د.لەتیف رەشید سەرۆك کۆمار پێشوازیکرد لە موحسین مەندەلاوی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران بە وەکالەت.
 

د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، پێشوازی لە محەمەد نوری عەبد رەبە سەرۆکی لیژنەی کارەبا و وزە لە ئەنجومەنی نوێنەران کرد و جەختی لە گرنگی چارەسەرکردنی کێشەکانی بەردەم کەرتی کارەبا کردەوە.

د.لەتیف ڕەشید سەرۆککۆماری عیراق لەگەڵ سائر غانمی سەرۆکی ئەنجومەنی ئەمیندارانی تۆڕی راگەیاندنی عیراقی و ئەندامانی ئەنجومەنەکەدا کۆبووەوە و دۆخی میدیای عیراقی و رێگاکانی پێشخستنی بۆ خزمەتی وڵات، تاوتوێکران.
 

د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لەکۆشکی بەغداد پێشوازی لە تسوی وی باڵیۆزی چین لە عیراق کرد.
 

د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عێراق مەرسومی کۆماریی رادەستی پارێزگاری دیالە کرد 
 

ئەمڕۆ ئاھەنگی کردنەوەی یارییەکانی ئۆڵۆمپیاد لە فەڕەنسا دەستپێدەکات و زیاتر لە ١٠٠ سەرۆکی وڵاتان و سەرۆک وەزیران و پادشای وڵاتان بەشدار دەبن، کە لەنێویاندا د.لەتیف ڕەشید سەرۆک کۆماری عێراق ھەیە.
 

د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عێراق جەختدەکاتەوە، عێراق بە پشت بەستن بە سەقامگیریی لەڕووی ئاسایش و سیاسی و ئابورییەوە، ھەوڵدەدات پەیوەندییەکانی بەشێوەیەکی ئەرێنی لەگەڵ وڵاتانی جیھان پەرەپێبدات.
 

د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عێراق، پێشوازیکرد لە عەمید مستەفا رەزا یاسری خاوەنی پلەی یەکەمی لە پاڵەوانێتی بنبڕکردنی بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە، کە لەلایەن وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە واشنتۆنی پایتەخت رێکخرابوو.
 

لە میانەی دیدارەکەدا، کە ئەمڕۆ سێشەممە ١٩-٣-٢٠٢٤، لە کۆشکی سەلام لە بەغداد بەڕێوەچوو، سەرۆککۆمار جەختیکردەوە لە پێویستی پاڵپشتیکردنی لێکۆڵینەوە و توێژینەوە پزیشکیییەکانی سەرجەم پسپۆڕییە جیاجیاکان لەڕێگەی سودوەرگرتن لە شارەزایی وڵاتانی پێشکەوتوی جیھان، ھەروەک ئاماژەیکرد بە پێویستی پەرەپێدانی پرۆگرامی زانستی و وانەوتنەوە لە زانکۆ و پەیمانگاکاندا.

سەرۆککۆمار دووپاتیکردەوە، کە زانکۆکانی عێراق ناوبانگێکی باشیان ھەیە بەوپێیەی زۆرێک لە خاوەن توانا و لێھاتوویی زانستی بەتایبەت لە بواری پزیشکیدا، لە ناوخۆی عێراقدا خوێندنیان تەواوکردوە.

لەلای خۆیەوە سەرۆکی کۆمەڵەی عێراقی بۆ لێکۆڵینەوە و توێژینەوەی پزیشکی کورتەیەکی لەبارەی کارەکانی کۆمەڵەکەیان و ئەو ئەرکانەی لەڕێگەی کردنەوەی خول و وۆرکشۆپ جێبەجێیان دەکەن خستەڕوو، تا بتوانن شان بە شانی پێشکەوتنەکانی بواری پزیشکی ھەنگاوبنێن، ھەروەھا باسی لە میکانیزمەکانی ھاریکاری نێوان کۆمەڵەکەیان و زانکۆ پسپۆڕەکانی عێراق کرد.

د.لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق، لەگەڵ جاسم محەمەد عەبوود سەرۆکی دادگای باڵای فیدراڵی کۆبۆوە و گفتوگۆیان کرد لەبارەی ناوەڕۆکی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی سەبارەت بە ھەژماری بانکی فەرمانبەرانی ھەرێم.

