عیراق
دوای ئەوەی لە بەرواری ٢٠٢٥/١/٢٠ داوانامەیەکی یاسایی لەلایەن بریکاری یاسایی سەرۆک کۆمارەوە تۆمارکرا. دادگای فیدراڵی عیراق بڕیارێکی نوێی دەرکرد سەبارەت بە موچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان،
بەپێی بڕیارەکە، دادگای فیدراڵی جەختی کردەوە لەسەر پێویستی تەوتینی موچە بەگوێرەی رێنماییەکانی بانکی مەرکەزی و بانکە حکومی و ئەهلییەکان. هەروەها بڕیارەکە دەسەڵاتی هەڵبژاردنی بانک دەداتە فەرمانبەران، بە هەماهەنگی لە نێوان وەزارەتی دارایی هەرێم و وەزارەتی دارایی فیدراڵ.
لە بڕیارەکەدا، دادگای فیدراڵی جەختی لەسەر بڕیارەکانی پێشووی خۆی کردووەتەوە سەبارەت بە پێدانی موچە، تەئکیدی کردووەتەوە کە کێشەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی هەرێم نابێت ببنە هۆکاری خەرجنەکردنی موچەی فەرمانبەران.
هاوڕێ تۆفیق، راوێژکاری سەرۆکایەتیی کۆماری عیراق، بڵاویکردەوە: "بێگومان داوای دەرکردنی فەرمانسالاریمان کردبوو، بەڵام دادگا بۆ ئەم بڕگەیان باوەڕی وابوو رەهەندی بەپەلەی تێدا نییە و پێشتر بڕیاریان دەرکردووە، بۆیە ئەم بڕگەیەی رەتکردووەتەوە."
لە کۆتاییدا، هاوڕێ تۆفیق دووپاتی کردەوە کە سەرۆک کۆمار و سەرۆکایەتی کۆمار پشتیوانی هەردوو حکومەتی فیدراڵ و هەرێم دەبن و وەکو چەترێکی نیشتمانی داکۆکی لە مافی هەموو خەڵک بە جیاوازی دەکەن و داوای یەکگرتوویی و برایەتی لە هەموو لایەک دەکەن.
سەرۆک کۆماری عیراق بەبۆنەی جەژنی برۆنایا پەیامێکی پیرۆزبایی بڵاودەکاتەوە و رایدەگەیەنێت: پشتیوانی خۆمان بۆ رۆڵەکانی ئەم پێکهاتە خۆشەویستە دوپات دەکەینەوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە تۆڕی کۆمەڵایەتی ئێکس بڵاویکردەوە، پیرۆزبایی گەرمی خۆمان ئاراستەی رۆڵەکانی گەلەکەمان لە سابیئەی مەندائی دەکەین بەبۆنەی گەڕانەوەی جەژنی (برۆنایا)، هیوادارین جەژنێکی پڕ لە خۆشی و شادی بێت لەسایەی ئارامی و ئۆقرەیی و ئاشتیدا لە وڵاتمان.
دەشڵێت؛ لەم بۆنەیەشدا جارێکیتر پشتیوانی خۆمان بۆ رۆڵەکانی ئەم پێکهاتە خۆشەویستە دوپات دەکەینەوە و دەستخۆشیان لیدەکەین بۆ بەشداریکردنی کارایان بە چالاکیە جۆراوجۆرەکان و رۆشنبیریان لە سەرجەم کایەکانی مێژوی وڵاتەکەماندا و دەستگرتنیان بە یەکێتی نیشتیمانیەوە.
سەرۆکایەتی کۆمار بە بۆنەی سی و حەوتەمین ساڵڕۆژی مەرگەساتی هەڵەبجە مەراسیمی ساتێک بێدەنگی و ماتەمینی رێکخست.
بە سەرپەرشتی و ئامادەبوونی ، د.لەتیف رەشید، سەرۆک کۆماری عیراق ئەمڕۆ لە کۆشکی سەلام لە بەغداد، بە بۆنەی سی و حەوتەمین ساڵڕۆژی بۆردومانکردنی شاری هەڵەبجە بە چەکی کیمیایی لەلایەن رژێمی پێشووەوە، مەراسیمی ساتێک بێدەنگی و ماتەمینی رێکخست.
