لە پەیامێکیدا بۆ کۆنگرێس، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا فەرمانی کردووە بە بڵاوکردنەوەی سیستمی بەرگری تاد لە ئیسرائیل.
بایدن پەیامێکی ئاڕاستەی کۆنگرێسی وڵاتەکەی کردووە و رایگەیاندووە، بۆ پتەوکردنی لایەنی بەرگری ئیسرائیل، سیستمی بەرگری ئاسمانی تاد لە ئیسرائیل جێگیر بکرێت.
پێشتریش پات رایدەر وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا رایگەیاندبوو، تیمێکی ئەمریکی گەیشتوونەتە ئیسرائیل بۆ کارپێکردنی ئەو سیستمە، تیمەکەش لە ئەندامانی سەربازی ئەمریکا و پێداویستییەکانی سیستمەکە پێکھاتبوون.
ئەوە یەکەمین جارنییە ئەمریکا ئەو سیستمە لە ناوچەکە جێگیربکات، لە ساڵی ٢٠١٩شدا ئەمریکا ئەو سیستمەی بۆ مەشق و بەرگری ئاسمانی لە ئیسرائیل جێگیرکردووە.
سیستمی بەرگری تاد سیستمێکی بەرگری مووشەکی پێشکەوتووە، بۆ بەرپەرچدانەوەی مووشەکی بالیستی دیزاین کراوە، بەشێکیشە لە تۆڕی بەرگری مووشەکی کە ئەمریکا بۆ پاراستنی ئامانجە ستراتیژییەکانی بەڕێوەیدەبات
بۆ تاوتوێکردنی ئالۆزییەکانی ناوچەکە و دوایین پێشھاتەکان، ئەمڕۆ عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران سەردانی بەغداد دەکات.
باسم عەوادی وتەبێژی حکومەتی عیراق رایگەیاند، بەھۆی گرنگی عیراق و رۆڵی بەرچاوی لە ھەردوو قەیرانی غەززەو لوبناندا، ئەمرۆ عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران سەردانی بەغداد دەکات و محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق ئاگاداردەکاتەوە لە دوایین وردەکاری دانوستانەکانی ئێران لە دوو ھەفتەی رابردوودا لەسەر ئاستی ھەرێمیی و نێودەوڵەتی ئەنجامی داوە سەبارەت بە ئالۆزییەکانی غەززە و لوبنان ، ھاوکات سودانی ھەوڵەکانی عیراق لەوبارەیەوە دەخاتەروو .
عەوادی دوپاتیشیکردووەتەوە کە حکومەتی عیراق کراوەیە بەرووی ھەر پێشنیازێک کە بە ئامانجی کۆتاییھێنان بە ئالۆزییەکان پێشکەشبکرێت.
لە ھەفتەی رابردووەوە، وەزیری دەرەوەی ئێران گەشتێکی بۆ رۆژھەڵاتی ناوەڕاست دەستپێکردووە و سەردانی لوبنان و سوریا و سعودیە و قەتەری کردووە، سەردانەکانیشی بە ئامانجی چڕکردنەوەی ھەوڵەکانە بۆ وەستاندنی جەنگ لە لوبنان و غەززە
بۆ ئامادەکاری ئەگەری وەڵامدانەوەی ئێران، ئەمریکا سیستمی بەرگری تاد لە ئیسرائیل جێگیر دەکات.
رادیۆی سوپای ئیسرائیل بڵاویکردەوە، ئەمریکا سیستمی بەرگری تاد لە ئیسرائیل جێگیر دەکات بۆ بەرپەرچدانەوەی مووشەکی بالیستی درێژ مەودا، لە ئەگەری ھێرش و ھەر وەڵامێکی ئێران بۆ سەر ئەو وڵاتە.
راشیگەیاند، جێگیرکردنی ئەو سیستمە لەسەر داواکاری ئیسرائیلە بۆ پیشاندانی ھاوپەیمانی بەھێزی ئەو وڵاتە و ئەمریکا.
پێشتریش ئیسرائیل بەڵێنیدابوو بە وەڵامدانەوەی ھێرشە مووشەکییەکەی ئێران، کە سێ بنکەی ئاسمانی لە ئیسرائیل و بنکەیەکی موسادی لە تەلئەبیب بە نزیکەی ٢٠٠ مووشەک لە سەرەتای ئەم مانگە، کردە ئامانج.
