بە پێی ھەواڵێکی میدیاکانی باکووری کوردستان، لە چەند رۆژی رابردوودا دەستەی گشتی پەرلەمانی تورکیا بە دەنگی پەرلەمانتارانی "ئاکەپە و جەھەپە و مەھەپە و ئی پارتی"، پارێزبەندی لەسەر "سامرا گیوزەل" پەرلەمانتاری ھەدەپە ھەڵگرت، داواکاری گشتیی ئەنقەرەش بە تۆمەتی ئەندامبوون لە ڕێکخستنی قەدەغەکراو، سکاڵایەکی تری لە دژی "سامرا گیوزەل" تۆمارکرد.

دوای ئەو داوایەش پۆلیسی تورکیا بە مەبەستی دەستگیرکردنی چوونە سەر ماڵەکەی، بەڵام لە ماڵ نەبووە و چەند کەلوپەلێکی ماڵەکەی دەستی بەسەردا گیراوە.

"دەیڤد ماڵپاس" سەرۆکی بانکی نێودەوڵەتی پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین ئەنجامدا و ڕایگەیاند، بانکی نێودەوڵەتی پڕۆگرامێک تاوتوێ دەکات بۆ پێدانی ٥٠٠ ملیۆن دۆلار قەرزی پشتیوانی بە ئۆکراین، کە تا کۆتایی ئەم مانگە خەرج بکرێت.

ڕاشیگەیاند، کار دەکەن لەسەر پڕۆژە نوێیەکان و بنیاتنانەوەی ئەو پڕۆژانەی تر کە ھەیە، بۆ دابینکردنی ٢٠٠ ملیۆن دۆلار بۆ پشتیوانیکردنی ئۆکراین.

ڕۆژی سێشەممەی ڕابردوو، دەیڤد ماڵپاس سەرۆکی بانکی نێودەوڵەتی ڕایگەیاند، پاکێجێکی پشتیوانی بە قەبارەی ٣ ملیار دۆلار بۆ ئۆکراین ئامادە دەکەن.

بە گوتەی پوتن، ئۆکراین ھەڕەشەیە بۆسەر ڕووسیا و لە شەڕ دژی ئەو وڵاتە بەردەوام دەبن تاوەکو ئەو ھەڕەشەیە لەسەر مۆسکۆ نامێنێت و دەڕەوێتەوە. ئۆکراین و وڵاتانی ڕۆژئاوا ئەم تۆمەتە ڕەتدەکەنەوە.

لەکاتی وتاردان بۆ ژمارەیەک فرۆکەوان لە مۆسکۆ پوتن ڕایگەیاند "ئەم گەمارۆیانە کە دەسەپێنرێن وەک ڕاگەیاندنی شەڕە، بەڵام سوپاس بۆ خوا ھێشتا نەگەیشتووەتە ئەو ئاستە."

١٠ ڕۆژە ڕووسیا ھێرشی بۆسەر ئۆکراین دەستپێکردووە، بەھۆی ھێرشەکەوە سەدان ھەزار کەس ئاوارەبوون و وڵاتانی ڕۆژئاوا گەمارۆ و سزای ئابووری تووندیان بەسەر مۆسکۆدا سەپاندووە.

پوتین ھۆشداریدەدات دژی ھەر ھەوڵێک بۆ دروستکردنی ناوچەی دژە فڕین لە ئۆکراین و دەڵێن ئەمە ڕووسیا پەلکێشی ڕوبەڕووبوونەوەی سەربازی دەکات و دەرئانجامی کارەساتباری دەبێت.

حکومەتی ئۆکراینیش دەڵێت، بۆردوومانەکەی وێستگەی ئەتۆمیی زاپۆریژیا قوربانی لێنەکەوتووەتەوە و ھێزەکانی ڕووسیاش ڕێگرییان لە کوژاندنەوەی ئاگرەکەی زاپۆریژیا کردووە.

ھاوکات کۆشکی سپی ڕایگەیاند، بایدن لە بارەی بۆردوومانەکەی زاپۆریژیا پەیوەندی بە سەرۆکی ئۆکراینەوە کردووە. بەرپرسانی ئۆکراین دەڵێن، ھیچ تیشدانەوەیەکی ئەتۆمیی لە وێستگەی زاپۆریژیا ڕووینەداوە.

