عێراق
د.لەتیف رەشید سەرۆك کۆماری عیراق، ئەمڕۆ سێشەممە 12-11-2024 بەشداری لە کۆنفرانسی لوتکەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا COP29 کرد، کە لە باکۆی پایتەختی ئازەربایجان بەڕێوەدەچێت.
بەیانی ئەمڕۆ سەرۆك کۆمار لەلایەن ئیلهام عەلیێڤ سەرۆك کۆماری ئازەربایجان و ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە پێشوازیی لێکرا و لەمیانەی دانیشتنی کۆنفرانسەکەدا، سەرۆك کۆمار وتەیەکی پێشکەشکرد و سەرەتا هەڵوێستی چەسپاوی عێراقی سەبارەت بە رەتکردنەوەی دەستدرێژییەکانی سەر غەززە و لوبنان دووپاتکردەوە و داوای لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد بەرپرسیارێتی خۆی لە سەپاندنی ئاگربەست و داننان بە مافی چارەی خۆنوسین بۆ گەلی فەڵەستین، لەئەستۆ بگرێت.
سەرۆك کۆمار لەوتەکەیدا ئاماژەی بەو ئاڵنگاریانە کرد، کە رووبەڕووی عێراق دەبێتەوە و زیانەکانی بەهۆی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا وەك وشکەساڵی و بەبیابانبوون و زیادبونی خۆڵبارین و بەرزبوونەوەی پلەی گەرما و کەمی باران و بەفر.
سەرۆك کۆمار جەختیکردەوە، عیراق کاردەکات بۆ جێبەجێکردنی پابەندییەکانی لەچوارچێوەی رێککەوتننامەی کەشوهەوا و پەیماننامە نێودەوڵەتییە پەیوەندیدارەکان، داوای لە وڵاتانی ناوچەکەش کرد لەچوارچێوەی ئەم پرۆسەیەدا گروپێکی دانوستاندن پێکبهێنن بۆ هاوئاهەنگی و پێکەوە کارکردن لەپێناو خۆپاراستن لەمەترسییەکانی گۆرانی کەشوهەوا.
ئەمەش دەقی وتەکەی سەرۆك کۆمارە؛
خاوەنشکۆ و ئامادەبوانی بەڕێز...
سڵاوی خودای گەورەتان لێبێت..
ئێمە لێرەین بۆ بەشداریکردن لە بیست و نۆیەمین کۆنفرانسی لایەنەکانی رێککەوتننامەی کەشوهەوا، کە بابەتێکی مەترسیدار و گرنگ لەخۆدەگرێت و کاریگەری لەسەر هەموومان هەیە، لێرەدا زۆر سوپاسی کۆماری ئازەربایجانیش دەکەین بۆ میوانداریکردنمان و پێشوازیی گەرم و میواندۆستییان.
پاش زیاتر لە ساڵێك لە بۆردومانی بەردەوام و زۆربونی ژمارەی قوربانیانی مەدەنی لە ژنان و منداڵان، وەك چەندین جاری دیکە داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەم بەرپرسیارێتییەکانی خۆی لەئەستۆبگرێت بۆ سەپاندنی ئاگربەست و پێشکەشکردنی یارمەتی مرۆیی بەپەلە بۆ قوربانیان و داننان بە مافی چارەی خۆنوسینی گەلی فەڵەستین و دامەزراندنی دەوڵەتی خۆیان.
هیوادارین گفتوگۆکانی کۆنفرانسەکە ببنەمایەی دەرچونی راسپاردەی گونجاو لەگەڵ زیادبوونی ئاڵنگارییە جیهانییەکان، کە بەهۆی گۆڕانی کەشوهەواوە هاتونەتەئاراوە و لێکەوتەکانی دەبینین لەو لافاوانەی ناوچەیەکی چڕی دانیشتوانی ئیسپانیا و ناوچەکانی دیکەی جیهانیان گرتەوە و بەداخەوە قوربانی لێکەوتەوە، سەرەخۆشی و هاوخەمی خۆمان بۆ کەسوکارەکانیان دەردەبڕین.
ئەم ئاڵنگاریانە کاریگەرییەکی گەورەیان لەسەر وڵاتانی جیهان بەتایبەتی وڵاتانی تازەگەشەسەندوو هەیە و هەڕەشە لە ئاسایشی ئاو و خۆراك و تەندروستی و کۆمەڵگەکانیان دەکات.