دەشڵێت، ئیسرائیل چەند دامەزراوەیەکی نەوتی ئێران دەکاتە ئامانج، بەڵام ھێرش ناکاتەسەر دامەزراوە ئەتۆمیەکان و ھیچ کەسایەتیەکی ئێرانی ناکرێتە ئامانج.
وتیشی، ئیسرائیل کاتی ھێرشکردنەکەی دیاری نەکردووە و سوپای ئامادەکردووە بۆ ھێرشەکە و چاوەڕوانی ئەوەن ئەنجومەنی وەزیرانی ئاسایشی ئیسرائیل فەرمانیان پێ بکات.
ھاوکات، رۆژنامەی واشنتۆن پۆست رایگەیاند، ئیسرائیل تا ئێستا لە قۆناغی دانانی پلاندایە بۆ وەڵامی ھێرشەکەی ئێران و لە راوێژدایە لەگەڵ ئیدارەی بایدن بۆ چۆنیەتی ئەنجامدانی ھێرشەکەی بۆسەر ئێران.
مقاوەمەی ئیسلامی لە عیراق رایگەیاند، بەرەبەیانی ئەمڕۆ بە درۆن ھێرشیانکردووەتە سەر ناوچەیەکی ئیسرائیل، بەڵام ھیچ زیانێکی گیانی نەبووە.
مقاوەمەی ئیسلامی لە عیراق لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، بەرەبەیانی ئەمڕۆ بە درۆن ھێرشیانکردووەتە سەر شاری ئیلات لە ئیسرائیل. دەشڵێت، ئەو ھێرشە لە تۆڵەی بۆردومانکردنی غەززە و لوبنان بووە و بەردەوامیش دەبن لە بۆردومانکردنی ئیسرائیل.
ھاوکات، سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، بەرگری ئاسمانی دوو درۆنی تێکشکاندووە کە ئاڕاستەی ئیسرائیل کرابوون و ئەو ھێرشە زیانی گیانی نەبووە، بەڵام ئاماژەی نەکردووە بەوەی کە ئەو درۆنانە لە کوێوە ئاڕاستە کراون.
ئەو ھێرشە لەکاتێکدایە کە رۆژی پێنجشەممە مقاوەمەی ئیسلامی لە عیراق رایگەیاند، بە درۆن دوو ھێرشیانکردووەتە سەر بەرزاییەکانی جۆلان لە ئیسرائیل.
بەھۆی زریانی میڵتن لە ویلایەتی فلۆریدای ئەمریکا، ١٤ کەس گیانیانلەدەستدا و ١١ ملیۆن کەسیش مەترسیان لەسەرە.
میدیاکانی ئەمریکا بڵاویانکردەوە، لەدوای ئەوەی زریانی میڵتن لە رۆژی پێنجشەممەوە بە خێرایی ١٩٣ کیلۆمەتر لە سەعاتێکدا گەیشتووەتە ویلایەتی فلۆریدای ئەمریکا زیانی گیانی و ماددی لێکەوتووەتەوە و ١٤ کەس بەھۆی زریانەکەوە گیانیانلەدەستداوە و ١١ ملیۆن کەسیش مەترسی ئەوەیان لەسەرە ژێرئاو بکەون بەھۆی لافاو و بەرزبوونەوەی ئاستی ئاو.
باس لەوەشکراوە، نزیکەی سێ ملیۆن کەس کارەبایان بڕاوە و چاوەڕێن ھێڵەکانی کارەبا چاکبکرێنەوە و کارەبایان بۆ بگەڕێتەوە.
ھاوکات جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، ھەزاران پۆلیس و کارمەندی فیدراڵی بۆ فلۆریدا نێردراون بۆ یارمەتیدانی لێقەماوان.
سەرۆک وەزیرانی لوبنان داوا لە ئەمریکا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکات فشار بخەنە سەر ئیسرائیل بۆ ئەوەی دەستبەجێ جەنگ لە دژی وڵاتەکەی رابگرێت.
نەجیب میقاتی لە وتارێکی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، ھەوڵەکانیان چڕکردووەتەوە بۆ وەستاندنی جەنگ و بۆردومانکردنی ھاوڵاتیانی مەدەنی و لەو چوارچێوەیەدا لەگەڵ ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا تاوتوێی ئەو بابەتەیان کردووە.
