عێراق
ئەنجومەنی نوێنەران وەزیری بەرگری عیراق بانگهێشت دەكات، پەرلەمانتارێك دەڵێت وەزیری بەرگری زیاتر لە ٢٠ دۆسێی گەندەڵی مەترسیداری لەسەرە.
سەڵاح زەینی تەمیمی ئەندامی لیژنەی ئاسایش و بەرگری لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق ئاشكرایكردووە، پێویستە لە دانیشتنی داهاتووی ئەنجومەنی نوێنەراندا سابت عەباسی وەزیری بەرگری عیراق بانگهێشت بكرێت و بۆئەو مەبەستەش داواكاری ئاراستەی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی نوێنەران كراوە و ئیمزای زیاتر لە ٥٠ پەرلەمانتاریش كۆكراوەتەوە.
وتیشی، وەزیری بەرگری عیراق زیاتر لە ٢٠ تۆمەتی گەندەڵی مەترسیداری لەسەرە كە زیانی زۆری بە دامەزراوە سەربازییەكان و توانای سوپا و هێزە ئەمنییەكان گەیاندووە و دۆسێی پاراستنی سوپا و ئاسایشی نەتەوەییش بابەتێكە نابێت سازشی لەسەر بكرێت.
وەزیری دەرەوەی عیراق هۆشداری لە پەلكێشكردنی عیراق بۆ شەڕی نێوان ئێران و ئیسرائیل دەدات و دەڵێت، لەگەڵ پایتەختی وڵاتان لەگفتوگۆدان بۆ دورخستنەوەی عیراق لە گرژییەكانی ناوچەكە.
فوئاد حسێن، وەزیری دەرەوەی عیراق لە چاوپێكەوتنێكیدا لەگەڵ رۆژنامەی " شەرقولئەوسەت" رایگەیاند، مەترسییەكانی فراوانبوونی گرژییەكانی ناوچەكە هێشتا گەورەیە، هەڵكەوتەی عیراق بەجۆرێكە لەجوگرافیای شەڕدایە، بەهۆی بەردەوامی هێرشەكانی سەر ئێران و بەپێچەوانەوە، چاوەڕوانی ئەوەی لێدەكرێت ئاسمان و خاكی عیراق بكببێتەاتە بەشێك لە گرژییەكانی ناوچەكە.
ئەوەشی خستەڕوو، حكومەتی فیدراڵ دوورخستنەوەی عیراقی لە گرژییەكانی ناوچەكە خستووەتە پێشەنگی كارەكانی و هۆشداری لە بەكارهێنانی خاكەكەی دەدات بۆ هەر هێرش و گرژییەك، هەروەها حكومەتی فیدراڵ بۆ ئەو مەبەستە لەسەر ئاستی جیاواز لەگەڵ پایتەختی وڵاتان لەگفتوگۆدایە و دەسەڵاتدارانی ئێرانیش دڵنیاییانداوە كە خاكی عیراق بۆ هێرشی سەر ئیسرائیل بەكارناهێنن.
هاوكات، فوئاد حسێن لەبارەی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عیراق رایگەیاندووە، لەگەڵ ئیدارەی ئێستای ئەمریكا گفتوگۆكانیان بەردەوامە بۆ كشانەوەی هێزەكانی ئەو وڵاتە لە عیراق، بەگوێرەی ئەو خشتەیەی رێككەوتنی لەسەر كراوە و جێگیركراوە، لەسەر بنەمای ئەو رێككەوتنانەش، گفتوگۆكانیان لەگەڵ ئیدارەی نوێی ئەمریكا درێژە پێدەدەن.
راوێژكارێكی سودانی دەڵێت تائێستا مووچەی زیاتر لە پێنج هەزار كەس لە چوارچێوەی بیمەی كۆمەڵایەتی و پاراستنی كۆمەڵایەتی راگیراوە، بەهۆی ئەوەی ناشایستە بوون.
سەنا‌و موسەوی راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق بۆ كاروباری بیمەی كۆمەڵایەتی و كەمئەندامان رایگەیاندووە، لەسەرەتای دەستبەكاربوونی كابینەی ئێستای حكومەتەوە تائێستا یەكێك لە بابەتە سەرەكییەكان پێداچوونەوە و لێكۆڵینەوە بووە لەو كەسانەی لە چوارچێوەی هەردوو سیسمی پاراستنی كۆمەڵایەتی و بیمەی كۆمەڵایەتی مووچە وەردەگرن و چەندین تیم و لیژنەش بۆ ئەو مەبەستە پێكهێنراوە و كاری جدییان لەسەر كردووە.
