عەلی باقری کێنی جێگری وەزیری دەرەوە و سەرۆکی تیمی دانوستانکاری ئێران لە تویتێکدا بڵاویکردەوە، دوای چەندین ھەفتە لە گفتوگۆی چڕوپڕ، زیاتر لە ھەر کاتێکی تر لە رێککەوتن نزیک بوونەتەوە، بەڵام تا ئەو کاتەی لەسەر ھەموو بابەتەکان رێکنەکەون، واتە لەسەر ھیچ شتێک رێککەوتن نەکراوە. 

وتیشی، کاتی ئەوە ھاتووە لایەنی خۆرئاوا بڕیاری کۆتایی خۆی بدات.

ئەم لێدوانەی سەرۆکی تیمی دانوستانکاری ئێران دوای ئەوە دێت کە ژان ئیڤ لۆدریان وەزیری دەرەوەی فەڕەنسا رایگەیاند، بۆ گەڕانەوە بۆ رێککەوتننامەی ئەتۆمی، ئێران تەنھا چەند رۆژێکی کات ماوە، بەپێچەوانەوە قەیرانێکی جددی سەرھەڵدەدات.

شاھین فەتحی بەڕێوەبەری گشتیی کۆمەڵەی مانگی سوری تاران رایگەیاند، لەگەڕەکی شیریندەری رۆبات کەریم، بەھۆی دزەکردنی غازی ماڵان، تەقینەوە لە بینایەکی سێ نھۆمی روویداوە و بەھۆیەوە نۆ کەس گیانیان لەدەستداوە و نۆی تریش برینداربوون. 

وتیشی، باری تەندروستی ژمارەیەک لە بریندارەکان ناجێگیرە و ئەگەری بەرزبووەنەوەی ژمارەی قوربانیانی رووداوەکە لەئارادایە.

ئاماژەی بەوەشکرد، بەھۆی تەقینەوەکەوە بیناکە بە تەواوەتی داڕماوە و بەھەوڵی تیمەکانی بەرگری شارستانی و مانگی سوری تارانیش توانیویانە ژمارەیەک کەس لەژێر داروپەردی بیناکە رزگار بکەن.

بە پێی ئامارێکی ناوەندی گومرگ و پاراستنی سنوورەکان، مانگی ڕابردوو ١٥٣ ھەزار و ٩٤١ حاڵەتی پەڕینەوەی کۆچبەران کۆچبەران لە سنوورەکانی باشووری ئەمریکا لەگەڵ مەکسیک تۆمار کراوە، ئەوە دووەم نزمترین ئاماری مانگانەیە لە مانگی شووباتی ٢٠٢١ەوە.

ڕاشیگەیاند، مانگی کانوونی یەکەمی ئەمساڵ، ٤٦١ ھەزار و ١٨٦ کۆچبەر پەڕیوونەتەوە، کە ٦ ھەزار و ٧٧٥ کۆچبەریان بە پێی یاسای کۆچی ئەمریکی گەڕێندراونەتەوە بۆ وڵاتەکەیان.

ساڵی ٢٠١٥ لە ھەڵمەتی بانگەشەی سەرۆکایەتییدا، دۆناڵد تڕەمپ سەرۆکی پێشووی ئەمریکا بەڵێنی دروستکردنی دیوارێکی جیاکەرەوەی لەسەر سنوورەکانی نێوان وڵاتەکەی و مەکسیکدا و دوای دەستبەکاربوونیشی لە کۆشکی سپی، چەندین جار بودجەی بۆ دروستکردنی ئەو دیوارە جیاکەرەوەیە تەرخان کرد.

لوید ئۆستن وەزیری بەرگریی ئەمریکا ڕایگەیاند، ڕووسیا بەردەوامە لە کۆکردنەوەی سەربازەکانی لەسەر سنوورەکانی ئۆکراین، ھاوپەیمانیەکانی ناتۆش بەرگریی لە خاکی ھەموو ئەندامانی ھاوپەیمانیەکە دەکەن.

ھەر لە بارەی گرژییەکانەوە، کۆشکی سپیی ئەمریکاش ڕایگەیاند، ڕووسیا حەوت ھەزار سەربازی تری لەسەر سنوورەکانی ئۆکراین جێگیر کردووە.