سەرۆککۆمار رایگەیاند، پرۆسەی سیاسی عێراق لەدوای ساڵی ٢٠٠٣ لەسەر چەند بنەمایەکی نەگۆڕ داڕێژراوە، کە خواستی سەرکردە سیاسییەکانی لەسەر بووە و لە دەستوردا بەڕوونی ھەرێمی کوردستان و ئەو دەسەڵاتانەی ئێستای پەسندکردووە، ھەربۆیە دەسەڵاتدارانی ھەرێم دەسەڵاتی تەواویان بەسەر ھەرێم و ھاووڵاتیاندا ھەیە، بەشێوەیەک کە جگە لە دەسەڵاتە تایبەتەکانی حکومەتی فیدراڵ، دەستوور و یاسا پێشێل نەکات.

لە بەرامبەردا سەرۆکی دادگای باڵای فیدراڵی، ئاماژەی بەوە کرد ئەو فەرمانبەرانەی ھەرێمی کوردستان کە بەھۆی کێشەی ھونەرییەوە دروستکردنی ھەژماری بانکییان دوادەکەوێت، دەتوانن بە کاش موچەکانیان وەربگرن، دووپاتیشیکردەوە، ناردنی پارە بۆ موچەخۆرانی ھەرێم بەردەوام دەبێت تاوەکو پرۆسەی بە بانکی کردنی مووچەی فەرمانبەران تەواودەبێت، بەوپێیەی ڕێوشوێنەکانی پرۆسەی بەبانکیکردن کاتی پێویستە.

فەرمانگەی راگەیاندنی سەرۆکایەتی کۆمار بڵاویکردەوە، سەرۆککۆمار لە کۆڕبەندەکەدا وتەیەکی پێشکەشکرد و ئاماژەی بە پێشکەوتنەکانی بەرھەمھێنانی غاز کرد، ھەروەھا جەختیکردەوە، پێش کۆتایی ساڵی ٢٠٢٣ پڕۆژەیەکی غاز خراوەتەکار و لەئێستادا و بۆ ئەمساڵی وەزارەتی نەوت سەرقاڵی ھەوڵی گەورەترە بۆ دەستپێکردنی زیاتر لە پڕۆژەیەکی غاز لە چەندین ناوچەی عێراق.

ھەروەھا ھەڵوێستی عێراقی بۆ پشتیوانی لە خەباتی گەلی فەڵەستین دووپاتکردەوە، ھەروەک ئیدانەی ھەوڵەکانی داگیرکەرانی بۆ لەناوبردنی گەلی فەڵەستین راگەیاند، جەختی لەوەشکردەوە، ئاسایش و سەقامگیریی تەواوی ناوچەکە بەدی نایەت تا گەلی فەڵەستین مافەکانی بەدەستنەھێنێت.

لە پەراوێزی لوتکەکەدا، سەرۆک کۆمار پێشوازی لە ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک کۆماری ئێران کرد و پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵات و رێگاکانی پەرەپێدانیان تاوتوێ کرد، سەرەڕای ئەوەی بایەخی بەڕێوەچوونی حەوتەمین لوتکەی سەرۆکی دەوڵەت و حکومەتەکانی کۆڕبەندی وڵاتانی ھەناردەکاری غازیان دووپاتکردەوە.

لەگەڵ گەیشتنی سەرۆککۆمار بۆ شوێنی بەڕێوەچونی کۆڕبەندەکە، لەلایەن عەبدولمەجید تەبون سەرۆکی جەزائیرەوە پێشوازی لێکرا.

لە کۆڕبەندەکەدا سەرۆککۆمار وتەیەکی پێشکەشکرد و ئاماژەی بەوەکرد، کە تائێستا ھەوڵە جیھانییەکان بەئاراستەی گەیشتنن بە ھاوسەنگی لەنێوان ئاسایشی وزە و کەمکردنەوەی دەردانی گازی ژەھراوی، ھەروەک زیانی کەمیی وزەش کەمتر نییە لە کاریگەرییەکانی گەرمبونی زەوی لەسەر مرۆڤ.

سەرۆککۆمار ئاماژەی بە پێشکەوتن کرد لە پرۆسەی سودوەرگرتن لە غاز و رایگەیاند، پێش کۆتایی ساڵی ٢٠٢٣ پڕۆژەیەکی غازی خرایە بواری جێبەجێکردنەوە، لەئێستاشدا و بۆ ئەمساڵ وەزارەت ھەوڵی زۆردەدات بۆئەوەی زیاتر لە یەک پڕۆژەی غاز لە چەند ناوچەیەکی عێراقدا دەستپێبکات.