ئێستا کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا لە عێراقدا دەبینرێن، کە بە دەست شەپۆلی گەرمای بەتین و زیادبونی خۆڵبارین و کەمبونەوەی رێژەی باران بارینەوە دەناڵێنین، کە بونەتەهۆی کەمبونەوەی روبەری ئاوی و سەوزایی و زیادبونی وشکەساڵی و بەبیابانبوون و خراپبونی زەوییە سروشتییەکان و هەمەچەشنەیی بایۆلۆجی، تەنانەت ئەم گۆڕانی کەشوهەوایە بوەتەهۆی ئاوارەبونی دانیشتوانی کۆمەڵگە کەلەپوری و نەریتییە مێژووییەکانی وەک دانیشتوانی زۆنگاوەکانی باشوری عێراق، کە لە لیستی کەلەپوری جیهانیدایە و دابونەریتەکانیان مەترسی لەناوچونیان لەسەرە. هەموو ئەمانە لەکاتێکدایە بەشداریی مێژوویی عێراق لە دەردانی گازی گەرمکەری جیهاندا وەك هەموو وڵاتانی دیکەی تازەگەشەسەندوو، زۆر کەمە.
بۆیە پێویستە دادپەروەریی کەشوهەوا لە سەنتەری گفتوگۆکانماندا بێت، کە مافێکی رەوای مرۆڤە و ئێمە نەك تەنها بۆ ئێستای گەلەکانمان داوای دەکەین، بەڵکو بۆ نەوەکانی داهاتوشی داوا دەکەین، کە هێشتا لە دایك نەبون و ئایندەیان بەندە بەو بڕیارانەی ئەمڕۆ دەیدەین. ئێمە دەخوازین دانوستانەکان ببنەمایەی هەنگاوی پراکتیکی و میکانیزمی ڕوون و کاریگەر، بۆ نمونە چالاککردنی سندوقی زەرەرو زیانەکان، کە ساڵی رابردو لە بیست و هەشتەمین کۆنفرانسی لایەنەکاندا بڕیاری دامەزراندنی درا.
لەنێو ئەو پرەنسیپانەی جەختی لەسەر دەکەینەوە، بنەمای دادپەروەری و بەرپرسیارێتی هاوبەشە بەرامبەر گۆڕانی کەشوهەوا. عێراق وەك وڵاتێك کە ئابوریەکەی بەشێوەیەکی گەورە پشت بە سوتەمەنی بەردین دەبەستێت، لەلایەك کەوتۆتە ژێر کاریگەری گۆڕانی کەشوهەوا و لەلایەکی دیکەشەوە کەوتۆتە ژێر کاریگەری ئەو رێوشوێنانەی بۆ روبەڕوبونەوەی گۆڕانی کەشوهەوا گیراونەتەبەر. بۆیە داوا لە وڵاتانی ناوچەکە دەکەین، کە وەك ئێمە کاریگەریی گۆڕانی کەشوهەوا و هەوڵەکانی روبەڕوبونەوەیان لەسەرە، لەم پرۆسەیەدا گروپێکی دانوستاندن پێکبهێنن بۆ هاوئاهەنگی و پێکەوە کارکردن بۆئەوەی کاریگەری بەشدارییە بەکۆمەڵەکانمان لە کۆی بەشدارییە تاکەکەسیەکانمان زیاتربێت.
لەسەر هەمان بنەما، داوا لە خاوەن ئابوورییە گەورەکانی جیهان دەکەین پابەندبوونیان بە کاری کەشوهەوا بەهێز بکەن. ئەگەر هەر یەکێك لەم ئابووریانە بڕیاری کشانەوە لەم پرۆسەیە بدات، داوا لە لایەنە کاراکانی ناو ئەو وڵاتانە دەکەین، هەم قەوارە سیاسییە ناوخۆییەکان و هەم کەرتی تایبەت، بەردەوامبن لە پابەندبونەکانیان، چونکە جیهان ناتوانێت بەبێ هەوڵی هەمووان بەرەوپێشەوە بڕوات بۆ بەدەستهێنانی ئایندە.
ئامادەبوانی بەڕێز..
