عێراق
سبەینێ وەزیری بازرگانی توركیا بەمەبەستی پەرەپێدان بە كاری هاوبەش سەردانی عیراق دەكات.
سبەینێ عومەر بۆڵات وەزیری بازرگانی توركیا و وەفدێكی كۆمەڵەی هەناردەكارانی توركیا و یەكێتیی بەڵێندەرانی توركیا سەردانی عیراق دەكات و دوو رۆژ دەمێنێتەوە، لەو چوارچێوەیەشدا سەردانی بەغداد و بەسرە دەكات.
بڕیارە لەسەردانەكەیدا هەناردەكاران و بەڵێندەرانی توركیا لەگەڵ خاوەنكارەكانی عیراق كۆبنەوە بۆ پەرەپێدان بە كاری هاوبەش لە بواری بازرگانی و وەبەرهێناندا.
بەپێی ئامارەكان، قەبارەی هەناردەی توركیا بۆ عیراق لە مانگی یەكی ئەمساڵەوە هەتا تشرینی دووەمی ئەمساڵ، بەراورد بە ساڵی رابردوو بڕی ٥.٣ ملیار دۆلار زیایكردووە و گەیشتوەتە ١٠.٨ ملیار دۆلار.
سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا و باڵیۆزی ئەمریكا لە عیراق كۆبوونەوە و جەختیانكردەوە، لە دۆزینەوەی رێگەچارەیەك بۆ كەمكردنەوەی توندوتیژی و ململانێكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
نووسینگەی راگەیاندنی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا بڵاویكردەوە، نوری مالكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لە بەغداد لەگەڵ ئەلینا رۆمانۆسكی باڵیۆزی ئەمریكا لە عیراق كۆبووەتەوە و تێیدا، دوایین پێشهاتەكان لەسەر ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی تاوتوێكراوە.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، لە كۆبوونەوەكەدا تیشكخراوەتەسەر گرنگی هەوڵەكان بۆ راگرتنی دەستدرێژییەكانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە و لوبنان، جەختیشكراوەتەوە لەسەر دۆزینەوەی رێگەچارەیەك بۆ راگرتنی دەستدرێژییەكانی ئیسرائیل لە ناوچەكە.
لە بەشێكی تری كۆبوونەوەكەدا، مالكی رەخنەی لە بێهەڵوێستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی گرت بەرانبەر دەستدرێژییەكانی ئیسرائیل، لەبەرامبەریشدا رۆمانۆسكی پشتیوانی ئەمریكای بۆ سەقامگیری عیراق دووپاتكردەوە و جەختیشیكردەوە، لە پێشكەشكردنی هاوكاری پێویست و بەردەوام لەنێوان هەردوو وڵات.
سەرۆکایەتی کۆمار رایگەیاند، بەتوندی ئیدانەی کردەوه تیرۆریستییەکەی دژبه لیوای هاوبەشی سوپای عیراق و هێزی پێشمەرگه دەکات، کە لە ئەنجامدا سێ ئەندامی لیواکە بەهۆی تەقینەوەی بۆمبێکی چێندراو له ناوچەی دوزخورماتوو شەهیدبوون.
راشیگەیاند، پرسە و سەرەخۆشی خۆیان ئاراستەی بنەماڵەی شەهیدە قارەمانەکان دەکەن و لە خودای گەورە دەپاڕێنەوە بە بەهەشتی بەرینی خۆی شادیان بکات و هیوای چاکبوونەوەی خێراش بۆ بریندارەکان دەخوازن.
وتیشی، پشتیوانی تەواوی خۆیان بۆ هەوڵەکانی بەهێزکردنی ئاسایش و سەقامگیری لە وڵاتەکەماندا دوپاتدەکەنەوە و بەردەوام دەبن لە روبەڕوبونەوەی شانەکانی گروپە تیرۆریستییەکان بە هەموو هێز و ئیرادەیەکەوە تا لەناوچوونی دوایین پاشماوەیان لەپێناو دەستەبەرکردنی ژیانێکی ئارام و سەقامگیر بۆ گەلەکەمان.
