جیهان
وەزیری دەریایی یۆنان لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، تورکیا جارێکی تر لە دەریای ئیجە" پابەندییەکانی بەرامبەر بە یەکێتی ئەوروپا پێشێل کردووە."کیریاکوس میتسوتاکیس" سەرۆک وەزیرانی یۆنانیش ئەو وڵاتەی تۆمەتبار کرد بە قۆستنەوەی دۆسیەی کۆچبەران و وتی، تورکیا بەلەمی کۆچبەران بەرەو کەناراوەکانی وڵاتەکەی ئاڕاستە دەکات.
بەپێی ئامارەکانی کۆمسیۆنی باڵای پەنابەرانی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان، لە سەرەتای ئەمساڵەوە زیاتر لە ٢ ھەزار و ٥٠٠ کەس لە تورکیاوە دەریای "ئیجە"یان تێپەڕاندووە، لە کاتێکدا ساڵی رابردوو ژمارەیان ٩٧٠٠ کەس بووە و زیاتر لە ١٠٠ کەسیش گیانیان لەدەستدا.
بڕیارە رۆژی ٢٩ ی ئەم مانگە دانوستانەکانی ڤییەننا لەنێوان ئێران و وڵاتانی خۆرئاوا بە بەشداری ناراستەوخۆی ئەمریکا دەستپێدەکاتەوە ، ئەوەش دوای ئەوەی بۆ ماوەی شەش مانگ دانوستانەکان لەلایەن ئێرانەوە راگیران .
لەو بارەیەوە ھۆریست زیھۆڤەر وەزیری ناوخۆی ئەڵمانیا داوای لە کۆمسیۆنی ئەوروپا کرد، ڕێکاری توند بۆ ڕێگری لە لێشاوی کۆچبەران لە بێلاروسەوە بەرەو پۆڵەندا بگرێت و ھاوکاری ئەو وڵاتە بکەن لە دابینکردنی سەقامگیری بۆ سنوورەکانی.
ھاوکات نید پرایس وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، نیگەرانن لەو ڕەوشەی لە سنوورەکانی پۆڵەندا و بێلاروس ڕوویدا و بە توندی ئیدانەی بەکارھێنانی کۆچبەران وەک کارتی سیاسی لەلایەن ئەلیکساندەر لۆکاشینکۆ سەرۆکی بیلاڕوسەوە دەکەن، داواشی کرد ئەو وڵاتە لێشاوی کۆچبەران بەرەو سنوورەکانی ئەوروپا ڕابگرێت.
وەزارەتی دەرەوەی کۆریای باکور ڕایگەیاند، ڕاپۆرتی یەکێتی ئەوروپا سەبارەت بە ڕەوشی مافی مرۆڤ لە وڵاتەکەی دوورە لە ڕاستییەوە و چەندین نمونەی ناڕاستی تێدایە.
ڕاشیگەیاند، یەکێتی ئەوروپا ھاوشێوەی ئەمریکا سیاسەتی دوژمنکارانە بەرامبەر بە "پیۆنگ یانگ" دەگرێتە بەر.
وەزارەتی دەرەوەی کۆریای باکور ئەوەشی خستەڕوو، پێوەرەکانی مافی مرۆڤ لە وڵاتەکە لەگەڵ بەرژەوەندییەکانی گەل یەکدەگرێتەوە، بەڵام لە یەکێتی ئەوروپا پێشێلکاری گەورە دەکرێت، وەک ڕەگەزپەرستی و خراپ مامەڵە کردن لەگەڵ کۆچبەران و توندوتیژی پۆلیس و کوشتن و دەستدرێژی.
کۆچبەرەکان لەسەر سنوورەکانی نێوان بێلاروس و پۆڵەندا گیریانخواردووە، بە پێی ئامارێکی ھێزەکانی پاسەوانی سنووری بێلاروس ژمارەیان زیاتر لە دوو ھەزار کەسە، زۆربەیان خەڵکی عێراق و ھەرێمی کوردستانن، وەک کۆچبەرەکان خۆیان باسی دەکەن، لەلایەن پۆلیسی پۆڵەنداوە بە گازی فرمێسکڕێژ و زەبری چەک لە سنوورەکان دووردەخرێنەوە.