زاپۆریژیا گەورەترین وێستگەی ئەتۆمیی ئەوروپایە و ترس ھەیە بەھۆی ھێرشی ڕووسیاوە بتەقێتەوە.

بۆریس جۆنسن لە بارەی بۆردومانکردنی وێستگەکەوە پەیوەندی بە سەرۆکی ئۆکراینەوە کرد و دواتریش داوای کۆبوونەوەی بە پەلەی ئەنجومەنی ئاسایشی کرد. جۆنسن دەشڵێت، ھەموو ھەوڵیک دەدەن ڕەوشەکە لەوەی ئێستا خراپتر نەبێت.

وەزیری وزەی ئەمریکاش دڵنیایی دەدات، کە کورە ئەتۆمییەکانی وێستگەکە بە باشی پارێزراون. ھاوکات جۆو بایدن، سەرۆکی ئەمریکا لەگەڵ لێپرسراوی دەزگای ئەتۆمی کۆبووەتەوە و داوای زانیاری لێکردووە لە بارەی مەترسییەکانی وێستگەی ئەتۆمیی زاپۆریژیای ئۆکراین. دوای بۆردومانکردنی وێستگە ئەتۆمییەکەش زەنگی ئاگادارکردنەوە لە کیێڤی پایتەختی ئۆکراین لێدراوەتەوە.

وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ڕووسیا ڕایگەیاند، چەکدارە بە کرێگیراوەکان بە چەکی خۆرئاوا ھێرش دەکەنە سەر کاروانە سەربازییەکانی ڕووسیا و کاری تێکدەرانە ئەنجام دەدەن.

ڕادیۆی ئاسیای ئازاد لە زاری لێپرسراوانی حکومەتی پیۆنگ گیانگەوە بڵاویکردەوە، دەسەڵاتدارانی کۆریای باکور چەند ڕۆژێک چاوەڕوانی کردووە، بۆ ئەوەی دواتر ھەواڵی ھێرشەکەی ڕووسیا بۆ سەر ئۆکراین بە ھاوڵاتییەکانی بڵێت.

لێپرسراوانی کۆریای باکور ئاماژەیان بەوە کردووە، سەرەتا دەسەڵاتداران تەنھا ئەندامانی باڵای پارتی کرێکارانی دەسەڵاتداریان لە ھێرشەکە ئاگادار کردووەتەوە، دواتر ھەواڵە لەلایەن ئەوانەوە بڵاوکراوەتەوە.

دەسەڵاتدارانی کۆریای باکور بە ئەندامانی باڵای پارتەکەیان ڕاگەیاندووە، ھاوپەیمانی سەرەکی وڵات لە جەنگدایە و پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان لەگەڵ ڕووسیا ئاڵۆزە و لە حاڵەتی جەنگدایە، بۆیە داوای لە ھەموو لایەک کردووە لەوپەڕی ئامادەباشیدا بن تا حاڵەتی جەنگ.

حکومەتی ئۆکراین ڕایگەیاند، لە ئێستادا سەرقاڵی ساردکردنەوەی سوتەمەنی ئەتۆمین لە یەکەکانی وزەی ئەتۆمی زاپۆریژیا کە بەرەبەیانی ئەمڕۆ لەلایەن سوپای ڕووسیاوە بۆردوومان کرا، سەرەڕای کۆنترۆڵکردنی وێستگەکەش لەلایەن ڕووسیاوە تا ئێستا کارمەندەکانیان سەرقاڵی کاری خۆیانن لە وێستگەکەدا.

ئۆکراین ئاماژە بەوەش دەکات، ئەگەر لە ساردکردنەوەی کورە ئەتۆمییەکان شکستبھێنن کارەسات ڕوودەدات.

ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزەی ئەتۆمیش ڕایگەیاندووە، وێستگەی ئەتۆمیی زاپۆریژیا لە ئامادەیی تەواودایە و ئەمریکاش تیمی وەڵامدانەوەی ڕووداوە ئەتۆمییەکان چالاک دەکات.