عێراق کاردەکات بۆ جێبەجێکردنی پابەندییەکانی بەپێی رێککەوتننامەی کەشوهەوا و ئەو بەڵگەنامە نێودەوڵەتیانەی دواتر هاتونەتەئاراوە، هەروەها کاردەکات بۆ کەمکردنەوەی بەشداری لە دەردانی گازە گەرمکەرەکان و خۆگونجاندن لەگەڵ کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و وردە وردە هەنگاونان بەرەو وزەی نوێبووەوە.
حکومەتی عێراق کاری لەسەر ئامادەکردنی کۆمەڵێك بەڵگەنامە و ستراتیژی نیشتمانی کردوە بۆ بەشداریکردن لە جێبەجێکردنی پابەندبونە خۆبەخشەکانی عێراق بە رێککەوتننامەی پاریسەوە، هەروەها ئامادەکردنی بەڵگەنامەی هەڵسەنگاندنی پێداویستییەکانی تەکنەلۆژیا و بەڵگەنامەی کەمکردنەوەی گونجاوی نیشتمانیمان تەواوکردوە، کە ئامانج لێی دیاریکردنی پێداویستییەکانی عێراقە بۆ تەکنەلۆژیای کەشوهەوا لە کەرتە پێشەنگەکاندا. هەروەها نزیکین لە تەواوکردنی پلانی وەبەرهێنانی کەشوهەوا، کە ئامانج لێی رێگەخۆشکردنی ئاراستە پراکتیکییەکانە بۆ هەردوو کەرتی گشتی و تایبەت لەپێناو جێبەجێکردنی بەڵێنەکانی عێراق بۆ کەشوهەوا لەڕێگەی راکێشانی وەبەرهێنانی ناوخۆیی و بیانی و کۆکردنەوەی سەرچاوە داراییەکان بۆ روبەڕوبونەوەی ئاڵنگارییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و هەنگاونان بەرەو ئایندەیەکی گونجاوتر.
عێراق هەنگاوی جددی ناوە بۆ کەمکردنەوەی دەردانی گازی میتان، هەروەها یەکەم ئەندامی ئۆپیك بووە، کە چۆتە پاڵ پەیمانی جیهانی لەبارەی گازی میتان.
عێراق بەشداری لە کارەکانی هاوپەیمانێتیی کەشوهەوا و هەوای پاك و روانگەی نێودەوڵەتی بۆ بڵاوبونەوەی گازی میتان دەکات، هەروەها کاردەکەین بۆ بەدیهێنانی ئامانجی سفر سوتانی غازی هاوەڵ تا ساڵی 2028.
لەکۆتاییدا دەمەوێت بە بیری کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بهێنمەوە گرنگی رۆڵی لە بەهێزکردنی ئاسایش و سەقامگیریی ئیقلیمی لە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و کارکردن بۆ دورخستنەوەی ناوچەکە لەو گرژی و ململانێ نێودەوڵەتیانەی ساڵانێکی زۆرە بەدەست لێکەوتە ئابوری و کۆمەڵایەتییەکانییەوە دەناڵێنین.
سوپاستان دەکەم و سڵاوی خودای گەورەتان لێبێت".
وەزارەتی پلاندانانی عیراق رایگەیاند، رۆژانی ٢٠ و ٢١ی ئەم مانگە لە هەرێمی كوردستان و عیراق بەهۆی ئەنجامدانی پڕۆسەی سەرژمێرییەوە قەدەغەی هاتوچۆ دەبێت.
وەزارەتی پلاندانانی عیراق نوسراوێكی ئاڕاستەی دەستەی ئاماری هەرێمی كوردستان كردووە و ئاماژەی بەچەند رێنماییەك كردووە بۆ رۆژانی بەڕێوەچوونی پڕۆسەی سەرژمیری گشتیی دانیشتووان و تیایدا هاتووە، قەدەغەی هاتوچۆ لە سەعات ١٢ی شەوی ١٩ی مانگ ١٢ دەستپێدەكات و لە سەعات ١٢ی شەوی ٢١ی مانگ كۆتایی دێت.
دەشڵێت، جوڵەی هاووڵاتیان و ئۆتۆمبێل لەنێوان شار و شارۆچكە و قەزا و ناحیەكان و گوندەكان رێگەپێدراو نییە و دەوەستێت، جگە لە حاڵەتی مرۆیی زۆر پێویست.
