عیراق
لە چوارچێوەی بەشداریکردنیدا لە کارەکانی لووتکەی بەپەلەی عەرەبی، د.لەتیف ڕەشید لەگەڵ عەبدولفەتاح سیسی سەرۆک کۆمار و بەدر عەبدولعاتی وەزیری دەرەوە و ژمارەیەک لە بەرپرسانی سەرۆکایەتی میسر کۆبووەوە.
لە کۆبوونەوەکەدا چۆنیەتی پەرەپێدانی پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵات و میکانیزمی فراوانکردنی ئاسۆی هاوکاری هاوبەش بەمەبەستی بەدیهێنانی بەرژەوەندییەکانی هەردوو گەلی برا و پەرەپێدانی پەیوەندی بنیاتنەرانە لە بوارە جیاجیاکاندا تاوتوێ کرا و جەخت کرایەوە لەسەر کارکردن بۆ پشتیوانیکردنی میکانیزمەکانی هاوکاری عەرەبی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی تەحەددیەکانی ئێستا.
سەبارەت بە گرژییەکان لە کەرتی غەززە، هەردوولا تاوتوێی لێکەوتەکانی خراپبوونی بارودۆخی مرۆیی، خۆدزینەوە لە پابەندییەکانی بە رێککەوتنی ئاگربەست، ڕەخساندنی کەش و هەوایەک بۆ دەستپێکردنەوەی قۆناغی دووەمی دانوستانەکان، وەستاندنی دەستدرێژی، پاراستنی هاووڵاتیانی مەدەنی و گەیاندنی یارمەتییە مرۆییەکان بەبێ کۆسپ تاوتوێیان کرد.
لە کۆبوونەوەکەدا فوئاد حوسێن جێگری سەرۆک وەزیران و وەزیری دەرەوە و بەڕێز قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆک وەزیرانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و د. قەحتان ئەلجبوری باڵیۆزی عێراق و نوێنەری هەمیشەیی لە کۆمکاری وڵاتانی عەرەبی و
موستەفا غالب راوێژکاری سەرۆک کۆمار ئامادەیبون .
لە چوارچێوەی بەشداریکردنی سەرۆک کۆماری عیراق لە کارەکانی لوتکەی نائاسایی عەرەبی کە لە میسر بەڕێوەچوو، ئەمڕۆ د. لەتیف رەشید لەگەڵ شا عەبدوڵڵای دووەم شای شانشینی هاشمی ئوردن و وەفدی یاوەری کۆبۆوە.
لە میانی دیدارەکەدا باس لە پەیوەندیی نێوان عیراق و ئوردن کرا، هەروەها جەختکرایەوە لەسەر پێویستی پەرەپێدانیان لە هەمو بوارەکان بەمەبەستی بەدیهێنانی بەرژەوەندیی باڵای هەردوو وڵات، سەرۆک کۆمار گرنگی فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاری و پەرەپێدانی ئاستی هەماهەنگیی دووقۆڵی هەڵوێستە سیاسییەکان دوپاتکردەوە بە شێوەیەک کە ئاسایش و ئارامی ناوچەکە و گەلەکانی بپارێزێت.
لە دیدارەکەدا گرنگی یەکخستنی هەوڵی وڵاتانی عەرەب و نێودەوڵەتی سەبارەت بە مەسەلەی فەلەستین دوپاتکرایەوە بۆ بەدیهێنانی ئاگربەست و وەستانەوە دژی دەستدرێژی دەرهەق بە گەلی فەلەستین، سەرۆک و خاوەنشکۆ شا عەبدوڵا هەڵوێستی توندی خۆیان نیشاندا لەبارەی دەربەدەربونی فەلەستینییەکان لە ناوچەکانی خۆیان و پێدانی مافی چارەنووسی خۆیان بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆی خۆیان کە پایتەختەکەی قودسی شەریف بێت.
لە کۆبوونەوەکەدا فوئاد حسێن جێگری سەرۆک وەزیران و وەزیری دەرەوە و قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان و د. قەحتان جەنابی باڵیۆز و نوێنەری هەمیشەیی عێراق لە کۆمکاری عەرەبی و مستەفا غالب مەخیف ڕاوێژکاری سەرۆکی کۆمار ئامادەی بوون.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆمار جەختی کردەوە کە عیراق هەر هەوڵێک بۆ دۆزینەوەی جێگرەوەیەک بۆ فەلەستینییەکان لەدەرەوەی خاکی فەلەستین و دەستبەسەرداگرتنی زەوییەکانیان رەتدەکاتەوە.