لەمەراسیمەکەدا ژمارەیەک سەرۆک و نوێنەری نوێنەرایەتییە دیپلۆماسییەکان لە بەغداد و راوێژکاران و بەڕێوەبەرانی گشتیی و فەرمانبەرانی سەرۆکایەتی کۆمار ئامادەبوون.
لەرێورەسمەکەدا، د.ئەمیر کەنانی راوێژکاری سەرۆک کۆمار وتاری سەرۆکایەتی کۆماری پێشکەش کرد، کە تیایدا ئەو تاوانانەی بەعس دەرهەق بە گەلی عیراق بە عەرەب و کورد، و پێکهاتەکانی دیکەی گەلی عیراق کردویەتی بێ شومار بون و تاوانی جینۆسایدن ، لەسەرو هەمو ئەو تاوانانەش گەورەترین تاوانەکان بریتین لە شاڵاوەکانی ئەنفال و تاوانی گۆڕە بەکۆمەڵەکان و تێرۆرکردنی زانایان و کەسانی لێهاتوو و سیمبولی نەتەوەیی یاخود ئەوەی لە سەردەمی راپەڕینی شەعباندا رویدا.
دەقی وتارەکەی سەرۆکایەتی کۆمار :
بە ناوی خودای گەورە و میهرەبان
میوانانی ئازیز، سڵاوی پەروەردگاری مەزنتان لێ بێت، میوانانی ئازیز، ئارامی و ڕەحمەتی و بەرەکەتی خوای گەورەتان لێ بێت، ڕەمەزانتان پیرۆز بێت، ساڵێکی پڕ خێر و بەرەکەتتان هەبێت.
یادی تاڵی ئەو تاوانانەی رژێمی بەعس لە دژی گەلی عێراق بە عەرەب و کورد و پێکهاتەکانی دیکەی گەلی عێراق کردی بەبیر دێنینەوە کە تاوانەکان بریتی بوون لە جینۆساید لە هەڵەبجە و ئەنفال و تاوانی گۆڕی بەکۆمەڵ و تێرۆرکردنی زانایان و شارەزایان و سیمبولی نەتەوەیی و ئەوەی لە سەردەمی ڕاپەڕینی شەعباندا ڕوویدا، کە ویستێکی بوێرانە و ئازادانە بوو بۆ قەدەغەکردنی ڕێگریکردن لە دکتاتۆریەت کە هەموو عێراقییەکان نادادپەروەری بە هەموو شێوەکانیەوە ڕەتدەکەنەوە و ئاواتەخوازن ژیانێکی ئازاد و شکۆمەند بژین.
میوانانی ئازیز، کیمیابارانی هەڵەبجە یەکێک بوو لە مەرگەساتەکانی پەلاماری ڕاستەوخۆ بۆ سەر خەڵکی بێ دیفاع کە بە زانیاری و پلانی پێشوەختە جێبەجێکراوە کە دڕندەییی ئەو تاوانە گەورەتر لە هاوشێوەی تاوانەکانی سەردەمی جەنگی جیهانی دووەم کە لە سەردەمی نازییەکانی ئەوروپا کراوە و ڕژێم لە بڕگەکانی یاسای ڕافائیل دەرچوو، کە لە ساڵی ١٩٤٦دا بۆ ڕێگریکردن لە جینۆساید قەدەغەیکردوە..
خەڵکی هەڵەبجە بوونە قوربانی سیاسەتی بێباکانە کە هەموو بڕگەو و رێسای نێودەوڵەتی پێشێل دەکرد.