لە لایەکی ترەوە، میدیاکانی ڕووسیا بڵاویانکردەوە، حکومەتی مۆسکۆ جێگری باڵیۆزی ئەمریکای لە مۆسکۆ ئاگادارکردووەتەوە وڵاتەکەی بەجێبھێڵت، لەو بارەیەوە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، ڕاگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و ئیدانەی بڕیارەکەی ڕووسیای کرد.

"بایدن" لە وتارێکدا لە کۆشکی سپی ئاماژەی بەوەداوە، کشانەوەی بەشێک لە ھێزەکانی روسیا لە ناوچە سنورییەکانی ئۆکراین ھەنگاوێکی باشە، بەڵام دڵنیا نین لەوەی ئەو ھێزانە بەرەو شوێنی سەرەکی خۆیان دەڕۆن یاخود نا.

"بایدن" راشیگەیاند ئەمریکا ئامادەیە بۆ وەڵامدانەوەی ھەر ھەنگاوێکی سەربازی روسیا دژی ئۆکراین و ھیوای خواست چانس بدرێت بە سەرکەوتنی رێگەچارەی دیبلۆماسی. 

بایدن دەڵێت ، ئێمە خەڵکی روسیا ناکەینە ئامانج، ناشمانەوێت رەوشی روسیا ناجێگیر بکەین، دەمەوێت بە خەڵکی روسیا بڵێم ئێوە دوژمنی ئێمە نین، پێشم وانییە کە کەس جەنگێکی خوێناوی و وێرانکەری بوێت.

وەزارەتی بەرگری روسیا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بەشێک لە ھێزەکانیان لە نیمچە دوورگەی کریما کشاندۆتەوە، ئەوەش دوای ئەوەی مانۆڕە سەربازییەکانیان لە ناوچەکە کۆتایی ھات، کەلوپەلە سەربازییەکانیشیان لەڕێی شەمەندۆفێرەوە گەڕاندۆتەوە شوێنی خۆی.

بەڵام "بن واڵاس" وەزیری بەرگری بەریتانیا رایگەیاندووە، ھیچ بەڵگەیەک نییە لەسەر کشانەوەی روسیا لە نزیک سنورەکانی ئۆکراین، وتیشی بەپێی کردارەکانی روسیا کاردانەوە و ھەڵوێستیان دەبێت.

"مارتن گریفیس"یاریدەدەری سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان بۆ کاروباری مرۆیی لە کۆبونەوەیەکی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی رایگەیاند ، نەتەوەیەکگرتوەکان نیگەرانە لە رەوشی سەدان منداڵ کە لە گرتوخانەی غوێران گەمارۆدراون و پێویستە بە زوترین کات ئەو منداڵانە رزگاربکرێن و بگوێزرێنەوە شوێنی پارێزراو و تێکەڵی کۆمەڵگە بکرێنەوە.

لە مانگی رابردوودا تیرۆریستانی داعش پەلاماری گرتوخانەی غوێرانی حەسەکەیان دا ماوەی شەش رۆژ پێکدادان لە نێوان داعش و ھێزەکانی ھەسەدە بەردەوام بوو ، بەپێی ئامارەکان لەو شەرەدا زیاتر لە ٣٠٠ کەس کوژران .

"زیلینسکی" لە وتارێکیدا بۆ ھاووڵاتیانی ئۆکراین ڕایگەیاند، پێویستە سەرجەم نوێنەرانی وڵاتان و کارمەندانی حکومەت و نوێنەرانی خەڵک کە وڵاتەکەیان بەجێھێشتووە، لە ماوەی ٢٤ سەعاتدا بگەڕێنەوە وڵاتەکە، ئەوانەشی پلانی بەجێھێشتنیان ھەیە پاشگەز ببنەوە.

سەرۆکی ئۆکراین وتیشی، ئەرکی ھەمووانە لەم ڕەوشەدا یەک دەنگ و یەکگرتوو بن و ھەموو ھەوڵێکیان دەخەنە گەڕ، بۆ بەدیھێنانی ئاشتی و چارەسەری کێشەکان بە ڕێگەی دانوستان.

