عێراق
ئەمڕۆ لە سەرۆكایەتی كۆماری عیراق، كۆبوونەوەیەكی گرنگ بە ئامادەبوونی وەفدی هەرێم لەبارەی یەكلاییكردنەوەی پرسی سەرژمێری گشتی دانیشتووان لە هەرێمی كوردستان و عیراق بەڕێوەدەچێت.
پەیامنێری كوردسات نیوز لە بەغداد رایگەیاند، كۆبوونەوەكە بە سەرپەرشتی د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق و محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیران بەرێوەدەچێت و تێیدا هەردوو وەزیری پلاندانانی عیراق و هەرێم و فوئاد حسێن جێگری سەرۆك وەزیران و سەرۆكی دیوان و سكرتێری ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێم لەگەڵ چەند وەزیرێكی پەیوەندیداری عیراق بەشدار دەبن.
وتیشی، بڕیارە لە كۆبوونەوەكەدا پرسی ئەنجامدانی یان دواخستنی سەرژمێری گشتی دانیشتووان یەكلابكرێتەوە.
رۆژی دووشەممە وەفدەكەی هەرێم گەیشتە بەغداد و لەگەڵ د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆمار و نوێنەرانی كورد لە بەغداد كۆبوونەوە، وەزیری پلاندانانی هەرێمیش رایگەیاند، داوادەكەن بەشە بودجەی هەرێم لە سەرژمێری گستی زیادبكرێت و هاوكات داتا سەنتەر لە هەرێمیش بكرێتەوە.
سبەینێ ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق كۆدەبێتەوە و دەنگ لەسەر هەڵبژاردنی سەرۆكی نوێی ئەنجومەنەكە دەدات كە ماوەی نزیكەی ساڵێكە بێ سەرۆكە.
بەپێی ئەو خشتەیەی كە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق بڵاویكردووەتەوە، سبەینێ ئەنجومەنی نوێنەران سەعات یەكی دوانیوەڕۆ كۆدەبێتەوە بۆ دەنگدان لەسەر هەڵبژاردنی سەرۆكی نوێی ئەنجومەنەكە.
بەپێی زانیارییەكان، هەریەك لە مەحمود مەشهەدانی و سالم عیساوی كێبڕكێ دەكەن بۆ شوێنگرەوەی محەمەد حەلبوسی كە ماوەی نزیكەی ساڵێكە دەستیلەكاركێشاوەتەوە و تائێستا بەهۆی ناكۆكی نێوان سوننەكانەوە نەتوانراوە ئەو پۆستە پڕبكرێتەوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عیراق لەگەڵ ئیلبروس کۆتراشێڤ باڵیۆزی روسیای فیدراڵی لە عێراق کۆبووەوە و پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو وڵات و پێویستیی بەرەوپێشبردنیان لەپێناو بەدیهێنانی بەرژەوەندییه هاوبەشەکان تاوتوێکرد.
هەروەها د.لەتیف رەشید گرنگی فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاریی دووقۆڵی و بەهێزکردنی پەیوەندییەکانی دۆستایەتی و چالاککردنی میکانیزمەکانی هاریکاری کولتوری لەڕێگەی ئاڵوگۆڕی سکۆلەرشیپی خوێندن لەنێوان بەغداد و مۆسکۆ لە پسپۆڕییە جۆراوجۆرەکاندا دوپاتکردەوە.
هەر لە دیدارەکەدا، بارودۆخی هەرێمی و نێودەوڵەتی تاووتوێکرا، لە پێشەوەدا دەستدرێژیەکانی دژبە لوبنان و فەڵەستین، لەم چوارچێوەیەدا سەرۆك کۆمار ئاماژەی به گرنگی راگرتنی پەلامارەکانی سەر هەردوو گەلی لوبنان و فەڵەستین کرد و جەختیکردەوە لەسەر کارکردن بۆ پاراستنی خەڵکی سڤیل و بەدیهێنانی ئاسایش و سەقامگیری لەناوچەکەدا. هاوکات هەڵوێستی عێراقی لەبارەی جەنگی روسیا و ئۆکرانیا رونکردەوه، که داوای کۆتاییهێنانی و گرتنەبەری رێگای دیالۆگ و لێکتێگەیشتن دەکات بۆ گەیشتن بە چارەسەری کێشەکانی نێوان هەردوو وڵات لەپێناو خزمەتکردنی ئاشتی و ئاسایشی نێودەوڵەتی.
