جیهان
ھاوکات ئیسرائیل بە درێژایی سنورەکانی لەگەڵ کەرتی "غەززە" تانکی بڵاوکردووەتەوە و لە کەرتی "غەزە"شەوە ١٠٠ موشەک ئاڕاستەی "ئیسرائیل" کرا.
تا ئێستا ژمارەی کوژراوانی فەلەستین بۆ ٨٣ کەس بەرزبووەوە و لە بەرامبەردا ٧ ئیسرائیلی کوژراون، میسڕ و ئەمریکاش ھەوڵەکانیان دەستپێکردووە بۆ نێوەندگیری و ڕاگرتنی شەڕەکە.
ھەسەدە لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئۆپراسیۆنەکەیان لە ناوچەی وادی "عەجیج" لە باکوری خۆرھەڵاتی "دێرەزوور" کۆتایی ھات و توانیان ١٢ حەشارگەی تیرۆرستان لە سنوری نێوان عێراق و سوریا لەناوببەن، چەند ڕێگەیەکیشیان دۆزیوەتەوە کە تیرۆریستان بۆ ھاتووچۆ و چوونە عێراق بەکاریان دەھێنا.
بە پێی ڕاگەیەندراوەکەی ھەسەدە، ئۆپراسیۆنەکەیان ٤ ڕۆژی خایاندووە و ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی پشتگیری ئۆپراسیۆنە وشکانی و ئاسمانییەکانیان کردووە و چەند بۆردوومانێکیان لە ڕێی مووشەکەوە بۆ سەر چەند مۆڵگەیەکی تیرۆریستانی داعش ئەنجامداوە.
بەیانی ئەمڕۆ سوپای ئیسرائیل زنجیرەیەک بۆردوومانی بۆ سەر کەرتی "غەزە" ئەنجامدا، کە بەھێزترین بوون لە سەرەتای دەستپێکردنی ئاڵۆزییەکانەوە و بارەگای دەزگای ئەمنی سەر بە "حەماس" کرایە ئامانج و بارەگای سەرەکی پۆلیسی بزووتنەوەکەش خاپور کرا.
ھاوکات بزووتنەوەی "حەماس" نزیکەی ٢٠٠ مووشەکی ئاڕاستەی شارەکانی "ئیسرائیل" کردووە. بەپێی وەزارەتی تەندروستی فەلەستینیش، ٣٥ کەس کە لە نێویاندا ١٠ منداڵ و ژن ھەیە کوژراون و ٢٢٠ کەسی تریش برینداربوون.
لە چوارچێوەی کاردانەوەکانیشدا، "تور وینسلاند" نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان لە خۆرھەڵاتی ناوەڕاست رایگەیاند، پێکدادانەکان جەنگێکی گشتگیری لێدەکەوێتەوە.
بڕیاریشە ئەمڕۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کۆبوونەوەیەکی بەپەلە ئەنجام بدات، کە دەبێتە سێیەمین کۆبوونەوە لە ماوەی ٣ رۆژدا و بە داخراویی و لەسەر داوای "تونس و نەرویژ و چین" دەبێت.
"دۆناڵد ترامپ" سەرۆکی پێشووی ئەمریکاش لە راگەیەندراوێکدا وتی، لە سەردەمی "جۆ بایدن" ناسەقامگیری لە جیھان زیاتر بووە، چونکە لاوازی "بایدن" و پشتگیری نەکردنی "ئیسرائیل" پەلاماری زیاتری بۆ سەر ھاوپەیمانەکانیان لێدەکەوێتەوە.
ھاوکات "موقتەدا سەدر" سەرۆکی رەوتی سەدر پەیوەندی تەلەفۆنی لەگەڵ ژمارەیەک لە سەرکردەکانی فەلەستین ئەنجامدا و پشتیوانی بۆ دەربڕین.
سەردانی وەزیری دەرەوەی تورکیا، یەکەمین سەردانیەتی بۆ سعودیە لە دوای کوشتنی جەمال خاشقچی رۆژنامەنووسی سعودی کە ساڵی ٢٠١٨ لە نێو کونسوڵخانەی سعودیە لە ئیستانبوڵ کوژرا و تائێستاش جەستەکەی نەدۆزراوەتەوە.
بە پێی ڕاپرسییەکی ناوەندی "ئەسۆشیەیتد پرێس" و ناوەندی لێکۆڵینەوە لە زانکۆی "شیکاگۆ"، ٦٣٪ی ئەمریکییەکان لە کارەکانی "بایدن" ڕازین و ئەو ڕێژەیەش ٢ خاڵ بەراورد بە ڕاپرسییەک لە مانگی ئاداری ڕابردوو زیادی کردووە.
