ئاری جەلال سەرۆکی دەزگای لوتکە ڕایگەیاند، لە وڵاتی یۆنان لە دوورگەی میتیلینی بەلەمێکی کۆچبەران  نوقم بووە و تا ئێستا تەرمی ٧ کۆچبەر دۆزراوەتەوە کە لە ناویاندا منداڵ ھەیە.

بەڵام ھیچ زانیارییەک لە بارەی ناسنامە و ڕەگەزنامەی کۆچبەرەکانەوە نییە و لە ئێستادا بە نوێنەرایەتی دەزگای لوتکە بە دواداچوون بۆ ناسنامەی ئەو تەرمانە دەکرێت. 

"خامنەیی" لە وتەیەکدا ھەڵوێستی ئێرانی سەبارەت بە شەڕی روسیا و ئۆکراین راگەیاند و وتی، ئۆکراین قوربانی سیاسەتی ئەمریکایە و ئەو وڵاتەی گەیاندووەتە ئەم قۆناغە . 

وتیشی دژی جەنگن لە ئۆکراین و پشتیوانی کوشتنی بیتاوانان و وێرانکردنی ژێرخانی ھیچ وڵاتێکی جیھان ناکەن. 

"زیلینسکی" لەڕێی ڤیدیۆوە وتارێکی بۆ پەرلەمانی ئەوروپا پێشکەش کرد و رایگەیاند، ئۆکراین روبەڕووی کارەسات بووەتەوە و رۆژانە دەیان کەس دەکوژرێن و روسیا مووشەک ئاڕاستەی منداڵان دەکات،  وتیشی لە ئێستادا لەگەڵ واقیعێکی تاڵدا مامەڵە دەکەن و دەجەنگن لەپێناو ئازادی خاکی وڵاتەکەیان و گەلی ئۆکراین پەرۆشە بۆ بەرگری کردن لە مافەکانی.  

"زیلینسکی"راشیگەیاند، دڵخۆشن بە پشتیوانی وڵاتانی ئەوروپا و ئۆکراین دەیەوێت لەگەڵ ئەوروپا بێت و لە پێناو ئەو ئامانجەدا دەجەنگن، داواشی لە ئەوروپا کرد کە بۆیان بسەلمێنن بە کردار لەگەڵ ئۆکراینن. 

دیمیتری کولیبا، وەزیری دەرەوەی ئۆکراین رایگەیاند، خۆیان نادەن بەدەستەوە و بەردەوامن لە بەرگریکردن.

سوپای روسیاش رایگەیاند، ئۆکراینیان لە دەریای ئازۆڤ دابڕاندووە و داواش لە دانیشتوانی کیێڤ دەکات لە شوێنە سەربازییەکانی دووربکەونەوە. وەزارەتی دەرەوەی روسیاش دەڵێت، بوونی چەکە ئەتۆمییەکانی ئەمریکا لە ئەوروپا قبوڵکرا نییە و ئیتر کاتی ئەوەیە چەکە ئەتۆمییەکانی ئەمریکا لە ئەوروپا ببرێتە دەرەوە.

لەبارەی دواین پەرەسەندنەکانیش سەرۆکی ئۆکراین بە تەلەفۆن لەگەڵ راوێژکاری ئەڵمانیا گفتوگۆی کرد و داوای کرد ناوچەی دژە فڕین بەسەر ئاسمانی وڵاتەکەیدا بسەپێنن و وڵاتەکەشی لە یەکێتی ئەوروپا وەربگرن. ئەنتۆنی بلینکن، وەزیری دەرەوەی ئەمریکاش داوا دەکات روسیا لە ئەندامێتی ئەنجومەنی مافەکانی مرۆڤ دووربخرێتەوە.

وتیشی، سوپای روسیا قوتابخانە و نەخۆشخانەکانی ئۆکراینی بۆردومان کردووە. ھاوکات نەتەوە یەکگرتووەکان داوای ملیارێک و ٧٠٠ ملیۆن ھاوکاری بەپەلە دەکات بۆ ئۆکراین و دەشڵێت ژمارەی ئاوارەکانی ئۆکراین لە ناوخۆی ئەو وڵاتە یەک ملیۆن کەسی تێپەڕاندووە. بەپێی ھەواڵی میدیاکانی بەریتانیاش حکومەتی ئەو وڵاتە ھەڵسەنگاندن بۆ دەرکردنی روسیا لە ئەنجومەنی ئاسایش دەکات. 

حکومەتی بێلاڕوس رایگەیاندوە، ھەموو ئامادەکارییەک بۆ بەڕێوەچوونی دانوستانی نێوان روسیا و ئۆکراین کراون و وەفدی دانوستانکاری ھەردوو وڵاتیش گەیشتوونەتە ناوچەکی سنووریی نێوان بێلاڕوس و ئۆکراین لە نزیک چێرنۆبڵ.

ئەندامێکی وەفدی دانوستانکاری ئۆکراینیش بە میدیاکانی وتووە، ئەمڕۆ دانوستانەکانیان لەگەڵ روسیا دەستپێدەکەن و گوێ بۆ ھەموو پێشنیازەکانی روسیا دەگرن، سەرۆکی وەفدی دانوستاندکاری روسیاش رایگەیاند، ھیوادارن لە نزیکترین کاتدا بگەن بە رێککەوتن لەگەڵ ئۆکراین.

لە لایەکی ترەوە، حکوومەتی ئوسترالیا سزای بەسەر سەرۆک و سەرۆک وەزیران و ژمارەیەک بەرپرسی باڵای روسیادا سەپاند و رایگەیاند، رێگە بە ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیا و سەرۆک وەزیران و ھەریەکە لە وەزیرانی دەرەوە و بەرگری و ناوخۆی ئەو وڵاتە نادەن، بچنە خاکی ئوسترالیا.

وەزارەتی بەرگریی روسیا راگەیاندراویکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکرد، تەواوی ئاسمانی ئۆکراین لە ژێر کۆنتڕۆڵی فڕۆکەکانی روسیادایە و لە سەرەتای شەڕەکەشەوە تائێستا، ھەزار و ١١٤ پێگەی سەربازی و ٣١٤ تانک و زرێپۆش و ٥٧ موشەک و ١٢١ تۆپ ھاوێژی سوپای ئۆکراینیان تێکشکاندووە.

راشیگەیاند، ھێزەکانیان ھەردوو شاری بێردیانسک و ئینرھوداریان لە خۆرئاوای ئۆکراین کۆنتڕۆڵکردوە و گروپە جوداخوازەکانیش ١٧ شاری دەرەوەی ھێڵی روبەڕوبونەوەکانیان کۆنتڕۆڵکردووە و ھێزەکانی ھەرێمی دۆنێتسکیش ١٩ کیلۆمەتری تر پێشڕەوییان کردووە و ناوچەی (ڤۆلنۆڤاکا)یان بە تەواوەتی کۆنتڕۆڵکردووە. 

راشیگەیاند، مەدەنییەکانی شاری کیێڤ دەتوانن لە رێگەی خێرای نێوان کیێڤ-ڤاسیلکۆڤ و بە رێڕەوێکی سەلامەتدا لە شارەکە بچنە دەرەوە.

ھەرچەندە وەزارەتی بەرگریی روسیا رایگەیاند، ھێزەکانی دامەزراوەی ئەتۆمیی "زابرۆشیا"ی تایبەت بە بەرھەمھێنانی وزەی کارەبایان کۆنتڕۆڵکردووە، بەڵام سوپای ئۆکراین رەتیکردەوە.

وەزارەتی بەرگریی بەریتانیاش رایگەیاند، بەشێکی زۆری سوپای روسیا ٣٠ کیلۆمەتر لە کیێڤەوە دوورن و بەرگریی سەختی سوپای ئۆکراین لە کیێڤ، ھێرشی روسیایان بەرەو شارەکە خاوکردووەتەوە.

مۆسکۆ دەڵێت ئامانج لە ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکەی بۆسەر ئۆکراین داماڵینی ئەو وڵاتەیە لە چەک و تەقەمەنی و دوورخستنەوەی مەترسییە لەسەر خاکی ڕووسیا.

ئەمڕۆ سوپای ڕووسیا کۆنتڕۆڵکردنی تەواوی ئاسمانی ئۆکراین و شارەکانی (بێردیان سک و ئینرھوداری) لە خۆرئاوای ئەو وڵاتە راگەیاند، سوپای ئۆکراینیش کۆنتڕۆڵکردنی دامەزراوەی ئەتۆمیی"زابرۆشیا"، لە لایەن روسیاوە رەتدەکاتەوە.

وەزارەتی بەرگریی روسیا راگەیاندراویکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکرد، تەواوی ئاسمانی ئۆکراین لە ژێر کۆنتڕۆڵی فڕۆکەکانی روسیادایە و لە سەرەتای شەڕەکەشەوە تائێستا، ھەزار و ١١٤ پێگەی سەربازی و ٣١٤ تانک و زرێپۆش و ٥٧ موشەک و ١٢١ تۆپ ھاوێژی سوپای ئۆکراینیان تێکشکاندووە.

ئەمەش لەکاتێکدایە هەردوو وڵاتی ئۆکراین و ڕووسیا ئامادەییان نیشانداوە بۆ ئەنجامدانی گفتوگۆ و کۆتاییهێنان بە شەڕ، و ڕێککەوتوون شوێنی کۆبوونەوەکانیان بەرنە سنووری نێوان بێلاڕوس و ئۆکراین.

دوای ئەوەی میخایل فیودۆ رۆف وەزیری زانیاری و ڕاگەیاندنی ئۆکراین لە تویتێکدا داوای لە ئیلۆن ماسکی خاوەنی کۆمپانیای سپەیس ئێکس کرد وێستگەی ستارلینک بۆ پەیوەندی و دابینکردنی ئینتەرنێت لە ئۆکراین چالاک بکات، ماسک دەستبەجێ وەڵامی داواکاریی وەزیرە ئۆکراینەکەی دایەوە و بڕیاریدا وێستگەی ستارلینک لەو وڵاتە چالاک بکات.

ھاوکات دوای بڕیارەکە کۆمپانیای سپەیس ئێکس لە بڵاوکراوەیەکدا چالاککردنی وێستگەکانی ستارلینکی لە ئۆکراین ڕاگەیاند و ئاماژەی بەوەکرد: ھاوڵاتیانی ئۆکراین دەتوانن بە بێ بەرامبەر ئینتەرنێت بەکار بھێنن.

دەستپێکردنی دانوستانی نێوان ھەردوولا لە کاتێکدا بوو، دیمیتری بیسکۆف، نیگەرانی کرملنی دەربڕی کە نەتوانرابوو دوێنێ وەفدی ھەردوولا یەکتری ببینن.

دەربارەی دانوستانەکانیش سەرۆکی ئۆکراین ڕایگەیاند، وەفدی وڵاتەکەی داوای لە کشانەوەی تەواوەتی سوپای ڕوسیای کردووە لە ناو خاکی ئۆکراین بە دورگەری کریما و ھەرێمی دونباسیشەوە.
سەرۆکی ئۆکراین ڕاشیگەیاند، کیێڤ مەبەستیەتی لە کاتی گفتوگۆکاندا ھێرشەکانی ڕوسیا بۆسەر وڵاتەکەی ڕابگیرێت .

لە لایەکی دیکەوە دیمیتری بیسکۆف ڕەتیکردەوە، داخوازییەکانی وڵاتەکەی ئاشکرا بکات، کە ئاراستەی وەفدی ئۆکراینی کردووە لە گفتوگۆکانی گومیل، بەڵام جەختیکردەوە کە پێویستە وتوێژەکان بە ھێمنی بەڕێوە بچن.