لەبارەی دۆزی فەڵەستینیشەوە، سەرۆککۆمار دوپاتیکردەوە، پشتیوانی تەواو لە خەباتی گەلی فەڵەستین دەکەن، کە رووبەڕووی دەستدرێژیی ناڕەوا بووەتەوە، ھەروەھا ئەو ھەوڵە دڕندانانە ئیدانە دەکەن، کە بۆ لەناوبردنی لەبەرچاوی جیھاندا رودەدەن.

دەقی وتەکەی سەرۆککۆمار: 

برای بەڕێز سەرۆک عەبدولمەجید تەبون سەرۆکی حەوتەمین لوتکەی کۆڕبەندی سەرۆکی دەوڵەتان و حکومەتەکانی وڵاتانی ھەناردەکاری غاز

بەڕێزان، ئامادەبووان
سڵاوی خوای گەورەتان لێبێت

سەرەتا دەمەوێت سوپاسی دڵسۆزانەتان بکەم بۆ بانگھێشتەکەتان بەمەبەستی بەشداریکردن لەم بۆنە گەورە جیھانییەدا، لەکاتێکدا ئەمڕۆ جیھان تووشی ململانێی کەشوھەوا و وزە بۆتەوە و سەرەتاکانی سەردەمی گۆڕینی وزە و کاردانەوەی ئەم ململانێیانە لەسەر سەقامگیری کەرتی وزەی جیھانی دەرکەوتوە، ئەوە رونبۆتەوە کە جیھان پێویستی بە سەقامگیری و متمانە ھەیە لە کەرتی وزەدا، ھەروەک چۆن پێویستی بە خودی وزە ھەیە.

تائێستا ھەوڵە جیھانییەکان بەئاراستەی گەیشتنن بە ھاوسەنگی لەنێوان ئاسایشی وزە و کەمکردنەوەی دەردانی گازی ژەھراوی، زیانی کەمیی وزەش کەمتر نییە لە کاریگەرییەکانی گەرمبونی زەوی لەسەر مرۆڤ، ئەوەتا نزیکەی یەک ملیار مرۆڤ لە جیھاندا ھەن، کە دەستیان بە سەرچاوەکانی وزە ناگات و ژمارەکە ھێشتا لەزیادبوندایە، بەتایبەتی لەگەڵ ھەوڵە بەردەوامەکان بۆ نەھێشتنی سوتەمەنی ھەرزان کە ئاستی دەردانی گازی ژەھراوییان بەرزە، ئەمەش پاڵی بە کۆمەڵگەی مرۆییەوە ناوە، کە پێویستە کاربکات لەپێناو دانانی دیدگایەک بۆ گواستنەوەی دادپەروەرانە لە پرسی وزەدا، بەشێوەیەک کە کەشوھەوای ھەسارەکەمان بپارێزێت و کەس لەدوای خۆی بەجێنەھێڵێت.

سوتەمەنی بەردینی لە ماوەی دەیەکانی رابردودا ٨٠٪ی تێکەڵەی وزەی جیھانی پێکھێناوە و پێشبینی دەکرێت ئەم رێژەیە تا پێش ناوەڕاستی ئەم سەدەیە لە سەرووی ٦٠٪ەوە بمێنێتەوە. سەرەڕای ھەموو ئاڵنگارییەکان، وەزارەتی نەوتی عێراق لە ماوەی ١٠ ساڵی رابردودا بەرھەمھێنانی دوو ھێندە زیادکردوە و گەیشتوەتە (٤.٧) ملیۆن بەرمیل لەرۆژێکدا، ئەمەش وایکرد بە تەنھا عێراق بەشداربێت لە یەک لەسەر پێنجی زیادبوونی بەرھەمی جیھانی.

دەقی راگەیەندراوی کۆتایی کۆنفرانسی لایەنەکان لە (Cop٢٨) ئاماژەی بە پشتبەستن بە سوتەمەنی گۆڕدراو وەک پایەی سەرەکی گۆڕانکاری کردووە، کە پێشتر ئامادە بووە و ساڵانێکە لە دیدگای نیشتمانیمان بۆ پیشەسازی غاز ئامادەیە، چونکە ئەو رۆڵە مامناوەندییەی کە پیشەسازی غاز دەتوانێت لەڕێڕەوی گۆڕینی وزەدا بیگێڕێت، وادەکات گرنگ بێت لە چوارچێوەی پلان و ئامانجەکانی وڵاتدا سەرنج بخرێتەسەر ئەم پیشەسازییە.