ئەمڕۆ سەرۆک کۆمار لە وتارێکیدا لە کاتی بەشداریکردنی لە کارەکانی لووتکەی نائاسایی عەرەبی لە قاهیرە وتی:
"عیراق سیاسەتەکانی پاکتاوی رەگەزی رەتدەکاتەوە کە لایەنە داگیرکەرەکان دژی گەلی فەلەستین پەیڕەوی دەکەن کە پێشێلکارییەکی ئاشکرای یاسا نێودەوڵەتی و مرۆییەکانە" و جەختی لەسەر پشتیوانی تەواوی عیراق کردەوە بۆ خۆڕاگری گەلی فەلەستین لە بەرانبەر ئەو هێرشە بەردەوامانەی کە لەلایەن قەوارەی داگیرکەرەوە دژ بە خەڵکی مەدەنی بێچەک و دامەزراوە مەدەنییەکان و شوێنە پیرۆزەکان ئەنجامدراوە.
د.لەتیف رەشید، داوای لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ئیسلامی کرد بە خێرایی هەڵوێست وەربگرن و بە یەکگرتوویی و پتەویەوە رووبەڕووی هەموو ئەو پرۆژانە ببنەوە کە داوای دەرکردنی نایاسایی و سیستماتیکی فەلەستینییەکان لە خاک و وڵاتەکەیان دەکەن.
ئەمەی خوارەوە وتاری سەرۆک کۆماری عیراقە لە لووتکەی نائاسایی عەرەبی لە قاهیرە:
خاوەنشکۆ حەمەد بن ئال عیسا
بەڕێز سەرۆک عەبدولفەتاح سیسی، سەرۆک کۆماری میسری عەرەبی
خاوەنشکۆ و پایەداران و بەڕێزان
بەڕێز سکرتێری گشتی کۆمکاری وڵاتانی عەرەبی
نوێنەرە بەڕێزەکان
سڵاو و دروود و بەرەکەتی خوای گەورەتان لەسەربێت
لە سەرەتای ئەم وتارەدا خۆشحاڵم کە زۆر سوپاس و پێزانینی خۆم ئاراستەی بەڕێزتان و لە رێگەی ئێوەوە بۆ گەلی برای میسر دەرببڕم بۆ میوانداریکردنی کارەکانی ئەم لووتکە بەپەلەیە کە لە هەلومەرجێکی ئاڵۆزی مرۆیی و ئەمنی کە ناوچەکەمان پێیدا تێدەپەڕێت دەبەسترێت و هەوڵێکە بۆ کۆتاییهێنان بە کێشەی فەلەستین و مافی سروشتی فەلەستینییەکان لەسەر خاکەکەیان و مافی گەڕانەوەی پەنابەران و قەرەبووکردنەوەیان، بەپێی بڕیارەکانی شەرعییەتی نێودەوڵەتی لەوانە بڕیارەکانی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و بڕیارەکانی دادگای نێودەوڵەتی کە هەموویان داوا لە قەوارەی ئیسرائیل دەکەن کار بۆ کۆتاییهێنان بەو دۆخە بکەن. داوا لە دەوڵەتان دەکات دان بە دۆخی نایاسایی بوونی ئەم قەوارەدا نەنێن، وە دان بە هیچ گۆڕانکارییەک نەنێ لە جۆری فیزیکی یان پێکهاتەی دیمۆگرافی ئەو خاکەی کە قەوارەی زایۆنی داگیری کردووە.
لەم مینبەرەوە، عیراق هەڵوێستی پتەوی خۆی دووپات دەکاتەوە و داوای بەدیهێنانی هیواکانی گەلی فەلەستین دەکات بۆ دامەزراندنی دەوڵەتێکی فەلەستینی کە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی دانپێدانراو بە پایتەختی قودسی پیرۆزەوە بێت.
هەروەها بە توندی ئیدانەی بڕیاری قەوارەی ئیسرائیل دەکەین بۆ قەدەغەکردنی کارەکانی ئاژانسی فریاگوزاری و کارکردنی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەرانی فەلەستینی (UNRWA) لە ناوچە داگیرکراوەکان و داواکردنی راگواستنی دوو ملیۆن فەلەستینی لە خاکەکانیان لە غەززە بۆ ناوچەکانی وڵاتانی دیکە کە هەموویان تاوانی جەنگی تەواون.
عیراق پشتیوانی تەواوی خۆی بۆ مافە سروشتییەکانی فەلەستین و خۆڕاگری گەلی فەلەستین دووپات دەکاتەوە لە بەرانبەر ئەو هێرشە بەردەوامانەی کە قەوارەی داگیرکەر لە دژی هاووڵاتیانی بێچەک و دامەزراوە مەدەنییەکان و شوێنە پیرۆزەکان ئەنجام دەدرێت بە بیانووی جۆراوجۆر و درۆ بۆ پاساوهێنانەوەی ئەو کارە قێزەونانەی دژ بە گەلی فەلەستین بە جینۆساید و تاوانی جەنگ لە روانگەی تەواوی جیهاندا، یاسا و رێککەوتنە نێودەوڵەتییەکان کاتێک لاواز و باوەڕپێنەکراو دەبن و چەمکی مرۆڤایەتی بووەتە دوو بینینی جیاواز .
بۆیە عیراق هۆشداری دەدات لە کاریگەرییە خراپەکانی ئەو پرۆژانەی کە ئامانجیان پاکتاوکردنی فەلەستینییەکان و بێبەشکردنیانە لە مافی مانەوەیان لەسەر خاکەکەیان و دەرئەنجامە مەترسیدارەکانی ئەو پرۆژانەی کە بەسەر وڵاتانی ناوچەکەدا دەکەون و هەڕەشە لە سەقامگیری و ئاسایش دەکەن و ناکۆکی زیاتر کۆنتڕۆڵ دەکرێن.
یەکەم: داواکردن لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ئیسلامی کە بە خێرایی هەڵوێست وەربگرن و بە یەکگرتوویی و توندی رووبەڕووی هەموو ئەو پرۆژانە ببنەوە کە داوای دەرکردنی نایاسایی و سیستماتیکی فەلەستینییەکان لە خاک و وڵاتەکەیان دەکەن کە دۆخی مرۆیی خراپتر دەکات و رێگری بکەن لە گەڕانەوەیان بۆ ماڵ و حاڵەکانیان لەگەڵ بەردەوامی سیاسەتەکانی جیاکاری رەگەزی و گەمارۆدان و پێشێلکردنی بەها و پرەنسیپە مرۆییەکان.
دووەم: داوا دەکەین کاری بەپەلە بۆ ئاوەدانکردنەوەی کەرتی غەززە بکرێت و داواکارین سندوقێک دابمەزرێ بۆ ئاوەدانکردنەوەی غەززە و هەڵسەنگاندنێکی بیرمەندانە کە پێداویستییەکان دیاری بکات، لەڕێگەی پێکهێنانی تیمێکی نێودەوڵەتی بە هاوکاری نێوان کۆمکاری عەرەبی و نەتەوە یەکگرتووەکان کە کار دەکات بۆ دابەشکردنی ئەرکەکان لەنێوان وڵاتانی بەشداربوو بەشێوەیەکی سیستماتیک و بەردەوام دەبێت لە چڕکردنەوەی هەموو هەوڵەکان بۆ گەیاندنی یارمەتی مرۆیی و پزیشکی بۆ گەلی فەلەستین و فشار خستنە سەر قەوارەی ئیسرائیل بۆ کردنەوەی دەروازە سنوورییەکان و دابینکردنی پێداویستییە سەرەتاییەکان بۆ بەردەوامی ژیان بۆ برایانی فەلەستین بۆ رێگریکردن لە ئاوارەبوونیان بۆ ناوچەکانی تر.
سێیەم: داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەین لەڕێگەی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە بەتایبەتی ئەنجومەنی ئاسایش بڕیاری پێویست دەربکات کە متمانە بە سیستەمی نێودەوڵەتی دروست بکاتەوە و قەوارەی داگیرکەر ناچار بکات دەستدرێژی لەسەر ناوچەکە رابگرێت و سیاسەتی هەڕەشە بۆ سەر وڵاتانی ناوچەکە بەدوور بگرێت و کۆتایی بەو توندوتیژی و تۆپبارانانە بهێنێت کە دژ بە هاوڵاتیانی مەدەنی دەیکات و هەڕەشەی دیپۆرتکردنەوەیان بکات و ئەنجومەنەکە بەرپرسیارێتییەکانی خۆی بەپێی پەیماننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان لە پاراستنی ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی بگرێتە ئەستۆ.
چوارەم: رووبەڕووبوونەوەی بڕیارەکانی قەوارەی ئیسرائیل بۆ رێگرتن لە ئەرکی رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان بەتایبەتی ئاژانسی فریاگوزاری و کارکردنی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەرانی فەلەستینی کە بەهۆی نەبوونی خۆراک و دەرمان و نەمانی ئاوی خواردنەوە و سووتەمەنییەوە ئازاری فەلەستینیانی زیاتر کردووە، پاش ئەوەی داگیرکاری داخستنی دەروازەکانی توندتر کرد و رێگری لە هاتنە ناوەوەی هاوکاری کرد، و دامەزراوەکان و کارمەندانی رێکخراوە نێودەوڵەتییەکانی کردە ئامانج کە بەڵگەیەکی روونن لەسەر کەمتەرخەمی داگیرکەران بەرانبەر بەو یاسایانە و کەمتەرخەمی لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی.
هەروەها عیراق بە توندی هەر هەوڵێک بۆ دۆزینەوەی شوێنێکی جێگرەوە بۆ فەلەستینییەکان لە دەرەوەی خاکی فەلەستین و دەست بەسەرداگرتنی زەوییەکانیان و بەجوولەکەکردنی ناوچە فەلەستینییەکان و فراوانکردنی دروستکردنی نیشتەجێبوون رەتدەکاتەوە کە قەوارەی داگیرکەر بەدواداچوونی بۆ دەکات و بەردەوامە و هەروەها مافی پەنابەران و کۆچبەرانی فەلەستینی بۆ گەڕانەوە بۆ نیشتیمان و ناوچەکانی سەرەکی خۆیان دووپات دەکاتەوە.
داوا لە وڵاتانی عەرەبی و ئیسلامی و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەین دان بە شەرعییەتی هەر دۆخێکدا نەنێین کە بەهۆی ئەم کارە نایاساییانەوە سەرهەڵبدات.
خاوەنشکۆ و پایەداران ...
لە کاتێکدا چاوەڕوانی ئەنجامە کردارییەکانی ئەم لووتکە دەکەین لە کۆکردنەوەی پشتیوانی، گەیاندنی یارمەتی مرۆیی و پزیشکی بەپەلە بە شێوەیەکی هەماهەنگی و بنیاتنانەوەی کەرتی غەززە، سوپاس و پێزانینی خۆمان دەردەبڕین
بۆ ئەو وڵات و رێکخراو و کەسایەتیانەی کە دەنگیان لە دژی پێشێلکارییەکانی دەستدرێژی ئیسرائیلیەکان دژ بە گەلی فەلەستین بەرز کردووەتەوە و هەڵوێستی پتەوی عیراق لە پشتیوانی لە دۆزی فەلەستین و گەلی فەلەستین و خەباتی دادپەروەرانەیان بۆ بەدەستهێنانی مافە ڕەواکانیان بۆ دامەزراندنی دەوڵەتەکەیان بە پایتەختی قودسی پیرۆز دووپات دەکەنەوە.
سڵاو و دروود و ڕەحمەت و بەرەکەتی خوای گەورەتان لەسەربێت
بە بەشداری سەرۆك كۆماری عیراق لوتكەی نائاسایی عەرەبی لە قاهیرە لەبارەی غەززە بەڕێوەدەچێت و تیایدا، هەڵوێستی وڵاتانی عەرەبی لەسەر دوایین پێشهاتەكانی شەڕی غەززە دەخرێتەڕوو.
د.لەتیف رەشید، سەرۆك كۆماری عیراق لە پەراوێزی وتارێكەیدا، هەڵوێستی نەگۆڕی عیراقی بەرانبەر دۆسییەی گەلی فەڵەستین و بەدیهێنانی خواست و داوكارییەكانیان، لە دامەزراندنی دەوڵەتی فەڵەستین خستەڕوو.
د.لەتیف رەشید وتیشی: سیاسەتی ئیسرائیل بەرانبەر فەڵەستینییەكان تاوانی جەنگ و كۆمەڵكوژییە.
سەرۆک کۆماری ئەوەشی خستەڕوو،عیراق ئیدانەی راگرتنی كارەكانی ئاژانسی ئۆنروا لە غەززە و پلانی راگواستنی خەڵكەكەی لەلایەن ئیسرائیلەوە دەكات، هەروەها، عیراق داوا لە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ئیسرائیل دەكات بەزووترین كات بێنەدەنگ لەسەر پرۆژەكانی راگواستنی خەڵكی غەززە لەسەر خاكی خۆیان و بەشێوەیەكی یەكلاكەرەوانە رایانبگرن.
لەچوارچێوەی بەشداریکردنی لەلووتکەی نائاسایی عەرەبی کە لەقاهیرە بەڕێوەدەچێت، د.لەتیف رەشید، ئەمڕۆ لەگەڵ سەرۆکی لوبنان جەنەراڵ جۆزێف عەون وەفدی یاوەری کۆبووەوە.
لەسەرەتای دیدارەکەدا سەرۆک کۆمار پیرۆزبایی لەسەرۆک جۆزێف عەون بەبۆنەی وەرگرتنی پۆستی سەرۆک کۆماری لوبنان دووبارەکردەوه و هیوای سەرکەوتنێ بۆ سەرۆک عەون و سەقامگیری و خۆشگوزەرانی زیاتری بۆ گەلی لوبنانی برا خواست.
سەرۆک کۆماری عیراق ئاماژەی بەگرنگی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات و پێویستی فراوانکردنی ئاسۆی هاوکاری دووقۆڵی کرد بەشێوەیەک کە خزمەت بە بەرژەوەندییە هاوبەشەکانی هەردوو گەل بکەن و دوپاتی لە هەڵوێستی نەگۆڕی عیراقی لە پشتیوانیکردنی ئاسایش و سەقامگیری و سەروەری و یەکپارچەیی خاکی لوبنان کردەوە لەپێناوی دەستەبەرکردنی بەرژەوەندییەکانی گەلەکەیدا.
لەدیدارەکەدا باس لەکارەکانی لووتکەی نائاسایی عەرەبی و دەرئەنجامە ئەرێنییە چاوەڕوانکراوەکانی کرا و تێیدا سەرۆک کۆمار جەختی لەگرنگی هەڵوێستێکی یەکگرتوو و یەکلاکەرەوەی وڵاتانی عەرەبی بەرانبەر بە پرسی فەلەستین کردەوە و سەرکۆنەکردنی عێراقیشی ڕاگەیاند لەدژی ئەو دەستدرێژییەی کە دەکرێتە سەر گەلانی فەلەستین و لوبنان و دوپاتیشی لەپاراستنی مافەکانیان لەژیانێکی سەلامەت پڕ سەقامگیرییدا کردەوە.
لەلای خۆیەوە سەرۆک عەون، سوپاس و پێزانینی خۆی دەربڕی بۆ بایەخدانی سەرۆک کۆمار بەپێشهاتەکانی لوبنان و ناوچەکە و دوپاتی لە پەرۆشی وڵاتەکەی بۆ پەرەپێدانی پەیوەندییە مێژووییەکان لەگەڵ عێراق و چڕکردنەوەی هاوکارییە دووقۆڵییەکان لە سەرجەم بوارەکاندا کردەوە.
وەزارەتی بەرگری عیراق خولێک بۆ هەڵگرانی بڕوانامەی بەکالۆریۆس دەکاتەوە و چوار رۆژ دەتوانن فۆڕم پڕبکەنەوە.
وەزارەتی پێشمەرگەی حکومەتی هەرێم بلاویکردەوە، " وەزارەتی بەرگری عیراق هەڵدەستێت بە کردنەوەی خولی 89ـی تەئهیلی بۆ هەڵگرانی بروانامەی بەکالۆریۆس، هەر کەسێک کە ئارەزوی بەشداریکردنی هەیە دەتوانێت لەرێگەی لینکی فۆرمی تایبەتەوە بۆ ماوەی چوار رۆژ داواکاری پێشکەش بکات، کە له ئەمڕۆ 4ـی ئادار دەست پێدەکات تاکوو 7ـی ئاداری 2025 بەدەوام دەبێت.
بەپێی نوسراوێکی فەرمی وەزارەتی ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن و شارەوانییەکانی عیراق، بەڕێوەبەری دوو فەرمانگە لە شاری کەرکوک لە پۆستەکانیان دورخرانەوە.
لە نووسراوەکەدا هاتووە (ئارام عەلی محەمەد) لە پۆستی بەڕێوەبەری شارەوانییەکانی کەرکوک لابراوە و (ئاری سەیفەدین یەحیا) بۆ ماوەی ساڵێک وەک جێگرەوەی ئەو دەستنیشانکراوە.
هەروەها (ئیحسان وەهبی ساڵح) لە پۆستی بەڕێوەبەری ئاوەڕۆی کەرکوک لابراوە و (زاگرۆس جان وەلی) بۆ ئەو پۆستە دەستنیشانکراوە. ئاماژە بەوەشدراوە؛ ئەم گۆڕانکارییانە بە مەبەستی باشترکردنی کارکردنی فەرمانگەکانی شارەوانی و ئاوەڕۆی کەرکوک ئەنجامدراون.
لەسەر هەناردەكردنەوەی نەوتی هەرێم، وەزارەتی نەوتی عیراق و وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم و ئەپیكۆر ئەمڕۆ لە بەغداد كۆدەبنەوە، لیژنەی نەوت و وزەی ئەنجومەنی نوێنەرانیش دەڵێت، هیوادارن لە چەند رۆژی داهاتوودا هەناردەكردنەوەی نەوت لەڕێی بۆری نەوتی جەیهان دەستپێبكاتەوە.