ئەم کۆمەڵکوژییە ڕووداوێکی گۆشەگیر نەبوو بەڵکو بەشێک بوو لە شاڵاوێکی گەورەتر، کە بە ئەنفال ناسراوە، کە لە ساڵانی ١٩٨٦ و ١٩٨٩دا لە لایەن ڕژێمی ستەمکارەوە لە هەرێمی کوردستان کرا، ئەم شاڵاوانە لە زۆرێک لە گوند و ناوچەکانی کوردستانی کردە ئامانج و بە شێوەیەکی سیستماتیک وێران کران و بە دەیان هەزار کەسی بێ دیفاع تاوانی دژی مرۆڤایەتیان بەرامبەر کرد وەک چۆن تەنها بێبەشکردنی ژیانی مەدەنی نەبوو، بەڵکو بێبەشکردنی ناسنامە و بوونیش بوو.
هەڵەبجە تاکە شوێن نییە کە شایەتحاڵی سەردەمێکی مەرگ و وێرانکاری بێت ، بەڵکو لە شەعبانی ساڵی ١٩٩١دا خەڵکی عێراق لە ناوەند و باشوورەوە راپەرین و جەنگ هیچ جیاوازییەکی لە نێوان گەنج و پیر و ژن و پیاودا نەکرد.
شکست لە شەڕدا وانەیەک بوو کە ڕژیم نەیتوانی فێری ببێت و ئەم ڕاپەڕینەش نزیک بوو لە گەیشتن بە ئامانجەکانی، ئەگەر دەستە دەرەکیەکان نەبوایە کە جارێکی تر ڕژیمیان پاراست و توانیان دەسەڵاتی خۆی لە پێش خاکەوە بەسەر خەڵکدا درێژ بکاتەوە.
میوانە بەڕێزەکان، لەم یادە پڕ ئازارەدا و بە مەبەستی فێربوون لە وانەکانی، داوا لە کۆمەڵی نێودەوڵەتی دەکەین کە ڕێگری لە بڵاوبوونەوەی چەکی کۆمەڵکوژی قەدەغەکراوی نێودەوڵەتی بکەن، هەروەها شەڕ و ململانێکان ڕابگرن و ئاسایش و ئارامی لە ناوچەکە و جیهاندا بەرقەرار بکەن.
ئەرکی نیشتمانی و مرۆییمان داوامان لێدەکات خزمەتی کەسوکاری قوربانییەکان بکەین و قەرەبووی گونجاویان بۆ بکەینەوە و تاوانباران بدرێنە دادگا، گرنگ نییە چەندە ماوە یان کورت بێت ئێمە جەخت لەسەر پێویستی ئاوەدانکردنەوەی شارە زیانلێکەوتووەکان و جێبەجێکردنی پڕۆژەی خزمەتگوزاری و گەشەپێدان و شارستانی لەوێ دەکەینەوە.
داوا لە هەموو هێزە سیاسییەکان دەکەین کە یەکگرتوویی نەتەوەیی و پێکەوە ژیانی ئاشتیانە لە نێوان هەموو چین و توێژەکانی گەلدا پتەوتر بکەن، هەروەها بناغەکانی ئاسایش و سەقامگیری لە سەرانسەری وڵات بچەسپێنن، لە پێناو هاندانی پرۆسەی گەشەپێدان و ئاوەدانکردنەوە و پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری زیاتر بۆ هاووڵاتیان بۆ گەیشتن بە ویستەکانیان بۆ پێشکەوتن و خۆشگوزەرانی و ژیانێکی پڕ لە شکۆمەندانە.
هەروەها داوا لە ئەنجومەنی نوێنەران دەکەین بۆ ڕێزگرتن لەم شارە، کە شەهیدانی خۆی لە ڕێگەی ڕزگاری لە زوڵم و ستەمی ڕژێمی تۆتالیتاری بەخت کردووە پرۆژە قانونێک بۆ پارێزگای هەڵبجە دەربکەن، داوا لە هێزە سیاسییەکان دەکەین کە پشتگیری ئەم داوایە بکەن لە پێناو ڕێزگرتن لە خەڵکەکەی بەرامبەر ئەو قوربانیانەی لە ماوەی دەیان ساڵی ڕابردوودا داویانە، بەزەیی بۆ شەهیدانی هەڵەبجە و ئەنفال و شەهیدانی گۆڕە بەکۆمەڵەکان و ئەوانەی ڕۆحی پاکیان لە سەر دەستی حزبی بەعسی سەدام بەخت کرد بنێرن، کە ژیان و یادەوەرییەکانیان لە ژیانی جەلادەکانیان درێژترە، ئەوان شەهیدی ئێمەن ، سیمبولی ئێمەن، پاڵەوانەکانمانن، کە ئەمڕۆ بە شانازی و شەرەفەوە لە یادمانن.
سڵاوی ڕێز و پێزانین بۆ گیانی پاکی هەموو شەهیدانی عێراق و شکۆمەندی بۆ عێراق و عێراقییەکان
سڵاو و بەزەی خوای گەورەتان لێ بێت
لە گوندی توڵکی سنووری پارێزگای کەرکوک، گەنجێک لەسەر کێشەی زەوی و زار کوژرا.
سەرچاوەیەکی ئەمنی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، گەنجێک بە ناوی "هانا عەدنان" لەلایەن چەند کەسێکی دانیشتووی گوندی توڵکی سەر بە ناحیەی شوان لە سنووری پارێزگای کەرکوک کوژرا.
ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بەوەشکرد، هۆکاری روداوەکە دەگەڕێتەوە بۆ کێشەی زەوی و زار لەنێوان هەر دوو خانەوادەی کوژراوەکە و بکوژەکە.
هاوکات پەیامنێری کوردسات نیوز لە کەرکوک رایگەیاند، هێزەئەمنییەکان لێکۆڵینەوە و بەدواداچوونەکانیان بۆ دەستگیرکردنی تۆمەتباری روداوەکە دەستپێکردووە، بەڵام تا ئێستا هیچ کەسێک لەسەر روداوەکە دەستگیر نەکراوە.
جێی ئاماژەیە گەنجە کوژراوەکە هەمان ئەو کەسەیە کە چەند ساڵێک پێش ئێستا لەلایەن چەند کەسێکەوە رفێندرا و لە بەرانبەر ئازادکردنیدا، داوای بڕێکی زۆری پارە کرا.
موقتەدا سەدر نیگەرانی لە پەرەسەندنی توندوتیژی تائیفی دەردەبڕێت، بە تایبەتی لە سوریا و لوبنان و عیراق.
موقتەدا سەدر رێبەری رەوتی نیشتمانی شیعە راگەیەنراوێكی لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس بڵاوكردووەتەوە و دەڵێت، نیگەرانە لە پەرەسەندنی توندوتیژی تائیفی لە ناوچەكە، بە تایبەتی لە سوریا و لوبنان و عیراق، ئەمریكاش ئەو پەرەسەندنە دەقۆزێتەوە بۆ فراوانكردنی بازنەی جەنگ.
داواشی لە بڕیاربەدەستانی عەرەب و ناوچەكە كردووە، فشار بكەن بۆ راگرتنی دوژمنكاری ئەمریكا لەسەر یەمەن و لوبنان و فەلەستین و رێگە نەدرێت دەستوەردان لە سوریا زیاتر بكرێت.
جەختیشیكردووەتەوە لە گرنگی لابردنی گەمارۆی سەر كەرتی غەززە، چونكە لەناوچوونی تەواوەتی ئەو كەرتەی لێدەكەوێتەوە.
سەدر لە كۆتایی راگەیەنراوەكەشیدا رەخنەی لە بێدەنگی سەركردە موسڵمان و عەرەبەكان گرتووە و دەڵێت، لۆمەی خۆتان مەكەن كاتێك پەشیمان دەبنەوە.
پیت هایگسێت، وەزیری بەرگری ئەمریکا لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا بە محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراقی راگەیاند، کە ئەمریکا بەردەوام دەبێت لە هێرشەکانی لە یەمەن و دەریای ناوەڕاست، هەتا حوسییەکان هێرشەکانیان رادەگرن.