وەزارەتی پلاندانانی عیراق ئاماژەی بەوەشكردووە، تەنها فەرمانبەرانی سەرژمێری و هێزە ئەمنییەكان و رۆژنامەنوسان لە رۆژانی قەدەغەی هاتوچۆدا دەتوانن هاتوچۆ بكەن و ئەو كەسانەشی دەوامی ئێشكگرییان هەیە بەنوسراوی رەسمی لایەنە پەیوەندیدارەكان ئاگاداربكرێنەوە بۆ هاتوچۆیان، هەروەها كارمەندانی باڵیۆزخانە و نوێنەرایەتییەكان و ئاژانسەكان و رێكخراوانی سەر بە نەتەوەیەكگرتووەكان رێگەپێدراون.
سەرۆكی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایگەیاند، حكومەت دەستیكردووە بە ئامادەكردنی خشتەكانی بودجەی (2025)و ئامانجی ئەوەیە داهاتی نانەوتی زیاد بكات.
عەتوان عەتوانی سەرۆكی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەران بە رۆژنامەی سەباحی راگەیاند، حكومەت دەستیكردووە بە ئامادەكارییەكانی ژێرخانی بودجەی (2025).
دەشڵێت، بودجەی بەكاربردن خەریكە درێژدەبێتەوە بۆ بودجەی وەبەرهێنان و ئەوەش بارگرانی بودجە زیاددەكات و وادەكات ئامانجەكانی سنورداربن، بۆیە لەئێستاوە پێویستە بەدوای داهاتی زیاتردا بگەڕێن و داهاتی نانەوتی زیاتر بەدەستبهێنن بۆ سەقامگیری ئابوری وڵات.
دەشڵێت، بڕی كورتهێنانی بودجەی ساڵی داهاتوو رەنگە هەمان كورهێنانی ئەمساڵی هەبێت و حكومەت بەردەوامە لە گەڕاندنەوەی قەرزە دەرەكییەكان لەبەرامبەر ئەوەدا پڕۆژەی وەبەرهێنانی جێبەجێكردنەوە.
بڕیارە سبەینێ محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق سەردانی هەرێمی كوردستان بكات و لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای هەرێم تاوتوێی پرسەكانی موچە و بودجە و پێكهێنانی حكومەت دەكات.
سەرچاوەیەكی ئاگادار بە كوردسات نیوزی رایگەیاند، سبەینێ محەمەد شیاع سودانی سەردانی هەولێری پایتەختی هەرێمی كوردستان دەكات و لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای حكومەتی هەرێم تاوتوێی دەرئەنجامی هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان و پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی هەرێم و پرسەكانی موچە و بودجە و دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت دەكات.
وتیشی، سودانی لەدوای هەولێر سەردانی سلێمانی دەكات و لەگەڵ بافڵ جەلال تاڵەبانی سەرۆكی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان كۆدەبێتەوە و تاوتوێی پەیوەندییەكانی نێوان یەكێتی و پارتی و دەرئەنجامی هەڵبژاردن و پێكهێنانی حكومەت و موچە و بودجە دەكات.
ئەو سەردانە چاوەڕوانكراوەی سەرۆك وەزیرانی عیراق لەكاتێكدایە كە پێشتر و لە نۆی تشرینی دووەمی ساڵی رابردوو سەردانی هەرێمی كوردستانی كرد.
سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لەگەڵ باڵیۆزی ئەمریكا لە عیراق كۆبووەوە و جەختیكردەوە، لە گرنگی یەكلاییكردنەوەی دۆسییەی رێككەوتنی ئەمنی نێوان هەردوو وڵات بەر لە كۆتایی ساڵی ٢٠٢٥.
نوسینگەی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران بڵاویكردەوە، مەحمود مەشهەدانی لە بەغداد پێشوازیكردووە لە ئەلینا رۆمانۆسكی باڵیۆزی ئەمریكا لە عیراق و تێیدا رۆمانۆسكی پشتیوانی وڵاتەكەی بۆ عیراق و حكومەتی فیدراڵ لە بوارە جیاوازەكاندا دووپاتكردووەتەوە.