لای خۆیەوە باڵیۆز کۆتراشێڤ پشتیوانی تەواوی روسیای فیدراڵی بۆ سەقامگیریی عێراق و پەرۆشی بۆ بەهێزکردن و پەرەپێدانی پەیوەندییە دووقۆڵییەکان لە ئاستە جیاجیاکانی سیاسی و ئەمنی و ئابوری لەپێناو بەرژەوەندی هەردوو گەلی دۆست، دوپاتکردەوە.
مقاوەمەی ئیسلامی لە عیراق بە ئامانجگرتنی پێگەیەكی گرنگی سوپای ئیسرائیلی لە باكوری ئەو وڵاتە راگەیاند و دەڵێت، لە هێرشەكانیان بۆ سەر ئەو وڵاتە بەردەوام دەبن.
گروپی چەكداری مقاوەمەی ئیسلامی لە عیراق لە راگەیەنراوێكدا بڵاویكردەوە، بەربەیانی ئەمڕۆ پێگەیەكی سەربازی گرنگی ئیسرائیلیان لە باكوری ئەو وڵاتە بە فڕۆكەی بێفڕۆكەوان كردووەتە ئامانج، كە تائێستا زیانەكانی نەزانراوە.
ئاماژەی بەوەشكردووە، بەردەوام دەبن لە بە ئامانجگرتنی پێگەكانی ئیسرائیل وەك تۆڵەیەك بۆ بەردەوامی لەشكركێشیەكانی ئەو وڵاتە بۆ سەر لوبنان و كەرتی غەززە.
لەدوای جەنگی غەززە و لوبنانەوە، مقاوەمەی ئیسلامی لە عیراق ناو بەناو بە فڕۆكەی بێفڕۆكەوان و مووشەك چەندین پێگەی ئیسرائیلی كردووەتە ئامانج.
لیژنەی یاسایی دیارترین خاڵە ناکۆکەکان لەبارەی پرۆژەیاساکانی باری کەسێتی و لێبوردنی گشتی و گەڕاندنەوەی خاوەندارێتی زەوی ئاشکرادەکات و دەڵێت، بەھۆی گرژییەکانی دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەرانەوە ژمارەیەک پاسەوانی پەرلەمانتاران رەوانەی زیندان کراون.
مورتەزا ساعدی، جێگری سەرۆکی لیژنەی یاسایی ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاند، پرۆژەیاساکانی باری کەسێتی، لێبوردنی گشتی، گەڕاندنەوەی خاوەندارێتی ناوچە جێناکۆکەکان بۆ خاوەنەکانیان زۆرترین مشتومڕیان لە ئەنجومەنی نوێنەران لەسەرە و فراکسیۆنەکان نەگەیشتوونەتە لێکتێگەیشتن لەسەر ئەو پرۆژەیاسایانە، ئەوەش وایکردووە لە دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەران بۆ پەسەندکردنی ئەو سێ پرۆژەیاسایە گرژی دروستبێت و دانیشتنەکە ھەڵپەسێردرێت.
ئەوەشی خستەڕوو، پرۆژەیاسای گەڕاندنەوەی خاوەندارێتی زەویی بۆ خاوەنەکانیان، لە ئەنجومەنی نوێنەران جارێکی تر گۆڕانکاری تێدا کراوە، بە جۆرێک پرۆژەیاساکە لە سەرەتاوە نزیکەی ھەشت بۆ نۆ بڕیاری گرتووەتەوە و دوای گۆڕانکارییەکە بووە بە ١٧ بڕیار، ئەوەش زۆرترین ناڕەزایەتی پەرلەمانتارە سوننەکانی سنووری کەرکوک و چەند فراکسیۆنێکی شیعەی لێکەوتووەتەوە.
جێگری سەرۆکی لیژنەی یاسایی وتیشی، لە دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەران، گرژی لە نێوان ژمارەیەک پاسەوانی پەرلەمانتاران دروستبووە و دواتر لەسەر راسپاردەی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەران پاسەوانەکان رەوانەی زیندان کراون، لێکۆڵینەوەش لە رووداوەکە دەستیپێکردووە.
رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی رایگەیاند، لە کەمپی جدعەی باشووری شاری موسڵ، ئاوارەکان لەلایەن ئیدارەی کەمپەکەوە تووشی مامەڵەی خراپ و ئەشکەنجە و رفاندن دەبنەوە.
رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئاوارەکانی کەمپی جدعەی باشووری موسڵ، لەلایەن ئیدارەی کەمپەکەوە تووشی مامەڵەی خراپ و ئەشکەنجە و رفاندن دەبنەوە، بەجۆرێک بەشێک لە پەبانەرانی ئەو کەمپە بە تەزووی کارەبا و لێدان ئەشکەنجە دراون.
ئەوەشی خستەڕوو، ئەو بارودۆخەی لە کەمپی جدعە دەگوزەرێت ترسناکە و جێگەی قبوڵ نییە، ھاوکات دەبێت دەستبەجێ بوەستێندرێت و لێکۆڵینەوەی لەسەر بکرێت.
رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی جەختیلەوەشکردەوە، دەبێت دەسەڵاتدارانی عیراق دەستبەجێ رێوشوێنی پێویست بگرنەبەر لەبارەی کەمپی جدعە، بۆ وەستاندنی ئەشکەنجە و مامەڵەی خراپ بەرامبەر ئاوارەکان.
بەھۆی ناڕەزایی سوننەکانەوە، ئەنجومەنی نوێنەران بۆ جاری دووەم دەنگدانی لەسەر ھەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی بەعس بۆ گەڕاندنەوەی خاوەندارێتی زەوی بۆ جوتیارانی کورد دواخست.
لە کۆبوونەوەکەدا ماددەی یەکەمی پڕۆژەیاساکە پەسەندکرا، بەڵام پەرلەمانتارانی سوننە لە ماددەی دووەم ناڕازی بوون و کۆبوونەوەکەیان بەجێھێشت، بەو ھۆیەشەوە کۆبوونەوەکە دواخرا.
کاروان یاروەیس بڕیاردەری فراکسیۆنی یەکێتی بە کوردسات نیوزی راگەیاند، سوننەکان ھەرجارە و بیانویەک دەھێننەوە بۆ دەگنەدان بە پڕۆژەکە و نایانەوێت بڕیارەکانی رژێمی پێشووی بەعس ھەڵبوەشێتەوە، بۆیە دەبێت لەدەرەوەی پەرلەمان ڕێککەوتن لەگەڵ فراکسیۆنە شیعییەکان بکرێت بۆ تێپەڕاندنی.
بەپێی پڕۆژە یاساکە، دەبێت بڕیارەکانی ئەنجومەنی سەرکردایەتی پێشووی بەعس ھەڵبوەشێتەوە بۆ ئەوەی خاوەندارێتی نزیکەی ملیۆنێک دۆنم زەوی لەناوچە جێناکۆکەکان بۆ جوتیارانی کورد بگەڕێتەوە، کە نزیکەی ٤٠ ساڵە دەستیان بەسەرداگیراوە.
سەرۆك وەزیرانی عیراق داوای لە دەستەی دەستپاكی كرد لێكۆڵینەوە لە تۆمارێكی دەنگی بەڕێوەبەری گشتی دەستەی گشتی باج بكەن.
نوسینگەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆك وەزیرانی عیراق رایگەیاند، سودانی داوای لە دەستەی دەستپاكی كردووە كە بەشێوەیەكی خێرا لێكۆڵینەوە لە تۆمارێكی دەنگی بەڕێوەبەری گشتی دەستەی گشتی باج بكەن و ئەنجامەكەی ئاشكرا بكەن.
سودانی جەختی لە روبەڕوبوونەوەی گەندەڵی كردووەتەوە و ئاماژەی بەوەكردووە، لە پێشینەی كارەكانی حكومەتی داناوە.
دەستەی دەسنپاكی عیراقیش رایگەیاند، لێكۆڵینەوەی پێویست بە شێوەیەكی خێرا لەو بابەتە دەكەن و هەماهەنگی لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكان دەكەن.
لە تۆڕە كۆمەڵایەتیەكان تۆمارێكی دەنگی بڵاوبووەتەوە و بانگەشەی ئەوەدەكرێت كە دەنگی عەلی وەعد عەلاوی بەڕێوەبەری دەستەی گشتی باج بێت كە باس لە دەستكاریكردنی پارەی باج بكرێت لە بەرژەوەندی چەند كۆمپانیایەك بەرامبەر بە بڕێك پارە.
