پێش نیوەڕۆی ئەمڕۆ یائیر لاپید وەزیری دەرەوەی ئیسڕائیل، گەیشتە ئیماڕات و تاوتوێی پەیوەندییەکانی ھەردوو وڵات لەگەڵ لێپرسراوانی ئەبو زەبی دەکات، تەوەرێکی سەردانەکەی کارکردنە بۆ باڵیۆزخانە و کونسوڵخانەی وڵاتەکەی لە ھەر دوو شاری ئەبوزەبی و دوبەی.

یائیر لاپید ١٣ی ئەم مانگە دوای پێکھێنانی حکومەتی نوێ، وەک وەزیری دەرەوەی ئیسڕائیل دەستبەکار بوو، بڕیاریشە دوای دوو ساڵی تر پۆستی سەرۆک وەزیرانی ئیسڕائیل وەربگرێت، ئەوەش لە چوارچێوەی ڕێککەوتنی پێکھێنانی حکومەت، لەگەڵ نافتالی بێنیت سەرۆک وەزیرانی ئیستای ئیسڕائیل.

مانگی ئەیلولی ساڵی ڕابردوو، چەند وڵاتێکی عەرەبی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئیسڕائیل ئاساییکردەوە، بڕیاریش بوو مانگی ئاداری ئەمساڵ بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆک وەزیرانی پێشووی ئیسڕائیل، وەک یەکەم سەرۆک وەزیرانی ئیسڕائیل سەردانی ئیماڕات بکات، بەڵام ھێڵی ئاسمانی ئوردن ڕێگەی نەدا ناتانیاھۆ ئاسمانی وڵاتەکەی بۆ چوونە ئیماڕات بەکاربھێنێت، ھەر بۆیە سەردانەکە ھەڵوەشایەوە.

ھێزی دەریایی تونس بڵاویکردەوە، ١٧٨ کۆچبەر لە دەریای ناوەڕاست دوای نقومبوونی بەلەمەکەیان ڕزگارکراون و تەرمی ٢ کۆچبەریش دۆزراونەتەوە.

ڕاشیگەیاند ئەو کۆچبەرانە ویستوویانە لە لیبیاوە بگەنە ئەوروپا و لە دەریای ناوەڕاست توشی گرفت بوونەتەوە، کۆچبەرەکانیش خاوەن ڕەگەزنامەی میسڕی و تونسی و سوری و نەجیری و ئسیوبین. 

لە ٢ مانگی سەرەتای ئەمساڵدا ١١ ھەزار کۆچبەر ھەوڵیانداوە لیبیا بەرەو وڵاتانی تر تێبپەڕێنن، ئەو ژمارەیەش بەراورد بە ساڵی ڕابردوو ٧٣٪ زیادی کردووە.

بە پێی داتاکانی نەتەوە یەکگرتووەکانیش، لە ٣ مانگی سەرەتای ئەمساڵدا ٧٦٠ کۆچبەری نایاسایی لە دەریای ناوەڕاست خنکاون. 

"ڕەبیعی" باسی لەوە کرد، ئەگەر ڕێککەوتنی "تاران" لەگەڵ ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم درێژ بکرێتەوە، دانوستانەکانی "ڤییەنا" ئیستفزازی دەبن و ھیچ بڕیارێک نەدراوە بۆ درێژکردنەوەی ڕێککەوتنەکە و ھەموو بژاردەکان تاوتوێ دەکەن.

وتیشی، پەلەیان نییە بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتن لە "ڤییەنا" و بەردەوام دەبن تا گەیشتن بە ئەنجام، بەڵام "تاران" بڕیاری خۆیداوە و کاتی ئەوەیە لایەنەکانی تر بە تایبەت "واشنتۆن" بڕیار بدەن. 

"ڕوبەیعی" جەختی کردەوە لەوەی ھەر ڕێککەوتنێک بکەن، دەبێت ھەڵگرتنی تەواوی سزاکان لەخۆبگرێت و ڕێککەوتنیش ھەیە بۆ ھەڵگرتنی سزاکان لەسەر وزە و بانکەکان و کۆمپانیاکانی دڵنیایی.

ھەسەدە ئاماژەی بەوەشکردووە، دوای ھێرشەکە، ھێزەکانیان چەند ئۆپراسیۆنێکیان لە ناوچەکەدا کردووە بۆ ڕێگریکردن لە ھەر جموجۆڵێکی تیرۆریستانی داعش.

 

شەوی دووشەممە ھێرشی مووشەکی کرایە سەر کێلگەی نەوتی عومەر لە خۆرھەڵاتی دێرەزوور کە گەورەترین کێلگەی نەوتی سوریایە و لە ژێر کۆنترۆڵی ھێزەکانی ئەمریکا و ھەسەدەدایە، ھاوپەیمانی نێودەوڵەتیش ڕایگەیاند، ھێرشەکە ھیچ زیانێکی گیانی نەبووە.