ئەوەشی خستەڕوو، لە دیدارەكەدا ئەو پرسانەی جێی بایەخی هەردوولا بوون گفتوگۆیان لەبارەوەكراوە، بەهێزكردنی هەماهەنگییەكانی نێوان عیراق و ئەمریكا و دۆخی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش تاوتوێكراوە.
بەگوێرەی راگەیەندراوەكە، هەر لە دیدارەكەدا، مەشهەدانی جەختیكردووەتەوە لە گرنگی یەكلاییكردنەوەی دۆسییەی رێككەوتنە ئەمنییەكانی نێوان عیراق و ئێران بەر لە كۆتایی ساڵی ٢٠٢٥.
سەرۆك وەزیرانی عیراق بەرەو ریازی پایتەختی سعودیە بەڕێكەوت، بۆ بەشداریكردن لە لوتكەی عەرەبی -ئیسلامی سەبارەت بە دواپێشهاتەكانی غەززەو لوبنان.
نوسینگەی سەرۆك وەزیرانی عیراق بڵاویكردوە، محەمەد شیاع سودانی بەغدادی بەرەو ڕیازی پایتەختی سعودیە جێهێشتوەو بۆ بەشداریكردن لە لوتكەی عەرەبی - ئیسلامی سەبارەت بە دواین پێشهاتەكانی رەوشی غەززەو لوبنان.
هاوكات، فادی شەمەری راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق بۆ كاروباری سیاسی رایگەیاند، هەمیشە هەڵوێستی عیراق روونبووە بەرامبەر بە رەوشی غەززە و لوبنان داوای راگرتنی لەشكركێشی ئیسرائیلی كردوە بۆ ئەو وڵاتانە، وتیشی، عیراق بەردەوام هاوكاری رەوانەی ئەو وڵاتانەكردوە بۆ پاراستنی ژیانی هاووڵاتیان.
هەروەها سبهان مەلا جیاد راوێژكاری سەرۆك وەزیران رایگەیاند، بەشداریكردنی محەمەد شیاع سودانی لە لوتكەی عەرەبی -ئیسلامی لە ریاز، بۆ دووپاتكردنەوەی پشتوانییە بۆ غەززە و لوبنان لەگەڵ بەردەوامیدان بە پەیوەندیەكانیان لەگەڵ وڵاتانی ناوچەكەو جیهان بۆ وەستانی جەنگ لە غەززەو لوبنان.
قاسم ئەعرەجی رایگەیاند، بەغداد و هەرێم وەڵامی هەر كردەوەیەك دژی ئاسایشی ئێران دەدەنەوە، عەباس عراقچیش دەڵێت پزیشكیان چاودێری جێبەجێكردنی رێككەوتنی ئەمنی دەكات.
بەپێی راگەیەندراوێكی وەزارەتی دەرەوەی ئێران، لە كۆبونەوەی نێوان عەباس عراقچی وەزیری دەرەوەی ئێران و وەفدی ئەمنی عیراق و هەرێمی كوردستان كە بە سەرۆكایەتی قاسم ئەعرەجی راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی عیراق سەردانی تارانیان كردووە، پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو وڵات تاوتوێكراوە.
وەزیری دەرەوەی ئێران دووپاتیكردووەتەوە، جێبەجێكردنی رێككەوتنی ئەمنی نێوان عیراق و ئێران زۆر گرنگە و دەبێتە هۆی پێشكەوتنی پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو وڵات لە سەرجەم بوارەكاندا بەتایبەت بواری ئابووری و خودی مەسعود پزیشكیان سەرۆك كۆماری ئێران بە دواداچوون و چاودێری بۆ رێككەوتنی ئەمنی و پێشكەوتنی پەیوەندییەكانی هەردوو وڵات دەكات .
لایخۆشیەوە قاسم ئەعرەجی راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی عیراق دووپاتیكردووەتەوە، كە عیراق ئاسایشی ئێران بە ئاسایشی خۆی دەزانێت و حكومەتی ناوەند و هەرێمی كوردستانیش هەر جۆرە هەنگاوێك دژی ئاسایشی ئێران رەتدەكەنەوە و وەڵامی هەر كردەوەیەك دژی ئاسایشی ئێران دەدەنەوە.
چاوەڕوان دەكرێت ساڵی داهاتوو، رێكخراوی دەریاوانی نێودەوڵەتی بڕیاری قەدەغەی دەریایی لەسەر كەشتییەكانی عیراق دەربكات.
