عێراق
شکستپێھێنانی ئەو دوو ھەوڵە ھاوکاتە لەگەڵ بە ئامانجکردنی تاوەرەکانی کارەبا، کە ئەوەش بارگرانییەکی ترە بۆ سەر کابینەکەی "مستەفا کازمی".
سەدر رایگەیاند ، بۆردومانکردنی فرۆکەخانەی ھەولێر چی ئەنجامێکی ھەبووە جگە لە زیادبوونی ھێزەکانی ئەمریکا، ئەوانەشی ھێرش دەکەنە سەر فڕۆکەخانەکان و ناوچەی سەوز زۆرترین سودیان لە بوونی ھێزەکانی ئەمریکا بینیوە.
سەدر باسی لەوەشکردووە، ئەگەر ئەمریکا بکشێتەوە ئەو کەسانەی ھێرش دەکەنە سەر فڕۆکەخانەکان بژێوی ژیانیان لەدەستدەدەن و سیاسەت ئەمانەی ھێشتووەتەوە ئەگەر نا دەبنە سفر.
(ئەلێکسەندەر لافرنتیڤ) نێردەی تایبەتی سەرۆکی ڕووسیا بۆ سوریا ڕایگەیاند، بەغداد بە ڕەسمی بۆ مۆسکۆی ڕوونکردووەتەوە کە ئامادەیە بۆ کشانەوەی ھێزەکانی ئەمریکا، ڕێکاری تەواویش گیراونەتە بەر.
ئەو بەرپرسەی ڕووسیا بڕیاری کشانەوەی ئەمریکای لە عێراق لەم قۆناغەدا بەدوور زانییوە و وتوویەتی، لە ئەگەری کشانەوەی ھێزەکانی لە عێراق، ئەستەمە ئەمریکا بتوانێت پارێزگاری لە مانەوەی ھێزەکانی بکات لە سوریا، بە تایبەتی کە سەرجەم توانا لۆجستییەکانی ھێزەکانی ئەمریکا لە سوریا، لە عێراقەوە دابین دەکرێت.
لێدوانەکەی نێردەی تایبەتی سەرۆکی ڕووسیا لە کاتێکدایە، کە ئاژانسی ھەواڵی ڕۆیتەرز بڵاویکردەوە، ئەمەریکا بڕیاریداوە فیرقەی سترایکەر کە لە ھەزار و ٨٠٠ سەرباز پێکدێت ڕەوانەی عێراق بکات.
"حسێن ڕەقیب" سەرۆکی دەستەی ھەڵبژاردنەکانی ھەرێم لە کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، دوای پەسەندکردنی ژمارەی کاندیدەکان لە ئەنجومەنی کۆمسیاران، لە ئەمڕۆوە بانگەشەی ھەڵبژاردن دەستپێدەکات بۆ ماوەی ٣ مانگ و تا ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ بەردەوام دەبێت.
وتیشی، بە پێی بڕیارەکانی کۆمسیۆن نابێت فەرمانگە حکومییەکان و مزگەوت و کڵێسە و شوێنە گشتییەکان بۆ بانگەشەی ھەڵبژاردن بەکاربھێنرێن، ناوزڕاندن قەدەغەیە و ھەر پێشێلکارییەکیش ببینرێت، لێپرسینەوە دەکرێت و سزای ئەو کاندیدانە دەدرێت کە ڕێنماییەکانی بانگەشە پێشێل دەکەن.
وەزارەتی بارزگانیی عێراق ئاماژەی بەوەکردووە، ئەو ماددە خۆراکیانەی پێشنیارکرابوو بۆ بەشەخۆراکی ھاووڵاتیان زیاد بکرێن، بە کوالیەتییەکی بەرز دابینکراون و لەگەڵ بەشەخۆراکی مانگانەدا دابەش دەکرێن.
ماددە خۆراکییەکانیش پێکھاتوون لە "دۆشاوی تەماتە و فاسۆلیا و نۆک و پاقلە و ڕۆن"
کازمی لە سەردانێکدا بۆ وەزارەتی کارەبا ڕایگەیاند، تیرۆریستان لە ھەوڵەکانیان بەردەوامن بۆ پەکخستنی ژیان لە عێراق و ھەندێ ھێزی وەھمی ھەوڵدەدەن عێراق نەگاتە ئاستی خودبژێوی لە غاز و وزە.