نوسینگەی سودانی بڵاویکردەوە، وەزیری بەرگری ئەمریکا پەیوەندی بە محەمەد شیاع سودانییەوە کرد و پێکەوە باسیان لە ئاسایشی ناوچەکە و سەرکەوتنەکانی ئەمدواییە کردەوە لە کوشتنی تیرۆریستان، هایگسێت لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەیدا لەگەڵ سودانی رونی کردەوە؛ واشنتۆن لەگەڵ پەرەسەندنی گرژییەکاندا نییە و هەر کە هێرشەکانی حوسییەکان وەستان، ئۆپەراسیۆنەکانمان دەوەستن.
لە وەڵامدا محەمەد شیاع سودانی رایگەیاندووە؛ عیراق پابەندە بە کۆنتڕۆڵکردنی دەسەڵاتی هێز و پاراستنی هاوبەشەکانی لە عیراق و جەختی کردەوە، کە دیالۆگ و هاوبەشی زیاتری نێوانیان رێگایەکی گرنگە بۆ چارەسەرکردنی پرسی تیرۆر.
لە کۆتاییدا، هەردوولا جەختیان لە گرنگی بەردەوامی گفتوگۆ و هاوکاری بۆ پێشخستنی بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی نێوان عیراق و ئەمریکا کردەوە، بۆ پێکەوە کارکردن بۆ پاراستنی ئارامی و ئاسایشی ناوچەکە.
راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق بۆ پەیوەندییە دەرەكییەكان رایگەیاند، عیراق بەدەرە لەو 41 وڵاتەی پێدانی ڤیزای ئەمریكا بە هاووڵاتییانیان قەدەغە دەكرێت.
فەرهاد عەلائەدین، راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق بۆ پەیوەندییە دەرەكییەكان رایگەیاند، پەیوەندی نێوان عیراق و ئەمریكا ئەرێنیە و هاوكاری و هەماهەنگی لەنێوان هەردوو وڵات بەردەوامە، هەروەها لێكتێگەیشتنێكی فراوان لەسەرجەم بوارەكاندا لەنێوان هەردوولادایە هەیە.
ئەوەشی خستەڕو، عیراق بەدەرە لەو 41 وڵاتەی ئەمریكا پێدانی ڤیزا بە هاوڵاتییانیان قەدەغە دەكات، ئەوەش پتەوی پەیوەندیی عیراق و ئەمریكا، لە بوارەكانی ئاسایش و ئابووری و دیپلۆماسی و كۆچبەری نیشاندەدات.
ئەوەش لەكاتێكدایە، ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا لیستێكی ئامادەكردووە بۆ قەدەغەكردنی پێدانی ڤیزا بە 41 وڵات كە بەسەر سێ گروپدا دابەشكراون، لەنێو گروپی یەكەمیشدا ئێران و سوریا و ئەفغانستان هەن و بڕیارە لە ئایندەیەكی نزیكدا لیستەكە پەسەندبكرێت و كاری پێبكرێت.
سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند، باسكردنی دابەشبوونی عیراق پیلانگێڕیە و پرۆژەی ئیسرائیلە و پێویستە پارێزگاری لە یەكپارچەیی وڵات بكرێت.
نوری مالیكی سەرۆكی هاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا رایگەیاند، بە فەتوای مەرجەعی شیعەكان و خوێنی هێزە ئەمنیەكان بەسەر تیرۆردا سەركەوتوون و لە ئێستادا دووچاری ئاڵنگاری بوونەتەوە، بەڵام بەهۆی هۆشیاری گەنجەكان پارێزگاری لە وڵات دەكەن.
وتیشی، باسكردنی دابەشكردنی عیراق پیلانگێرییە و پرۆژەی ئیسرائیلە و لەساڵی هەشتاكانەوە باس لەو بابەتە دەكرێت و پێویستە هەموولایەك پارێزگاری لە یەكپارچەیی وڵات بكرێت.
دەشڵێت، وەزیری دەرەوەی سوریا وتویەتی عیراق بەهێزە و ئەزمونی سیستمی دیموكراتی هەیە.