دیمیتری ئیڤانۆڤیچ وەزیری دەرەوەی ئۆکراین لە لێدوانێکی ڕۆژنامەنووسیدا ڕایگەیاند، بەردەوام دەبن لە بەرگری کردن لە دژی ھێرشەکانی ڕوسیا و ڤلادیمێر پوتن  نایەوێت وڵاتەکەی سەربەخۆ بێت.

لە لایەکی ترەوە ئیمانۆیل ماکرۆن سەرۆکی فەڕەنسا و ڤلادیمێر پوتن بەتەلەفۆن قسەیانکرد، بە گوێرەی بەیاننامەیەکی کۆشکی ئیلیزێ، ماکرۆن داوای لە پوتن کردووە دڵنیایی بدات لە ھێرش نەکردنە سەر ھاوڵاتی مەدەنی و ڕێگا و بانەکان و دامەزراوە مەدەنییەکان و پاراستنی ئاسایشی ڕێگای نێوان شارەکان.

کۆشکی ئلیزێ  ڕایگەیاندووە، پوتن ئامادەیی نیشانداوە بۆ پابەند بوون بەو داخوازیانە پوتن بە ھاوتا فەڕەنسییەکەی ڕاگەیاندووە، وڵاتەکەی کرایەوە بۆ وتوێژ لەگەڵ ئۆکراین.

ھەروەھا پوتن بە ماکرۆنی وتووە، پێویستە لە چوارچێوەی ھەر چارەسەرێک بۆ قەیرانی ئۆکراین داننان بە نیمچە دوورگەی کریما وەک بەشێک لە خاکی روسیا لەخۆ بگرێت و ئۆکراین ببێتە وڵاتێکی بێلایەن.

لە لایەکی دیکەوە نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند، ھێرشەکانی ڕوسیا بۆسەر ئۆکراین دەستی پێکردووە، ٥٠٠ ھەزار ھاوڵاتی ئەو وڵاتە ئاوارەی سنورەکانی یەکێتی ئەوروپا بوون.

سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان ڕایگەیاند، بڕی ٥٠ ملیۆن یۆرۆ بۆ ئاوارەکانی ئۆکراین تەرخان دەکەین.

جەختیشیکردەوە، ڕێگە نادەن بە ڕودانی بیرۆکەی ململانێی ئەتۆمی لە جیھاندا سەربگرێت.

سەبارەت بە ھەڵوێستی ڕوسیاش لە بەرامبەر ئەوروپا و ئەمریکا، مۆسکۆ بڕیاریدا بە داخستنی ئاسمانی وڵاتەکەی بەڕووی گەشتی ئاسمانی ٢٧ دەوڵەتدا، کە لە ناویاندا ئەڵمانیا و فەڕەنسا ھەیە.

ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین، داواکاری وەرگرتنی وڵاتەکەی لە رێکخروای ناتۆ و ناوچەی شنگن ئیمزا کرد و ئاراستەی یەکێتی ئەوروپای کرد. 

ئۆکراین بۆ سەرخستنی داواکاریییەکەی پێویستیی بە پشتیوانی ئەڵمانیا و فەرەنسا وەک دوو کاریگەرترین وڵاتی نێو یەکێتی ئەوروپا ھەیە.

لە کاردانەوەیەکیشدا، پۆڵەندا رایگەیاند، پشتیوانی ھەر داواکارییەکی ئۆکراین بۆ بە ئەندامبوونی لە یەکێتی ئەوروپا دەکات

جگە لەوەش شارەکە و فرۆکەخانەکەشی روبەروی ھێرشی موشەکی چڕ بونەتەوە ھاوکات بەھۆی ھێرشەکانی روسیاوە بۆری غازی خارکێڤ تەقییەوە ، شەڕی سەختیش لە سنورەکانی کیێڤ ھەیە.