رۆڵی کاریگەری غاز لە کەرتی وزەدا لە ھەردوو ماوەی نزیک و دوردا دیارە، تەنھا لەبەرئەوەنا کە ئەم سوتەمەنییە کەمتر ژینگە پیس دەکات، بەڵکو بەھۆی رۆڵی تەواوکەر و ھاوبەشیکردنیەتی لەگەڵ سەرچاوە پاکەکانی وزە و ئاسان بەکارھێنانیەتی لە کەرتی بەرھەمھێنان و لە پیشەسازییە سەرەکییەکاندا، کە لە تەکنیکە کارامەکانی بەرھەمھێنانی وزەوە سەرچاوە دەگرێت؛ وەک خولگە تێکەڵەکان بە کارایی نزیکەی ٦٥٪، یان لەبەرئەوەی مادەیەکی خاوە بۆ پیشەسازییەکانی پترۆکیمیایی، کە جیھان لە ھەموو حاڵەتێکدا پێویستی پێیەتی.

ئەمە ئەو رۆڵەیە، کە کۆڕبەندی وڵاتانی ھەناردەکاری غاز لەئێستادا دەیگێڕێت، بۆ گەیشتن بە سەقامگیری کە پاڵپشتی ھەناردەکاران و بەکاربەران دەکات، پێش ئەوەش پاڵپشتی خودی پیشەسازیی غاز دەکات، کە پێویستی بە ھەوڵ و پارەدارکردنی زۆر ھەیە لەسەرئاستی بەرھەمھێنان و ھەناردەکردن، باوەڕبوون بەم رۆڵەی کۆڕبەندەکەش ھاندەرێک بوو بۆ عێراق بۆ دەربڕینی خواستی خۆی لە چوونە ناو کۆڕبەندەکە وەک چاودێرێک، وەک ئامادەکارییەک بۆ گەیشتن بە ئەندامێتی کارا، بەتایبەتی کە کۆڕبەندەکە سورە لەسەر رێکخستنی دیدگاکان و ھەڵوێستەکان لەگەڵ رێکخراوی وڵاتانی ھەناردەکاری نەوت (ئۆپێک).

لەسەرئاستی کرداری و بنەمای ئەم دیدگایە، پڕۆژەی تەواوکاریی خولی پێنجەم و خولی شەشەممان دەستپێکرد، کە زۆربەیان کێڵگەی غازیی ئومێدبەخشن. لەلایەکی دیکەوە ئەنجومەنی وەزیران راسپاردەکانی دامەزراندنی سەکۆی غازی شلی لە بەندەری گەورەی فاو پەسند کرد، کە یەکەم جۆرە لە وڵاتدا بەمەبەستی بەھێزکردنی ئاسایشی وزە و ھەمەچەشنکردنی سەرچاوەکانی.

ھەروەھا ئێمە بە ھەنگاوی دیراسەکراو بەرەوپێشدەڕۆین بۆ سودوەرگرتن لە غاز، پێش کۆتایی ساڵی ٢٠٢٣ پڕۆژەیەکی غازی خرایە بواری جێبەجێکردنەوە، لەئێستاشدا و بۆ ئەمساڵ وەزارەت ھەوڵی زۆردەدات بۆئەوەی زیاتر لە پڕۆژەیەکی غاز لە چەند ناوچەیەکی عێراقدا دەستپێبکات.

دەقی راگەیەندراوی کۆتایی کۆنفرانسی لایەنەکان بریتیبوو لە سێ ھێندە زیادکردنی وزەی نوێبووەوە پێش ساڵی ٢٠٣٠، ئەم دیدە تازە نەبووە بۆ ستراتیژی وزەی عێراق، چونکە عێراق بە پەرۆشەوە کاردەکات لە بوارەکانی وزەی نوێبووەوە بە زیادکردنی تواناکانی بەرھەمھێنانی وزەی خۆر، ھەروەک یاداشتی لێکتێگەیشتن و گرێبەستی لەگەڵ کۆمپانیا نێودەوڵەتییە پسپۆڕەکان ئیمزاکردوە.

یەکەم تەندەری کەمکردنەوەمان دەستپێکردووە بۆ جێبەجێکردنی پڕۆژەکانی کەمکردنەوەی کاربۆن، کە لە قەواڵەکانی کاربۆنەوە پارەیان بۆ دابین دەکرێت بۆ پڕۆژەی سوتاندنی غاز لە کێڵگەیەکی خۆرھەڵاتی بەغدا. لەم بۆنەیەدا جەخت لەوە دەکەینەوە، کە وڵاتانی بەرھەمھێنەری نەوت دەتوانن رۆڵێکی گرنگ لەم بوارەدا بگێڕن بە کارکردن بۆ باشترکردنی کارامەیی وزە، چونکە کۆتوبەندەکانی کەشوھەوا بۆ بەرەنگاربونەوەی کاریگەرییەکانی سوتەمەنی بەردینییە لەسەر کەشوھەوا نەک خودی سوتەمەنی.

