عێراق
فەرمانگەی راگەیاندنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بڵاویکردووەتەوە، ئەمڕۆ سێ شەممە کۆبوونەوەی ئەنجومەنەکە بەڕێوەدەچێت کە شەش تەوەر لە خۆدەگرێت لەناویاندا دەنگدان لەسەر پرۆژەیاسای ھەمواری یەکەمی یاسای دامەزراوەی شەھیدان و خوێندنەوەی دووەم بۆ خزمەت و خانەنشینی دەستەی حەشدی شەعبی.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ھەر لەکۆبوونەوەکەدا خوێندنەوەی یەکەم بۆ پرۆژەیاسای فڕۆکەوانی مەدەنی عیراق تەواو دەکرێت.
ئەنجومەنی نوێنەران لەکۆبوونەوەی دوێنێیدا خوێندنەوەی دووەمی بۆ ھەمواری پڕۆژەیاساکانی باری کەسێتی و لێبوردنی گشتی کرد، دەنگدانیشی لەسەر ھەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی ئەنجومەنی سەرکردایەتی شۆڕشی رژێمی پێشووی بەعس لەبارەی دەستبەسەرداگرتنی زەوی جوتیارانی کورد دواخست.
ئەحمەد موسەوی وەزیری کار و کاروباری کۆمەڵایەتی عیراق رایگەیاند، دوای وردبینیکردنی زانیاریی فەرمانبەرانی ھەرێمی کوردستان دەرکەوتووە سەرپێچیی لە تۆڕی چاودێریی کۆمەڵایەتی بەدیکراوە، زیاتر لە پێنج ھەزار فەرمانبەر و کارمەندی ھێزە ئەمنییەکانی ھەرێمی کوردستان بە نایاسایی موچەی چاودێریی کۆمەڵایەتی وەردەگرن.
دەشڵێت، دۆسیەی ئەو کەسانە دراوەتە لایەنی پەیوەندیدار بۆ گەڕاندنەوەی ئەو موچەیەی کە بە نایاسایی بۆیان خەرجکراوە.
ئەحمەد موسەوی وتیشی، ئەو کەسانە لەماوەی نێوان ساڵانی ٢٠١٦ و ٢٠٢١دا تۆمارکراون و ئەو موچەخۆرانە سەرباری ئەوەی لە دامەزراوەکانی ھەرێم دامەزرێندراون، موچەی چاودێریی کۆمەڵایەتیش وەردەگرن.
باسم عەوادی وتەبێژی حکومەتی عیراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بەدواداچوون بۆ دوایین پێشھاتە ئەمنییەکانی لوبنان و ھێرشە ئەلیکترۆنییەکەی ئیسرائیل دەکەن، کە بەھۆیەوە گیانلەدەستدان و برینداربوونی ژمارەیەکی زۆری ھاووڵاتی مەدەنی لێکەوتەوە.
ئەوەشی خستەڕوو، ئەو روداوە و بەردەوامی ھەڕەشە و دەستدرێژییەکانی ئیسرائیل و ھەڕەشەی دەستپێکردنی شەڕێکی فراوان بۆ سەر لوبنان، پێویستی بەدەستێوەردانی بەپەلەی نێودەوڵەتی ھەیە، بۆ رێگریکردن لە فراوانبوونی گرژییەکان، ھاوشێوەی غەززە و کەناری رۆژئاوا و باشووری لوبنان.
وتەبێژی حکومەتی عیراق ئاماژەی بەوەشدا، لەسەر راسپاردەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیران، تیمی پزیشکی و فریگوزاری عیراق رەوانەی لوبنان دەکرێن بۆ ھاوکاریکردنی برینداربووانی مەدەنی روداوەکە.
عەبدولحسێن عەنبەکی، راوێژکاری سەرۆک وەزیرانی عیراق و سەرۆکی لیژنەی باڵای چاکسازی لە باج ئاماژەی بەوەدا، رەشنووسی یاسایەکیان بۆ ھەموارکردنەوەی یاسای باج لە عیراق ئامادەکردووە و تێیدا، دادپەروەرانە باج لەسەر ئەو کەسانە سەپێندراوە، کە داھاتیان زۆرە و لێخۆشبوونیش کراوە لە باجی سەر ئەو کەسانەی داھاتیان کەمە.
ئەوەشی خستەڕوو، لە رەشنووسەکەدا، باج خراوەتە سەر ئەو پیشە نوێیانەی داھاتیان زۆرە و پێشتر باجیان لەسەر نەبووە، لەوانە داھاتی بلۆگەر و کەسایەتییە دیارەکانی ناو تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان، کە لەو رێگەیەوە داھاتێکی زۆریان بەدەستھێناوە و باجیان نەداوە.