دەشڵێت، پابەندن بە بڕیاری ١٧٠١ی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ وەستاندنی جەنگ لە دژی لوبنان و داواش لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد فشار لە ئیسرائیل بکەن بۆ وەستاندنی جەنگ و داواشی لە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کرد بڕیارێک بۆ وەستاندنی جەنگ لە زووترین کاتدا لە لوبنان بدات و ئامادەن سوپای لوبنان لە باشوری وڵاتەکە جێگیر بکەن.
زریانی میلتۆن گەیشتە ویلایەتی فلۆریدا، کە زریانێکی زۆر بەھێز و مەترسیدارە، جۆ بایدنیش ھۆشداری داوەتە دانیشتووانی ئەو ویلایەتە کە روبەڕووی خراپترین زریان دەبنەوە لە ماوەی سەدەیەکدا.
بەپێی ناوەندی ئەمریکی بۆ زریانەکان، ئەو زریانە بایەکی بەھێز و بارانی لەگەڵدایە و خێرایی باکەی گەیشتووەتە ٢٧٠ کیلۆمەتر لە سەعاتێکدا. ئەمریکییەکانیش ئامادەکارییانکردووە و دەرگا و پەنجەرەی ماڵەکانیان داپۆشیوە، درەخت سەر شەقامەکانیش خوار بوونەتەوە و دوکان و شوێنە گشتییەکانیش داخراون.
ھاوکات جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا ھۆشداری دایە دانیشتووانی ئەو ناوچانەی فلۆریدا کە مەترسییان لەسەرە و رایگەیاند، روبەڕووی خراپترین زریان دەبنەوە لە ماوەی سەدەیەکدا.
زریانی میلتۆن کوبا و نیمچە دورگەی "یوکاتان"ی لە مەکسیک گرتەوە، بەڵام ھیچ زیانێکی گیانی لێنەکەوتەوە و تەنھا زیانی ماددی ھەبوو.
پێش زریانی میلتۆن، زریانی ھێلین ویلایەتی فلۆریدای گرتەوە، کە بەھۆیەوە دەیان کەس گیانیانلەدەستدا و زیانیان بەرکەوت.
بڕیارە ئەمڕۆ جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا و بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنییدا پلانی ھێرشکردنە سەر ئێران تاوتوێ بکەن.
پێگەی ئێکسیۆس لە زاری سێ لێپرسراوی ئەمریکییەوە رایگەیاند، چاوەڕوان دەکرێت ئەمڕۆ بایدن و ناتانیاھۆ پەیوەندی تەلەفۆنی ئەنجام بدەن و ئەگەر و پێشنیارەکان سەبارەت بە ھێرشکردنە سەر ئێران لە وەڵامی ئەو ھێرشانەی کردویەتییە سەر ئیسرائیل، باس بکەن.
ئەو پێگەیە ئەوەشی بڵاوکردەوە، پێشبینی دەکرێت وەڵامەکەی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران گەورە بێت و بۆردوومان بۆ سەر ئامانجی سەربازی و ھێرشی نھێنی ھاوشێوەی ھێرشکردنە سەر ئیسماعیل ھەنیە ، لەخۆبگرێت.
لای خۆشیەوە، پاتریک رایدەر وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا دەڵێت، لەگەڵ لایەنی ئیسرائیلی ھەماھەنگی دەکەن بۆ وەڵامدانەوەی ئێران، بەڵام جەختیش دەکەنەوە لەوەی رۆژھەڵاتی ناوەڕاست لە ئاڵۆزی زیاتر بەدوور بگرن و دەڵێن دیبلۆماسیەت چارەسەری ئاڵۆزییەکانی نێوان ئیسرائیل و لوبنانە.
سەرچاوەیەکی باڵای حزبوڵای لوبنان بە ئاژانسی فرانس پرێسی ڕاگەیاندووە، پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ھاشم سەفیەدین سەرۆکی ئەنجومەنی جێبەجێکاری پارتەکەو کاندیدی بەھێز بۆ جێگرەوەی نەسروڵا پچڕاوە.
ھاوکات سەرچاوەیەکی باڵای حزبوڵا ئاماژەی بەوەکردووە، دوای بۆردومانەکە، فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئیسرائیلی رێگری کردووە لە گەیشتنی تیمەکانی فریاگوزاری بۆسەر ئەو ناوچەیەی کە سەفیەدینی تێدا کراوەتە ئامانج.