بەپێی پێشبینییەكانی كەشناسی عیراق، لەسەرەتای مانگی داهاتوو، شەپۆلێكی بارانبارینی بەخور عیراق و هەرێمی كوردستان دەگرێتەوە و پلەكانی گەرما زیاتر نزمدەبنەوە.
كەشناسی عیراق لە راگەیەندراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، پێشبینیدەكرێت سبەینێ باران لە ناوچەكانی رۆژئاوای عیراق ببارێت، رۆژی پێنجشەممەش بارستە هەوایەكی سارد لە روسیا و ئەوروپاوە روو لە ناوچەكانی عیراق و هەرێمی كوردستان دەكات و وشكە سەرما دەستپێدەكات و پلەكانی گەرما بەشێوەیەكی بەرچاو نزمدەبنەوە.
دەشڵێت، بەپێی پێشنییەكان رۆژی هەینی بارانی بەخوڕ لە ناوەڕاستی وڵات دەبارێت و رۆژی شەممە و یەكشەممە بارانی بەخوڕ لە سەرجەم ناوچەكانی عیراق و هەرێمی كوردستان دەبارێت و پلەكانی گەرما زیاتر نزمدەبنەوە.
چوارچێوەی ھەماھەنگی رۆژی پێنجشەممەی داھاتووی دیاریکرد بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆکی نوێی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق کە ماوەی نزیکەی ساڵێکە بێ سەرۆکە.
چوارچێوەی ھەماھەنگی بڵاویکردەوە، بە ئامادەبوونی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق، سەرکردەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگی کۆبوونەوەیەکیان ئەنجامداوە بۆ یەکلاییکردنەوە پۆستی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران.
ئەوەشی خستەڕوو، لە کۆبوونەوەکەدا بە رێککەوتنی سیاسی بڕیاردراوە، رۆژی پێنجشەممەی داھاتوو بۆ دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەران دیاریبکرێت و تێیدا پۆستی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران یەکلاییبکرێتەوە.
ھاوکات، مەھدی تەقی سەرۆکی فراکسیۆنی بەدر رایگەیاند، دانیشتنی رۆژی پێنجشەممەی داھاتووی ئەنجومەنی نوێنەران بەبێ ھەموارکردنەوەی پەیڕەوی ناوخۆی ئەنجومەنەکە بەڕێوەدەچێت و رێککەوتنە سیاسییەکەی چوارچێوە بە جۆرێکە، لەم ھەفتەیەدا پۆستی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران یەکلاییبکرێتەوە.
خەمیس خەنجەر سیاسەتمەداری سوننە، دەستی لە پۆستی سەرۆکی حزبی سیادە کێشایەوە، دوای ئەوەی لەلایەن دەسەڵاتی باڵای نیشتمانی بۆ لێپرسینەوە و دادپەروەریی بانگھێشتکرا بۆ لێپرسینەوە.
ھاوپەیمانی سیادە لە راگەیەندراوێکدا دەستلەکارکێشانەوەی خەمس خەنجەری لە سەرۆکایەتیی حزبەکەی راگەیاند، ئەوەش راستەوخۆ دوای بانگھێشتەکەی دەستەی لێپرسینەوە و دادپەروەرییەوە ھات.
عەلی سەیفەدین سەعدون ئەمینداری گشتی حزبەکە لە راگەندراوێکدا ئاماژەی بە پەسەندکردنی دەستلەکارکێشانەوەکەی خەمیس خەنجەر کردووە کە ئێستا گەورەترین پارتی سوننەکانی عیراقە.
ڕۆژی دووشەممەی ڕابردوو، سەرۆکی ھاوپەیمانی سیادە لە نامەیەکی فەرمیدا کە ئاراستەی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی کردبوو، دەستلەکارکێشانەوەی خۆی لە سەرۆکایەتیی ئەو حزبە پێشکەشکرد.
دەسەڵاتی باڵای نیشتمانی بۆ لێپرسینەوە و دادپەروەریی یەکێکە لەو دامەزراوانەی کە دوای لەشکرکێشی ئەمریکا بۆ سەر عێراق دروستبووە و کار بۆ دوورخستنەوەی ئەندامانی پێشووی بەعس دەکات لە دامودەزگاکان.
ئەندامێکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایدەگەیەنێت، پێویستە ھەریەکە لە پارێزگار و پەروەردەی کەرکوک قەرەبووی کورد و تورکمان لە دامەزراندنەکانی داھاتوودا بکەنەوە.