وتیشی، لە ئەنجامی لێكۆڵینەوە و كاركردن لەسەر ئەو پرسە، تائێستا مووچەی پێنج هەزار و ٢٠٠ كەسیان راگرتووە كە لە چوارچێوەی هەردوو سیستمی بیمەی كۆمەڵایەتی و پاراستنی كۆمەڵایەتی، چونكە شایستە نەبوون و بە نایاسایی مووچەیان وەرگرتووە.
سەرۆك وەزیرانی عیراق داوا لە وڵاتانی یەكێتی ئەوروپا دەكات فشار لەسەر ئیسرائیل دروست بكەن لەپێناو راگرتنی هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر كەرتی غەززە و لوبنان.
بەپێی راگەیەندراوێكی نوسینگەكەی، محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق لەگەڵ یان شنایدۆڤ باڵیۆزی چیك لە بەغداد كۆبووەتەوە و باس لە پەیوەندییەكانی عیراق لەگەڵ یەكێتی ئەوروپا بە گشتی و كۆماری چیك بەتایبەتی كراوە لەگەڵ پێویستی زیاتر بەهێزكردن و گەشەپێدانی ئەو پەیوەندییانە لەسەرجەم بوارەكاندا.
ئاماژەی بەوەشكردووە، سودانی جەختیكردووەتەوە كە پێویستە وڵاتانی ئەندامی یەكێتی ئەوروپا فشارێكی زۆر لەسەر ئیسرائیل دروست بكەن لە پێناو راگرتنی هێرشەكانی بۆسەر كەرتی غەززە و لوبنان لەگەڵ زیادكردنی هاوكارییە مرۆییەكان بۆ ئاوارەكانی غەززە و باشووری لوبنان.
راوێژكارێكی سەرۆك وەزیرانی عیراق شانازی بە هێرشە درۆنی و مووشەكییەكانی گرووپی مقاوەمەی ئیسلامییەوە دەكات بۆسەر ئیسرائیل.
محەمەد سەعید نوعمانی راوێژكاری سەرۆك وەزیرانی عیراق بۆ كاروباری رۆشنبیری بە ئاژانسی سیما و سەدای ئێرانی راگەیاندووە، كۆماری ئیسلامی ئێران بووەتە چەتری بەرەی مقاوەمە لە عیراق و سوریا و لوبنان و فەلەستین و یەمەن و پشتیوانییەكانیشی بۆ ئەو گرووپانە وایكردووە هەستی بەرگری و نیشتمانپەروەری لەو وڵاتانە لە دژی داگیركەران بەگشتی و هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر كەرتی غەززە و لوبنان بەتایبەتی گەشە بكات.
وتیشی، بەهەموو شێوەیەك شانازی بە هێرشە درۆنی و موشەكییەكانی گروپی مقاوەمەی ئیسلامی عیراقەوە دەكەن بۆسەر ئیسرائیل و سوپای ئەو وڵاتە لەو ناوچانەی فەلەستین و لوبنان كە داگیری كردوون، ئەوەش یەكەم لێپرسراوی باڵای حكومەتی عیراقە بە ئاشكرا پشتیوانی هێرشەكانی مقاوەمەی ئیسلامی بكات بۆسەر ئیسرائیل.
هەڵبژاردنەوەی دۆناڵد ترەمپ بە سەرۆكی ئەمریكا، ترس و دڵەڕاوكێی لەنێوان سەركردەكانی چوارچێوەی هەماهەنگی دروستكردووە، لیژنەی ئاسایش و بەرگری ئەنجومەنی نوێنەران دەڵێت، ترسیان هەیە لەوەی ترەمپ رێككەوتنی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا هەڵبوەشێنێتەوە ئەوەش دەرئەنجامی مەترسیداری دەبێت.
سەلام حسێن، ئەندامی چوارچێوەی هەماهەنگی ئاماژەی بەوەدا، هەڵبژاردنەوەی ترەمپ بە سەرۆكی ئەمریكا، ترس و دڵەڕاوكێی لەنێوان سەركردەكانی چوارچێوە دروستكردووە لەبارەی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عیراق، بە تایبەتی كە لەئێستادا ترەمپ دەیەوێت بە هێشتنەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عیراق پارێزگاری لە ئیسرائیل بكات لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هەروەها، گروپە چەكدارەكانی عیراق لەژێر چاودێری ئەمریكادا بهێڵێتەوە.