ئەوە لەکاتێکدا ئەیکور کوناشینکۆڤ وتەبێژی وەزارەتی بەرگری روسیا رایگەیاندوە ، کە فەرمانیان بۆ ھێزەکانیان دەرکردوە کە ھێرشەکانیان لە ئۆکراین فراوان بکەن و پابەند بن بەو پلانەی بۆیان دارێژراوە. 

فەرماندەی ھێزەکانی ئۆکراینیش رایگەیاندوە ،٣٧ سەربازی یەدەگ  ئامادەی جەنگن و وەزارەتی بەرگری ئەو وڵاتەش دەستگیرکردنی فەرماندەی کەتیبەی تانکەکانی روسیا لە ئۆلیسک راگەیاندوە ،  لەلایەکی تریشەوە چەند وڵاتێک ئامادەییان دەربڕیوە بۆ ئەوەی ھاوکاری سەربازی پێشکەشی ئۆکراین بکەن و ئەڵمانیا رایگەیاندووە  موشەک بۆ سوپای ئۆکراین رەوانە دەکات و ئوسراڵیاش  ئامادەیی دەربریوە لە رێی ناتۆوە چەک بۆ ئۆکراین بنێرێت .

ئاژانسی فڕۆکەوانی شارستانیی روسیا بڵاویکردەوە، لە وەڵامی رێکارەکانیان بۆ داخستنی ئاسمانی وڵاتەکانیان بە رووی روسیا، حکوومەتی مۆسکۆ ئاسمانی وڵاتەکەی بە رووی کۆمپانیاکانی وڵاتانی لاتیڤیا و لیتوانیا و ئەستۆنیا و سلۆڤینیا داخستووە و بڕیارەکە کاری ترانزێتی کۆمپانیاکانی ئەو چوار وڵاتەش دەگرێتەوە.

رۆژی شەممە روسیا، ئاسمانی وڵاتەکەی بە رووی ھەریەکە لە وڵاتانی بولگاریا و پۆڵەندا و چیک داخست.

دوای ھێرشی روسیا بۆ سەر ئۆکراین لە رۆژی پێنجشەممەی رابردوو، چەندین وڵاتی جیھان کایەی ئاسمانی خۆیان بە رووی روسیا داخست و سزای توندی ئابوورییان بەسەر مۆسکۆدا سەپاند.

سەرچاوەکانی ھەواڵ ئاشکرایانکردووە، ھەر ١٩٣ وڵاتەکەی ئەندام لە ئەنجومەنی ئاسایش ئیدانەی پێشێلکردنی پەیماننامەی نەتەوەیەکگرتوەکان دەکەن و ھەڵگیرسانی جەنگ دەکەن، لە رۆژی دوو شەممەی رابردوەوە ئەمە دەبێت بە چوارەم کۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایش کە تایبەت کراوە بە رەوشی ئۆکراین.

رۆژی پێنج شەممەی رابردوو روسیا لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشدا ڤیتۆی بەکارھێنا، دژی بریارێکی پەیوەست بە خۆی .لەلایەکی ترەوە، وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی کۆمەڵەی حەوت کۆ دەبنەوە و دواین پێشھاتەکان تاووتوێ دەکەن.

ژمارەیەکی زۆر لە ئاوارەکانی ئۆکراین ژن و منداڵن ، کارمەندانی رێکخراوە مرۆییەکانیش لە رۆمانیا لە ھەوڵی ھاوکارییکردنی ئۆکرانیەکاندان و خۆراک و کەلوپەلی پاک و خاوێنیان پێشکەش کردون .

بە پێی ئامارەکانی نەتەوەیەکگرتوەکان ، لە سەرەتای دەستپێکردنی ھێرشەکانی روسیاوە تا ئێستا زیاتر لە ١٢٠ ھەزار ھاوڵاتی ئۆکرانی وڵاتـەکەیان بەجێھیشتوە و زۆرینەیان بەرەو پۆلەندا و مۆلدۆڤا و رۆمانیا و سلۆڤاکیا و مەجەر کۆچیان کردوە .