وەزارەتی پلاندانانی عیراق داوا لە سەرجەم دانیشتووان دەكات لە رۆژانی سەرژمێریدا بەبێ ترس و دوودڵی هەموو زانیارییەك بدەنە تیمەكان، چونكە زانیارییەكان پارێزراون و دزەیان پێناكرێت.
مەكی غازی جێگری سەرۆكی دەستەی ئامار و رێكخستنی زانیارییە جوگرافییەكان لە وەزارەتی پلاندانانی عیراق رایگەیاند، لەو فۆڕمەی لە رۆژانی سەرژمێری گشتی دانیشتوواندا بۆ هاووڵاتیان پڕدەكرێتەوە و هیچ پرسیار و زانیارییەكی نهێنی تێدا نییە و نزیكن لەو زانیارییانەی لەكاتی دەرهێنانی كارتی نیشتمانی لە هاووڵاتیان وەردەگیرێن.
وتیشی، پێویستە هاووڵاتیان لە رۆژانی سەرژمێریدا بەبێ ترس و دوودڵی هەموو زانیارییەك بدەنە تیمەكان، چونكە زانیارییەكان ١٠٠% پارێزراون دزەیان پێناكرێت و جگە لە سەرۆك و ئەندامانی دەستەی ئامار هیچ كەسێكی تر رێگە پێدراو نییە سەیری زانیارییە كەسییەكان بكات و سەرجەم زانیارییەكانیش كۆد و ژمارەی نهێنییان لەسەرە.
لێپرسراوی نوسینگەی رزگاركردنی ئێزدییە رفێندراوەكان لە عیراق رایگەیاند، تا ئێستا زیاتر لە دوو هەزار و ٨٠٠ ئێزدی رزگارنەكراون .
حسێن قائیدی لێپرسراوی نوسینگەی رزگاركردنی ئێزدییە رفێندراوەكان لە عیراق رایگەیاند، تا ئێستا لەكۆی شەش هەزار و ٤١٧ ئێزدی كە لە ساڵی ٢٠١٤ لەلایەن داعشەوە رفێندران، تا ئێستا سێ هەزار و ٥٨٣ كەسیان لە پیاو و ژن و منداڵ رزگاركراون و زیاتر لە دوو هەزار و ٨٠٠ ئێزدیش رزگارنەكراون، بەپێی زانیارییەكان ژمارەیەكی زۆر لە رزگارنەكراوەكان لە كەمپی هۆلی سوریادان.
ئەوەش لەكاتێكدایە، دوای حەوت ساڵ لە لەناوبردنی داعش، تا ئێستا ژمارەیەكی زۆر لە ئاوارە ئێزدییەكان نەگەڕاونەتەوە شەنگال و هەزاران هاووڵاتی ئێزدیش لە كەمپی ئاوارەكاندان.
سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند، سەرژمێری زانیاری پێویست دەخاتەڕوو بۆ چارەسەركردنی بێكاری و هەژاری لە وڵاتدا.
نوری مالكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس پەیامێكی بڵاوكردەوە و داوا لە هاووڵاتیان دەكات بەشداری لەسەرژمێریدا بكەن، چونكە چەند لایەنێكی سودبەخش و ئەرێنی هەیە.
دەشڵێت، سەرژمێری زانیاری پێویست بۆ گەشەپێدان و حكومەتی ئەلیكترۆنی دابیندەكات و سەرچاوەی مرۆیی و ماددی گرنگ ئاشكرادەكات و دۆخێك دەڕەخسێنێت بۆ چارەسەركردنی بێكاری و هەژاری.
وتیشی، سەرژمێری وادەكات ئەو ناوچانەی بێبەشن لە خزمەتگوزاری بناسرێن و گرنگە هاووڵاتیان بەشداری تێدا بكەن.
وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندنی عیراق رایگەیاند، لە رۆژانی سەرژمێری و قەدەغەی هاتوچۆدا، گەشتە ئاسمانییەكان بەردەوامیان دەبێت و راناگیرێت.