هاوكات، یاسر وتوت ئەندامی لیژنەی ئاسایش و بەرگری لە ئەنجومەنی نوێنەران دەڵێت، بە هەڵبژاردنەوەی ترەمپ بۆ سەرۆكی ئەمریكا، هەموو ئەگەرەكان كراوەیە بەڕووی رێككەوتنی كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عیراقدا، لەنێویاندا هەڵوەشاندنەوەی رێككەوتنەكە، ئەوەش دەرئەنجامی مەترسیداری لەناوچەكە لێدەكەوێتەوە.
راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی عیراق و وەزیری ناوخۆی هەرێم بەسەرۆكایەتی وەفدێكی باڵا گەیشتنە تاران و لەگەڵ وەزیری دەرەوەی ئێران كۆبوونەوە.
نووسینگەی ڕاگەیاندنی ڕاوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی عیراق رایگەیاند، ئەمڕۆ یەكشەممە،، لەسەر رێنمایی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق و فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكان، قاسم ئەعرەجی راوێژكاری ئاسایشی نەتەوەیی عیراق و رێبەر ئەحمەد وەزیری ناوخۆی هەرێمی كوردستان و وەفدێكی باڵا گەیشتنە تاران و لەگەڵ وەزیری دەرەوەی ئێران كۆبوونەوە.
هەفتەی رابردوو فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عیراق رایگەیاند، ئیسرائیل ئاسمانی وڵاتەكەی بۆ هێرشكردنە سەر ئێران بەكارهێنا، بەڵام ئێران بەڕەسمی پێی راگەیاندون بۆ وەڵامی هێرشی ئیسرائیل ئاسمانی عیراق بەكارناهێنن.
وەزارەتی پلاندانان دەڵێت لە دوای كۆتایی هاتنی سەرژمێری، لەماوەی شەش هەفتەدا ئەنجامی كۆتایی رادەگەیەنن و رەتیشیدەكاتەوە ئەو پرۆسەیە مەرامی سیاسی لە پشتەوە بێت.
هەنا‌و ئەسەدی بریكاری كارگێڕیی وەزارەتی پلاندانی عیراق لە كۆنفرانسێكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئامانجی سەرەكی لە ئەنجامدانی سەرژمێری گشتی دانیشتووان كە هەموو ئامادەكارییەكانی بەرەو كۆتایی دەچن و لە رۆژانی 20 و 21ی ئەم مانگە لە سەرتاسەری عیراق بەڕێوەدەچێت، تەنها بۆ مەبەستی گەشەپێدان و زانینی رێژەی هەژارییە و سەرجەم ئەو زانیاری و دەنگۆیانەش دوورن لە راستییەوە كە باس لەوە دەكەن ئەو سەرژمێرییە بۆ بڕینی مووچەیە و مەرام و نیەتی سیاسی لە پشتەوەیە.
وتیشی، سەرژمێری دەبێتە بنەمایەكی زانیاری گرنگ بۆ دابەشكردنی پرۆژە خزمەتگوزرییەكان بەسەر هەموو پارێزگاكاندا بە پێی پێویستی و دوای كۆتایی هاتنی سەرژمێرییەكەش، لەماوەی شەش هەفتەدا ئەنجامی كۆتایی رادەگەیەنن.
سبەینێ ٢٩یەمین لوتكەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ كەشوهەوا لە باكۆ دەستپێدەكات، د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراقیش بە پێشكەشكردنی وتارێك بەشداری تێدا دەكات.
ئازەربایجان میوانداری لوتكەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ روبەڕوبوونەوەی گۆڕانكارییەكانی كەشوهەوا دەكات، كە بە كۆپ ٢٩ ناسراوە و چاوەڕوان دەكرێت وڵاتان هەوڵەكانیان بۆ گەیشتن كۆكردنەوەی هاوكاریی دارایی زیاتر بۆ ئەو وڵاتە هەژارانە كۆبكەنەوە كە گرفتی گۆڕانی كەشوهەواویان هەیە.
بڕیارە زیاتر لە ١٤٠ سەركردەی جیهان لەو كۆنگرەیە بەشداربن و وتاری خۆیان پێشكەش بكەن، لە نێویاندا د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق هەیە، هەروەها ژمارەیەك پسپۆڕ و راوێژكاری عێراقیش یاوەری سەرۆك كۆمار دەكەن.
كۆپ ٢٩ گرنگترین لوتكەی جیهانە سەبارەت بە گۆڕانی كەشوهەوا، ساڵانە لەلایەن نەتەوە یەكگرتووەكانەوە رێكدەخرێت ئەمساڵ لە گۆرەپانی باكۆ لە ئازەربایجان بەڕێوەدەچێت و ١٢ رۆژ دەخایەنێت.