دیلان غەفور ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، بە مەبەستی ڕاستکردنەوەی ئەو نادادیەی کە لە کورد و تورکمان کراوە لە دامەزراندنیان بە گرێبەست لە پارێزگای کەرکوک، لە ڕابردوودا نوسراوێکیان ئاڕاستەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیران کرد و پاڵپشت بە داواکەی ئەو، سەرۆک وەزیران ھەریەکە لە پەروەردە و پارێزگای کەرکوکی ڕاسپارد قەرەبووی ھەردوو پێکھاتەی کورد و تورکمان بکەنەوە لە دامەزراندنەکانی داھاتوودا.
وتیشی، پێویستە ھەریەکە لە پارێزگار و پەروەردەی کەرکوک بە ئەرکی سەرشانیان ھەستن و قەرەبووی ئەو دوو پێکھاتەیەی شارەکە بکەنەوە بە تایبەت لەو حەوت ھەزار پلە وەزیفییەی بڕیارە بە گرێبەست دابمەزرێن.
دوای ئەوەی ئیسرائیل ھێرشی تۆڵەکردنەوەی دژی ئێران ئەنجامدا چاوەڕوان دەکرا ململانێی ئەو دوو وڵاتە نەگاتە ئاستی وەڵامدانەوە ، بەڵام ئێران جەختدەکاتەوە کە وەڵامی پێویستی ئیسرائیل دەداتەوە، لە بەرامبەریشدا تەلئەبیب دەڵێت بەھۆی ئەو زیانانەی ئێران بەریکەوتوە بەمزوانە ئەو وڵاتە ناتوانێت کاردانەوەی توندی دژی ئیسرائیل ھەبێت.
عەلی خامنەیی رێبەری کۆماری ئیسلامی ئێران و مەسعود پزیشکیان سەرۆک کۆماری ئێران و زۆربەی لێپرسراوانی ئێران جەخت لەوە دەکەنەوە کە دەبێت وەڵامی ئیسرائیل بدرێتەوە و ھێرشەکانی ئێران وەک پێویست بێت.
پزیشکیان لە نوێترین لێدوانیدا رایگەیاند: کۆماری ئیسلامی شەڕخواز نییە و خۆی لە جەنگ بەدور دەگرێت بەڵام تاران کاردانەوەی پێویستی بۆ ھێرشەکانی ئیسرائیل دەبێت.
لای خۆیەوە، حسێن سەلامی فەرماندەی گشتی سوپای پاسداران رۆژی دووشەمە رایگەیاند؛ قەڵغانی بەرگریی ئێران سەرکەوتو بووە لە بەرپەرچدانەوەی ھێرشەکانی ئیسرائیل، جەختی لەوەش کردەوە کە وڵاتەکەی ئەو ھێرشانە بێوەڵام ناھێڵێتەوە و دەرەنجامەکانیشی بۆ تەلئەبیب قورس دەبێت.
سەلامی وتیشی، لەگەڵ ھێرشەکانی ئیسرائیل چەکدارانی جەیشولعەدل ھێرشێکی چەکداریان دژی ھێزەکانی پۆلیس لە پارێزگای سیستان و بلوچستان ئەنجامدا کە بووە ھۆی کوژرانی ١٠ ئەفسەر، ئەوەش ئاماژەیە بۆ ھەماھەنگیی ئەو چەکدارانە لەگەڵ ئیسرائیل.
بەپێی رۆژنامەی وۆڵستریت جۆرناڵ-ی ئەمریکی، بەھۆی ھێرشەکەی ئیسرائیلەوە لانیکەم چوار قەڵغانی دژە موشەکیی تێکشکاون کە تایبەت بوو بە پاراستنی ژمارەیەک پاڵاوگەی نەوت و بەرھەمی پترۆکیمیایی و کێڵگەی غاز و بەندەرێکی سەرەکی لە باشوری ئێران، زۆربەی ئەو قەڵغانانەش لە جۆری ئێس ٣٠٠ـی روسی بوون کە لە سێ پارێزگا جێگیرکرابوون.
رۆژنامەکە لەزاری ژمارەیەک لێپرسراوی ئێرانەوە گواستییەوە، تێکشکاندنی سیستمی بەرگری ئاسمانی نیەرانییەکی قوڵی لە ئێران دروستکردووە و ترسیان ھەیە لە ئەگەری بەردەوام بوونی گرژی و ھێرشەکان، ناوە سەرەکییەکانی وزە و ئابوری بکرێنە ئامانج.