مەیسەم سافی وتەبێژی وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندنی عیراق رایگەیاندووە، لە رۆژانی سەرژمێری گشتی و قەدەغەی هاتوچۆدا، كە بڕیارە رۆژانی چوارشەممە و پێنجشەممەی ئەم هەفتەیە ئەنجامبدرێت، گەشتە ئاسمانییەكانی عیراق بەردەوام دەبێت و راناگیرێت.
ئەوەشی خستەڕوو، سەرجەم گەشتە ئاسمانییەكان بەپێی خشتەی كاتەكانیان بەردەوام دەبن و هەماهەنگیان لەگەڵ دەزگا ئەمنییەكان هەیە بۆ ئاسانكاریكردن بۆ هاتوچۆی گەشتیاران.
د.لەتیف رەشید سەرۆك کۆماری عیراق، رۆژی پێنجشەممە ١٤-١١-٢٠٢٤ دوای بەشداریکردنی لە کۆنفرانسی لوتکەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا (COP29)، کە لە باکۆی پایتەختی ئازەربایجان بە بەشداریی ژمارەیەکی زۆر لە وڵاتانی ئەندام لە نەتەوە یەکگرتووەکان و رێکخراوە حکومی و ناحکومییەکان بەڕێوەچو، گەڕایەوە بەغدادی پایتەخت.
رۆژی دووشەممە 11-11-2024 سەرۆك کۆمار بەسەرۆکایەتی وەفدێکی حکومی، کە پێکهاتبو لە دکتۆر ساڵح حەسناوی وەزیری تەندروستی، فالح خەزعەلی سەرۆکی لیژنەی کشتوکاڵ و ئاو و زۆنگاوەکان لە ئەنجومەنی نوێنەران، د.کامل دولێمی سەرۆکی دیوانی سەرۆکایەتی کۆمار، حەیدەر مەکیە سەرۆکی دەستەی نیشتمانیی بۆ وەبەرهێنان، جاسم فەلاحی بریکاری وەزیری ژینگە، د.عەلی لامی راوێژکاری سەرۆك وەزیران بۆ کاروباری ژینگە و گۆڕانی کەشوهەوا و ژمارەیەك راوێژکار و پسپۆڕان گەیشتە باکۆی پایتەختی ئازەربایجان و لە فڕۆکەخانەی حەیدەر عەلیێڤ لەلایەن ژمارەیەك لە لێپرسراوانی حکومەتی ئازەربایجانەوە پێشوازی لێکرا.
دواتر سەرۆك کۆمار لەگەڵ ئیلهام حەیدەر عەلیێڤ سەرۆك کۆماری ئازەربایجان کۆبووەوە، کە لە بارەگای کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا (COP29) بەڕێوەچوو.
لە دیدارەکەدا باس لە پەیوەندییە قوڵەکانی نێوان عیراق و ئازەربایجان لە ئاستە جۆراوجۆرەکاندا کرا، هاوکات سەرۆك کۆمار جەختیکردەوە لە گرنگی فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاری هاوبەش لە بوارەکانی ئابوری، پیشەسازی، وەبەرهێنان، گەشتیاری، ژینگە و وزە لەپێناو بەرژەوەندییەکانی هەردوو وڵات.
هەروەها تاووتوێکردنی تەوەرەکانی کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا (COP29) بابەتێکی دیکەی دیدارەکە بو، لەم چوارچێوەیەشدا سەرۆك کۆمار ئاماژەیکرد بە گرنگی چالاککردنی میکانیزمەکانی هاریکاری و هاوئاهەنگی دوولایەنە و نێودەوڵەتی لە بواری بەرەنگاربونەوەی گۆڕانکارییەکانی کەشوهەوا، کە روبەڕوی جیهان دەبێتەوە و سنوردارکردنی کاریگەرییە مەترسییەکانی.
لە کۆبوونەوەکەدا چەندین بابەتی ناوچەیی و جیهانی تاووتوێ کران، هەردوولا جەختیانکردەوە لەسەر چڕکردنەوەی هەوڵە نێودەوڵەتییەکان بۆ روبەڕوبونەوەی ئاڵنگارییەکانی ئێستا و کارکردن بۆ کۆتاییهێنان بەو ئاڵنگاریانە، بەشێوەیەك کە بنەمای ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی بچەسپێنێت.