سوپای ئێران ھۆشداری داوەتە دوو فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی ئەمریکی کە لەو ناوچەیە نزیک بوونەتەوە، کە مانۆڕی سەربازی "زولفەقار ١٤٠٠"ی تێدا بەڕێوەدەچێت.
ئاژانسی "ئیسنا"ش ڕایگەیاندووە، ئەو دوو فڕۆکەیەی ئەمریکا دوای ڕووبەڕووبوونەوەیان و پێدانی ھۆشداری پێیان، ڕێرەوەکەیان گۆڕیوە.
چەند ڕۆژێکە سوپای ئێران مانۆڕی جەنگی ساڵانەی لە کەناراوەکانی کەنداوی عومان دەستپێکردووە کە ھێزە دەریایی و وشکانی و ئاسمانییەکان و فڕۆکەی جەنگی و ھەلیکۆپتەر و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و ژێر دەریایی بەشدار دەبن، ئامانج لێشی ڕووبەڕووبوونەوەی ھەر ھەڕەشەیەکی دەرەکی و داگیرکارییە لەلایەن وڵاتانی ترەوە.
"عەلی باقری" یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئێران بۆ کاروباری سیاسی لە تویتەر ڕایگەیاند، "پاریس" یەکەم وێستگەی گەشتەکەی دەبێت بۆ ئەوروپا و چاوی بە لێپرسراوانی ئەوروپی دەکەوێت و دانوستانەکانیان سەبارەت داھاتووی دانوستانە ئەتۆمییەکان دەبێت.
بەر لەو تویتەش، فەڕەنسا ڕایگەیاندبوو "باقری" وەک گەورە دانوستانکاری ئێران ڕۆژی سێشەممە لەگەڵ "فلیپ ئیریرا" بەڕێوەبەری کاروباری سیاسی لە وەزارەتی دەرەوەی فەڕەنسا لە "پاریس" کۆدەبێتەوە.
تۆماس وێست نوێنەری ئەمریکا بۆ کاروباری ئەفغانستان ڕایگەیاند، ئەمریکا ھەوڵ بۆ ئەنجامدانی دانوستان لەگەڵ بزوتنەوەی تاڵیبان دەدات، بەڵام ھیچی وادەیەکی بۆ دەستپێکردنی ئەو دانوستانانە دیاری نەکرد.
وتیشی، لەم کاتەدا واشنتۆن بە شێوەیەکی جدی بیر لە کردنەوەی باڵیۆزخانەکەی لە کابوڵ ناکاتەوە، کە لە دوای کۆنتڕۆڵکردنی ئەو شارە لەلایەن تاڵیبانەوە باڵیۆزخانەی داخستووە.
نوێنەری ئەمریکا ڕاشیگەیاند، نیگەرانن لە زیادبوونی پەلامارەکانی داعش-خۆراسان لە ئەفغانستان و دەیانەوێت تاڵیبان شکست بە داعش بھێنێت.
لە دوای گەڕانەوەی بزوتنەوەی تاڵیبان بۆ دەسەڵات لە ناوەڕاستی مانگی ئابی ئەمساڵ، گرووپی تیرۆرستی داعش چەند پەلامارێکی خوێناوی لە ئەفغانستان ئەنجامداوە و چەند جارێکیش مزگەوتی شیعەکانی ئەو وڵاتەی کردووەتە ئامانج.
"خەتیب زادە" لە کۆنفرانسی ھەفتانەیدا وتی، ھەرچەندە لە دوای خولی چوارەمی دانوستانەکانەوە ھیچ دانوستانێکی تر نەکراوە، بەڵام پەیوەندییەکانی ئێران و سعودیە نەپچڕاوە.
