عێراق
ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكانی عیراق رایدەگەیەنێت، پلانی ئەمنی لە یەكەم رۆژی سەرژمێری بە سەركەوتوویی جێبەجێكران و هیوادارن سبەینێش كارەكانی بەباشی بەڕێوەبچن.
تەحسین خەفاجی فەرماندەی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكانی عیراق راگەیاند، رۆژی یەكەمی سەرژمێری بەپێی كاری هێزە ئەمنییەكان سەركەوتوو بوو و هیچ ئاستەنگییەك بۆ هێزەكان دروست نەبوو.
دەشڵێت، گەلی عیراق لە گرنگی سەرژمێری تێدەگات و پابەندی بڕیاری قەدەغەی هاتوچۆ بوون و هێزە ئەمنییەكانیش ئەركەكانیان بە باشی راپەڕاند.
فەرماندەی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكانی عیراق وتیشی، بەپێی پلانی قەدەغەی هاتوچۆ بەغداد و پارێزگاكانی تریش كرابوون بە چەند بەشێكەوە، لە هەرێمی كوردستانیش پلانی قەدەغەی هاتوچۆی جێبەجێكراوە و گەشبینن سبەینێش بە سەركەوتوویی تێپەڕێت.
نەتەوە یەكگرتووەكان رایدەگەیەنێت، پرۆسەی سەرژمێری گشتی هەنگاوێكی گرنگ و مێژووییە بۆ ئایندەی وڵات، دەشڵێت، بەدواداچوونیان بۆ پرۆسەكە كردووە و پیشەییانە بەڕێوەدەچێت.
د. محەمەد حەسان نوێنەری تایبەتی ئەمینداری گشتی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عیراق دووپاتیكردەوە، وڵاتان پێشناكەون بەبێ پشتبەستن بە ئاماری ورد، پرۆسەی سەرژمێری ئامانجی گەشەپێدانە و نوێنەرایەتی قۆناغێكی گرنگ و مێژوویی لە عیراق دەكات.
ئاماژەی بەوەشكرد، ئەمڕۆ شایەتی هەنگاونانن بۆ ئایندەی عیراق، نەتەوە یەكگرتووەكانیش هاوبەشە لەگەڵ حكومەت لەم پرۆسەیە و پیرۆزبایی و دەستخۆشی لە عیراقیش كرد بۆ ئەو دەستكەوتە.
بەوتەی د. محەمەد حەسان، لە نزیكەوە چاودێری پرۆسەكەیان كردووە كە بە سەركەوتووانە بەڕێوەدەچێت و لە ماوەیەكی كەمدا وەڵامی هەموو ئەو كێشە و پرسیارانەی هاووڵاتیان دەدریتەوە كە ئاڕاستەی ژوورە ئۆپراسیۆنەکان دەكرێت.
سەرۆك وەزیرانی عیراق رایدەگەیەنێت، ئەمڕۆ رۆژێكی مێژووییە بۆ عیراقییەكان و بە ئەنجامدانی ئەو پرۆسەیە عیراقی نوێ بنیات دەنرێت.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق لە میانی سەردانیكردنی بنكەی سەرەكی سەرژمێری لە وەزارەتی پلاندانان رایگەیاند، ئەمڕۆ رۆژێكی مێژووییە لە عیراق و بە ئەنجامدانی سەرژمێری عیراقی نوێ بنیات دەنرێت لەسەر بنەمای زانیاری نوێ و ورد.
وتیشی، هۆشیاری هاووڵاتیان بۆ بەشداریكرن لە سەرژمێری ئاماژەیەكی گرنگە و مەرجەعی ئایینی رۆڵی هەبوو بۆ هاندانی هاووڵاتیان بۆ ئەوەی پێشوازی لە تیمەكان بكەن و بەشێك بن لە پرۆسەكە.
دەشڵێت، سەرژمێری پێشتر بە كاغەز ئەنجام دەدرا، بەڵام ئێستا زانیاری نوێ بەهۆی تەكنەلۆجیاوەیە و بە شێوەی ئەلیكترۆنی كارەكە ئەنجام دەدرێت و ئاسانكارییە.
ئەمڕۆ سودانی زانیاریی خۆی و خێزانەكەی لە سەرژمێری گشتی تۆماركرد و داوای لە هاووڵاتیان كرد هاوكاری تیمەكانی سەرژمێری بكەن و زانیاری دروست پێشكەش بكەن.