سەرچاوەیەکی تری ناو حزبوڵاش باسی لەوەکردووە، تا ئێستا نازانن سەفیەدین لەو شوێنەدا بووە یان کێی لەگەڵدا بووە، بەڵام ئەوەی پشتڕاستکردووەتەوە کە پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ناوبراودا پچڕاوە.
سوپای ئیسرائیل بەیانی رۆژی ھەینی رایگەیاند بارەگای ھەواڵگری ناوەندی حزبوڵایان لە باشووری کردووەتە ئامانج، بەپێی سەرچاوە ئەمنیەکانی لوبنانیش، لەو بۆردومانەدا زیاتر لە ٧٠ تۆن تەقەمەنی تێدا بەکارھاتووە.
ناتانیاھۆ ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، وڵاتەکەی روبەروی گەورەترین ھێرش بوەتەوە لە مێژوودا و ھیچ وڵاتێک ئەوە قبوڵ ناکات، بۆیە مافی خۆیانە بەرگری لە خۆیان بکەن و جەختیشیکردوەتەوە لەوەی وەڵامی توندیان بۆ ھێرشەکەی ئێران دەبێت، راشیگەیاندووە، ھەموو ئەو ھێرشانەی لە غەززە و لوبنان و یەمەن و سوریا و عیراقەوە ئەنجام دەدرێن، ئێرانی لە پشت بۆیە ئیسرائیل سنوری بۆ دادەنێت.
لەلایەکی تریشەوە، دوای ئەوەی ئیمانوێل ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا داوایکرد ناردنی چەک بۆ ئیسرائیل رابگیرێت، ناتانیاھۆ داواکەی ماکرۆنی بە شەرمەزاری ناوبرد .
رۆژنامەی واشنتۆن پۆستی ئەمریکی، وردەکاری نوێی لەبارەی تەقاندنەوەی پەیجەرەکانی حزبوڵای ئاشکراکردووە و بە پشتبەستن بە سەرچاوە ھەواڵگرییەکانی ئیسرائیل دەڵێت، ماوەیەکی زۆر حزبوڵا بەدوای جێگرەوەی ئامێرە ئەلیکترۆنیەکانی پەیوەندیدا گەڕاوە، لەو چوارچێوەیەشدا مۆساد توانیویەتی دیزاینی چەند ئامێرێک بکات و لە ساڵی ٢٠١٥ دا ئامێری واکی تۆکی بباتە لوبنان بۆ دەستڕاگەیشتنی تەواوی پەیوەندییەکانی حزبوڵا.
سەرچاوەکان دەڵێن، بەدرێژایی ٩ ساڵ ئیسرائیل چاودێری پەیوەندییەکانی حزبوڵای کردووەو دواتر بژاردەی گۆڕینی ئامێرەکانی پەیوەندی ئامادەکردووە بۆ ئەوەی لە ھەر قەیرانێکدا بتوانێت دەستی پێیان بگات.
ئاماژە بەوەشکراوە، مۆساد توانیویەتی پێش حزبوڵا دەستی بەو ئەو ئامێرانە بگات لەرێی کۆمپانیا تایوانیەکەوە لەساڵی ٢٠٢٣ و مادەی تەقینەوەی تێدا چاندوون.
سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، لە ئەنجامی ھێرشێکی گروپە چەکدارەکانی عیراق بە درۆن بۆ سەر سەربازگەیەکی سوپای ئیسرائیل لە بەرزاییەکانی جۆلان، کە شەوی سێشەممە لەسەر چوارشەممەی رابردوو ئەنجامیداوە، دوو سەربازیان کوژراون و ٢٣ـی دیکەش بریندار بوون.
ھاوکات، رۆژنامەی یەدیعوت ئەحرونوتی ئیسرائیلی رایگەیاندووە، گروپی مقاوەمەی ئیسلامی لە عیراق بەرپرسیارێتی ھێرشەکەی بەرزاییەکانی جۆلانی لە ئەستۆگرتووە.