وەزارەتی كشتوكاڵی عیراق رایدەگەیەنێت، عیراق لە ژمارەی دارخورما یەكەمە لە جیهاندا، چوارەم وڵاتیشە لە بەرهەمهێنانی خورمادا.
میساق عەبدولحسێن بریكاری هونەری وەزارەتی كشتوكاڵی عیراق رایگەیاند، لە رووی ژمارەی دارخورماوە عێراق پلەی یەكەمی لە جیهاندا گرتووە و خاوەنی 22 ملیۆن دارخورمایە و دواتر ئێران بە 21 ملیۆن دارخورما لە پلەی دووەمدایە و سعودیەش بە 12 ملیۆن دارخورما لە پلەی سێیەمدایە و پلانیش هەیە لە ساڵانی داهاتوودا بگاتە 30 ملیۆن دارخورما.
دەشڵێت، لە ساڵی 2022 بەرهەمی خورمای عیراق گەیشتە زیاتر لە 650 هەزار تۆن، لە ساڵی 2023دا گەیشتە نزیكەی 725 هەزار تۆن و ساڵی رابردووش گەیشتە 800 هەزار تۆن، بەپێی ئامارێكیش لە ئێستادا عیراق لە بەرهەمهێنانی خورما لە پلەی چوارەمدایە.
وەزارەتی دادای عیراق رایگەیاند، لیژنەیەكیان پێكهێناوە بۆ جێبەجێكردنی یاسای گەڕاندنەوەی خاوەنداریەتی موڵك.
ئەحمەد لعێبی وتەبێژی وەزارەتی دادی عیراق رایگەیاند، لیژنەیەك پێكهێنراوە بۆ جێبەجێكردنی یاسای ژمارەی سێی ساڵی 2025 بۆ جێبەجێكردنی یاسای گەڕاندنەوەی خاوەنداریەتی موڵك و لە چەند مانگی داهاتووشدا رێنمایی پەیوەست بەو یاسایە دەردەچێت.
دەشڵێت، زیاد تەمیمی بریكاری وەزارەتی داد سەرۆكایەتی لیژنەكە دەكات و دیوانی چاودێری دارایی و ئەمینداریەتی ئەنجومەنی وەزیران و وەزارەتی كشتوكاڵیش ئەندامیان لەو لیژنەیەدا هایە.
وتیشی، رێنمایی بۆ سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران نێردراوە و رێگە بە هاووڵاتیان دەدرێت كە كاری كشتوكاڵی لەو زەویانەدا بكەن و بە یاسای ژمارە 29ی 2012 ئەو بابەتە چارەسەر دەكرێت.
بەپێی یاسای 29ی ساڵی 2012 رێگە بە هاووڵاتیان دەدرێت كاری كشتوكاڵی لە زەویە كشتوكاڵیەكاندا بكەن بە مەرجێك نەكەوێتە پلاندانانی شارەكانەوە یان ئەو زەوییانە نەچنە چوارچێوەی پڕۆژە ستراتیژییەكان یان پلانە پەسەندكراوەكانی داهاتوو.
بە چاودێری سەرۆک کۆمار د. لەتیف رەشید، فەرمانگەی کاروباری ژنان لە سەرۆکایەتی کۆمار بە بۆنەی رۆژی جیهانی ژنانەوە ئاهەنگێکی سازکرد.
هەنا ئیمانوێل کۆرگیس، بەڕێوەبەری گشتی بەڕێوەبەرایەتی کاروباری ژنان لە سەرۆکایەتی کۆمار، لە وتارێکدا جەختی کردەوە کە ئەم بۆنەیە داوامان لێدەکات هەوڵی زیاتر بخەینەگەڕ بۆ بەدیهێنانی ئامانجەکانی ژنانی عیراق و بەشداریکردنی شان بە شانی برا پیاوەکانیان لە بنیاتنانی وڵات و بڕیاردان و وەرگرتنی پۆستە باڵاکان.