جۆن کێربی وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا رایگەیاند، بەرەبەیانی ئەمڕۆ چەند بنکەیەکی گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێرانیان، لەسەر سنوری عێراق و سوریا بۆردومانکردووە و ھێرشەکەش لەسەر فەرمانی جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا بووە، کە پەیامێکی راستەوخۆیە بۆ ئێران  و لە تۆڵەی کردنە ئامانجی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکایە لە عێراق.

لەبارەی زیانەکانەوە روانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ رایگەیاند، لە ئەنجامی بۆردومانەکە پێنج ئەندامی ئەو گرووپانە کوژراون، باس لەوەش دەکرێت، ئەو بنکەیەی بۆردومانکراوە، ناوەندی بەکارھێنانی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکانی ئەو گرووپە چەکدارانەیە، کە ناوبەناو ھێرشی مووشەکی و ھێرش بە درۆن، ئەنجامدەدەن.

ھاوکات حەشدی شەعبی ھەڕەشەی وڵامدانەوەی توندی لە ئەمریکا کرد و "کەتیبەکانی سەید شوھەدا"ش دەڵێت، بەرەو شەڕێکی کراوە لەگەڵ ئەمریکا دەڕۆن، کە سەرەتاکەی بە کردنە ئامانجی فڕۆکەکانی ئەمریکا لە عێراق دەستپێدەکات.

کۆبوونەوەکە بە بەشداری وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی ئەندام لە ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش لە رۆمای پایتەختی ئیتاڵیا بەڕێوەدەچێت، ھەوڵەکانی روبەڕوبوونەوەی تیرۆریستان و رەوشی سوریاش تاوتوێ دەکرێن، ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا و لویجی دی مایو وەزیری دەرەوەی ئیتاڵیا سەرۆکایەتی کۆبوونەوەکە دەکەن.

ئەحمەد سەحاف وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی عێراقیش رایگەیاند، فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق بۆ بەشداریکردن لەو کۆبوونەوەیە گەیشتووەتە رۆما و بڕیارە چەندین کۆبوونەوەی دوو قۆڵیش لەگەڵ وەزیرانی دەرەوەی وڵاتان ئەنجام بدات.

مەزڵوم کۆبانێ فەرماندەی گشتی ھێزەکانی سوریای دیموکرات، داوا لە ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەکات، چارەنووسی ھاوڵاتییەکانیان یەکلابکەنەوە و لە وڵاتەکانیان وەریانبگرنەوە.

مەزڵوم کۆبانێ فەرماندەی گشتی ھەسەدە، لە تویتەر رایگەیاند، بۆ گەرەنتیکردنی سەرکەوتن بەسەر داعشدا، پێویستە ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی دەیان ھەزار کەس لە تیرۆریستانی داعش و ژن و منداڵەکانیان، کە ئێستا لە کەمپەکانی ھەسەدە راگیراون، لەبیر نەکەن و بیانگەڕێننەوە بۆ وڵاتەکانیان و کۆمەکی پرۆگرامی پەروەردە و بەرەنگاربوونەوەی توندڕەوی بکەن.

دوای تێکشکانی داعش لە سوریا و عێراق، ھەزاران و ژن و منداڵی تیرۆرستانی داعش خۆیان رادەستی ھێزەکانی سوریای دیموکرات کرد و زۆرینەیان لە کەمپی ھۆل نیشتەجێ کراون.

لە شاری "تەرابلوس" لە باکوری لوبنان، خۆپیشاندەران دژی خراپی رەوشی ئابوری و دابەزینی بەھای لیرە بۆ ئاستی پێوانەیی رژانەوە سەر شەقامەکان و پێکدادان لە نێوان خۆپیشاندەران و ھێزە ئەمنییەکان روویدا، ھاوکات لە چەند شارێکی تر خۆپیشاندەران ھەوڵیاندا ھەڵبکوتنە سەر لقەکانی بانکی ناوەندیی و چەندین رێگەشیان داخست کە شارەکان بە یەکەوە دەبەستنەوە. 
بەھای لیرەی لوبنانی بەڕێژەی ٩٠% بەرامبەر بە دۆلار دابەزیوە و بانکی نێودەوڵەتیش رایگەیاندووە قەیرانی لوبنان یەکێکە لە ھەرە قەیرانە قورسەکان و خراپترینە لە سەدەی ١٩ەوە، تا ئێستاش سەرباری فشارە نێودەوڵەتییەکان بە تایبەت ەلایەن فەڕەنساوە، لێپرسراوانی لوبنان نەیانتوانیوە حکومەت پێکبھێنن. 