سوپای ئیسرائیلیش رایگەیاندووە، لە بەردەوامی ئۆپراسیۆنی سەربازی زەمینی سوپای ئیسرائیل بۆ سەر حزبوڵا لە لوبنان، ٢٥٠ چەکداری حزبوڵا کوژراون، کە لەنێویاندا ٢٠ فەرماندەی سەربازی گەورە ھەن.
ئەوەش لەکاتێکدایە، بەرەبەیانی ئەمڕۆ ئیسرائیل کۆبونەوەیەکی باڵای حزبوڵای لە باشووری لوبنان کردە ئامانج و یەکێک لە ئامادەبووانی کۆبوونەوەکەش، ھاشم سەفیەدینی پاڵێوراوە بۆ جێگرەوەی حەسەن نەسروڵا و تائێستاش چارەنووسی نادیارە
کەناڵی ١٣ـی ئیسرائیل بڵاویکردەوە، کابینەی جەنگی ئیسرائیل بڕیاریداوە وەڵامی ھێرشە مووشەکییەکەی رۆژی ١ـی ئەم مانگەی ئێران بۆ سەر تەلئەبیب بداتەوە.
ھەروەھا، رۆژنامەی یەدیعوت ئەحرونوت بڵاویکردووەتەوە، ئەمڕۆ ناتانیاھۆ زنجیرەیەک کۆبوونەوەی راوێژکاری لەگەڵ وەزیرەکانی ئەنجامدەدات.
ھاوکات، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بەوەدا، لەگەڵ دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل لە گفتوگۆدان لەبارەی چۆنیەتی وەڵامدانەوەی ھێرشەکەی ئێران، راشیگەیاند، لەئێستادا تاوتوێی سەپاندنی سزای نوێ بەسەر ئێراندا دەکەن.
سەرۆکی ئەمریکا جەختیلەوەشکردەوە، پێویستە ئیسرائیل لە وەڵامدانەوەی ھێرشەکەی ئێراندا، دامەزراوە ئەتۆمی و نەوتییەکانی ئەو وڵاتە نەکاتە ئامانج.
محەمەد باقری سەرۆكی ئەرکانی گشتی هێزە چەكدارەكانی ئێران، لەدوای هێرشە مووشەكیەكەی وڵاتەكەی بۆ سەر ئیسرائیل لە راگەیەنراوێكدا رایگەیاند، وڵاتەكەی توانای ئەوەی هەبوو سەرجەم ژێرخانی ئابوری ئەو وڵاتە بكاتە ئامانج، بەڵام تەنها ئامانجە سەربازیەكانی ئیسرائیلیان كردووەتە ئامانج.
ئاماژەی بەوەشكرد، لە ئەگەری هەر كاردانەوەیەك یاخود بە ئامانگجرتنی هەر پێگەیەكی ئێران لەلایەن ئیسرائیلەوە لە ناوچەكە، ئەوا وڵاتەكەی ئەمجارە بە هێرشێكی قورستر هەموو ژێرخانی ئابوری ئیسرائیل لە ناودەبات.
باقری راشیگەیاند، بە ٢٠٠ موشەكی بالیستی بەناوی فەتاح كە یەكەمینجارە وڵاتەكەی بەكاریدەهێنێت هێرشیانكردووەتە سەر ئیسرائیل، وتیشی، ٩٠٪ موشەكانیشیان بەسەرکەوتووی ئامانجەكانی لەناو خاكی ئیسرائیل پێكاوە.
کۆمپانیای فلای دوبەی رایگەیاند، بەھۆی مەترسییەکانی فراوانبوونی جەنگ لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست، گەشتەکانی ئەمڕۆ و سبەینێی بۆ ئوردن و عیراق و ئیسرائیل و ئێران ھەڵوەشاندەوە، بە تایبەت کە کایەتی ئاسمانی زۆرێک لە وڵاتان داخراون.
ھاوکات کۆمپانیای گەشتیاری جەزائیر گەشتەکانی بۆ لوبنان تا کاتێکی نادیار راگرتووە، ھەروەھا ئێر باڵتیک لە لاتیڤیا گەشتی ھاتن و چوونی بۆ تەلئەبیب راگرتووە.
راگرتنی گەشتەکان بەھۆی پەرەسەندنی ئاڵۆزییەکانە لە رۆژھەڵاتی ناوەڕاست، بە تایبەت کە شەوی رابردوو ئێران بە سەدان مووشەک ھێرشیکردە سەر ئیسرائیل.