لای خۆیەوە ئیلهام عەلیێڤ سوپاس و پێزانینی خۆی بۆ سەردانەکەی سەرۆك کۆمار و بەشداریکردنی لە کۆنفرانسەکەدا دەربڕی، جەختیشیکردەوە لەسەر پەرۆشی وڵاتەکەی بۆ پتەوکردنی پەیوەندییەکانی لەگەڵ عێراق لە بوارە جیاجیاکاندا.
هەروەها لە دانیشتنی سەرەکیی لوتکەکەدا، سەرۆك کۆمار وتەیەکی پێشکەشکرد و هەڵوێستی چەسپاوی عیراقی سەبارەت بە رەتکردنەوەی دەستدرێژییەکانی سەر غەزە و لوبنان دوپاتکردەوە و داوای لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد بەرپرسیارێتی خۆی لە سەپاندنی ئاگربەست و داننان بە مافی چارەی خۆنوسین بۆ گەلی فەڵەستین، لەئەستۆ بگرێت.
سەرۆك کۆمار لەوتەکەیدا ئاماژەی بەو ئاڵنگاریانە کرد، کە روبەڕوی عیراق دەبێتەوە و زیانەکانی بەهۆی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا وەك وشکەساڵی و بەبیابانبوون و زیادبونی خۆڵبارین و بەرزبوونەوەی پلەی گەرما و کەمی باران و بەفر.
هاوکات سەرۆك کۆمار تەئکیدیکردەوە، کە عیراق کاردەکات بۆ جێبەجێکردنی پابەندییەکانی لەچوارچێوەی رێککەوتننامەی کەشوهەوا و پەیماننامە نێودەوڵەتییە پەیوەندیدارەکان. داوای لە وڵاتانی ناوچەکەش کرد لەچوارچێوەی ئەم پرۆسەیەدا گروپێکی دانوستاندن پێکبهێنن بۆ هاوئاهەنگی و پێکەوە کارکردن لەپێناو خۆپاراستن لەمەترسییەکانی گۆرانی کەشوهەوا.
هەر لە بارەگای بەڕێوەچونی لوتکەکەدا، سەرۆك کۆمار سەردانی گۆشەی عیراقی کرد و لە وتەیەکدا ئاماژەی بەگرنگی بایەخدانی جیهان بە ژینگه کرد و تێیدا پێویستی ئەو سەکۆیەی خستەڕو بەوپێیەی دەرفەتێکی دیکەیە بۆ هەلی کارکردن و هاریکاری لەگەڵ وڵاتانی جیهان لەپێناو بەدیهێنانی بەرژەوەندییە هاوبەشەکان.
سەرۆك کۆمار جەختیکردەوە، کە عێراق وڵاتێکی مێژوویی دێرینە، بەڵام ئەمڕۆ کەوتۆتە ژێر کاریگەرییە گەورەکانی گۆڕانی کەشوهەوا، کە کاریگەری لەسەر سامانە سروشتییەکان و کۆمەڵگە خۆجێییەکانی هەیە. ئاماژەی بەوەشکرد، دەبێت بەفیڕۆدانی ئاو چارەسەربکرێت و رێگای تەکنەلۆژی و شێوازی مۆدێرن بگیرێنەبەر بۆ باشترکردنی بەڕێوەبردنی ئاو لە وڵاتدا.