وەزارەتی نەوتی عیراق ئەمڕۆی بۆ كۆبوونەوەیەك لەگەڵ وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێم و ئەپیكۆر دیاری كردووە، بۆ تاوتوێ كردنی پرسەكانی تایبەت بە گرێبەستەكان و لێكتێگەیشتن سەبارەت بە پەرەدان بە كێلگە نەوتییەكان.
هاوكات سەباح سوبحی ئەندامی لیژنەی نەوت و وزە و سامانە سروشتییەكان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بە رۆژنامەی "سەباح"ی وتووە، وەزارەتی نەوت لیژنەی تایبەتی رەوانەی زاخۆ كردووە بۆ دڵنیابوونەوە لەسەرجەم بۆریە نەوتییەكان كە لە كێڵگەی كۆرمۆرەوە دەگەن بەرەو خاكی توركیا.
هەروەها ئاماژەی بەوەكرد، سەرجەم رێكارەكانی تایبەت بە دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوتی هەرێم لەڕێی بۆری نەوتی جەیهان تەواو بووە، بەڵام عیراق چاوەڕێی وەڵامی توركیایە سەبارەت بە رەوشی ئەو بۆرییانە و دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنەكە لە ماوەی چەند رۆژی داهاتوودا.
ئەنجومەنی باڵای دادوەری عیراق وەرگرتنەوەی 23 هەزار پارچە ئاسەواری لە ئەوروپا و ئەمریكا راگەیاند.
ئەنجومەنی باڵای دادوەری عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، مێژووی ئەو ئاسەوارانە دەگەڕێتەوە بۆ شارستانییەتی سۆمەری و بابلییەكان و لە ماوەی 10 ساڵی رابردوودا وەرگیراونەتەوە، كە لە دوای پڕۆسەی ئازادی عیراق لە ساڵی 2003ەوە بەتاڵان براون.
راشیگەیاند، لە كۆی ئەو ئاسەوارانە سێ هەزار و 500یان لە فەڕەنسا و 150 پارچە لە ئەڵمانیا و 700 پارچە لە بەریتانیا و دوو هەزار پارچەی دیكە لە وڵاتانی دیكە وەرگیراونەتەوە، هەوڵەكانیش بۆ وەرگرتنەوەی تەواوی پارچە دێرین و ئاسەوارەكان بەردەوامن.
لێپرسراوانی عیراقی دەڵێن، ئەو ژمارە ئاسەوارەی وەرگیراونەتەوە زۆر كەمن بەراورد بەوانەی بەتاڵان براون. بەپێی یاسای شوێنەوار و كلتوری ژمارە 55ی ساڵی 2002ش، بەتاڵانبردن و دزینی ئاسەوارەكان بە تاوانی مەترسیدار دادەنرێت و هەڕەشەیە بۆ سەر شارستانییەت، سزای ئەو كەسانەی ئەو كارەش ئەنجامدەدەن زیندانی كردنە بۆ ماوەی حەوت بۆ 15 ساڵ.
سەرۆك كۆماری عیراق پشتیوانی خۆی بۆ دۆزی فەلەستین دوپاتكردەوە و جەختیكردەوە لەسەر پێویستی پابەندبوونی ڕاستەقینە بە ڕێككەوتنی ئاگربەست لە غەززە.
لە پەراوێزی كۆبونەوەكانی لوتكەی عەرەبی لە قاهیرە ، د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق، لەگەڵ مەحمود عەباس سەرۆكی دەسەڵاتی فەلەستین كۆبوەوە و لە دیدارێكدا، هەڵوێستی عیراقی لەبارەی پرسی فەلەستین و پەرەپێدانی كاری هاوبەش و پشتیوانیكردنی دۆزی فەلەستینیەكان دوپاتكردەوە.
هەروەها سەرۆك كۆمار جەختیكردەوە لەسەر پێویستی پشتیوانیكردنی فەلەستین بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو پیلانانەی دەبنە مایەی ئاوارەبوونی فەلەستینییەكان و دەربەدەربونیان بۆ ناوچەكانی دیكە و داگیركردنی زەوییەكانیان.
هاوكات لە بەشێكی تری دیدارەكەدا، سەرۆك كۆمار جەختیكردەوە لەسەر پێویستی پابەندبوونی راستەقینە بە ڕێككەوتنی ئاگربەست لە غەززە و ڕێگەدان بە گەیاندنی یارمەتی مرۆیی و پزیشكی و خۆراك بە هاووڵاتییان بە شێوەیەك كە پێداویستییەكانیان مسۆگەر بكات.