داواکەی سەرۆکی ئۆکراین لە کاتێکدایە کە ژمارەی ئەو وڵاتانەی داوا لە ھاووڵاتیانیان دەکەن "ئۆکراین" بەجێبھێڵن زیادیکردووە، وەک ئەمریکا و ئەڵمانیا و بەریتانیا و دانیمارک و نەرویژ و ھۆڵەندا و ئیسڕائیل و نیوزلەندا.

"جۆن کیربی" وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا ڕایگەیاند، تا ئێستا بڕیاری کۆتایی و وادەیەکی دیاریکراو نییە سەبارەت بە داگیرکاری ڕووسیا بۆ سەر ئۆکراین، بەڵام ڕەنگە "ڤلادمیر پوتن" سەرۆکی ڕووسیا بە بێ ئاگادارکردنەوەی پێشوەخت ھێرشەکەی دەستپێبکات. وتیشی، ڕووسیا بەردەوامە لە ئامادەکارییە سەربازییەکانی بۆ داگیرکردنی ئەو وڵاتە.

ھاوکات "ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس" سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان داوا دەکات ڕێگە چارەی دیپلۆماسی بگیرێتە بەر بۆ چارەسەرکردنی ئاڵۆزییەکانی ڕووسیا و ئۆکراین. وتیشی، زیانە ئابوری و مرۆییەکانی ئەو شەڕە، قەرەبوو ناکرێتەوە.

لە ساڵی ٢٠١٥ەوە، نزیکەی ٢٠٠ سەربازی کەنەدی لە ئۆکراین جێگر کراون، بۆ مەشق و ڕاھێنان بە ھێزە ئۆکراینییەکان. 

ئۆجەلان لە ساڵی ١٩٤٩ لە گوندی ئامەرای سەر بە پارێزگای ڕەحای باکوری کوردستان لەدایکبووە و دواناوەندی لە ئەنقەرە و بەشی یاسای زانکۆی لە ئیستەنبوڵ و خوێندنی زانستە سیاسییەکانی لە زانکۆی ئەنقەرە خوێندووە و لە ساڵی ١٩٧٢ بەھۆی بەشداری لە ناڕەزاییەکی کوشتنی کەسایەتییەکی شۆرشگێر بۆ ماوەی ٧ مانگ دەستگیرکراوە و لە ساڵی ١٩٧٣ بە سەرۆکی یەکێتی دیموکراتی ئەنقەرە بۆ خوێندنی باڵا ھەڵبژێردراوە.

ئۆجەلان لە ساڵی ١٩٧٨ پارتی کرێکارانی کوردستانی لە پێناو بەدیھێنانی مافەکانی گەلی کورد لە تورکیا دامەزراند و لە ساڵی ١٩٧٩ چووەتە سوریا و تا ساڵی ١٩٩٨ لەو وڵاتە ماوەتەوە.

لە ساڵی ١٩٨٤ پەکەکە خەباتی چەکداری لە دژی دەوڵەتی تورکیا دەستپێکرد، بەڵام لە ١٥ی شوباتی ١٩٩٩ لە وڵاتی کینیا لە لایەن میتی تورکیاوە دەستگیرکرا و لە ساڵی ٢٠٠٢ دادگایی کرا و سزای زیندانی ھەتاھەتایی بەسەردا سەپێنرا.

لۆردیان ئاماژەی بۆ ئەوە کردووە کە ھەوڵەکانیان بەردەوام دەبێت بۆ وەرگرتنەوەی ئەو منداڵە فەڕەنسیانەی دایک و باوکیان نیە و لە سوریا گیریان خواردووە، ئەوانەش وەردەگرنەوە کە دایکیان ڕەزامەندی دەدات لەسەر گەڕانەوەیان.

دووپاتیشیکردووەتەوە کە ئەو بڕیارە بە ھیچ شێوەیەک گەورەکان ناگرێتەوە چونکە تا ئێستا ناوچەکە لە جەنگدایە و ئەو ھەنگاوانە مەترسیدارن.

تا ئێستا فەڕەنسا ٣٥ منداڵی وەرگرتووەتەوە کە پێشتر دایک و باوکیان بۆ پەیوەندیکردن بە داعشەوە ڕوویان لە سوریا کردووە، زۆرینەی ئەو منداڵانەش کە وەرگیراونەتەوە ئەوانەبوون کە بێ دایک و باوک ماونەتەوە.

وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ڕووسیا ڕایگەیاند، بەشێک لەو ھێزانەی ڕەوانەی ناوچەکانی سەر سنوری ئۆکراین کرابوون، دوای بەشداریکردنیان لە مانۆڕێکی سەربازی گەڕێنراونەتەوە بۆ بنکەکانیان.

بە گوێرەی ئەو گرتە ڤیدیۆیانەی بڵاوکراونەتەوە، کاروانێکی تانک و ئۆتۆمبێلی سەربازی بارکراون و لە سنورەکانی ئۆکراین دوورخراونەتەوە.

لەلایەکی ترەوە سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی ڕووسیا ڕایگەیاند، متمانەی نێوان ڕووسیا و وڵاتانی ناوچەی ئاسایش و ھاریکاری ئەوروپا گەیشتووەتە نزمترین ئاست.

پوتن ئاماژەی بەوەکرد سەبارەت بە قەیرانی ئۆکرانیا، تا ئێستا وەڵامێکی ئەرێنیان لە لایەن ئەوروپاوە پێنەگەیشتووە.

لە بەرامبەردا (ئۆلاف شۆلتز) ڕاوێژکاری ئەڵمانیا ڕایگەیاند، ھێشتا نەگەیشتووەنەتە ڕێگەیەکی داخراو و بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی ئێستا، بۆیە پێویستە بگەڕێنەوە بۆ گفتوگۆ و دوورخستنەوەی بژاردەی جەنگ.

پوتن ئاماژەی بەوەشکرد، ڕوسیا ناتوانێت چاو دابخات لە لێکدانەوەکانی ئەمریکا و ناتۆ بۆ بنەماکانی ئەو راستیەی کە ئاسایش دابەش ناکرێت، بۆیە دەبێت دڵنیایی تەواو بدەن بە مۆسکۆ لەو ڕووەوە.

باسی لەوەشکرد، وەڵامەکانی خۆرئاوا لەسەر پێشنیازەکانی ئەوان، وەڵامی داواکارییەکانیان ناداتەوە سەبارەت بە دڵنیایی لە پاراستنی ئاسایشی ڕوسیا.

جەختیشیکردەوە،ڕوسیا بەردەوام دەبێت بە ناردنی غازی سروشتی وڵاتەکەی لە خاکی ئۆکرانیاوە بۆ ئەوروپا تا ساڵی ٢٠٢٤.

سەرۆکی ڕوسیا دووپاتیشیکردەوە، ڕوسیا بە توندی وەڵامی ھەموو ھەڕەشەیەک دەداتەوە، کە مەترسیە لەسەر ئاسایشی نەتەوەیی وڵاتەکەی.

 ھاوکات شۆڵتز رایگەیاند، کشانەوەی بەشێک لە سوپای ڕوسیا لە سنوری ئۆکرانیا ئاماژەیەکی باش و ئەرێنییە.

دیمترو کولیبا وەزیری دەرەوەی ئۆکراین رایگەیاندووە، داوایان کردووە لە ماوەی ٤٨ سەعاتی داھاتوودا کۆبوونەوەیەک لەگەڵ روسیا و ئەندامانی رێکخراوی ئاسایش و ھەماھەنگی ئەوروپا رێکبخرێت. 

وتیشی، روسیا تا ئێستا رەتیکردوەتەوە ھۆکاری زیادکردنی ھێزە سەربازییەکانی لەسەر سنور، روون بکاتەوە.

لەمڕۆشەوە، ئۆلاف شۆڵتز راوێژکاری ئەڵمانیا سەردانەکەی بۆ کییڤ و مۆسکۆ دەستپێدەکات، سەردانەکەی شۆڵتز لە چوارچێوەی ھەوڵە دیبلۆماسییەکاندایە بۆ رێگریکردن لە روودانی شەڕ و داگیرکردنی ئۆکراین لەلایەن روسیاوە. 

راوێژکاری ئەڵمانیا چەندین جار جەختی کردوەتەوە، روسیا باجێکی گەورە دەدات، ئەگەر داگیرکارییەکەی ئەنجام بدات.