د. لەتیف رەشید سەرۆكی كۆماری عیراق، زانیارییەكانی خۆی لە سەرژمێری گشتی دانیشتوواندا لە سلێمانی تۆماركرد و داواش لە هاوڵاتیان دەكات هاوكاری تیمەكانی سەرژمێری بكەن.
سەرۆك كۆماری عیراق لە شاری سلێمانی زانیاریی خۆی پێشكەش بە تیمی سەرژمێری كرد و خۆی تۆماركرد و جەختی لە گرنگی سەرژمێری گشتی دانیشتوان كردەوە لە بەدەستهێنانی زانیاری و ئامار و داتای دروست كە خزمەت بە پلانەكانی گەشەپێدانی ئابووری و كۆمەڵایەتی دەكات و ڕەنگدانەوەی دەبێت لە پێشكەشكردنی خزمەتگوزاری كاریگەر بۆ هەموو عێراقییەكان.
سەرۆك كۆمار داواش لە هاووڵاتیان دەكات كە هاوكاری تیمەكانی سەرژمێری بكەن بۆ ئەوەی ئەم پڕۆسە گرنگە سەركەوتوو بێت و ئامانجە خوازراوەكانی بەدیبهێنێت.
وەزیری پلاندانانی عیراق داوا لە هاووڵاتیان دەكات هاوكاری تیمەكانی پرۆسەی سەرژمێری گشتی دانیشتوان بكەن و زانیاری دروستیان بدەنێ.
خالید نەجم، وەزیری پلاندانانی عیراق رایگەیاند، سەرژمێری دانیشتوان گرنگییەكی زۆری هەیە، چونكە رۆڵی دەبێت لە گرەنتیكردنی دادپەروەری كۆمەڵایەتی و ئابوری و باشتركردنی ئاستی خزمەتگوزارییەكان لەسەرجەم بوارەكاندا.
هەروەها داوادەكات هاووڵاتیان هاوكاری تیمەكانی سەرژمێری بكەن و زانیاری دروستیان بدەنێ، راشیگەیاند، پرۆسەی سەرژمێری گشتی تا كۆتایی رۆژی پێنجشەممە لەسەرجەم ناوچەكانی عیراق بەردەوام دەبێت.
سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق، لیژنەی دەستپاكی راسپارد بۆ ئامادەكردنی راپۆڕتێك لەسەر كاروباری وەزارەت و دەستە سەربەخۆكان و پارێزگاكان و فەرمانگە حكومییەكان و دەستنیشانكردنی هەر گەندەڵی و خراپ بەڕێوەبردنێك تێیاندا.
مەحمود مەشهەدانی، سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران لە نووسراوێكدا كە ئاڕاستەی لیژنەی دەستپاكی كردووە، لیژنەكەی راسپاردووە بە سوود بینین لە سەرجەم دەسەڵاتەكانی ناو ئەنجومەنی نوێنەران، لەنێویاندا دیوانی چاودێری دارایی، راپۆڕتێك لەسەر كاروباری وەزارەت و دەستە سەربەخۆ و پارێزگاكان و فەرمانگە حكومییەكان ئامادە بكات.
هەروەها، مەشهەدانی داوایكردووە لیژنەی دەستپاكی لە راپۆڕتەكەیدا دەستنیشانی هەر حاڵەتێكی گەندەڵی و خراپ بەڕێوەبردن لەو فەرمانگە حكومییانەدا بكات و هەڵسەنگاندنیان بۆ بكات، دوایین مۆڵەتیش بۆ پێشكەشكردنی راپۆڕتەكە بە ئەنجومەنی نوێنەران ١٥ـی كانوی دووەمی ساڵی داهاتووە.
دادگای داقوق بەهۆی وەرگرتنی زەوی نیشتەجێبوون سزای بەسەر ٢٨٠ بنەماڵەی شەهیددا سەپاند و هەر خێزانێك بە ١٠٠ ملیۆن دینار غەرامە كران.
دادگای داقوق لە دانیشتنێكی تایبەتدا لەسەر سكاڵایەك كە پەیوەست بوو بە ٢٨٠ بنەماڵەی شەهیدا بڕیاریدا هەر خێزانێك بە ١٠٠ ملیۆن دینار غەرامە بكرێت.
یەكێك لە ئەندامانی بنەماڵەی ئەو شەهیدانە بە كوردسات نیوزی راگەیاند، لەدوای پرۆسەی ئازادی عیراقەوە لەلایەن دەزگای شەهیدانی عیراقەوە لە كەركوك داوایان لێكرا كە مامەڵە بۆ پێشكەشی دەزگای شەهیدانی عیراق بكەن، لەكاتێكدا لە هەرێمی كوردستان موچەیان هەبوو و دواتر موچەكانیان راگیرا و مانگانە بڕی ١٠٠ هەزار دیناریان لێ وەرگیراوەتەوە لە بری ئەو موچانەی وەریان گرتووە.