ھاوکات ٥٤٪ی ئەمریکییەکان پێیانوایە وڵاتەکەیان بە ئاڕاستەیەکی ڕاست دەڕوات و ٤٤٪یشیان پێیانوایە کە ئەو ڕێگەیەی وڵاتەکەیان گرتوویەتیە بەر ڕاست نییە، ئەو ٥٤٪ی ئەمریکییەکانیش کە گەشبینین بە داھاتووی وڵاتەکەیان بەرزترین ڕێژەیە کە لە ساڵی ٢٠١٧ەوە تۆمار کرابێت.
ھاوکات ٧١٪ی ئەمریکییەکان کە ٤٧٪یان کۆمارییەکان بوون، ڕەزامەندی خۆیان دەربڕیوە لە ھەوڵەکانی "بایدن" بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی کۆرۆنا، ٥٧٪یش مامەڵەکردنی سەرۆکەکەیان لەگەڵ بواری ئابوری لا پەسەند بووە، بەڵام ٤٩٪ ئەمریکییەکان دژی مامەڵەی "بایدن"ن لەسەر بابەتی چەک و ٥٤٪یش لەسەر پرسی کۆچ ناڕازین.
لە ئەمڕۆوە بۆ ماوەی پێنج ڕۆژ و تا شەممەی ھەفتەی داھاتوو، دەرگای خۆکاندیدکردن بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئێران کرایەوە، کە ١٨ی مانگی داھاتوو ھەڵبژاردنەکە بەڕێوەدەچێت، بە پێی ئەو مەرجانەی کە ئەنجومەنی نوسینەوەی دەستووری ئێران دیاریکردووە، ئەو کەسەی خۆی کاندید دەکات، دەبێت تەمەنی لە ٤٠ ساڵ کەمتر نەبێت.
ھاوکات بەھۆی مەرجە یاساییەکان حەسەن ڕۆحانی سەرۆک کۆماری ئێستای ئێران، مافی خۆکاندیدکردنەوەی نابێت، چونکە دوو خولی یەک لە دوای یەکە سەرۆکایەتی ئێران دەکات.
بەرێوەچوونی ئەم ھەڵبژاردنەی ئێران، ھاوکاتە لەگەڵ دەستپێکردنی دانوستانی نێوان وڵاتانی بەشدار لە ڕێککەوتننامەی ئەتۆمی لە ڤییەنا و ئەگەرێک بۆ گەڕانەوەی ئەمریکا بۆ نێو ڕێککەوتننامەکە دروستبووە، بە تایبەت دوای دەست بەکاربوونی ئیدارەی نوێی ئەمریکا بە سەرۆکایەتی جۆو بایدن.
میدیاکانی ڕووسیا ڕایانگەیاند، ڕووداوێکی تەقەکردن لە خوێندنگەیەکی شاری "قازان" ڕوویداوە و بەھۆیەوە ٧ خوێندکار و مامۆستایەک کوژران و ٢١ی تریش برینداربوون، ڕێکاری ئەمنیش لە تەواوی ناوەندەکانی خوێندنی ئەو شارە گیراوەتەبەر.
بە پێی وەزارەتی ناوخۆی ڕووسیاش تەقەکەرێک دەستگیرکراوە و فڕۆکەی تایبەت دەنێرن بۆ گەیاندنی ھاوکاری بە بریندارەکان.
کۆشکی "کرملین"یش ڕایگەیاند، وەزیرانی تەندروستی و پەروەدەی ڕووسیا سەردانی ئەو شارە دەکەن و لە نزیکەوە ئاگاداری ڕووداوەکە دەبن.
"ڤلادمیر پوتن" سەرۆکی ڕووسیاش سەرباری دەربڕینی ھاوخەمی بۆ کەسوکاری قوربانیان، جەختی کردەوە لە گرنگی توندکردنی ڕێکارەکانی بەکارھێنانی چەک.
شاری "قازان" دەکەوێتە باشوری خۆرئاوای ڕووسیا و یەکێکە لە گەورەترین شارە موسڵمانەکانی ئەو وڵاتە.
وەزارەتی ناوخۆی ئەفغانستانیش لە راگەیاندراوێکدا ئیدانەی تەقینەوەکەی کردو بزوتنەوەی تاڵیبانی بە ئەنجامدانی پەلامارە تیرۆریستییەکە، تۆمەتبار کرد.