راوێژکارەکەی سەرۆک وەزیرانی عیراق جەختیلەوەشکردەوە، رەشنووسی یاساکە لەگەڵ ژینگەی بازرگانی عیراق دەگونجێت و و تێیدا دادپەروەری بەدەستدەھێنرێت، ھاندەریش دەبێت بۆ گەشەپێدان.
ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە ئامادەبوونی ١٨٠ ئەندام کۆبووەوە و دەنگدانی لەسەر پرۆژەیاسایەک دواخست، کە تایبەت بوو بە ھەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی ئەنجومەنی سەرکردایەتی رژێمی پێشوو، بۆ گەڕانەوەی زەوییە داگیرکراوەکانی جوتیارانی کورد لە ناوچە جێناکۆکەکان.
ھەر لەو بارەیەوە، موحسین مەندەلاوی جێگری سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران کۆبوونەوەیەکی فراوانی لەگەڵ ھادی عامری سەرۆکی لیژنەی جێبەجێکردنی ماددەی ١٤٠ـی دەستوور ئەنجامدا و تێیدا، تاوتوێی دوایین ھەنگاو و کارەکانی لیژنەکە کرا بۆ جێبەجێکردنی ماددەی ١٤٠ـی دەستوور.
موحسین مەندەلاوی ئاماژەی بە گرنگی ھەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی ئەنجومەنی باڵای سەرکردایەتی رژێمی پێشوو کرد و جەختیلەوەکردەوە، گەڕاندنەوەی زەوییە داگیرکراوەکان بۆ خاوەنەکانیان ھاوکار دەبێت لە بەرقەرارکردنی سەقامگیری ئەمنی و سیاسی و کۆمەڵایەتی، بە تایبەتی لە سنووری پارێزگای کەرکوک.
کاروان یاروەیس ئەندامی فراکسیۆنی یەکێتی لە ئەنجومەنی نوێنەران بە کوردسات نیوزی راگەیاند، لە دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەران خوێندنەوەی دووەم بۆ ھەمواری پرۆژەیاساکانی باری کەسێتی و پرۆژەیاسای لێبوردنی گشتی کراوە.
وتیشی، دەنگدان بەو پڕۆژەیاسایانە پێویستی بە رێککەوتنی سیاسی نێوان لایەنەکانە کە بڕیارە لە دانیشتنەکانی داھاتوودا بخرێتە بەرنامەی کار بۆ ئەوەی دەنگیان لەسەر بدرێت.
کاروان یاروەیس ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، بەھۆی دواخستنی بڕگەی تایبەت بە ھەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی ئەنجومەنی سەرکردایەتی پێشووی بەعس، بۆ گەڕاندنەوەی خاوەنداێتی زەوییە کشتوکاڵییەکانی سنوری کەرکوک و ناوچە دابڕێنراوەکان، بەشێک لە نوێنەرانی کورد بایکۆتی دانیشتنەکەیانکرد.
مەزھەر محەمەد ساڵح بە رۆژنامەی "سەباح"ـی راگەیاند، کرێکارانی بیانی کە لە عیراق کار دەکەن تەنھا ١٥٪یان ھێز و بەھرەیان ھەیە و نزیکەی ٨٥٪یان سود بە عیراق ناگەیەنن و توانا و بەھرەکانیان سنووردارە، زۆرینەی ئەوانەشی گرێبەستەکانیان تەواو بووە بە شێوەی نایاسایی لە کارکردن بەردەوامن.
وتیشی، تێچووی ئاڵوگۆڕی ساڵانە بۆ کرێکارانی بیانی لانی کەم دوو ملیار دۆلارە، چونکە کرێکاری بیانی ھەیە لەگەڵ کۆمپانیاکانی نەوت کار دەکەن و مووچەکانیان زۆر بەرزە.
راوێژکارەکەی سودانی ئاماژەی بەوەشکرد، کێبڕکێی دەستکەوتنی ھەلی کار لەنێوان کرێکارانی بیانی و ناوخۆیی یەکێکە لەو کێشانەی عیراق بەدەستییەوە دەناڵێنێت.
بەپێی ئامارەکان، ژمارەی کرێکارانی بیانی لە عیراق نزیکەی یەک ملیۆن کرێکارە، ٩٥٪یان نایاسایین و ٨٥٠ ھەزاریان پسپۆڕیی و توانایان سنوردارە.