جەختیشی کردەوە، بەردەوامی کردنە ئامانجی کەرتی کارەبا ھەوڵێکە بۆ پەکخستنی سیستمی ووزە، لەگەڵ ئەوەشدا کۆڵ نادەن و لە پەرەپێدانی کەرتی کارەبا لە ڕێگەی فرە کردنی سەرچاوەکانی وزە بەردەوام دەبن.
کازمی ئاماژەی بەوەشکرد، لە ساڵی ٢٠٠٣ەوە ٨٠ ملیار دۆلار بۆ کەرتی کارەبا خەرجکراوە و گەندەڵی بووەتە ئاستەنگییەکی گەورە لە بەردەم دابینکردنی کارەبای بەردەوام بۆ ھاوڵاتیان.
سەرۆک وەزیرانی عێراق ڕاشیگەیاند، ڕێگەنادەن کەرتی کارەبا ببێتە بابەتێک بۆ ململانێی سیاسی و ھەڵبژاردن، ئەوانەشی ھەوڵدەدەن بەرپرسیاریەتی قەیرانەکە بخەنە ئەستۆی حکومەتی ئێستا پێویستە بەخۆیاندا بچنەوە.
مەھدی رەشید وەزیری سەرچاوەکانی عێراق لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا لە دیالە راگەیاند، ئێران ھیچ ھەماھەنگییەکیان لەگەڵ ناکات و بەردەوامە لە گرتنەوەی ئاوی ئەو رووبارانەی دەرژێنە ناو خاکی عێراق ئەوەش زیانی گەورەی بە دانیشتوانی پارێزگای دیالە گەیاندوە، بەو پێیەی بەشێوەیەکی سەرەکی پشت بە ئاوی ئەو رووبارانە دەبەستن لە ئێرانەوە ھاتوون.
جەختیشی کردەوە، ئەگەر ئێران بەردەوام بێت لەگرتنەوەی ئاوی رووبارەکان و رێککەوتنەکان لەبارەی دابەشکردنی ئاو جێبەجێنەکات ناچار دەبن بۆ بەدەستھێنانی مافەکانیان پەنا بۆ کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ببەن.
وەزیری سەرچاوەکانی عێراق راشیگەیاند، بەرپرسانی ئێران لەمانگی رابردوودا بە پاساوی بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردن لە وڵاتەکەیان، ئەنجامدانی کۆبوونەوەیەکیان لەسەر پرسی ئاو رەتکردەوە و بەڵێنیاندا دوای ھەڵبژاردن کۆبوونەوەکە بکەن، بەڵام تێستا بەڵێنەکەیان جێبەجێنەکردووە.
ئاماژەی بەوەدا، بەشێک لە دۆسیەکانی کوشتنی خۆپیشاندەران لە شارەکانی ناوەراست و باشوری عێراق کۆتایی ھاتووەو فەرمانی لەسێدارەدان بۆ چەند ئەفسەرێک لە واست و بابل دەرچووە، رونیشیکردەوە، دۆسیەی کوشتنی خۆپیشاندەران ئاڵۆزەو چەندین لایەنی تێدایە ، ھەندێک لایەنی سیاسیش بەئامانجی بانگەشەی ھەڵبژاردن و شکاندنی لایەنی تر دەستوەردان دەکەن.
سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەری سەبارەت بە دۆسیەی دەستگیرکردنی قاسم موسلیح فەرماندەکەی حەشدی شەعبی و دواتر ئازادکردنی رایگەیاند، دادگا ملکەچی ھیچ فشارێکی سیاسی نەبووە لە دۆسیەکەدا.
رونیشیکردەوە، لیژنەکە گەیشتۆتە ئەو ئەنجامەی ئەو پارەیەی لە کەرتی کارەبادا خەرجکراوە گەیشتۆتە ٨٠ ملیار دۆلار کە ئەوەش بەسە بۆ بونیادنانی سیستمی کارەبا لە ھەشت وڵات نەک لە وڵاتێکدا.