بەوتەی سەرچاوەیەکی ئەمنیش، بەیانی ئەمڕۆ دوو شەممە، تەقینەوەیەکی تر لە ھەرێمی پەروان روویداوەو بەھۆیەوە ٢ کەس کوژراون و ٩ی تریش بریندار بوون.
"سەعید خەتیب زادە" وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانی سەبارەت بە ڕاپۆرتەکەی "یاھو نیوز" لەسەر کوژرانی "قاسم سولەیمانی" ڕایگەیاند، ڕەوتی بەدواداچوون بۆ دۆسیەی کوشتنی "سولەیمانی" لە دەزگای دادی ئێران وناوەندە نێودەوڵەتییەکان و دانوستانی دوو لایەنەی سیاسی و یاسایی و ئەمنی لەگەڵ حکومەتی عێراق بەردەوامە.
وتیشی،ھەڵسەنگاندن بۆ زۆربەی ئەو راپۆرتانە دەکەن کە لە بارەی ئەو ڕووداوەوە بڵاودەکرێنەوە و ھەر کەسێک ڕاستەوخۆ یاخود ناڕاستەوخۆ لە ھەر وڵاتێک دەستی لە کوشتنی "سولەیمانی" ھەبوبێت، سزا دەدرێن.
ئاژانسی "ئەسیۆشەیتد پرێس" لە زاری لێپرسراوێکی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا ئاشکرایکردوە ، بە پێی لێکۆڵینەوە سەرەتاییەکان و لە دوای وەرگرتنی وتەی ئەو کەسانەی لە کەشتیەکەدا بون ، دەرکەوتوە کە ئەو کەشتیە پر لە چەکەی لە دەریای عەرەب دەستی بەسەردا گیرا لە ئێرانەوە چەکی بۆ حوسییەکانی یەمەن گواستۆتەوە .
ڕۆژی یەکشەممە ھێزی دەریایی ئەمریکا لە دەریای عەرەبدا دەستی بەسەر کەشتییەکی پر لە چەکدا گرت کە بەرەو یەمەن ئاراستەکرابوو . بەپێی ڕاگەیەندراوێکی ھێزی دەریایی ئەمریکا ، کەشتییەکە چەندین جۆر چەکی تێدابووە وەک کڵاشینکۆف و موشەک ھاوێژ و نیشانەشکێن .
ھێزەکانی سوریای دیموکرات لە ڕاگەیاندراوێکدا بڵاویکردەوە: ھێزەکانیان بە بەشداری ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش، رۆژی یەک شەممە ئۆپراسیۆنێکی ئەمنیی و سەربازیی فراوانیان لەناوچەی دۆڵی عەجیج لە ریفی دێرەزوور، دەستپێکردووە.
بە پێی راگەیاندراوەکەی ھێزەکانی سوریای دیموکرات، ئامانج لە ئۆپراسیۆنە سەربازییەکە، لەناوبردنی شانە نوستووەکانی داعشە لەناوچەکەداو رێگرتنە لە جموجۆڵەکانیان لەسەر سنووری ھاوبەشی نێوان عێراق و سوریا. باس لەوەشکراوە: ئۆپراسیۆنە ئەمنیی و سەربازییەکە، بۆ ماوەی چوار رۆژ بەردەوام دەبێت.
کۆتایی مانگی ئاداری رابردوش، ھێزەکانی ئاسایش کە لەلایەن ھەسەدە پشتیوانی دەکرێت، ھەڵمەتێکی ئەمنییان لە کامپی ھۆل لە باکووری سوریا، ئەنجامداو بەدەیان تیرۆریستی داعشیان لەناوچەکەدا، دەستگیر کردبوو.
بەرەبەیانی ئەمرۆ، دوای ئەوەی سوپای ئیسرائیل دەرگای خۆرئاوای مزگەوتی ئەقسایان لە قودس بە ڕووی نوێژخوێناندا داخست، لە نێو گۆڕەپانەکانی مزگەوتەکە، پێکدادانی توند لە نێوان ھاوڵاتیانی فەڵەستین و سەربازانی سوپای ئیسرائیل ڕوویدا.
سوپای ئیسرائیل بە گازی فرمێسکرێژ و فیشەکی دەنگی، ھەوڵیاندەدا بڵاوە بە نوێژخوێنان بکەن، بەوھۆیەوە نزیکەی ٥٠ فەڵەستینی برینداربوون و رەوانەی نەخۆشخانەکان کران.