بڕیاریشە ئەمڕۆ وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی ناتۆ کۆببنەوە و باس لە ڕەوشی ئۆکراین و بۆردوومانکردنی زاپۆریژیا بکەن کە گەورەترین وێستگەی ئەتۆمیی ئەوروپایە.

ڕۆژنامەی براڤدای نزیک لە کریملین بڵاویکردەوە، ژەنەڕەڵ ئەندرێ سوخوڤیتسکی تەمەن ٤١ ساڵ لە ئۆپراسیۆنێکی تایبەتدا لە ئۆکراین کوژراوە.

ئەو ژەنەراڵە ساڵی ڕابردوو کرایە جێگری فەرماندەی ھێزی چەکداری ٤١ی سوپای ڕووسیا و پێشتریش فەرماندەی فیرقەی پەڕەشوتی ھێزە سەربازییەکانی ڕووسیا بووە لە سوریا، وە لەسەر ئەرکەکانی لە سوریا نیشانەی ئازایەتی وەرگرتووە.

لە لایەکی دیکەوە فۆلۆدیمێر ئوملیان وەزیری پێشووی ژێرخانی ئابوری ئۆکراین، کە یەکێکە لە ئەندامی گروپە چەکدارەکانی ناو کیێڤی پایتەختی ئۆکراین ڕایگەیاند، ئەوان ئەو ژەنەڕاڵەی ڕووسیایان کوشتووە.

لای خۆشییەوە ئەمریکا ڕایگەیاند، تا ئێستا دڵنیانەبووەتەوە لە ھەواڵی کوژرانی ئەو ژەنەڕاڵەی سوپای ڕووسیا لە ئۆکراین.

وەزارەتی بەرگری ئۆکراین ئاماژەی بەوەکردووە، بەڵگانامەکان تایبەتن، بە چەند پلانێکی یەکێک لە کەتیبەکانی کەشتیگەلی ڕووسیا لە دەریای ڕەش.

لە ناو بەڵگەنامەکاندا نەخشەی داگیرکردن و چەندین کۆدی نھێنی و ناوی کەسانی تیا بووە و بەردەستی سەربازانی ئۆکراین کەوتووە.

وەزارەتی بەگری ئۆکراین ئاماژەی بەوەشکردووە، بەھۆی ڕێوشوێنێکی تایبەتی یەکێک لە یەکە تایبەتەکانی سوپای ئۆکراینەوە دەستیان بەسەر ئەو بەڵگەنامەدا گرتووە، کە دەریدەخات ڕووسەکان تەنھا کەلوپەلە سەربازییەکانیان لەدەست نادەن، بەڵکو بەھۆی ترسەوە لە پاش خۆیان بەڵگەنامە نھێنییەکانیش جێدھێڵن.

(مەریوان سەدڕەدین) بازرگان و خاوەنکار لە وڵاتی چین بە کوردسات نیوزی ڕایگەیاند: لە دوای بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و سیاسەتی نوێی حکومەتی بەیجین تایبەت بە باج و ڕوسمات، بە شێوەیەکی گشتی نرخی کەلوپەل لە چین بە ڕێژەی نزیکەی لە ١٠٪ بەرزبووەتەوە، ئەمەش پاڵنەرە بۆ ئەوەی بەشێک لە بازرگاکانی وڵاتانی بەدوای شوێنگرەوەی چیندا بگەرێن ڕوویان لە تورکیا و ئێران و وڵاتانی تر بکەن بۆ ھاوردەکردن و پڕکردنەوەی بازاڕی ناوخۆی وڵاتانی خۆیان.

ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، لە بەرامبەریشدا چین سیاسەتی خۆی گۆڕیوە و دەستبەرداری ھەناردەکردنی کاڵای جل و بەرگ و پێداویستی ناوماڵ بووە، و چاوی لەسەر ئەوەیە وەک وڵاتانی تری پیشەسازی ھەناردەی تەنکەلۆژیا و ئۆتۆمبیل زیاد بکات.

سەبارەت بە ئاڵۆزییەکانی نێوان ڕووسیا و ئۆکراین (مەریوان سەدڕەدین) وتی، ھێشتا کاریگەرییەکانی ئەو پرسە لە بازاڕی چین دەرنەکەوتووە و چاودێری دۆخەکە دەکات، بەڵام لە ئەگەری زیاتر بەرزبوونەوەی نرخی نەوت و وزە، چینیش ھەڵوێستی خۆی دەبێت.