فەرماندەیی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكان كوژرانی چوار تیرۆریستی داعشی لە سنووری كەركوك راگەیاند.
فەرماندەیی ئۆپراسیۆنە هاوبەشەكان لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، لەژێر رۆشنایی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكان و بە پشتبەستن بە زانیاری وردی هەواڵگری و بەدواداچوونی چڕ بۆ ماوەی دوو رۆژ، توانیویانە گروپێكی تیرۆریستی داعش لە زنجیرە چیای حەمرینی باشووری كەركوك دەستنیشان بكەن، كە لە چوار تیرۆریست پێكهاتبوون.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، لە ئۆپراسیۆنێكی سەربازی ئاسمانیدا، بە فڕۆكەی ئێف ١٦ مۆڵگەی ئەو تیرۆریستانە لە زنجیرەی چیای حەمرین كراوەتە ئامانج و سەرجەمیان كوژراون، هاوكات ئەو چەك و تەقەمەنی و كەرەستە سەربازی و لۆجیستییانەی لە مۆڵگەكەدا بوون لەناوبراون.
جەختی لەوەشكردووەتەوە، هێزەكانیان و سەرجەم دامەزراوە هەواڵگرییەكان بەردەوامن لە كێوماڵكردنی تیرۆریستانی داعش و پاككردنەوەی خاكی عیراق لەو رێكخراوە تیرۆریستییە.
هێرشەكانی مقاوەمەی ئیسلامی عیراق بۆسەر ئیسرائیل لەمانگی رابردوودا بە رێژەی ٢٦٠% زیادیكردووە و رێژەی پێكانی ئامانجەكانیش گەیشتووەتە ١٢٠% .
گرووپی مقاوەمەی ئیسلامی عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردووەتەوە لە مانگی رابردوودا ٦٦ هێرشیان بۆ سەر بەرژەوەندییەكانی ئیسرائیل ئەنجامداوە لەكاتێكدا مانگی ئەیلول تەنها ١٨ هێرش ئەنجامدرابوو، بەوەش رێژەی هێرشەكانیان بۆسەر ئیسرائیل ٢٦٠% زیادیكردووە كە بەرزترین رێژەی هێرشكردنە بۆسەر ئەو وڵاتە لەسەرەتای دەستپێكردنی بۆردومان و هێرشەكانی ئیسرائیل بۆسەر كەرتی غەززە.
راشیگەیاندووە، لە كۆی ئەو ٦٦ هێرشە لە مانگی تشرینی یەكەمی رابردوودا ٢٤ هێرشیان ئاسمانی ئیسرائیلیان تێپەڕاندووە و چواریشیان بە تەواوی ئامانجەكانیان پێكاوە و كوژران و برینداربوونی سەرباز و تەقاندنەوەی سەربازگەی ئیسرائیلیان لێكەوتووەتەوە.
هەسەدە دەستگیركردنی ژمارەیەك چەكداری شانە نوستووەكانی داعش و گروپە تیرۆریستییەكانی راگەیاند.
هێزەكانی سوریای دیموكرات "هەسەدە" لە راگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، هەڵمەتی گەڕان و پشكنین بە سەرپەرشتی ژوری ئۆپەراسیۆنی ئەمنی بۆ دۆزینەوە و دەستگیركردنی ئەندامانی گروپە تیرۆریستییەكان لە رۆژئاوای كوردستان بەردەوامە و ژمارەیەك چەكدار بە چەك و كەرەستەی سەربازییەوە دەستگیر كراون.
دەشڵێت، لە سێیەم رۆژی هەڵمەتی هەسەدە لە كامپی هۆل نزیك شاری حەسەكە لە رۆژئاوای كوردستان ١٦ چەكداری شانەی نوستوی سەر بە داعش و گروپە تیرۆریستییەكان دەستگیركراون و دو خەندەقی شاراوەی ناو كەمپەكەش ئاشكرا بوە و دەست بەسەر چەك و جبەخانەی ئەو چەكدارانەدا گیراوە.
هەسەدە رونی كردوەتەە چەكدارانی شانەی نوستوو هەوڵیان داوە خۆیان لە كەمپی هۆل بشارنەوە، بەڵام دەستگیركراون و دەستیش بەسەر چەك و كەرەستە سەربازییەكانیاندا گیراوە.
وەزارەتی ناوخۆی عیراق دەستگیركردنی تۆڕێكی نێودەوڵەتی ماددەی هۆشبەری لە پارێزگای میسان راگەیاند.