هەر لە چوارچێوەی بەشداریکردنی لە لوتکەی کەشوهەوا COP29، سەرۆك کۆمار چاوی بە ژمارەیەك لە سەرۆكی وڵاتان کەوت لەوانە ئەلیکسەندەر ڤۆچیچ سەرۆکی سڕبیا و هەروەها سەرۆکی حکومەتەکان لەوانە کیریاکۆس میتسۆتاکیس سەرۆك وەزیرانی یۆنان، پیدرۆ سانچێز سەرۆك وەزیرانی ئیسپانیا، پیتەر ڤیالا سەرۆك وەزیرانی چیك، ئەلیکسەندەر دی کرۆ سەرۆك وەزیرانی بەلجیکا و هەروەها ژمارەیەك جێنشین و میری وڵاتان لەوانە شێخ سوباح خالید ئەلحەمەد موبارەك سوباح جێنشینی دەوڵەتی کوەیت. لەو دیدارانەدا باس لە پەیوەندییە دووقۆڵییەکان و پتەوکردنی هاریکاری هاوبەش کرا. هەروەها دواپێشهاتەکانی ناوچەکە و هەوڵەکانی چەسپاندنی ئاسایش و ئاشتی لەسەر هەردوو ئاستی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی خرانەڕو، سەرەڕای گفتوگۆکردن لەسەر کارەکانی لوتکەی کەشوهەوا، دەرئەنجامە خوازراوەکان، پێشنیاری وڵاتانی بەشداربو، ئەو کێشانەی روبەڕویان دەبێتەوە و چارەسەرەکانی تێپەڕاندنی ئەو کێشانە. هاوکات میکانیزمەکانی فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاریی بنیاتنەر بۆ روبەڕوبونەوەی مەترسییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و کاریگەرییە نەرێنییەکانی لەسەر هەموو لایەنەکانی ژیان، تاووتوێکران.
لەم چوارچێوەیەدا سەرۆك کۆمار جەختیکردەوە، کە نابێت پێشنیارەکان تەنها وشەی داڕشتن بن، بەڵکو دەبێت بە کردار لەسەر زەوی جێبەجێ بکرێن و بکرێن بە پراکتیکی بۆئەوەی پلەی گەرما لەسەر هەسارەی زەوی دابەزێنرێت و نەوەی ئێستا و داهاتوو بپارێزرێن.
هەر لە چوارچێوەی بەشداریکردنی لە کارەکانی کۆنفرانسی لوتکەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا (COP29)، سەرۆك کۆمار لەگەڵ ئەنتۆنیۆ گوتێرێس سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتوەکان کۆبووەوە و هاریکاری نێوان عیراق و نەتەوە یەکگرتووەکانیان لە هەموو روویەکەوە تاووتوێ کرد.
لەلایەکی دیکەوە، سەرۆك کۆمار بەشداری لە پانێڵێکی گفتوگۆدا کرد، کە بە چاودێریی رێکخراوی خۆراك و کشتوکاڵ (فاو) و بە ئامادەبونی شو دۆنیۆ بەڕێوەبەری رێکخرابو.
لە پانێڵەکەدا میکانیزمەکانی خێراکردنی پارەدارکردنی کاروبارەکانی پەیوەست بە کەشوهەوا لەپێناو سیستمی خۆڕاگری کشتوکاڵی و خۆراکی لە وڵاتانی لاواز و ئەوانەی ململانێیان تێدایە، تاووتوێکرا.
هەروەها سەرۆك کۆمار لە شوێنی مانەوەی خۆی لە باکۆی پایتەختی ئازەربایجان، پێشوازیکرد لە فاتیح بیرۆل بەڕێوەبەری جێبەجێکاری ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزە.
لەدیدارەکەدا، سەرۆك کۆمار جەختی لەسەر گرنگی بەهێزکردنی هاریکاری نێوان عیراق و ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزە کردەوە لە بواری بەکارهێنانی وزە و پشتیوانی هەوڵەکانی عێراق لەم رێگەیەدا و لە بوارە جیاوازەکان بۆ بوژانەوەی ئابوری و سودوەرگرتن لە سامانەکانی بەشێوەیەکی بەردەوام.
هاوکات بەڕێزیان بەجیا پێشوازیکرد لە ئۆدیل رینو باسۆ سەرۆکی بانکی ئەوروپی بۆ ئاوەدانکردنەوە و پەرەپێدان، خاتوو کریستالینا گۆرگیێڤا بەڕێوەبەری سندوقی دراوی نێودەوڵەتی.