ھاوکات کەناڵی ١٣ ئیسرائیل بڵاویکردووەتەوە، کە ئەگەری زۆرە ئێران وەڵامی ھێرشەکان بداتەوە بەڵام بەھۆی ئەو زیانانەی بەریکەوتوە پێناچێت بەمزوانە بتوانێت ھێرشی پێچەوانە ئەنجام بداتەوە.
حەوت سەرۆکی دەستەی دەسپاکی عیراق لە ٢٠٠٧ـەوە تائێستا ناچارکراون دەستبەرداری پۆستەکانیان بن و ھەندێکیشیان تۆمەتی گەندەلییان دراوەتەپاڵ، کە دواترینیان دادوەر حەیدەر حەنون بوو.
دادوەر حەیدەر حەنون کە لە ساڵی ٢٠٢٢ بە فەرمانی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق بۆ ئەو پۆستە راسپێردرا، بەڵام چەند رۆژی رابردوو ھەر بە فەرمانی سودانی لە پۆستەکەی لادرا و کرا بە راوێژکار لە وەزارەتی داد، بەھۆی ھەندێک لێدوان لەبارەی دۆسێی دزیی سەدە و بڵاوبوونەوەی چەند تۆمارێکی دەنگی، تۆمەتی وەرگرتنی بەرتیلی درایە پاڵ و ھەر بە فەرمانی سەرۆک وەزیرانی عیراق محەمەد عەلی لامی کرا بە سەرۆکی نوێی دەستەی دەسپاکی و بووە ھەشتەم سەرۆکی دەستەکە.
عەلاء ساعدی لەساڵەکانی ٢٠١٨ و ٢٠٢٠ دوو جار بووەتە سەرۆکی دەستەی دەسپاکی و بە یەکێک لە کەسە نزیکەکانی نوری مالکی سەرۆکی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاسا دادەنرا، لە مانگی ١١ی ٢٠٢٢ دەستلەکارکێشانەوەی راگەیاند و باسی لەوە کرد، بەھۆی ناوزڕاندن و دروستکردنی ئاسەنگی زۆر بۆ کارەکانیان، ناچاربووە دەستبەرداری پۆستەکەی ببێت.
دادوەر عیزەت تۆفیق کە لە ساڵی ٢٠١١ و ٢٠١٩ دوو جار بووەتە سەرۆکی دەستەی دەسپاکی عیراق، لە مانگی سێی ٢٠١٩ لە روداوێکی ھاتووچۆدا لە نێوان ھەولێر و دھۆک گیانی لەدەستدا و گومانێکی زۆریش لەسەر رووداوەکە دروستبوو و باس لەوە دەکرا ئەو رووداوە دەستکرد بووە، چونکە ئامادەکاری کردبوو بۆ ئاشکراکردنی چەندین دۆسێی گەندەڵی ھەستیار.
رەحیم عکیلی سەرۆکی دەستەی دەسپاکی عیراق پێشئەوەی کە بەبێ ئامادەبوونی خۆی لە ٧/٩/٢٠١٥ سزای حەوت ساڵ زیندانی بەسەردا بسەپێنرێت، لە حەوتی ئەیلولی ٢٠١٣ دەستی لەکارکێشایەوە.
حەسەن یاسری کە لە مانگی نیسانی ٢٠١٥ بووە سەرۆکی دەستەی دەسپاکی عیراق، لە مانگی ئایاری ٢٠١٨ دەستی لەکارکێشایەوە و رایگەیاند، بەھۆی بێھیوابوونی لە بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی ناچاربووە دەستبەرداری پۆستەکەی ببێت.
دادوەر موسا فەرەجیش کە لە ساڵی ٢٠٠٨ دەستلەکارکێشانەوەی لە پۆستی سەرۆکی دەستەی دەسپاکی راگەیاند و خانەنشینکرا، تائێستا ھۆکارەکانی نازانرێت و لە شاری سەماوە گۆشەگیرکرا.
یەکەم سەرۆکی دەستەی دەسپاکیش لەساڵی ٢٠٠٧ دادوەر رازی رازی بوو کە دوای سێ ساڵ بەردەوام بوون لەکارەکەی لە عیراق ھەڵات دوای چەندین تۆمەت کە لەلایەن نوری مالکی سەرۆکی ئیئتیلافی دەوڵەتی یاساوە خرایە پاڵی.