لەلایەکی دیکەوە رەشنوسی یاسای وزەی نوێبووەوە ئامادەکرا بۆ دامەزراندنی ھەیکەلی بەڕێوەبردنی ئەم دۆسیە گرنگە و دەرکردنی یاسای پێویست بۆ خێراکردنی کارەکان، لە ئەنجومەنی وەزاری بۆ وزەش خراوەتەڕوو.

ئەمڕۆ لەم بۆنە گەورەیەدا کۆدەبینەوە، بۆ جەختکردنەوە لەسەر رۆڵی کۆڕبەندی وڵاتانی ھەناردەکاری غاز وەک یاریزانێکی سەرەکی لە سەقامگیریی بازاڕ و دروستکردنی کاریگەری لەسەری، دەست لە دەست لەگەڵ رێکخراوی وڵاتانی ھەناردەکاری نەوت (ئۆپێک).

لێرەدا دەمانەوێت ستایشی رۆڵی مێژوویی جەزائیر بکەین، کە رۆڵێکی سەرەکییە لە چەسپاندنی نرخی نەوت و سەقامگیرکردنی بازاڕی جیھانی لەڕێگەی کارە پێشەنگەکانییەوە بۆ لێکنزیککردنەوەی بۆچونەکانی نێوان وڵاتانی ھەناردەکاری نەوت لە ناوەوە و دەرەوەی ئۆپێک لەپێناو گەیشتن بە کۆدەنگی مێژوویی.

ھەروەھا شانازیی دەکەین بە ئامادەبوونمان لە جەزائیر، وڵاتی ملیۆنێک شەھید، کە دوای سەربەخۆیی، لەلایەن حکومەتە نیشتمانییەکەیەوە رێزی لە عێراق گرت و یەکەم سەردانی رەسمی بۆ رێکخرا.

لەکۆتاییدا، لەکاتێکدا خەباتی گەلی جەزائیر بیر دەھێنینەوە، پشتیوانی تەواوی خۆمان بۆ خەباتی گەلی فەڵەستین دوپاتدەکەینەوە، کە روبەڕوی دەستدرێژیی ناڕەوا بووەتەوە، ھەروەھا ئەو ھەوڵە دڕندانانە ئیدانە دەکەین، کە بۆ لەناوبردنی لەبەرچاوی جیھاندا رودەدەن. ئاسایش و سەقامگیری تەواوی ناوچەکە بە بێ ئەوەی گەلی فەڵەستین مافە تەواوەکانی خۆی بەدەستبھێنێت، بەدی نایەت، لەپێشەوەدا دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان، کە قودسی پیرۆز پایتەختی بێت.

دوبارە سڵاوی خوای گەورەتان لێبێت.

لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی "حەدەس"، د. لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق رایگەیاند، وەرگرتنەوەی دەسەڵاتەکان لە ھەرێمی کوردستان رێی تێناچێت، چونکە دەستورین و ھیچ لایەنێکیش نییە بیەوێت ئەو کارە بکات.

سەبارەت بە کێشەکانی ھەرێم و بەغداد سەبارەت بە بودجە و نەوت دەڵێت، دانوستانەکان بەردەوامن بۆ چارەسەرکردنیان.

لەبارەی پرسی کشانەوەی ھێزی ھاوپەیمانانیش رایگەیاند، ئەو پرسە بە رێککەوتن لەگەڵ حکومەتی عێراق کراوە و مانەوەشیان لە وڵاتدا، پەیوەستە بە مەترسییەکانی داعشەوە، لەگەڵ ئەوەشدا سوپای عێراق ئامادەیە بۆ تەحەددای ناوخۆیی و دەرەکی.

سەرۆککۆمار دووپاتیشدەکاتەوە، ناتوانن پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئەمریکا پشتگوێ بخەن، لەگەڵ ئەوەشدا پەیوەندییەکانیان لەگەڵ کۆماری ئیسلامی ئێران و تورکیا باشە.

لەبارەی ھێرش و پەلامارەکانی وڵاتانی دراوسێشەوە باسی لەوەکرد، دژی پێشێلکاریی ئەمنیین لە وڵات جا لە ھەرلایەنێکەوە بێت بە تورکیاشەوە، ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، گفتوگۆکانیان لەگەڵ تورکیا بەردەوامن بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان.