جیهان
سەرۆکی ئێران رایگەیاند، ئەوان بە دوای شەڕدا ناگەڕێن، بەڵام وەڵامی گونجاوی ئیسرائیل دەدەنەوە.
مەسعود پزیشکیان سەرۆکی ئێران لە میانی کۆبونەوەی کابینەی حکومەتدا رایگەیاند، ئەوان خوازیاری شەڕ نین، بەڵام بەرگری لە مافی وڵاتەکەیان دەکەنەوە و بەشێوەیەکی گونجاو وەڵامی ئیسرائیل دەدەنەوە.
وتیشی، لە ماوەی ٤٥ ساڵی رابردوودا گەلی ئێران سەلماندویەتی کە ھیچ کاتێک لە بەرەنگاربوونەوەی دوژمندا شکستیان نەھێناوە.
ھاوکات، وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، ھێرشەکەی ئیسرائیل پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتی و سەروەری وڵاتە و ئێران مافی خۆیەتی بەرگری لە خۆی بکات.
بەرەبەیانی رۆژی شەممە، سوپای ئیسرائیل بە زیاتر لە ١٠٠ فرۆکە و درۆن و موشەک ھێرشی کردە سەر ئێران، وەک وەڵامدانەوەیەک بۆ ھێرشەکەی ئێران بۆسەر تەلئەبیب.
لەسەر داوای ئێران، سبەینێ ئەنجومەنی ئاسایش کۆبوونەوەیەکی بەپەلە ئەنجامدەدات بۆ تاوتوێکردنی دوایین ھێرشی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران.
ئاژانسی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، لەسەر داوای ئێران، سبەینێ دووشەممە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کۆبوونەوەیەکی بەپەلە ئەنجامدەدات بۆ تاوتوێکردنی دوایین ھێرشی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران.
ئەوەش لەدوای ئەوەدێت، عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران لە نامەیەکدا، داوای لە ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتووەکان کردبوو، کۆبوونەوەیەکی بەپەلەی ئەنجومەنی ئاسایش ئەنجامبدرێت، بۆ تاوتوێکردنی ھێرشەکەی رۆژی شەممەی رابردووی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران.
عراقچی لە نامەکەیدا داوایکردبوو، ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی ئیدانەی ھێرشەکەی ئیسرائیل بکات، کە پێشێلکردنی بنەما سەرەکییەکانی یاسا نێودەوڵەتییەکانە، جەختیلەوەشکردبووەوە، ئێران مافی خۆیەتی وەڵامی ھێرشەکەی ئیسرائیل بداتەوە.
رۆژنامەیەکی ئیسرائیلی بڵاویکردەوە، پێش ھێرشەکەی ئیسرائیل ئەمریکا نامەیەکی بۆ ئێران ناردووە و چەند سەعاتێک پێش ھێرشەکە لە رێگەی عیراقەوە گەیشتووەتە ئێران.
رۆژنامەی ئیسرائیل ھیوم بڵاویکردووەتەوە، چەند سەعاتێک پێشئەوەی ئیسرائیل ھێرشەکەی بۆسەر ئێران ئەنجام بدات، کۆشکی سپی ئەمریکا لە پەیامێکدا باڵیۆزخانەی وڵاتەکەی لە عیراق لەسەرجەم وردەکارییەکانی ئەو ھێرشە ئاگادارکردووەتەوە بەو شوێنانەشی کە لەناو ئێران دەکرێنە ئامانج و بۆردومان دەکرێن.
راشیگەیاندووە، باڵیۆزخانەی ئەمریکاش لە بەغداد لە رێگەی نێوەندگیرێکی عیراقییەوە نامەیەکی بۆ دەسەڵاتدارانی ئێران ناردووە لەبارەی ھێرشەکەی ئیسرائیل بۆسەر ئەو وڵاتە و ئەو شوێنانەشی دیاریکردووە کە ئیسرائیل ھێرشیان دەکاتەسەر و ھەموو زانیارییەکیشی تێدابووە لەسەر ئەو شوێنانەی ھێڵی سورن و ئیسرائیل ناتوانێت بیانکاتە ئامانج.
ھەپەگە کوژرانی پێنج سەربازی تورکیای راگەیاند، وەزارەتی بەرگری تورکیاش دەڵێت، ، لە ناوچەکانی قەڵغانی فورات و منبج لە باکووری سووریا ١٥ شەڕڤان بەئامانج گیراون.
ناوەندی ڕاگەیاندن و چاپەمەنیی ھێزەکانی پاراستنی گەل- ھەپەگە، راگەیەنراوێکی سەبارەت بە ھێۆشەکانی تورکیا بۆسەر ناوچەکانی ناوچەکانی زاب و خواکورک و مەتینا بڵاوکردەوە و رایگەیاند، لە ماوەی رۆژانە ٢٥ و ٢٦ی ئەم مانگە، گەریلاکانی یەژاستار و ھەپەگە، نۆ چالاکییان لە دژی سوپای تورکیا ئەنجامداوە، بەھۆیەشەوە پێنج سەربازی سوپای تورکیا کوژراون، سیستەمێکی راداریش بەتەواوی تێکشکێندرا.
لەلایەکی ترەوە وەزارەتی بەرگریی تورکیا رایگەیاند، لە ناوچەکانی قەڵغانی فورات و کانی ئاشتی و مەنبج لە باکوری سوریا، ١٥ شەڕڤانی یەپەگە بە ئامانج گیراون و گیانیان لە دەستداوە.
ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باکور و ڕۆژھەڵاتی سووریا رایگەیاند، ھێرشەکانی تورکیا ھەڕەشەن لەسەر گیانی ٥ ملیۆن کەس و لە ماوەی چوار رۆژی ھێرشەکەدا خەڵکێکی زۆر ئاوارەبوون.
ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی باکور و ڕۆژھەڵاتی سووریا لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، ئامانجی ھێرشەکانی تورکیا پەکخستنی کەرتی ئابووریی و ژێرخانی ھەرێمەکەیە و تورکیا دەیەوێت بەو شێوەیە پیلانەکانی جێبەجێ بکات، بە گەمارۆی ئابووریی ژیانی گەل قورس بکات.
لە بەشێکی تری راگەیەنراوەکەدا ھاتووە، ھێرشەکان ناسەقامگیریی لێکەتوەتەوە و ھەڕەشەن بۆسەر ھەوڵەکانی لەناوبردنی تیرۆر کە گەل و ھێزەکانی ئاسایش بە ھاوکاریی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتیی بەڕێوەی دەبەن.
ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریی داوا لە ھێزەکانی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی و روسیا و ھەموو دامەزراوە یاسایی و مرۆییەکان دەکات، دەرنجامە ترسناکەکانی ھێرشەکان ببین و لێپرسینەوە لە تاوانبارن بکەن و پێکھاتەکانی ھەرێمەکەش لە دژی ھێرشەکان بوەستنەوە.
بەھۆی ھێرشەکانی تورکیاوە ١٧ کەس لە باکور و رۆژھەڵاتی سوریا شەھیدبوون و ٦٥ کەسیش برینداربوون، ھەروەھا زیاتر لە ١٥٠ ھەزار خێزان بێ کارەبا بوون.
دوای وەستانی بۆ ماوەی زیاتر لە دوو مانگ، لە قەتەر گەڕێکی تری دانوستانەکانی ئاگربەست لە غەززە دەستپێدەکاتەوە، بۆ ئەومەبەستەش سەرۆکی دەزگای ھەواڵگری ئیسرائیل و بەرێوەبەری ھەواڵگری ناوەندی ئەمریکا لە دەوحەن.
ئاژانسی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، داڤید برنیاگ سەرۆکی دەزگای ھەواڵگی مۆساد و ولیام پیرنز بەڕێوەبەری ھەواڵگری ناوەندی ئەمریکا لە دەوحەن و بڕیارە لەگەڵ محەمەد بن جاسم سەرۆک زنجیرەیەک کۆبوونەوە ئەنجامبدەن، بە مەبەستی دەستپێکردنەوەی گفتوگۆ و دانووستانەکانی ئاگربەست لە غەززە.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، لە گفتوگۆکاندا تیشک دەخرێتەسەر رازیکردنی ئیسرائیل و حەماس بۆ راگرتنی کاتی شەڕ لە غەززە، کە چەند ھەفتەیەک بخایەنێت و لە مانگێک زیاتر نەبێت.
ئاژانسی رۆیتەرز ئاماژەی بەوەداوە، ئازادکردنی بارمتەکانی غەززە، تەوەرێکی گفتوگۆکان دەبن، بەڵام تائێستا ژمارەی بارمتەکان و میکانیزمی ئازادکردنیان نەزاندراوە.
لە دوای چەندین ساڵ بۆیەکەم جار لە چەند رۆژی داھاتوودا گەشتە ئاسمانییەکان لە نێوان سعودیەو سوریا دەستپێدەکاتەوە.
دامەزراوەی ھێڵی ئاسمانی سوریا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردووەتەوە، حکومەتی سوریا لە دوای گەڕانەوەی وڵاتەکەی بۆ ناو کۆمکاری عەرەبی، ھەوڵەکانی چڕکردووەتەوە لە پێناو کرانەوەی زیاتر لە رووی دیبلۆماسییەوە بە رووی وڵاتانی عەرەبی و زیاتر بەھێزکردنی پەیوەندییەکانی لە ھەموو بوارەکاندا لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بەپێی رێککەوتنێکی نێوان ھەردوو حکومەتی سعودیە و سوریا، لە رۆژی حەوتی مانگی داھاتووەوە لە دوای ھەشت ساڵ لە راگرتنی، گەشتە ئاسمانییەکان لە نێوان ھەردوو وڵات دەستپێدەکاتەوە کە ھەفتانە دوو گەشت دەبێت لە نێوان ھەردوو فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی دیمەشق و جەدە.
وەزیری بەرگری ئیسرائیل رایگەیاند، بە شەڕ ناتوانرێت بارمتەکان ئازادبکرێن و پێویستە سازش لەسەر داواکاری رێککەوتنی ئازادکردنیان بکەن.
یواڤ گالانت وەزیری بەرگری ئیسرائیل لە ساڵیادی ھێرشەکەی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل رایگەیاند، ناتوانن بە رێگەی سەربازی سەرجەم ئامانجەکان بەدیبێنن و ئەرکێکی ئەخلاقییە کە بارمتەکان بگەڕێننەوە ماڵەکانیان بە سازشکردنی ئازاربەخش ئەو کارە دەکرێت.
وتیشی، لە باشور حەماس وەکو رێکخراوێکی چەکداریی توانای شەڕی نەماوە و لە باکوریش حزبوڵا لە ھێرشکردن بەردەوامە ھەرچەندە سەرکردەکانی لەناوبراون و ھێزەکانیان تا سنور پاشەکشەیان کردووە و موشەک و چەکەکانیان لەناوبراوە.
بەپێی ئامارەکانی ئیسرائیل، لەکۆی ٢٥١ بارمتە تا ئێستا ٩٧ کەسیان لە ژیاندا ماون و بەشێکیشیان گیانیان لەدەستداوە و بەشێکیشیان ئازادکراون.
روانگەی سوری بۆ مافی مرۆڤ رایگەیاند، لەم مانگەدا ئیسرائیل ٣٨ جار ھێرشیکردووەتەسەر سوریا و بەھۆیەوە، ٧٥ کەس لە مەدەنی و سەربازی کوژراون و برینداربوون، پێنج لە ھێرشەکانیش بۆ سەر دیمەشقی پایتەختی سوریا بووە.
روانگەی سوری بۆ مافی مرۆڤ لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لە درێژەی ھێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر پێگەکانی حزبوڵا لە سوریا، لەم مانگەدا ئیسرائیل ٣٨ جار ھێرشیکردووەتەسەر سوریا و پێنج لە ھێرشەکانیش بۆ سەر دیمەشقی پایتەخت بووە.
ئەوەشی خستووەتەڕو، ئیسرائیل لە ھێرشەکانیدا، تیشکی خستووەتەسەر لاوازکردنی توانا سەربازییەکانی حزبوڵا لە سوریا، بە تایبەتی لەو ناوچانەی ھاوسنوورن لەگەڵ لوبنان.
روانگەی سوری ئاماژەی بەوەشداوە، بەھۆی ئەو ھێرشانەی ئیسرائیلەوە بۆ سوریا، ٢٢ کەسی سەربازی کوژراون و ١٧ـی دیکەش برینداربوون، ھاوکات، ١٨ ھاوڵاتی مەدەنی کوژراون و ١٧ـی دیکەش برینداربوون، کە ژن و منداڵیان لەنێویاندا ھەیە.
خامنەیی داوادەکات ھێرشەکەی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران گەورە نەکرێت و ناتەنیاھۆش دەڵێت، لە ھێرشەکەدا زیانی گەورەیان بە توانای بەرگری و بەرھەمھێنانی مووشەکی ئێرانیان گەیاندووە.
عەلی خامنەیی، لە میانی دیدارێکدا لەگەڵ کەسوکاری قوربانیانی ھێرشەکەی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران، رایگەیاند، نابێت ھێرشەکەی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران گەورەبکرێت و بە پێچەوانەشەوە، ھاوکات پێویستە ھەڵەکانی حکومڕانی ئیسرائیل راست بکرێنەوە.
ئەوەشی خستەڕوو، پێویستە ئیسرائیل لە ھێز و ئیرادەی گەلی ئێران تێبگات و دانبنێت بە تواناکانیاندا دژی ئەو وڵاتە.
ھاوکات، بنیامین ناتەنیاھۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل رایگەیاند، لەدوایین ھێرشیان بۆ سەر ئێران، زیانی گەورەیان بە توانای بەرگری و بەرھەمھێنانی مووشەکی ئەو گەیاندووە، ھێرشەکەش تەواوی ئامانجەکانی پێکاوە، وتیشی، لەناوبردنی یەحیا سەنواری سەرۆکی حەماس، دەرفەتێکی بۆ ئازادکردنی بارمتەکانی ناو غەززە رەخساندووە و و نابێت لە دەستی بدەن.
وەزیری بەرگری ئەمریكا هۆشداری دەداتە ئێران لە وەڵامدانەوەی هێرشەكەی ئیسرائیل و پشتگیری واشنتۆنیش بۆ پاراستنی ئاسایشی ئیسرائیل دووپاتدەكاتەوە.
بەپێی راگەیەندراوێكی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا، لوید ئۆستن پەیوەندییەكی تەلەفۆنی لەگەڵ یوئاف گالانت ئەنجامداوە و تێیدا هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران تاوتوێكراوە. ئۆستن پابەندبونی ئەمریكای بە پاراستنی ئاسایشی ئیسرائیل دواپاتكردوەتەوە و رایگەیاندوە تەلئەبیب مافی خۆیەتی بەرگری لە خۆی بكات، هەروەها
هۆشداری داوەتە ئێران لە وەڵامدانەوەی هێرشەكەی ئیسرائیل و رایگەیاندووە، نابێت تاران هەڵەی وەڵامدانەوەی هێرشەكە ئەنجام بدات.
حزبوڵای لوبنان داوا لە دانیشتوانی زیاتر لە 20 كۆمەڵگەی نیشتەجێبوونی ئیسرائیل دەكات دەستبەجێ ماڵەكانیان چۆڵ بكەن.
حزبوڵا لە گرتەیەكی ڤیدیۆییدا رایگەیاندووە، ئەو ناوچانە لە نیشتەجێبونەوە گۆڕاون بۆ ناوچەی سەربازی و جێگیربوونی هێزەكانی ئیسرائیل كە لێیانەوە هێرش دەكرێتە سەر لوبنان.
جەخت لەوەشدەكاتەوە، ئەو ناوچانە دەبنە ئامانجی هێزی ئاسمانی و مووشەكی حزبوڵا بۆ لەمەودوا.
ئەوەش لەكاتێكدایە رۆژانە سوپای ئیسرائیل دانیشتوانی باشوری لوبنان ئاگاداردەكاتەوە بۆ چۆڵكردنی شوێنەكانیان پێش ئەنجامدانی هێرشە ئاسمانییەكان بۆسەریان، حزبوڵاش بەردەوامە لە بۆردومانكردنی ناوچە سنورییەكانی ئیسرائیل.
عەلی خامنەیی، ڕێبەری باڵای شۆڕشی ئیسلامی ئێران ئەكاونتێك بە زمانی عیبری بۆ ئیسرائیلییەكان دروستدەكات و یەكەم پەیامیشی تێدا بڵاوكردەوە.
دوابەدوای هێرشە ئاسمانییەكانی ئیسرائیل بۆ سەر وڵاتەكەی، عەلی خامنەیی لەسەر پلاتفۆرمی ئێكس ئەكاونتێكی بە زمانی عیبری داناو لە یەكەم پەیامیدا بە زمانی عیبری نوسی، بە ناوی خودای میهرەبان.
ڕێبەری باڵای ئێران خاوەنی كۆمەڵێك ئەكاونتی فەرمییە لەسەر ئێكس بە زمانە جیاوازەكان، لەوانەش فارسی، عەرەبی، ئینگلیزی و پێشتریش بە زمانی عیبری تویتێكی كردبوو و پەیامی ئاراستەی ئیسرائیل كردبوو.