ئیحسان شەمەری توێژەر و چاودێری سیاسی دەڵێت، کۆتایی ھاتنی ماوەی کارکردنی سەرۆکەکانی دەستەی دەسپاکی زۆر نادیار و نامۆیە و ھیچ سەرۆکێکی ئەو دەستەیە نەیتوانیووە پارێزگاری لەخۆی بکات، چونکە لە دوای ساڵی ٢٠٠٣وە گەندەڵی لە عیراق بووەتە سیستم و زۆر لە دەستەکانی چاودێری گەورەترە و ئیرادەیەکی سیاسی زۆر بەھێز لە پشتیەوەیەتی، وتیشی، ھەندێک لەو سەرۆکایەتی ئەگەر ویستبێتیان بە راستگۆییش ھەوڵی نەھێشتنی گەندەڵی بدەن، بەڵام نەیانتوانیووە بەرەنگاری ئیرادە سیاسییەکە ببنەوە بەتایبەتی ئەگەر دەستیان بۆ ھەندێکی دۆسێی ھەستیار بردبێت.
سەرکردەیەکی سوننەکان دەڵێت دەبێت یاسای لێبوردنی گشتی بەشێوەیەک بێت مافی بێتاوانەکان پێشێل نەکات و بۆ ئەو کەسانە بێت کە چەندین ساڵە بەبێ تاوان لە زینداندان.
موسەنا سامەڕایی سەرۆکی ھاوپەیمانی عەزمی سوننەکان بەشداری لە کۆبوونەوەیەکی لیژنەی یاسایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقی کرد تایبەت بە یاسای لێبوردنی گشتی و رایگەیاند، متمانەی تەواویان بە سیستمی دادوەیی عیراق ھەیە بۆ بە دیھێنانی دادپەروەری و ھیچ کاتێکیش ھاوپەیمانی عەزم لە دژی ھیچ یاسا و پرۆژەیاسایەک ناوەستێتەوە کە سود و بەرژوەندی گشتی بۆ ھەموو عیراقییەکان ھەبێت.
وتیشی، پێویستە ھەموارکردنەوەی یاسای لێبوردنی گشتی بەشێوەیەک بێت دادپەروەری بەدیبھێنێت و مافی بێتاوانەکان دەستەبەر بکات نەک پێشێلیان بکات و دەبێت بۆ ئەو کەسانەش بێت کە چەندین ساڵە ستەمیان بەرامبەر کراوە و بەبێ تاوان لە گرتووخانەکان بەندکراون و نابێت ھیچ سوودێکیشی بۆ ئەو بەندکراوانە ھەبێت کە دەستیان بە خوێنی عیراقییەکان سوور بووە.
سەرکردەیەکی ھاوپەیمانییەکەی ھادی عامری دەڵێت ئەمریکا رێگەی بە ئیسرائیل نەداوە بارەگای گرووپە چەکدارەکان لە عێراق بۆردومان بکات.
مەحمود حیانی سەرکردە لە ھاوپەیمانی فەتح کە ھادی عامری سەرۆکایەتی دەکات رایگەیاندووە، لەسەر بنەمای ئەو زانیارییانەی کە ئیسرائیل لە ھێرشەکەیدا بۆسەر ئێران ئاسمانی عیراقی بەکارھێناوە بۆ گەیشتنی فڕۆکەکانی بە ئاسمانی ئێران بەو پێیەی سیستمی بەرگری عیراق رادار و سیستمی بەگری ئاسمانی نییە بۆ ئاشکراکردنی بەزاندنی سنوری ئاسمانیی، پێویستە حکومەتی عیراق رێکاری تر بگرێتەبەر لە بەرامبەر ئیسرائیل.
ئاماژەی بەوەشکردووە، ئیسرائیل ھەموو پلانێکی داڕشتبوو بۆئەوەی لەگەڵ ھێرشکردنە سەر ئێران، بارەگای گرووپە چەکدارەکان لە عیراق بۆردومان بکات، بەڵام ئەمریکا رێگەی پێنەداوە و ئاگاداری کردووەتەوە ئەو ھەنگاوە زیانی بۆ پەیوەندییەکانی بەغداد و واشنتۆن دەبێت.