دەشڵێت، لە دادگای داقوق سكاڵایەكی تریان لەسەر تۆماركرابوو كە زەوی نیشتەجێبونیان وەرگرتووە و دوای تاوتوێكردنی سكاڵاكە دادگا بڕیاریدا سزای ١٠٠ ملیۆن دینار بەسەر هەر خێزانێكدا بسەپێنێت.
باسی لەوەشكرد، ئەو زەوییەی كاتی خۆی وەریانگرتبوو، نرخەكەی ٥ ملیۆن دیناری كردووە كەچی ئێستا بە ١٠٠ ملیۆن دینار سزایان داون.
لە گەڕەكی زەهرای پارێزگای دیوانیە کەسێک لەسەر هێرشكردنەسەر كارمەندێكی سەرژمێری دەستگیركرا.
دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، بە پشتبەستن بە رێنماییەكانی بەڕێوەچوونی پرۆسەی سەرژمێری، مەفرەزەكانیان لە گەڕەكی زەهرای پارێزگای دیوانیە کەسێکیان دەستگیركردووە كە هێرشی كردووەتە سەر كارمەندێكی سەرژمێری.
ئەوەشی خستەڕوو، تۆمەتبارەكە رادەستی لایەنە پەیوەندیدارەكان كراوە بۆ گرتنەبەری رێوشوێنی یاسایی بەرامبەری.
دەزگای ئاسایشی نیشتمانی عیراق، داوا لە هاوڵاتییان دەكات، بە لەبەرچاوگرتنی گرنگی پرۆسەكە هاوكاری تیمەكانی سەرژمێری بكەن بە پێدانی داتا و ئاماری ورد.
وزارەتی پلاندانانی عیراق رایگەیاند، سەرژمێری گشتی لە عیراق بەپێی پێوەرە نێودەوڵەتییەكان بە هەماهەنگی نەتەوە یەكگرتووەكان جێبەجێ دەكرێت.
عەبدولزەهرە هنداوی وتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عیراق رایگەیاند، لیژنەیەكی راوێژكاری نێودەوڵەتی لەلایەن سندوقی نیشتەجێبوونی نەتەوە یەكگرتووەكان پێكهێنراوە، كە چەندین شارەزایی ئامار و سەرژمێری تیادایە و ئەو پرۆسەیە بەپێی پێوەرەكانی ئەو رێكخراوە ئەنجام دەدرێت و زانیاری تایبەت لەسەر دانیشتووانی عیراق بەردەست دەبێت.
وتیشی، هەماهەنگی لە نێوان وەزارەتی پلاندانان و دەستەی ئامار و سندوقی نەتەوە یەكگرتووەكان لەسەر ئاستی باڵا هەیە و بەدواداچوون لەسەر جێبەجێكردنی پرۆسەكە دەكرێت.
ئەمریكا پشتیوانی ئەنجامدانی سەرژمێری گشتی دانیشتووان دەكات لە عیراق و هەرێمی كوردستان و بە گرنگی دەزانێت بۆ داڕشتنی ستراتیژی سیاسی و ئابووری وڵات.
ئەلینا رۆمانۆسكی باڵیۆزی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە عیراق لە تۆڕی ئێكس بڵاویكردووەتەوە، لەم هەفتەیەدا یەكەمین سەرژمێری دانیشتوان لە عێراق لەدوای ساڵی 1997وە ئەنجام دەدرێت و سەرجەم پارێزگاكانی عیراق دەگرێتەوە.
دەشڵێت، ئەم سەرژمێرییە هەنگاوێكی گرنگە بۆ پێدانی زانیاری دروست كە بەشدارە لە داڕشتنی ستراتیژی سیاسی و ئابووری و گەشەپێدانێكی كاریگەر.
جەختی لەوەشكردووەتەوە، ئەمریكا پاڵپشتی ئەم هەنگاوە گەورەیە دەكات بەرەو بڕیاردان لە داتاكان لەلایەن حكومەتی عیراقەوە بۆ گەیاندنی خزمەتگوزارییەكان بە گەلەكەی.
دەستەی دەسپاكی عیراق لێكۆڵینەوە لە دۆسێیەكی گەورەی گەندەڵی تایبەت بە بردنی زێڕ بە نایاسایی دەكات.