وەزارەتی ناوخۆی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، هێزە ئەمنیەكان لە پارێزگای میسان توانیویانە بە پشت بەستن بە زانیاری وردی هەواڵگری تۆڕێكی نێودەوڵەتی ماددەی هۆشبەر دەستگیربكەن.
دەشڵێت، هێزەكان بۆسەیەكیان بۆ ئەو تۆڕە داناوە كە لە چوار بازرگانی ماددەی هۆشبەر پێكهاتوون و سیانیان بیانین و لەكاتی دەستگیركردنیاندا پێنج كیلۆ ماددەی كریستاڵیان پێ بووە و رێكاری یاسایی لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی ماددەی هۆشبەر بەرانبەر ئەو كەسانە گیراوەتەبەر.
گروپی مقاوەمەی ئیسلامی عیراق دوو ئامانجی سەربازیی لە ناوچە داگیركراوەكانی باكووری ئیسرائیل بۆردومانكرد.
بەپێی راگەیەندراوێكی گرووپی مقاوەمەی ئیسلامی عیراق، بەرەبەیانی ئەمڕۆ لە ناوچە داگیركراوەكانی باكووری ئیسرائیل لە رێگەی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانەوە دوو ئامانجی سەربازییان بۆردومانكردووە و توانیوانە زیانێكی زۆر بە هەردوو ئامانجە سەربازییەكەی ئیسرائیل بگەیەنن.
ئاماژەی بەوەشكردووە، بەردەوام دەبن لەهێرش و بۆردومانەكانیان بۆسەر هەموو بەرژەوەندییەكانی ئیسرائیل تائەو كاتەی هێرش و بۆردومانەكانی سەر كەرتی غەززە و لوبنان بەردەوان بن.
سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق داوا لە پەرلەمانتاران دەكەن واز لە ناكۆكییە سیاسیەكان بهێنن.
مەحمود مەشهەدانی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق پەیامێكی ئاڕاستەی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران كرد و رایگەیاند، هەمواری یاسای لێبوردنی گشتی تائێستاش گفتوگۆی لەسەر دەكرێت و پێویستی بە لێكتێگەیشتن هەیە.
وتیشی، نەبوونی رەوتی سەدر لە ئەنجومەنی نوێنەران پرسەكانی گۆڕانكاریی وەزاری و گۆڕانكاریی لە یاسای كۆمیسیۆنی قورس كردووە.
مەشهەدانی دەشڵێت، پێویستە پەرلەمانتاران گرنگی بەو پرسانە بدەن كە حكومەت پێویستیەتی و واز لە ناكۆكی سیاسی بهێنن و كاری پێكەوەیی بكەن.
پێشتر مەشهەدانی رایگەیاندبوو، رێگە بەوە نادات چەند پرۆژەیاسایەك بەیەكەوە تێبپەڕێنرێت و پێش ئەوەی پرۆژە یاسا بخرێتە دەنگدانەوە پێویستە گفتوگۆی لەسەر بكرێت.
سودانی و ترەمپ پەیوەندییەكی تەلەفۆنیان ئەنجامدا و رێككەوتن لەسەر پەرەپێدانی پەیوەندییەكان و هەماهەنگی بۆ كۆتایی هێنان بەشەڕ و ئاڵۆزییەكانی ناوچەكە.
نوسینگەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، سودانی پەیوەندیەكی تەلەفۆنی لەگەڵ دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا ئەنجامداوە و پیرۆزبای لێكردووە بەبۆنەی هەڵبژاردنەوەی بەسەرۆكی ئەمریكا.
لە پەیوەندیە تەلەفۆنیەكەدا سودانی جەختی لەوەكردەوە، كە هەردوو وڵات ئارەزوومەندی پەرەپێدانی هاوبەشی ستراتیجی و پەیوەندی دوو قۆڵی نێوانیانیان لە رووی ئەمنی و ئابوری و دارایی و وزە و تەكنەلۆجیا.
لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەكەدا سودانی باسی لە بەڵێنەكانی ترەمپ كردووە لەكاتی بانگەشەی هەڵبژاردنەكاندا بۆ كۆتایی هێنان بەشەڕەكانی ناوچەكە و هەردوولا رێككەوتن هەماهەنگی بكەن لەو بارەیەوە.
لەلای خۆیەوە ترەمپ خواستی خۆی بۆ كاركردن لەگەڵ سودانی نیشانداوە و هیوای خواستووە لە ماوەیەكی نزیكدا بیبینێت بۆ ئەوەی تاوتوێی پەیوەندیەكانی نێوان هەردوو وڵات و دۆسیە هاوبەشەكان بكەن.