کۆرگیس ئاماژەی بەوەش کرد کە ژنانی عیراق لە قۆناغی رابردودا قوربانی گەورەیان داوە لە پێناو بەرگریکردن لەم وڵاتە و بەشداری تێکۆشانیان لە دژی رژێمە دیکتاتۆر و تۆتالیتارییەکان کردووە، کە مافەکانی مرۆڤیان زەوت کردووە. هەروەها بەرگەی قێزەونترین و دڕندانەترین شێوازی ئەشکەنجەیان گرتووە لە گرتووخانەکانی ئەو رژێمانەدا، بە توندی و بوێرانە بەرەنگاری هێرشی تیرۆریستی بوونەتەوە و روبەروی دیل و ئاوارەیی بوونەتەوە.
هەروەها بەڕێوەبەری گشتی جەختی کردەوە لەسەر بەشداری کاریگەری ژنان لە قۆناغی ئاوەدانکردنەوە و بنیاتنانەوەدا، کە تێیدا ژنانی خاوەن لێهاتوویی و توانای بەرز سەرهەڵدەدەن.
لە کۆتاییدا، خاتوو گۆرگیس گرنگی هەوڵی هاوبەش و کاری هاوبەشی خستەڕوو بۆ هێنانەدی بازدانی چۆنایەتی و زاڵبوون بەسەر بەربەستەکانی بەردەم ژنان و پەرەپێدانی بەشداری کاریگەری ژنان لە ڕێڕەوەکانی گەشەپێدان و لە پۆستەکانی بڕیارداندا.
سەرۆک وەزیران و فەرماندەی گشتی هێزە چەکدارەکان، محەمەد شیاع سودانی، ئەمڕۆ هەینی کوژرانی جێگری خەلیفەی داعش و یەکێک لە مەترسیدارترین تیرۆریستانی عیراق و جیهانی راگەیاند.
لە راگەیەندراوەکەی سودانی دا هاتووە: دەزگای هەواڵگری نیشتمانیی عێراق، بە پاڵپشتی و هەماهەنگی فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکان و هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی، توانیان تیرۆریست عەبدوڵا مەکی موسلیح ئەلرافیعی ناسراو بە (ئەبو خەدیجە) بکوژن کە (جێگری خەلیفە،ی داعش و والی عیراق و موسڵ بوو لەسەردەمی داعشدا.”
سودانی ئاماژەی بەوەشکردووە، "ئەو تیرۆریستە، یەکێکە لە مەترسیدارترین تیرۆریستانی عیراق و جیهان".
عەون زیاب، وەزیری سەرچاوە ئاوییەکانی عیراق، رایگەیاند؛ کە بەهۆی کاریگەرییەکانی ئەو چەند شەپۆلە بارانەی لە ماوەی رابردوودا ناوچەکەی گرتبووەوە، یەدەگی ئاوی عیراق بە رێژەی 300 ملیۆن مەتر سێجا لە بەنداو و سەرچاوە ئاوییەکاندا زیادیکردووە.
وەزیری سەرچاوە ئاوییەکان ئاشکرای کرد کە "لەئێستادا توانیومانە 100 ملیۆن مەتر سێجا ئاو لە بەنداوەکانماندا بەدەستبهێنین، هەروەها 200 ملیۆن مەتر سێجای دیکەش لە دەریاچەی تەرتار و چەند سەرچاوەیەکی دیکە سوودی لێبینراوە."
هەر بەپێی لێدوانەکەی وەزیر، ئەو چەند شەپۆلە بارانە سوودێکی زۆری بە جوتیاران و کەرتی کشتوکاڵ گەیاندووە، بەجۆرێک کە جوتیاران کەمترین جار پێویستیان بە ئاودانی زەوییە کشتوکاڵییەکانیان بووە.
ئەم زیادبوونە لە یەدەگی ئاو، سەرەڕای دۆخی کەمئاوی کە لە ساڵانی رابردوودا ناوچەکەی گرتبووەوە، هەنگاوێکی ئەرێنییە بۆ بەرەنگاربوونەوەی قەیرانی ئاو لە عیراق.