دەستەی دەسپاكی عیراق لە راگەیەندراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، محەمەد عەلی لامی سەرۆكی دەستەكە فەرمانی كردووە فەرمانگەی یاسایی دەستەی دەسپاكی لێكۆڵینەوە دەستپێبكات لە دۆسێیەكی گەورەی گەندەڵی دارایی و كارگێڕیی تایبەت بە بردنی زێڕ بە نایاسایی لە رێگەی یەكێك لە فڕۆكەكانی سەر بە هێڵی ئاسمانی عیراق.
راشیگەیاندووە، لە ئێستادا دۆسێكە لە قۆناغی لێكۆڵینەوەی سەرەتاییدایە و وردەكارییەكانی بڵاوناكەنەوە، بەڵام لە داهاتوویەكی نزیكدا و دوای كۆكردنەوەی سەرجەم بەڵگەكان و دڵنیابوونەوە لە زانیارییەكان و دیاریكردنی تۆمەتباران، راپۆرتی كۆتایی لەبارەی ئەو دۆسێ گەورەیەی گەندەڵی بڵاودەكەنەوە.
لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایدەگەیەنێت، سەرژمێری گشتی دانیشتووان دەبێتە بنەمایەكی گرنگ بۆ دابەشكردنی داهات بەسەر پارێزگاكانی عیراقدا.
عەتوان عەتوانی سەرۆكی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایگەیاند، سەرژمێری گشتی دانیشتووان كە رۆژانی ٢٠ و ٢١ـی ئەم مانگە بەڕێوەدەچێت، پێویستە هەمووان لە پێناوی سەرخستنیدا پشتیوانی بكەن، چونكە دەبێتە بنەمایەكی گرنگ و باوەڕپێكراو بۆ راستكردنەوەی سەرجەم هێڵەكانی خزمەتگوزاری و گەشەپێدان و وەبەرهێنان و دەبێتە گرنگترین پێوەریش بە مەبەستی دابەشكردنی داهات و شایستە داراییەكان بەسەر پارێزگاكانی عیراقدا.
وتیشی، سەرژمێری گشتی دانیشتووان لە عیراق كە ٣٧ ساڵە ئەنجام نەدراوە، دەبێتە سەكۆیەكی بەرفراوانی داتا و زانیاری بۆ جێبەجێكردنی پرۆژە پیشەسازی و كشتوكاڵی و خزمەتگوزارییەكان، بۆیە ئەم سەرژمێرییە دەبێتە پرۆژەیەكی گرنگی نیشتیمانی و پێویستە هەموو عیراقییەكان بەشداری تێدا بكەن.
وەزارەتی بازرگانی عیراق ئامادەكاری دەكات بۆ ئەوەی بەم نزیكانە دەستپێشخەریی "سەبەتەی بیناسازی" رابگەیەنێت .
محەمەد حەنون وتەبێژی وەزارەتی بازرگانی عیراق رایگەیاند، كۆمپانیای گشتی بازرگانی كەرەستەی بیناسازی هەماهەنگی لەگەڵ كەرتی تایبەت هەیە بۆ ئامادەكردنی ٥٠ هەزار جۆری كەرەستەی بیناسازی و كارەبایی و تەندروستی بە شێوەو قەبارەی جیاواز.
ئاماژەی بەوەشكردوە، دوای راگەیاندنی دەستپێشخەریی "سەبەتەی بیناسازی" ، هاووڵاتیان دەتوانن داواكاری بۆ وەرگرتنی ئەو كەرەستانە لەڕێگەی پۆرتاڵی ئەلیكترۆنی "ئور"ەوە پێشكەش بكەن، دەستپێشخەرییەكیش هەیە بۆ گواستنەوەی كەرەستەكان بۆ ناونیشانی هاووڵاتی تۆماركراو لە سیستەمەكەدا لە سەرجەم پارێزگاكان دوای تەواوكردنی سەرجەم رێكارە یاساییەكان .
راوێژكارێكی سەرۆك وەزیرانی عیراق دەڵێت، گۆڕانكاریی وزاریی چوار بۆ پێنج وەزارەت دەگرێتەوە و گۆڕانكارییەكانیش پەیوەندییان بە كاری وەزارەت و وەزیرەكانەوە هەیە.