لە هەردوو دیدارەدا باس لە هاریکاری دوولایەنە و رێگاکانی پەرەپێدانیان لە چوارچێوەی پاڵپشتیکردنی رێبازی گەشەپێدان لە عیراقدا کرا و سەرۆك کۆمار جەختیکردەوە لەسەر هەوڵەکانی عیراق بە ئاراستەی جێبەجێکردنی بەرنامە و پلانی تەواو بۆ پێشخستنی ئابوری و پشتگیریکردن لە پرۆسەی چاکسازیی دارایی و بانکی و پارەدارکردن و جێبەجێکردنی پرۆژەکانی ژێرخان و ئاوەدانکردنەوە و بوارەکانی تەندروستی و وزە و کشتوکاڵ و کارەبا و پەروەردە.
هەر لەمیانی لوتکەکەدا، سەرۆك کۆمار دیداری رۆژنامەوانی لەگەڵ ژمارەیەك کەناڵی راگەیاندنی ئازەربایجان و بیانی ئەنجام دا و باسی لە لوتکەی کەشوهەوا COP29 و بارودۆخی عێراق و ناوچەکە لەڕوی سیاسی و ئاسایش و ئابوری و ژینگەییەوە کرد، ئاماژەی بە رێگاکانی چەسپاندنی ئاسایش و ئاشتی و سەقامگیریی ئیقلیمی و جیهانی لە بوارە جیاجیاکاندا کرد.
وەزیری پلاندانانی عیراق رایدەگەیەنێت، سەرژمێری گشتی دانیشتووان نەخشەی گەشەپێدان لە عیراق دیاری دەكات.
محەمەد عەلی تەمیم وەزیری پلاندانانی عیراق لە راگەیەندراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، سەرژمێری گشتی دانیشتووان كە رۆژانی ٢٠ و ٢١ی ئەم مانگە بەڕێوەدەچێت، لە ماوەی ٣٧ ساڵی رابردوودا یەكەم سەرژمێری گشتگیری گەشەپێدانە و دەبێتە بنەمایەكی گرنگ بۆ سەقامگیری كۆمەڵایەتی و ئەمنی و ئابووری بۆ عیراق.
وتیشی، سەرژمێری گشتی دانیشتووان سەركەوتنێكی گەورەی نیشتمانی و دەستوورییە و نەخشەی گەشەپێدان لە عیراق دیاری دەكات و دەبێتە بەرچاوڕوونی و بنەمایەكی گرنگ بۆ چۆنێتی دابەشكردنی پرۆژە و خزمەتگوزارییەكان لە پارێزگاكانی عیراق.
بەتۆمەتی ئەنجامدانی تاوانی جەنگ و تاوانی دژی مرۆڤایەتی لە عیراق، تۆنی بلێر سەرۆك وەزیرانی پێشتووتری بەریتانیا دادگایی دەكرێت.
نووسینگەی داواكاری گشتی فیدراڵی بەلجیكا لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردووەتەوە، كردنەوەی دەرگای لێكۆڵینەوەی لە ئەنجامدانی تاوانی جەنگ و تاوانی دژی مرۆڤایەتی لە عیراق لەلایەن تۆنی بلێر سەرۆك وەزیرانی پێشووتری بەریتانیا پەسەندكردووە لە پرۆسەی ئازادی عیراقدا لەساڵی ٢٠٠٣ و گەمارۆخستنە سەر خەڵكی قەزای فەلوجە و برسیكردنیان لەساڵی ٢٠٠٤.
ئاماژە بەوەشكراوە، دۆسێی گەندەڵی و بردنی سەروەت و سامانی عیراق و ئەشكەنجەدانی بەندكراوان لە گرتووخانەكان و چەندین تۆمەتی تریش دراوەتە پاڵ تۆنی بلێر، داواشی لە عیراقییەكان كردووە هەر بەڵگەیەكی رەسمییان لەلایە سەبارەت بە كاری نایاسایی و ئەنجامدانی تاوان لەلایەن سەربازانی بەریتانیاوە لە عیراق، رادەستی نووسینگەی داواكاری گشتی فیدراڵی بەلجیكا بكەن بە مەبەستی دادگایی كردنی تۆنی بلێر.
ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بۆ پشتیوانیكردنی سەرژمێری گشتی، تا هەفتەی داهاتوو دانیشتنەكانی رادەگرێت.