زەهرە بیجاری سەرۆكی لیژنەی گواستنەوە و گەیاندن لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایگەیاند، چاویان بە ئەمینداری گشتی رێكخراوی دەریاوانی نێودەوڵەتی كەوتووە و سەرجەم رێكار و رێوشوێنەكانی حكومەتی عیراقییان لە بواری دەریایی رونكردووەتەوە و داوایانلێكردووە، رێكخراوە بڕیاری قەدەغەی دەریایی لەسەر كەشتییەكانی عیراق هەڵبوەشێنێتەوە كە لە هەموو روویەكەوە زیانی زۆری لێكەوتوووەتەوە، بەتایبەتیش لە بواری ئابووری و بازرگانی و گەشتیاری.
وتیشی، لە ئەنجامی كۆبوونەوەكەدا بڕیاردراوە، لە مانگی تشرینی یەكەمی ساڵی داهاتوو لە كۆبوونەوەی دووەمدا لەگەڵ ئەمینداری گشتی رێكخراوی دەریاوانی نێودەوڵەتی، بڕیاری قەدەغەی دەریایی لەسەر كەشتییەكانی عیراق هەڵبوەشێنێتەوە بەتایبەتیش كە عیراق یەكێكە لە دامەزرێنەرانی رێكخراوەكە.
سەرۆك کۆماری عیراق، ئەمڕۆ دووشەممە بەغدادی پایتەختی بەرەو کۆماری ئازەربایجان بەجێهێشت.
سەردانەکەی د.لەتیف رەشید سەرۆك کۆماری عیراق، لە وەڵامی بانگهێشتی رەسمیی ئیلهام حەیدەر عەلیێڤ سەرۆك کۆماری ئازەربایجانە بۆ بەشداریکردن لە لوتکەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا (COP29)، کە لە باکۆی پایتەختی ئەو وڵاتە بەڕێوەدەچێت.
لەو سەردانەدا، وەفدێکی حکومی و پەرلەمانی یاوەری سەرۆك کۆمار دەکات، کە پێکهاتووە لە د.فوئاد حسێن جێگری سەرۆك وەزیران و وەزیری دەرەوە و د. ساڵح حەسناوی وەزیری تەندروستی، فالح خەزعەلی سەرۆکی لیژنەی کشتوکاڵ و ئاو و زۆنگاوەکانی ئەنجومەنی نوێنەران و ژمارەیەك لە لێپرسراو و راوێژکاران.
ئەنجومەنی نوێنەران وەزیری بەرگری عیراق بانگهێشت دەكات، پەرلەمانتارێك دەڵێت وەزیری بەرگری زیاتر لە ٢٠ دۆسێی گەندەڵی مەترسیداری لەسەرە.
سەڵاح زەینی تەمیمی ئەندامی لیژنەی ئاسایش و بەرگری لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ئاشكرایكردووە، پێویستە لە دانیشتنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەراندا سابت عەباسی وەزیری بەرگری عیراق بانگهێشت بكرێت و بۆئەو مەبەستەش داواكاری ئاراستەی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران كراوە و ئیمزای زیاتر لە ٥٠ پەرلەمانتاریش كۆكراوەتەوە.
وتیشی، وەزیری بەرگری عیراق زیاتر لە ٢٠ تۆمەتی گەندەڵی مەترسیداری لەسەرە كە زیانی زۆری بە دامەزراوە سەربازییەكان و توانای سوپا و هێزە ئەمنییەكان گەیاندووە و دۆسێی پاراستنی سوپا و ئاسایشی نەتەوەییش بابەتێكە نابێت سازشی لەسەر بكرێت.
وەزیری دەرەوەی عیراق هۆشداری لە پەلكێشكردنی عیراق بۆ شەڕی نێوان ئێران و ئیسرائیل دەدات و دەڵێت، لەگەڵ پایتەختی وڵاتان لەگفتوگۆدان بۆ دورخستنەوەی عیراق لە گرژییەكانی ناوچەكە.