بەوتەی جێگیری سەرۆکی ئەو بڕە پارەیە لە ساڵی ٢٠٠٦ ەوە تا ئێستا لە کەرتی کارەبادا خەرجکراوە، ئەوەش کارەساتە، سەرەڕای ئەو خەرجکردنی ئەو بودجە گەورەیە ھاوڵاتیان وەک پێویست کارەبایان نیە.
شانەی راگەیاندنی ئەمنی عێراق ئاشکرایکرد، بەرەبەیانی ئەمرۆ سێ مووشەک ئاراستەی باڵیۆزخانەی ئەمریکا ناوچەی سەوز کراون، بەڵام ھیچ کامیان ئامانجەکەی نەپێکاوەو دوای رووداوەکەش باڵیۆزخانەی ئەمریکا زەنگی ئاگادارکردنەوەی لێداوە.
وەزارەتی بەرگری ئەمریکاش لەبارەی ھێرشەکەوە رایگەیاندوە ، ئاگاداری ھێرشەکەن بەڵام وردەکاریی تەواویان لە بەردەستدا نییە.
ھەروەھا واین مارۆیتۆ وتەبێژی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی لەتویتەر نوسیویەتی، ھێرشە بەردەوامەکانی عێراق و ھەرێمی کوردستان و ھاوپەیمانان پێشێلکردنی سەروەری عێراق و یاساکانیەتی و ژیانی ھاوڵاتیان و ھێزە ئەمنییەکان و پێشمەرگە دەخەنە مەترسیەوە.
لای خۆشیەوە قەیس خەز عەلی ئەمینداری گشتی عەسائیبی ئەھلی حەق رایگەیاند، لەپێناو تێکەڵنەکردنی کارتەکان تا ئێستا دەستەی ھەماھەنگی بەرگری نەچووەتە ناو باڵیۆزخانەی ئەمریکا و ئەگەر بیانەوێت کارێکی وا بکەن پێویستیان بەوە نیە مووشەکی ئاڕاستە بکەن.
ئەبوعەلی عەسکەری، بەرپرسی بەشی ئەمنی کەتائیبی حزبوڵای عێراق لە پەیامێکدا ڕایگەیاند، ھێرشکردنە سەر نێردە دیپلۆماسییەکان لەلایەن ئەوانەوە ڕەتکراوەیە و شەڕکردن لە دژی ھێزە داگیرکەرەکانیش بڕیارێکی تەواو عێراقییە و کەس دەستوەردانی تێدا ناکات.
عەسکەری دووپاتیشیکردووەتەوە، شەڕکردن لە دژی داگیرکەر ناوەستێت تا دوا سەربازیان لە عێراقدا مابێت و جەختیشدەکەنەوە، بەرگریکردن مافی ڕەوای عێراقییەکانە و بۆ ناچاکردنی داگیرکەرە تاکو وڵات جێبھێڵێت و بڕیارەکەی پەرلەمان بۆ پاشەکشەکردنی ئەمریکا جێبەجێ بکرێت.
لە کۆتایی پەیامەکەیدا عەسکەری دەڵێت، وەڵامدانەوەیان زۆر کەمەرشکێن و چاوەڕوان نەکراو دەبێت و وەک قۆناغەکانی پێشوو نابێت.
لەو بارەیەوە فائیق زێدان سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەری ڕایگەیاند، ھەندێک لە دۆسیەکانی کوشتنی خۆپیشاندەران و چالاکوانانی مەدەنی، یەکلابووەتەوە و بڕیاری لەسێدارەدان بۆ ئەفسەرێک دەرکراوە.
لە خۆپیشاندانەکانی مانگی تشرینی یەکەمی ساڵی ٢٠١٩، بە سەدان خۆپیشاندەر لە پارێزگاکانی باشوور و ناوەڕاستی عێراق کوژران و برینداربوون.
بە وتەی ئەو لێپرسراوەی تەندروستی عێراق، لیژنەی باڵای تەندروستی و سەلامەتی بڕیاری توند دەدات، چونکە پێشبینی بەرزتربوونەوەی حاڵەتەکان دەکرێت بە تایبەت کە شەپۆلی سێیەمی کۆرۆنا خێراترە لە گواستنەوە.
بڕیارە ١٠ی تشرینی یەکەمی ئەمساڵ ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە سەرانسەری وڵات بەڕێوەبچێت.