وەزارەتی بازرگانی عیراق چەند لیژنەیەكی بۆ كۆنتڕۆڵكردن و سنورداركردنی هاوردەكردنی ئۆتۆمبێل پێكهێنا.
وەزارەتی بازرگانی عیراق رایگەیاند، لە درێژەی هەوڵەكانیاندا بۆ كەمكردنەوەی قەرەباڵغی سەر شەقامەكان، چەند لیژنەیەكیان بۆ چاودێریكردن و كۆنتڕۆڵكردنی ئاستی هاوردەكردنی ئۆتۆمبێل بۆ ناوخۆی عیراق پێكهێناوە. راشیگەیاند، لەدرێژەی پلانە نوێكەدا ژمارەیەك شەقام و پردی نوێ بۆ هەمان مەبەست دروست دەكەن.
هاشم سودانی بەڕێوەبەری كۆمپانیای گشتی هاوردەكردنی ئۆتۆمبێل لە عیراق ڕایگەیاندوە، ژمارەی ئۆتۆمبێلی هاوردەكراوی ساڵانە دەگاتە نزیكەی 200 هەزار و بەپێی دوایین ئاماری ساڵی 2024یش ژمارەی ئۆتۆمبێل لە عێراق گەیشتووەتە 8 ملیۆن ئۆتۆمبێل.
سەرۆك كۆماری عیراق گەیشتە میسر بۆ بەشداریكردن لە لوتكەی عەرەبی، وەزیری دەرەوەی میسریش دەڵێت؛ پلانەكەیان بۆ ئاوەدانكردنەوەی غەززە ئامادەیە.
د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق بە یاوەری قوباد تاڵەبانی جێگیری سەرۆك وەزیرانی هەرێم گەیشتە میسر بە مەبەستی بەشداریكردن لە لوتكەی عەرەبی لەبارەی پرسی غەززە و فەلەستین كە دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمریكا داوایكردبوو خەڵكی غەززە بۆ میسر و ئوردن رابگوازرێن.
لە لوتكەكەدا، سەرۆك كۆماری عیراق وتارێك پێشكەش دەكات و هەڵوێستی وڵاتەكەی لەو بارەیەوە ئاشكرا دەكات و زنجیرەیەك دیداریش لەگەڵ سەركردەی وڵاتان ئەنجام دەدات.
هاوكات بڕیارە هەر ئەمشەو د. لەتیف رەشید لەگەڵ مەحمود عەباس سەرۆكی فەلەستین كۆببێتەوە.
بەدر عاتی وەزیری دەرەوەی میسریش رایگەیاند، پلانەكەیان بۆ ئاوەدانكردنەوەی غەززە ئامادەیە و لە كۆبوونەوەی لوتكەی عەرەبی كە رۆژی سێ شەممە بەڕێوەدەچێت، دەیخەنە بەردەم وڵاتانی دیكەی عەرەبی، وتیشی، پلانەكەی میسر دوای ئەوە دێت كە ماركۆ رۆبیۆ وەزیر دەرەوەی ئەمریكا داوایكرد وڵاتانی عەرەبی پێشنیازی خۆیان لەبارەی ئاوەدانكردنەوەی غەززە بخەنەڕوو.
خەزعەلی: لە هەڵبژاردنی ئەمساڵدا چوارچێوەی هەماهەنگی بە چەند لیستێک بەشداری دەکات
قەیس خەزعەلی رایگەیاند، لە هەڵبژاردنی خولی شەشەمی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقدا، چوارچیوەی هەماهەنگی بە چەند لیستێکی جیاواز بەشداری دەکات.
قەیس خەزعەلی سكرتێری گشتیی بزووتنەوەی عەسائیبی ئەهلی حەق رایگەیاند، بۆ هەڵبژاردنی ئەمساڵی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بە چەند لیستێکی جیاواز بەشداری دەکەن و وەک پێشووتر بە یەک لیست دانابەزن.
لەلایەکی دیکەوە باسی لە هێرشەکانی تورکیا کرد و ئەوەی خستە روو، هێشتا هێرش و پێشێلکارییەکانی تورکیا بۆسەر خاکی عێراق و شکاندنی سەروەری عیراق بەردەوامە.
خەزعەلی وتیشی، حەشدی شەعبی هەڵناوەشێتەوە، ئەو هەوڵانەشی هەیە بۆ لێسەندنەوەی چەک لە گروپە چەکدارەکان بۆ ئەوەیە چەکی یەدەکی عیراق لەلای گروپەکان نەبێت.
ئەوەش لە کاتێکدایە، بڕیارە مانگی 10ی ئەم ساڵ هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی عیراق بەڕێوەبچێت.