وتیشی، دانوستانەکانی پێشوو زۆر شەفاف بوون و پێشکەوتن بەدیھاتووە، بەڵام داوای کرد "سعودیە" زیاتر جدی بێت و ڕەنگە لە داھاتووشدا خولی تری دانوستانەکان ئەنجام بدرێت.
"خەتیب زادە" وتیشی، دانوستانەکانیان سەبارەت بەو بابەتانەیە کە بۆ ھەردوو وڵات گرنگن و ھیچ جارێکیش باسی لایەنی سێیەم نەکراوە.
لە سەرەتای ئەمساڵەوە، عێراق میوانداری چوار خولی دانوستانەکانی نێوان "ئێران و سعودیە"ی کردووە، بەڵام لە دوای ھەڵبژاردنی "ئیبراھیم ڕەئیسی"ییەوە وەک سەرۆکی ئێران، دانوستانەکان ڕاگیراوە.
ئاژانسەکانی ھەواڵ بڵاویانکردەوە، شەوی ڕابردوو ھێزەکانی بێلاروسیا بە ئۆتۆمبێلی سەربازی سەدان کۆچبەریان لەسەر سنوری پۆڵەنداوە گواستووەتەوە بۆ سەر سنوری لیتوانیا.
ئاماژەیان بەوەشداوە، سوپای بێلاروسیا ھێزی زیاتری ڕەوانەی سنورەکانی کردووە بۆ ڕێگری لە ھەر حاڵەتێکی لەناکاو.
سەرۆکی پێشووی ئۆکراین دەشڵێت، پێویستە لەسەر دروستکردنی شەپۆلی کۆچبەران سزایەکی نێودەوڵەتی توندو دۆزەخی بەسەر ئەلکسەندەر لۆکاشینکۆ سەرۆکی بیلاروسیادا بسەپێنرێت.
ئەو پەلامارەی گرووپەکانی نزیک لە تورکیا لە کاتێکدایە، ئەنقەرە ھەڕەشەی ئەنجامدانی لەشکرکێشیەکی نوێ لە رۆژئاڤای کوردستان دەکات و گرووپەکانی ھاوپەیمانیشی بۆ ئەنجامدانی ئەو لەشکرکێشیە خستۆتە حاڵەتی ئامادەباشیەوە.
قائانی راشیگەیاندوە، پێویستە حكومەتی عێراق لە چوارچێوەی یاسادا، گرنگی بە داواكارییەكانی خەڵك و ناڕەزاییەكانی ئەنجامی هەڵبژاردن بدات.
ئەنجومەنی ئاسایش راشیگەیاندوە، تیرۆر بە هەموو شێوەكانی یەكێكە لەمەترسیدارترین هەڕەشەكان لەسەر ئاسایشی نێودەوڵەتی، داواشی لە هەموو وڵاتانی جیهان كردووە هەماهەنگیەكی بەهێز لەگەڵ حكومەتی عێراق بكەن.
کۆچبەرەکان کە لە ناو سەرما و سۆڵەی سەر سنوورەکانی بیلاڕوس و پۆڵەندا گیریانخواردووە، داوای ھاوکاری دەکەن، چونکە ھێزی پاسەوانی سنووریی پۆڵەندا رێگەیان پێنادات لە سنوورەکان بپەڕنەوە، مانەوەشیان لە بیلاڕوس بەھۆی خراپی گوزەرانیان ئەستەمە.
میدیای رەسمی ئێران راشیگەیاندووە، مانۆڕەكە بە ناوی "زولفەقار 1400" بەڕێوەدەچێت و ئامانج لێی روبەڕوبوونەوەی هەر هەڕەشەیەكی دەرەكی و داگیركارییە لەلایەن وڵاتانی ترەوە.
ئەو مانۆڕەی ئێران هاوكاتە لەگەڵ ناكۆكییەكانی لەگەڵ ئەمریكا و وڵاتانی ئەوروپا سەبارەت بە رێككەوتنی ئەتۆمی، كە بڕیارە 29ی ئەم مانگە دانوستانەكانی "ڤییەنا" سەبارەت بەو رێككەوتنە دەستپێبكاتەوە.