتری پۆلیانسكی یاریدەدەری نێردەی روسیا بۆ نەتەوەیەكگرتوەكان رایگەیاندبوو، سەبارەت بە روداوەكانی ئەم دواییەی سوریا، روسیا داوای كۆبونەوەیەكی راوێژكاریی بەپەلەی داخراوی لە ئەنجومەنی ئاسایش كردووە.