فەرمانگەی راگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لە راگەیەندراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران بە هەموو شێوەیەك پشتیوانی ئەنجامدانی سەرژمێری گشتی دانیشتوانی عیراق دەكات كە بڕیارە رۆژانی ٢٠ و ٢١ـی ئەم مانگە بەڕێوەبچێت، هانی هاووڵاتیانیش دەدات لە هەر شوێنێكی عیراق نیشتەجێن، بۆ رۆژانی سەرژمێری بگەڕێنەوە بۆ ناوچەكانیان و هاوكاری تیمەكانی وەزارەتی پلاندانان بكەن.
راشیگەیاندووە، لە پێناو سەرخستنی ئەنجامدانی سەرژمێری، سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران بڕیاریداوە تا هەفتەی داهاتوو دانیشتنەكان رابگرێت بۆئەوەی پەرلەمانتاران بتوانن بگەڕێنەوە بۆ پارێزگاكانیان.
پارێزگاری كەركوك لەگەڵ سەرۆكی پارتی تەقەدوم كۆبووەوە و تاوتوێی دوایین پێشهاتەكانی كەركوكیان كرد.
نوسینگەی سەرۆكی پارتی تەقەدوم بڵاویكردەوە، محەمەد حەلبوسی لە بارەگای سەرەكی پارتەكەی پێشوازی لە رێبوار تەها پارێزگاری كەركوك و محەمەد ئیبراهیم سەرۆكی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك و جێگرەكەی ئیبراهیم تەمیم كرد.
ئەوەش خراوەتەڕوو، لە كۆبونەوەكەدا گفتوگۆ لەبارەی دۆخی كەركوك كراوە و جەختكراوەتەوە لە پشتیوانی لایەنە سیاسییەكان بۆ حكومەتی خۆجێی كەركوك، بۆ دابینكردنی خواست و پێداویستییەكانی خەڵكی شارەكە و جێبەجێكردنی پرۆژە خزمەتگوزارییەكان لە سنووری پارێزگاكە.
لە بەشێكی تری كۆبونەوەكەدا، تیشكخرایەسەر گرنگی پێكەوەژیانی ئاشتیانە لەنێوان سەرجەم پێكهاتەكانی كەركوك و پاراستنی سەقامگیری و ئاسایش و راستكردنەوەی هەڵەكانی ئیدارەی پێشووی پارێزگاكە.
سودانی رایگەیاند، حكومەت گرنگی بە كاركردن لەگەڵ كۆمپانیای نەوتییە جیهانیە گەورەكان دەدات و وەبەرهێنانیش لە غاز و وزە خاوێنەكان لە پێشینەی كارەكانیەتی.
نوسینگەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، سودانی پێشوازی لە پیتەر كۆستیلۆ جێگری سەرۆكی جێبەجێكار و بەڕێوەبەری كۆمپانیای شێڵ لە عیراق و ئیمارات كرد و تاوتوێی پەرەپێدانی كەرتی نەوت و غازیان كرد.
دەشڵێت، لە كۆبونەوەكەدا باس لە كارەكانی كۆمپانیای شێڵ كرا لە عیراق لە بواری دەرهێناندا لەگەڵ پەرەپێدانی كەرتی نەوت و غاز و وزەی خاوێن بە لەبەرچاوگرتنی ژینگەی وڵات و هەوڵدان بۆ كەمكردنەوەی دەردانی گازی دووەم ئۆكسیدی كاربۆن.
كۆمپانیای شێڵ كۆمپانیایەكی جیهانییە و كار لە وەبەرهێنانی نەوت و غاز و پرۆكیمیایی دەكات و ساڵی ٢٠١٥ یەكەم گرێبەستی كاركردنی لەگەڵ عیراق ئیمزاكردووە بۆ كاركردن لە پرۆژەی نبراس و ٤٠ هەزا رهەلی كاری رەخساندووە.
وەزیری وزەی لوبنان رایگەیاند، حكومەتی عیراق بۆ ساڵی چوارەم لەسەر یەك، رەزامەندی نیشاندا لەسەر نوێكردنەوەی رێككەوتنی سوتەمەنی لەگەڵ لوبنان.