بڕیارە لە چەند رۆژی داهاتوودا خشتەی بودجەی گشتی عیراق رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەران بكرێت.
مەزهەر محەمەد ساڵح راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق بۆ كاروباری دارایی رایگەیاند، پێشبینی دەكرێت لە چەند رۆژی داهاتوودا خشتەی بودجەی فیدراڵی بۆ ساڵی 2025 كە بەشێكە لە بودجە سێ ساڵییەكە و بە یاسای ژمارە 13ی ساڵی 2023 پەسەندكراوە، بگاتە ئەنجومەنی نوێنەران، ئەوەش لە كاتێكدایە حكومەت دڵنیایی دەدات كە هاوسەنگی لە نێوان خەرجییەكان و وەبەرهێناندا دروست دەكات.
وتیشی، بودجە پشت بە دوو بەشی سەرەكی دەبەستێت، یەكەمیان بەكاربردن كە لە 64% تا 70%ـی كۆی سەرجەم خەرجییەكانی عیراق پێكدێت و موچەی فەرمانبەران و خانەنشینان و چاودێری كۆمەڵایەتی دەگرێتەوە، دووەمیشیان وەبەرهێنانە كە بریتییە لە پشتیوانیكردنی پرۆژەكانی گەشەپێدان و خزمەتگوزاری.
ئاماژەی بەوەشكرد، خەرجی عیراق بە گشتی 200 ترلیۆن دینارە، لەگەڵ كورتهێنان بە رێژی 64 ترلیۆن دینار ئەوەش لە كاتێكدا ئەگەر نرخی بەرمیلێك نەوت بۆ 70 دۆلار یان كەمتر داببەزێت.
سەرچاوەیەکی ئاگادار، هەواڵی گەیشتنی ئەسعەد شەیبانی، وەزیری دەرەوەی سوریا بۆ بەغدای پایتەخت پشتڕاست دەکاتەوە.
وابڕیاربوو ڕۆژی 27ـی مانگی رابردو، ئەسعەد شەیبانی وەزیری دەرەوەی سوریا سەردانی عیراق بکات و لەگەڵ بەرپرسانی باڵای وڵات کۆببێتەوە، بەڵام دواتر بەرپرسانی عیراق رایانگەیاند؛ بەهۆکاری ئەمنی سەردانەکەی شەیبانی دواخراوە.
هیشام ئەلعەلاوی، یاریدەدەری وەزیری دەرەوە، بە ئاژانسە هەواڵیە عیراقییەکانی راگەیاندبو، حکومەتی عیراق بە روی ئیدارەی کاتی سوریادا کراوەیە، نوێنەرەکانیشی بەشداری کۆبوونەوەکانی پاریس و ریازیان کردووە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی رێککەوتنێک هەیە بۆ بەشداریکردن لە کۆبوونەوەیەک لە برۆکسل.
بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز؛ وابڕیارە ئەسعەد شەیبانی لەبەغداد لەگەڵ بەرپرسانی باڵای عیراق کۆببێتەوە.
وەزیری دادی عیراق رایگەیاند، یاسای لێبوردنی گشتی چووەتە بواری جێبەجێكردنەوە و تا ئێستا 100 سزادراوی گرتووەتەوە.
خالید شوانی وەزیری دادی عیراق لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا، رایگەیاند، وەزارەتی داد بە تەواوی پابەند بووە بە سەرجەم بڕگەكانی یاسای لێبوردنی گشتی كە ئێستا كەوتووەتە بواری جێبەجێكردنەوە و بەهۆیەوە تائێستا 100 سزادراو بەپێی یاساكە ئازادكراون، كە هەموو مەرجەكانی یاساكەیان تیدابووە.
راشیگەیاند، میكانیزمێك هاتووەتە كایەوە بۆ كەمكردنەوەی قەرەباڵغی لە زیندانەكاندا و پێویستە لە عیراق ستانداردە جیهانییەكانی تایبەت بە مافەكانی مرۆڤ بۆ زیندانییەكان و خێزانەكانیان جێبەجێ بكرێت.