فوئاد حسێن، وەزیری دەرەوەی عیراق لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامەی " شەرقولئەوسەت" رایگەیاند، مەترسییەكانی فراوانبوونی گرژییەكانی ناوچەكە هێشتا گەورەیە، هەڵكەوتەی عیراق بەجۆرێكە لەجوگرافیای شەڕدایە، بەهۆی بەردەوامی هێرشەكانی سەر ئێران و بەپێچەوانەوە، چاوەڕوانی ئەوەی لێدەكرێت ئاسمان و خاكی عیراق بكببێتەاتە بەشێك لە گرژییەكانی ناوچەكە.
ئەوەشی خستەڕوو، حكومەتی فیدراڵ دوورخستنەوەی عیراقی لە گرژییەكانی ناوچەكە خستووەتە پێشەنگی كارەكانی و هۆشداری لە بەكارهێنانی خاكەكەی دەدات بۆ هەر هێرش و گرژییەك، هەروەها حكومەتی فیدراڵ بۆ ئەو مەبەستە لەسەر ئاستی جیاواز لەگەڵ پایتەختی وڵاتان لەگفتوگۆدایە و دەسەڵاتدارانی ئێرانیش دڵنیاییانداوە كە خاكی عیراق بۆ هێرشی سەر ئیسرائیل بەكارناهێنن.
هاوكات، فوئاد حسێن لەبارەی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عیراق رایگەیاندووە، لەگەڵ ئیدارەی ئێستای ئەمریكا گفتوگۆكانیان بەردەوامە بۆ كشانەوەی هێزەكانی ئەو وڵاتە لە عیراق، بەگوێرەی ئەو خشتەیەی رێككەوتنی لەسەر كراوە و جێگیركراوە، لەسەر بنەمای ئەو رێككەوتنانەش، گفتوگۆكانیان لەگەڵ ئیدارەی نوێی ئەمریكا درێژە پێدەدەن.
راوێژكارێكی سودانی دەڵێت تائێستا مووچەی زیاتر لە پێنج هەزار كەس لە چوارچێوەی بیمەی كۆمەڵایەتی و پاراستنی كۆمەڵایەتی راگیراوە، بەهۆی ئەوەی ناشایستە بوون.
سەنا‌و موسەوی راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق بۆ كاروباری بیمەی كۆمەڵایەتی و كەمئەندامان رایگەیاندووە، لەسەرەتای دەستبەكاربوونی كابینەی ئێستای حكومەتەوە تائێستا یەكێك لە بابەتە سەرەكییەكان پێداچوونەوە و لێكۆڵینەوە بووە لەو كەسانەی لە چوارچێوەی هەردوو سیسمی پاراستنی كۆمەڵایەتی و بیمەی كۆمەڵایەتی مووچە وەردەگرن و چەندین تیم و لیژنەش بۆ ئەو مەبەستە پێكهێنراوە و كاری جدییان لەسەر كردووە.
وتیشی، لە ئەنجامی لێكۆڵینەوە و كاركردن لەسەر ئەو پرسە، تائێستا مووچەی پێنج هەزار و ٢٠٠ كەسیان راگرتووە كە لە چوارچێوەی هەردوو سیستمی بیمەی كۆمەڵایەتی و پاراستنی كۆمەڵایەتی، چونكە شایستە نەبوون و بە نایاسایی مووچەیان وەرگرتووە.
سەرۆك وەزیرانی عیراق داوا لە وڵاتانی یەكێتی ئەوروپا دەكات فشار لەسەر ئیسرائیل دروست بكەن لەپێناو راگرتنی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر كەرتی غەززە و لوبنان.
بەپێی راگەیەندراوێكی نوسینگەكەی، محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق لەگەڵ یان شنایدۆڤ باڵیۆزی چیك لە بەغداد كۆبووەتەوە و باس لە پەیوەندییەكانی عیراق لەگەڵ یەكێتی ئەوروپا بە گشتی و كۆماری چیك بەتایبەتی كراوە لەگەڵ پێویستی زیاتر بەهێزكردن و گەشەپێدانی ئەو پەیوەندییانە لەسەرجەم بوارەكاندا.
ئاماژەی بەوەشكردووە، سودانی جەختیكردووەتەوە كە پێویستە وڵاتانی ئەندامی یەكێتی ئەوروپا فشارێكی زۆر لەسەر ئیسرائیل دروست بكەن لە پێناو راگرتنی هێرشەكانی بۆسەر كەرتی غەززە و لوبنان لەگەڵ زیادكردنی هاوكارییە مرۆییەكان بۆ ئاوارەكانی غەززە و باشووری لوبنان.