پێکدادانەکانی مزگەوتی ئەقسا کاردانەوەی لێکەوتەوە، بەوپێیەی مزگەوتی ئەقسا یەکێکە لە شوێنە ئاینیە پیرۆزەکانی موسڵمانان، لە چەندین وڵاتی ئیسلامی خۆپیشاندانی پشتیووانی لە فەڵەستین بەرێوەچوو.
وتەبێژی کەتائیبی قەسام باڵی سەربازی بزوتنەوەی حەماس رایگەیاند، ھێزەکانیان مووشەکبارانی ھەردوو شاری قودس و سدیرۆتیان لە ئیسرائیل کردووە، وەک کاردانەوەیەک لەبەرامبەر ھێرش و پەلاماری ھێزە ئەمنییەکانی ئیسرائیل بۆ سەر ھاوڵاتیانی فەلەستین لە مزگەوتی ئەقسا.
ھاوکات سەرای قودس باڵی سەربازی بزوتنەوەی جیھادی ئیسلامی لە فەلەستین رایگەیاند، ٣٠ مووشەکیان ئاراستەی شاری سدیروتی ئیسرائیلی کردووە.
لەبەرامبەر ئەو ھێرشانەشدا فرۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل بۆردومانی کەرتی غەزەیان کردوو، بەگوێرەی زانیارییەکان لە بۆردومانەکەدا نزیکەی ١٠ کەس کوژراون و ژمارەیەکی تریش برینداربوون.
وتەبێژی سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، ئەو گروپەی بەرپرسیاربووە لە ھەڵدانی مووشەکەکان کراوەتە ئامانج.
وتیشی، سەکۆی دژە مووشەک لەناوەراستی ئیسرائیل جێگیر دەکەن.
فراوانبوونی ئاڵۆزییەکانی نێوان ئیسرائیل و گروپە چەکدارەکانی کەرتی غەززە کاردانەوەی بەدوای خۆیدا ھێناوەو ئەندامانی ئەنجومەنی ئاسایش لە گفتوگۆیەکی راوێژکارییان ئەنجامداو بڕیارە راگەیەنراوێک بڵاوبکەنەوەو داوا لە ئیسرائیل بکەن دەستبەرداری رێگری لە فەلەستینییەکان بێت و دان بەخۆیدا بگرێت و رێز لە رەوشی مێژوویی پێگە پیرۆزەکان بگرێت.
تەلەفزیۆنی رەسمی چین لە زاری لێپرسراوانی نوسینگەی چین بۆ ئەندازیاریی بۆشایی ئاسمانی ئاشکرایکردوە، دوای چاودێریی و لێکۆڵینەوە، گەیشتونەتە ئەو ئەنجامەی کە سەعات ٢:٢٤ خولەک بە کاتی گرینیچ موشەکی "لۆنگ مارش فایڤ بی یاو تو" کە لە کۆنترۆڵ دەرچووبوو ، دوای ئەوەی بەشێوەیەکی ھەرەمەکی چووەتە بەرگە ھەوای زەویەوە، بەشێکی گەورەی لەسەر زەریای ھندی تێکشکاوە.
پێشتریش زانایان پێشبینیان کردبوو ئەو موشەکە لە زەریای ھندیدا بکەوێتە خوارەوە چونکە ئاوی ئەو زەریایە لە سەدا ٧٠ ی روکەشی زەوی دادەپۆشێت.
ئاژانسی "وەفا"ی فەلەستینی رایگەیاند، بۆ یادکردنەوەی شەوی قەدر، زیاتر لە ٩٠ ھەزار فەلەستینی لە مزگەوتی "ئەقسا" کۆبوونەوە و نوێژی بە کۆمەڵیان ئەنجامدا، ئەوە سەرباری ئەوەی لێپرسراوانی ئیسرائیل ئاستەنگی زۆریان لەبەردەم ھاووڵاتیان دروست کرد و دەیان بەربەستیان لەسەر رێگەکان بەرەو شاری "قودس" دانا و سەدان کاروانی پاسیش کە بەرەو ئەو مزگەوتە بەڕێکرابوون، گەڕێندرانەوە.
ھاوکات بۆ دوەمین شەو لەسەر یەک پێکدادان لە نێوان فەلەستنییەکان و پۆلیسی ئیسرائیل لە "قودس" روویدا و بەھۆیەوە ٩٠ کەس برینداربوون.