دەستەی گشتی كەشناسی عیراق رایگەیاند، مانگی رابردوو 30 بومەلەرزە لە وڵاتەكەدا تۆمار كراوە كە 11ی لە پارێزگای سلێمانی بووە .
دەستەی گشتی كەشناسی عیراق لە راپۆرتێكدا ئاشكرایكرد ، بەپێی داتا تۆماركراوەكانی تۆڕی تۆماری بومەلەرزەزانیی عیراقی ، مانگی شوبات 66 بومەلەرزە لە عیراق و وڵاتانی دراوسێی تۆماركراوە و لەو ژمارەیە 30 بومەلەرزە لە عیراق و 31 لە ئێران و 5 بومەلەرزەش لە توركیا بووە .
لە كۆی ئەو 30 بومەلەرزانەش كە لە عیراق تۆمار كراوە ، 11 ی لە پارێزگای سلێمانی و 8 ی لە دیالە و 4 لە واست و 2 بومەلەرزە لە هەولێر و 2 لە دهۆك و 2 لە نەینەوا و بومەلەرزەیەكیش لە پارێزگای سەڵاحەدین تۆمار كراوە .
بریكاری وەزارەتی نەوتی عیراق دەڵێت، سەرجەم پرۆژەكانی وەبەرهێنان لە غازی هاوەڵدا لە هەرێمی كوردستان، دراونەتە كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكان و لە كۆتاییەكانی ساڵی 2027 كاركردن لەو پرۆژانەدا دەستپێدەكات.
عیزەت سابیر بریكاری وەزارەتی نەوتی عیراق رایگەیاند، لە بەردەوامی كاری وەزارەتی نەوت بۆ كەمكردنەوەی بەهەدەرچوونی غازی هاوەڵ، توانراوە بەهەدەردانی غازی هاوەڵ بە رێژەی 13% كەمبكرێتەوە، بەوەش سودبینین لە غازی هاوەڵ بۆ رێژەی 67% بەرزبووەتەوە، كە پێشتر 53% بووە.
وتیشی، بەپێی پلانەكانی وەزارەتی نەوتی عیراق و تەواوبوونی پرۆژەكانی وەبەرهێنانی غاز، بەهەدەردانی غازی هاوەڵ كۆتایی دێت.
بریكاری وەزارەتی نەوتی عیراق وتیشی، سەرجەم پرۆژەكانی وەبەرهێنان لە غازی هاوەڵدا، لە هەرێمی كوردستان، دراونەتە كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكان و لە كۆتاییەكانی ساڵی 2027 كاركردن لەو پرۆژانەدا دەستپێدەكات، لە قۆناغی یەكەمی دوای تەواوبوونی ئەو پرۆژانەش، بە روبەری 300 ملیۆن پێ سێجا وەبەرهێنان لە غازی هاوەڵدا دەكرێت.
وەزیری وزەی توركیا دەڵێت، دەیانەوێت بۆریە نەوتییەكانی نێوان عیراق و توركیا لەكاتی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لە بەندەری جەیهانەوە، بەوپەڕی توانایانەوە كار بكەن.
ئاڵپ ئارسڵان بەیرەكتار وەزیری وزەی توركیا رایگەیاند، توركیا دەیەوێت بۆریە نەوتییەكانی نێوان عیراق و توركیا بەوپەڕی توانایانەوە كاربكەن، بەتایبەتی لەكاتی دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لە رێگەی بەندەری جەیهانەوە.
وتیشی، دوو لە بۆرییە نەوتیەكان درێژییان 650 كیلۆمەترە و ماوەی ساڵ و نیوێكە ئامادەن بۆ دەستپێكردنەوەی هەناردەی نەوت لە بەندەری جەیهانەوە.
وەزیری وزەی توركیا دەشڵێت، دەیانەوێت ئەو بڕە نەوتەی بەو بۆرییانەدا تێپەڕدەبێت، بەشێكی بچێت بۆ پاڵاوگەكانی كیركالی و توركیا، بەشێكی دیكەشی بە كەشتی بچێت بۆ وڵاتانی جیهان.
ئەوەش لەكاتێكدایە، رۆژی سێشەممەی داهاتوو كۆبوونەوەیەكی سێ قۆڵی لەنێوان هەردوو وەزارەتی نەوتی عیراق و سامانە سروشتییەكانی هەرێم و كۆمپانیا نەوتییەكانی هەرێم لە بەغداد بەڕێوەدەچێت، بۆ گەیشتنە لێكتێگەیشتن لەسەر گرێبەستە نەوتییەكانی هەرێمی كوردستان و دەستپێكردنەوەی هەناردەكردنی نەوت لە رێگەی بەندەری جەیهانەوە.