یەنس ستۆڵتنبێرگ سکرتێری ناتۆ لە کۆنفرانسێکیدا رایگەیاند، ھێرشەکەی روسیا بۆسەر ئۆکراین کاریگەری لەسەر پەیوەندییەکانیان لەگەڵ مۆسکۆ دەبێت، بەڵام ناچنە شەڕەوە لەگەڵ ئەو وڵاتە.

سکرتێرەکەی ناتۆ داوا لە پوتن دەکات ھێرشەکانی رابگرێت و  دانوستان بکات لەگەڵ ئۆکراین .

وتیشی، ئەوەی لە ئۆکراین روودەدات جێگەی قبوڵکردن نییە و کارەساتە و رەنگە روسیا ھێرشبکاتە سەر وڵاتی تر و بە ئامانجگرتنی وێستگە ئەتۆمییەکان مەترسیدارە، ئەگەر روسیا ئۆکراین داگیربکات باجی قورس دەدات.

راشیگەیاند، توانای بەرگری سوپای ئۆکراین زیاتر بووە و  ھاوکارییەکانیان بۆ ئۆکراین زیاتر دەکەن.

ئاشکراشیکرد، روسیا نەیتوانیوە وڵاتانی ئەندامی ناتۆ پەرتەوازە بکات، بەڵام ناتوانن ناوچەی دژە فڕین لە ئۆکراین دروستبکەن و سزاکانیان بۆسەر ئەو وڵاتەش زیاتر دەکەن.

وەزارەتی بەرگری ئۆکراین بڵاویکردەوە، بۆ یەکەمین جار روسیا دانیناوە بە زیانە گیانییەکانی بەھۆی شەڕەکەوە و کوژرانی ٤٩٨ سەربازی روسی و برینداربوونی ھەزار و ٥٩٧ی تری راگەیاندووە. 

ھاوکات ئیسپانیا بڕیاری داوەی چەکی ھێرشبەری تر رەوانەی ئۆکراین بکات و ئیدارەی ئەمریکاش تاوتوێی سزادانی ھەر وڵاتێک دەکات، کە نیازی ھاوکاری کردنی روسیایان ھەیە. 

ھەر لە چوارچێوەی کاردانەوەداندا، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا داوای لە روسیا کردووە خوێن رشتن رابگرن و ھێزەکانی لە ئۆکراین بکشێنێتەوە، یەکێتی ئەوروپاش حەوت بانکی روسیای لە سیستمی سویفت دەرکرد.

بەپێی ئامارێکی نەتەوە یەکگرتووەکانیش، لەسەرەتای شەڕەوە نزیکەی یەک ملیۆن کەس ئاوارە بوون و لێپرسراوانی پۆڵەنداش ھۆشداری دەدەن لە رەوشی مرۆیی پەنابەرانی ئۆکراین لەو وڵاتە. 

رافاییل گروسی بەڕێوەبەری گشتی ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆم رایگەیاندووە، دانوستانەکان سەبارەت بە رێککەوتنی ئەتۆمی لە پێشکەوتدایە و شەڕی ئۆکراین و روسیا کاریگەری لەسەر ئەو دانوستانانە دروست ناکات. 

میدیاکانیش رایانگەیاندووە، سەردانەکەی گروسی ھاوکار دەبێت لە دۆزینەوەی رێگەچارە بۆ بابەتە ھەڵپەسێردراوەکان. 

سەردانەکەی گروسی لە کاتێکدایە کە دانوستانەکانی ڤییەنا سەبارەت بە رێککەوتنی ئەتۆمی لە قۆناغی کۆتاییدایە، لایەنی ئێرانیش جەختدەکاتەوە لەوەی ھیچ رێککەوتنێک ناکرێت ئەگەر بابەتە ھەڵپەسەردراوەکان چارەسەر نەکرێن، کە سزاکان و پێدانی گرەنتی و ناکۆکییەکانی نێوان ئێران و ئاژانسی نێودەوڵەتی وزەی ئەتۆمی دەگرێتەوە.