وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە دوایین ھەڵوێستیدا جارێکی دیکە نیگەرانی خۆی لەبارەی بەردەوامی ھێرشەکانی تورکیا بۆسەر رۆژئاوای کوردستان راگەیاند، ئەوەشی خستوەتەڕو، ھێرشە سەربازییەکانی سەر باکوری سوریا کاریگەری لەسەر ژیانی ھاوڵاتیانی مەدەنی و ژێرخانی خزمەتگوزارییەکان دەبێت.

باسی لەوەشکردوە، واشنتۆن پێداگرە لەسەر راگرتنی ھەموو جۆرە ھێرش و گرژییەک لە باکور و رۆژھەڵاتی سوریا و داواش لە ھەموو لایەنە ناکۆکەکان دەکات ھەوڵی پاراستنی ئارامی بدەن و کاریش بۆ چارەسەری سیاسییانەی کێشەکان بکەن.

پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، بەھۆی ئاگرەکەوە بەشی رۆژھەڵاتی نەخۆشخانەکە بە تەواوی سووتاوە.

ئەوەشی خستەڕوو، ئاگرەکە دوای زیاتر لە سەعاتێک لەلایەن تیمەکانی ئاگرکوژێنەوەی تارانەوە کۆنترۆڵکراوە و تائێستا زیانەکان نادیارە.راشیگەیاند، ئەو بەشەی نەخۆشخانەکە کە گڕیگرتووە لە نۆژەنکردنەوەدا بووە و تائێستا ھۆکاری ئاگرکەوتنەوەش دیار نییە.

ھاوکات، سەعید کەریمی، جێگری بەڕێوەبەری کاروباری پزیشکی  لە وەزارەتی تەندروستی ئێران  رایگەیاند، تەواوی نەخۆشەکانی ناو نەخۆشخانەکە بۆ پێنج نەخۆشخانەی دیکەی تایبەت گواستراونەتەوە و سەلامەتن، وتیشی، ڕووداوەکە جگە لە زیانی ماددی ھیچ زیانێکی دیکەی لێنەکەوتووەتەوە و لێکۆڵینەوەش لە ڕووداوەکە دەستیپێکردووە.

سەرچاوەیەک لە کۆشکی سپی ئاشکرایکرد، ئیدارەی جۆ بایدن بیری لەوە نەکردووەتەوە ھێزەکانی لە سوریا بکشێنێتەوە و بەڵکو ھێزەکانیان لەو وڵاتـە دەمێننەوە.

ئەوەش لەکاتێکدا کە چەند سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بە گۆڤاری "فۆڕین پۆلیسی"یان  راگەیاندووە، پنتاگۆن تاوتوێی کشانەوەی سەرجەم ھێزەکانیان دەکات لە سوریا بەشێوەی ھەمیشەیی، چونکە مانەوەیان بە پێویست و گرنگ نازانێـت.

دادگای دادی نێودەوڵەتی لە لاھای رایگەیاند، رۆژی ھەینی بڕیار دەدات سەبارەت بە سکاڵاکەی باشوری ئەفریقا دژی ئیسرائیل، کە تێیدا ئەو وڵاتەی تۆمەتبار کردبوو بە ئەنجامدانی کۆمەڵکوژی لە کەرتی غەززە و داوای سزادانی دەکرد. 

لە ١١ی ئەم مانگەوە، دانیشتنەکانی گوێگرتنی دادگای دادی نێودەوڵەتی لەسەر ئەو تۆمەتبارکردنەی ئیسرائیل دەستیپێکرد، پارێزەران و دادوەرانیش داوایان کردووە بە خێرایی ئۆپراسیۆنە سەربازییەکان لە غەززە رابگیرێن، وتوشیانە ئیسرائیل تێوەگلاوە بە کۆمەڵکوژی. 

تیمی یاسایی باشوری ئەفریقاش رایگەیاند، ئیسرائیل رێککەوتنی کۆمەڵکوژی ساڵی ١٩٤٨ی پێشێل کردووە، فەڵەستینییەکانیش رووبەڕووی بۆردومان دەبنەوە لە ھەموو ئەو شوێنانەی پەنای بۆ دەبەن.

یەحیا سەریع، وتەبێژی سەربازی حوسییەکان رایگەیاند، بە مووشەکی بالیستی ھێرشیان کردەسەر کەشتییەکی جەنگی ئەمریکا کە ویستویەتی پارێزگاری لە دوو کەشتی بازرگانی ئەمریکی بکات و نزیکەی دوو سەعات پێکدادان لەگەڵ کەشتییەکە بەردەوام بووە.