راوێژكارێكی سەرۆك وەزیرانی عیراق شانازی بە هێرشە درۆنی و مووشەكییەكانی گرووپی مقاوەمەی ئیسلامییەوە دەكات بۆسەر ئیسرائیل.
محەمەد سەعید نوعمانی راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق بۆ كاروباری رۆشنبیری بە ئاژانسی سیما و سەدای ئێرانی راگەیاندووە، كۆماری ئیسلامی ئێران بووەتە چەتری بەرەی مقاوەمە لە عیراق و سوریا و لوبنان و فەلەستین و یەمەن و پشتیوانییەكانیشی بۆ ئەو گرووپانە وایكردووە هەستی بەرگری و نیشتمانپەروەری لەو وڵاتانە لە دژی داگیركەران بەگشتی و هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر كەرتی غەززە و لوبنان بەتایبەتی گەشە بكات.
وتیشی، بەهەموو شێوەیەك شانازی بە هێرشە درۆنی و موشەكییەكانی گروپی مقاوەمەی ئیسلامی عیراقەوە دەكەن بۆسەر ئیسرائیل و سوپای ئەو وڵاتە لەو ناوچانەی فەلەستین و لوبنان كە داگیری كردوون، ئەوەش یەكەم لێپرسراوی باڵای حكومەتی عیراقە بە ئاشكرا پشتیوانی هێرشەكانی مقاوەمەی ئیسلامی بكات بۆسەر ئیسرائیل.
هەڵبژاردنەوەی دۆناڵد ترەمپ بە سەرۆكی ئەمریكا، ترس و دڵەڕاوكێی لەنێوان سەركردەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی دروستكردووە، لیژنەی ئاسایش و بەرگری ئەنجومەنی نوێنەران دەڵێت، ترسیان هەیە لەوەی ترەمپ رێككەوتنی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا هەڵبوەشێنێتەوە ئەوەش دەرئەنجامی مەترسیداری دەبێت.
سەلام حسێن، ئەندامی چوارچێوەی هەماهەنگی ئاماژەی بەوەدا، هەڵبژاردنەوەی ترەمپ بە سەرۆكی ئەمریكا، ترس و دڵەڕاوكێی لەنێوان سەركردەكانی چوارچێوە دروستكردووە لەبارەی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عیراق، بە تایبەتی كە لەئێستادا ترەمپ دەیەوێت بە هێشتنەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عیراق پارێزگاری لە ئیسرائیل بكات لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەروەها، گروپە چەكدارەكانی عیراق لەژێر چاودێری ئەمریكادا بهێڵێتەوە.
هاوكات، یاسر وتوت ئەندامی لیژنەی ئاسایش و بەرگری لە ئەنجومەنی نوێنەران دەڵێت، بە هەڵبژاردنەوەی ترەمپ بۆ سەرۆكی ئەمریكا، هەموو ئەگەرەكان كراوەیە بەڕووی رێككەوتنی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عیراقدا، لەنێویاندا هەڵوەشاندنەوەی رێككەوتنەكە، ئەوەش دەرئەنجامی مەترسیداری لەناوچەكە لێدەكەوێتەوە.
راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی عیراق و وەزیری ناوخۆی هەرێم بەسەرۆكایەتی وەفدێكی باڵا گەیشتنە تاران و لەگەڵ وەزیری دەرەوەی ئێران كۆبوونەوە.
نووسینگەی ڕاگەیاندنی ڕاوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی عیراق رایگەیاند، ئەمڕۆ یەكشەممە،، لەسەر رێنمایی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق و فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكان، قاسم ئەعرەجی راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی عیراق و رێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆی هەرێمی كوردستان و وەفدێكی باڵا گەیشتنە تاران و لەگەڵ وەزیری دەرەوەی ئێران كۆبوونەوە.
هەفتەی رابردوو فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عیراق رایگەیاند، ئیسرائیل ئاسمانی وڵاتەكەی بۆ هێرشكردنە سەر ئێران بەكارهێنا، بەڵام ئێران بەڕەسمی پێی راگەیاندون بۆ وەڵامی هێرشی ئیسرائیل ئاسمانی عیراق بەكارناهێنن.