کۆمەڵەی چاودێری یەکسانی لە مافەکانی مرۆڤی تورکیا رایگەیاند، لە ماوەی ٥ مانگی ئەمساڵدا، لێپرسراوانی وڵاتەکە دەستوەردانیان لە لانی کە ٢٠ گردبوونەوە و خۆپیشاندانی ئاشتییانە کردووە و ھەڵیانوەشاندۆتەوە، ھەروەھا ٢ ھەزار و ١٢٣ کەسیشیان لەو گردبوونەوانە دەستگیرکردووە.

بەپێی ئەو راپۆرتە، دەستوەردانەکان لە شارە گەورەکان بوون، وەک "ئیستەنبوڵ و ئەنقەرە و ئزمیر و دیاربەکر" کە رێگری لە دەیان گردبوونەوە کراوە، لێپرسراوانی تورکیاش ٩٩%ی ھۆکاری دەستوەردانەکانیان گەڕاندۆتەوە بۆ مەترسی کۆرۆنا نەک پێشێلکاری مافی مرۆڤ.

ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز رایگەیاند، لە شەڕ و پێکدادانەکانی سێ رۆژی رابردووی نێوان چەکدارانی حوسییەکان و ھێزەکانی سەر بەحکومەتی یەمەن، ١١١ چەکدار لە ھەردوولا کوژراون.

ئاماژەی بەوەشکردووە، حوسییەکان تەواوی ھەوڵەکانیان چڕکردۆتەوە بۆ کۆنتڕۆڵکردنی پارێزگای مەئرەب وەک دواین پێگەی ھێزەکانی حکومەت لە باکوری یەمەن، بەڵام زیاتر لە ٦٠ رۆژە حوسییەکان نەیانتوانیوە ھێلی بەرگری حکومەت تێکبشکێنن و بچنە ناو شارەکەوە.

ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز راشیگەیاندوە، چەکدارانی حوسییەکان لە باکور و باشور و خۆئاواوە گەمارۆی شاری مەئرەبیان داوە، فڕۆکە جەنگییەکانی ھاوپەیمانی عەرەبیش بە سەرۆکایەتی سعودیە لەھەوڵی شکاندنی گەمارۆی سەر شارەکەیە.

(جۆی ھۆد) یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بۆ کاروباری خۆرھەڵاتی ناوەڕاست ڕایگەیاند، ئەمریکا پارێزگاری لە بوونی سەربازەکانی لە ناوچەکانی ڕۆژئاڤای کوردستان و باکور و خۆرھەڵاتی سوریا دەکات، بە ئامانجی ڕووبەڕووبوونەوەی پاشماوەکانی داعش و سەقامگیری ناوچە ڕزگارکراوەکانی سوریا و گەیاندنی کۆمەکی مرۆیی، بە ھاوبەشی لەگەڵ ھێزەکانی سوریای دیموکرات.

(جۆی ھۆد) ئاماژەی بەوەشکرد، ئیدارەی کۆشکی سپی نیگەرانە لە پەیوەندییەکانی تورکیا لەگەڵ کوردە ھاوپەیمانەکانی ئەمریکا و دەیانەوێت ئەنقەرە بە ڕوونی لە نیازی واشنتۆن تێبگات.

(ڕۆبەرت مالی) نێردەی تایبەتی ئەمریکا بۆ کاروباری ئێران ڕایگەیاند، سەرجەم سزاکان لەسەر ئێران ھەڵناگیرێت، کە لە سەردەمی ئیدارەی پێشوو بەسەر ئەو وڵاتەدا سەپێنراوە.

وتیشی، ھەر کات گفتوگۆکانی ڤییەننا لە بەرژەوەندی ئەمریکا نەبێت، تیمی دانوستانی وڵاتەکەی دەکشێتەوە، ئامانجی ئەمریکاش لە گفتوگۆکان ڕێگریکردنە لە ئێران بۆ بەدەستھێنانی چەکی ئەتۆمی.

(ڕۆبەرت مالی) ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، لەسەر پرسی ڕێککەوتنی ئەتۆمی، ئیدارەی کۆشکی سپی لە نزیکەوە ڕاوێژ لەگەڵ ئیسڕائیل دەکات، تا ئێستاش یەک ئامانجی ھاوبەشیان ھەیە، وەزارەتی دەرەوەی ئێرانیش ڕایگەیاند، تا سزاکانی سەر وڵاتەکەی ھەڵنەگیرێت، پاشگەزنابنەوە لە بەرزکردنەوەی ڕێژەی پیتاندنی یۆرانیۆم.