سەبهان مەلا جیاد، راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق ئاماژەی بەوەدا، گۆڕانكارییە وەزارییەكانی سودانی بەهۆی چۆڵ بوونی پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانەوە بۆ ماوەیەكی زۆر دواكەوتووە و ، پێویستی بە راوێژ و لێكتێگەیشتنی سیاسیی هەیە.
ئەوەشی خستەڕوو، گۆڕانكاریە وەزارییەكان چوار بۆ پێنج وەزارەت دەگرێتەوە و پەیوەندیی بە كاری وەزارەت و وەزیرەكانەوە هەیە، بە تایبەتی كە لە ماوەی سێ مانگدا كاری هەر وەزیرێك روون دەبێتەوە.
ئەو راوێژكارەی سودانی ئاماژەی بەوەشدا، لەلایەن لیژنەی تایبەتمەندەوە هەڵسەنگاندن بۆ ئەدای وەزارەت و وەزیرەكان دەكرێت و دواتر بە ڕاپۆڕتێك پێشكەشی سەرۆك وەزیران دەكرێت، وتیشی، رەنگە چەند لایەنێكی سیاسی ناڕەزایی دەرببڕن لە گۆڕانكارییە وەزارییەكان بەڵام تا ئێستا هیچ ناكۆكییەك لەسەر لەو بارەیەوە لەنێوان سودانی و لایەنەكاندا دروست نەبووە.
دەستەی دەسپاكی عیراق لێكۆڵینەوە لە دۆسێیەكی گەورەی گەندەڵی تایبەت بە بردنی زێڕ بە نایاسایی دەكات.
دەستەی دەسپاكی عیراق لە راگەیەندراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، محەمەد عەلی لامی سەرۆكی دەستەكە فەرمانی كردووە فەرمانگەی یاسایی دەستەی دەسپاكی لێكۆڵینەوە دەستپێبكات لە دۆسێیەكی گەورەی گەندەڵی دارایی و كارگێڕیی تایبەت بە بردنی زێڕ بە نایاسایی لە رێگەی یەكێك لە فڕۆكەكانی سەر بە هێڵی ئاسمانی عیراق.
راشیگەیاندووە، لە ئێستادا دۆسێكە لە قۆناغی لێكۆڵینەوەی سەرەتاییدایە و وردەكارییەكانی بڵاوناكەنەوە، بەڵام لە داهاتوویەكی نزیكدا و دوای كۆكردنەوەی سەرجەم بەڵگەكان و دڵنیابوونەوە لە زانیارییەكان و دیاریكردنی تۆمەتباران، راپۆرتی كۆتایی لەبارەی ئەو دۆسێ گەورەیەی گەندەڵی بڵاودەكەنەوە.
گرووپی مقاوەمەی ئیسلامی دەڵێت ئەگەر ترەمپ بەڵێنەكانی لەبارەی كشانەوە لە عیراق و راگرتنی شەڕی لوبنان و غەززە جێبەجێ بكات، هێرشەكانیان بۆسەر بەرژوەندییەكانی ئەمریكا رادەگرن.
سەركردەیەكی گرووپی مقاوەمەی ئیسلامی عیراق لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ گۆڤاری نیوزویكی ئەمریكی رایگەیاندووە، جیاوازییەكی گەورەی ترەمپ لەگەڵ جۆبایدن ئەوەیە كە سیاسەتی ترەمپ هێندەی بیركردنەوەیە لە بەرژوەندییە ئابوورییەكانی ئەمریكا لەناوخۆی وڵاتەكەی و دەرەوەش، ئەوەندە بیر لە هەڵگیرساندنی شەڕ ناكاتەوە، بەڵام سیاسەتی بایدن پێچەوانەی ترەمپە و ئەوەندەی بیر لە هەڵگیرساندنی شەڕ و ئاڵۆزی دەكاتەوە، ئەوەندە بیر لە پاراستنی بەرژوەندییە ئابوورییەكانی ئەمریكا ناكاتەوە.
وتیشی، سەرجەم گرووپە چەكدارەكانی ناو بەرەی مقاوەمەی ئیسلامی عیراق چاوەڕوانن دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا بەڵێنەكانی لەبارەی كشانەوەی هێزەكانی وڵاتەكەی لە عیراق و راگرتنی ئیسرائیل لە هێرش و بۆردومانەكانی بۆسەر كەرتی غەززە و لوبنان، جەختیشیكردەوە، ئەگەر ترەمپ بەڵێنەكانی بباتەسەر، ئەوانیش خۆیان لە هێرشكردنە سەر بەرژوەندییەكانی ئەمریكا دەپارێزن و هێرشەكانیشیان رادەگرن.