پەیامەكەی خامنەیی هاوكاتە لەگەڵ هەڕەشە بەردەوامەكانی هەردوو وڵات بۆ سەر ئاسایش و سەقامگیری یەكتر بەتایبەت دوای شەڕی حزبوڵا و ئیسرائیل و هێرشەكەی تەلئەبیب بۆسەر تاران و چەند شارێكی ئێران لە شەوی ٢٦ی ئەم مانگەدا.
کۆریای باکوور دروستبوونی ھەر گرژی و ئاڵۆزییەک لە نیمچەدوورگەی کۆریا بەھۆی مانۆڕە سەربازییەکانەوە دەخاتە ئەستۆی ئەمریکا.
وەزارەتی دەرەوەی کۆریای باکوور رایگەیاندووە، بەردەوامی مانۆڕە سەربازییەکانی ئەمریکا و ھاوپەیمانەکانی لە کۆریای باشوور پێشھاتێکی مەترسیدارە و لێکەوتەی مەترسیداری دەبێت بەتایبەتی کە فڕۆکەی جەنگی و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بەشداری لەو مانۆڕانەدا دەکەن و چەند جارێکیش سنوری ئاسمانیی کۆریای باکووریان بەزاندووە.
کۆریای باکوور ھۆشداریشی داوەتە ئەمریکا و دەڵێت، دروستبوونی ھەر گرژی و ئاڵۆزییەک لە نیمچەدوورگەی کۆریا بەھۆی مانۆڕە سەربازییەکانەوە کە لە کۆنترۆَل دەربچێت لە ئەستۆی ئەمریکایە.
گرووپی حەوت لە پارە بلۆککراوەکانی روسیا ٥٠ ملیار دۆلار بە قەرز دەداتە ئۆکراین پوتنیش دەڵێت ئەوە دزیکردنێکی ئاشکرایە و بێوەڵام نابێت.
بەپێی راگەیەندراوێکی رەسمی کە حکومەتی ئیتاڵیا بڵاویکردووەتەوە، سەرکردەکانی گرووپی حەوت رێککەوتوون لەسەر ئەوەی لە پارە بلۆککراوەوکانی روسیا تا کۆتایی ئەمساڵ ٥٠ ملیار دۆلار بە قەرز بدەنە ئۆکراین بە مەبەستی بنیاتنانەوە و ئاوەدانکردنەوە و بەکارھێنان بە بوارە داریی و سەربازییەکانی ئەو وڵاتە.
ئاماژە بەوەشکراوە، لە کۆی ئەو ٥٠ ملیار دۆلارە، ئەمریکا ٢٠ ملیار و یەکێتی ئەوروپا و بەریتانیا و کەنەدا و ژاپۆنیش ٣٠ ملیار دۆلارەکەی تر بۆ ئۆکراین دابین دەکەن کە کۆی ئەو بڕە لە پارە بلۆککراوەکانی روسیا دەردەھێنرێت.
لە بەرامبەریشدا ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی روسیاش رایگەیاند، ئەو ھەنگاوەی گرووپی حەوت دزیکردنێکی ئاشکرایە لە سەروەت و سامانی روسیا و ھەر دەستبردنێکیش بۆ پارە بلۆککراوەکانی وڵاتەکەی بێوەڵام نابێت و سزای توندی دەبێت.
بۆ سێیەم رۆژ لەسەر یەک تورکیا ناوچە جیاجیاکانی باکور و رۆژھەڵاتی سوریا بۆردومان دەکات، بۆدومانەکانیش قوربانی لێکەتوەتەوە.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، ئەمڕۆ سوپای تورکیا بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لە قامیشلۆ و دێرک دوو بینایان کردوەتە ئامانج، لە شاری دێرک دووجار کارگەیەکی ماست و پەنیریان بە ناوی زۆزان لەبۆردومان کردوە، لە ئەنجامدا ٣ ژن برینداربوون، کە یەکێکیان بە سەختی بریندار بووە.
ھەروەھا سوپای تورکیا دەروازەی داداتیان لە نێوان مەنبەج و جەرابلوس تۆپبارانکردوە، لە ئەنجامدا ٢ منداڵ برینداربوون، بریندارەکان گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشخانە.
سوپای تورکیا سێ رۆژە بەردەوام باکوور و ڕۆژھەڵاتی سووریا بۆردوومان دەکات، لە ئەنجامدا بێجگە لە زیانی ماددی، بۆردومانەکان ژمارەیەک شەھید و برینداری لێکەوتەوەتەوە.