وەلید فەیاز وەزیری وزە و ئاوی لوبنان رایگەیاند، ئاگاداركرانەوە لەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق رەزامەندی نیشانداوە لەسەر داواكارییەكەیان بۆ درێژكردنەوەی گرێبەستی ناردنی سوتەمەنی لە عیراقەوە بۆ وڵاتەكەیان تا كۆتایی ساڵی ٢٠٢٥.
دەشڵێت، حكومەتی عیراق رەزامەندی نیشانداوە لەسەر درێژكردنەوەی كاركردن بە رێككەوتنی ئێستا تاكۆتایی ٢٠٢٤ ، ئەمەش بەمەبەستی تەواوكردنی ئەوەی لە دەقی گرێبەستەكەیاندا هاتووە.
گرێبەستەكەی نێوان عیراق و لوبنان لە كۆتایی مانگی رابردوو كۆتایی هات، بەڵام بۆ ساڵی داهاتووش درێژكراوەتەوە، بەگوێرەی گرێبەستەكە عیراق ساڵانە یەك ملیۆن و ٥٠٠ هەزار تۆن سوتەمەنی بۆ لوبنان دەنێرێت لە بەرامبەر كڕینی خزمەتگوزاری لەناوخۆی لوبنان بە لیرەی لوبنانی.
دەستەی دادوەرانی فیدراڵی ئەمریكا، بڕیاری قەرەبووكردنەوەی سێ عیراقیدا بە بڕی ٤٢ ملیۆن دۆلار كە ٢٠ ساڵ بەر لەئێستا لە گرتوخانەی ئەبوغرێب ئەشكەنجەدراون.
دەستەی دادوەرانی فیدراڵی ئەمریكا، سزای دارایی بەبری ٤٢ ملیۆن دۆلار بەسەر كۆمپانیای "سی ئەی سی ئای تەكنەلۆژی"سەپاندووە كە لە ساڵانی ٢٠٠٣ بۆ ٢٠٠٤ گرێبەستی لەگەڵ وەزارەتی بەرگری ئەمریكا هەبووە و رۆڵی هەبووە لە ئەشكەنجەدانی سێ زیندانیكراوی عیراقی لە گرتوخانەی ئەبوغرێب، ئەو سێ هاووڵاتیە عیراقیە لە ساڵی ٢٠٠٨ەوە سكاڵایان لەسەر ئەو كۆمپانیایە تۆماركردووە.
بەپێی بریارەكە، ئەو بڕە پارەیە وەك قەرەبوو دەدرێتە ئەو سێ هاوڵاتییە عیراقییە كە یەكێكیان بەڕێوەبەری خوێندنگەیە و یەكێكیان جوتیار و ئەوی دیكەش رۆژنامەنووسە، كە هەریەك لەو سی هاووڵاتییە بڕی ١٤ ملیۆن دۆلار وەك قەرەبوو وەردەگرن.
سەرۆكی لیژنەی دارایی دەڵێت، لە پڕۆژەی بودجەی ٢٠٢٥ ئەو بڕگانە هەمواردەكرێنەوە كە كێشەیان لەسەرە، داواش لە حكومەت دەكات پێش كۆتایی ئەمساڵ پڕۆژەكە رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەران بكات.
عەتوان عەتوانی، سەرۆكی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەران ئاماژەی بەوەدا، ئامانج لە بودجەی ٢٠٢٥، زۆركردنی داهاتی نانەوتی وڵات و زیادكردنی سەقامگیری ئابوورییە، بە تایبەتی دوای پێداچوونەوە بەو بڕگانەی بودجەی دوو ساڵی رابردوو كێشەیان لەسەربوو.
عەتوانی هواشی خواست بەر لە كۆتایی ئەمساڵ ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق یاسای بودجە یاخود چەند بڕگەیەكی یاساكە رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەران بكات، تاكو خوێندنەوەی بۆ بكرێت و پەسەندبكرێت، بە تایبەتی ئەو بڕگانەی كە پەیوەندی بە ژیان و گوزەرانی هاوڵاتییانەوە هەیە.