ئاماژەی بەوەشکرد، ھێرشەکە لە کەنداوی عەدەنی یەمەندا روویداوە و توانیویانە پاشەکشە بە دوو کەشتییەکە بکەن و ئەو ناوچەیە بەجێبھێڵن. 

دەشڵێت، ھێزە چەکدارەکانی یەمەنیش بەشدارییان لەو ھێرشەدا کردووە و بەیەکەوە ھێرشەکەیان ئەنجامداوە و بەردەوام دەبن لە ھێرشکردنە سەر کەشتییەکانی ئەمریکا و ئیسرائیل تا کۆتایی ھاتنی شەڕی غەززە. 

عەبدولفەتاح سیسی سەرۆککۆماری میسر لە وتارێکیدا لە بارەگای وەزارەتی ناوخۆی وڵاتەکەی رایگەیاند، ئەو رەوشە ئاڵۆزەی لە دەریای سوور درووستبووە لە نێوان حوسییەکان و ھێزەکانی ئەمریکا و بەریتانیا کە لێکەوتەی شەڕی غەززەیە، کاریگەری خراپی لەسەر میسر دروستکردووە بەھۆی رێگری لە کەشتییە بازرگانییەکان.

وتیشی، دەروازەی رەفەح بەردەوامی کراوەتەوە و حکومەتی میسریش ھەموو کارئاسانییەک دەکات بۆئەوەی لە کەمترین ماوەدا ھاوکارییە مرۆییەکان بگەیەنرێتە میسر، لەسەرەتای کردنەوەی دەروازەکەشەوە تائێستا ئەگەر ئیسرائیل کێشەی دروست نەکردبێت ھیچ کاروانێکی ھاوکاری ٢٤ سەعات لە ناو خاکی میسر نەماوەتەوە، بەڵام رێکارەکانی ئیسرائیل لە دەروازەی رەفەح بوونەتە رێگر لە بەردەم زوو گەیاندنی ھاوکارییە مرۆییەکان بۆ زیانلێکەوتووان و ئاوارەکانی کەرتی غەززە.

ئاژانسی ھەواڵی رەسمی ئێران بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ ئیبراھیم رەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران سەردانی ئەنقەرە دەکات و لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا کۆدەبێتەوە.

وەک میدیاکانی ھەردوو وڵات دەڵێن، لە کۆبوونەوەکەدا جگە لە باسکردنی دۆخی غەززە و ھەوڵەکانی بۆ راگرتنی شەڕ، پەیوەندییە دوو قۆڵییەکانی نێوان ئەنقەرە و تارانیش تاوتوێ دەکرێن بەتایبەت پەیوەندییە بارزگانییەکان و کردنەوەی ژمارەیەک دەروازەی سنوری نوێ، بۆ ئەو مەبەستەش وەفدێکی باڵای بازرگانی ئێران یاوەری رەئیسی دەکەن.

دەستەی ئەرکانی ھاوبەشی کۆریای باشور لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بەرەبەیانی ئەمرۆ کۆریای باکوری چەند موشەکێکی کروزی بە ئاراستەی دەریای زەرد ھەڵداوە و لە ئێستادا دەزگای ھەواڵگری کۆریای باشور لەگەڵ لایەنی ئەمریکی لێکۆڵینەوەکانییان لەوبارەیەوە دەستپێکردوە .

ئەوە لەکاتێکدایە، پێشتر کۆریای باکور لەلایەن نەتەوەیەکگرتوەکانەوە سزای بەسەردا سەپێندرا بەھۆی ئەو تاقیکردنەوە موشەکی و ئەتۆمیانەی ئەنجامی دەدات. 

 

بایدن لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەداوە، ڕوون و ئاشکرایە کە ترەمپ دەبێتە کاندیدی رەسمی کۆمارییەکان، بۆیە پەیامم بۆ ئەمریکا ئەوەیە کە دیموکراسی و ئازادی و تاکەکەسی و ئابوریمان، لە مەترسیدان.

ئەمە لەکاتێکدایە رۆژی سێ شەممە ھەردوو حزبی کۆمارییەکان و دیموکراتەکان لە ویلایەتی نیو ھامشیر ھەڵبژاردنی سەرەتاییان بۆ کاندیدەکانیان ئەنجامدا و بەپێی ئەنجامەکانیش ،  لە کۆمارییەکان ترەمپ سەرکەوت بەسەر نیکی ھەیلی رکابەری و  لە دیموکراتەکانیش جۆ بایدن سەرکەوت بەسەر دوو رکابەریدا .

وەزارەتی تەندروستی لە کەرتی غەززە رایگەیاندووە، لەماوەی ٢٤ سەعاتدا بەھۆی ھێرش و بۆردومانە بەردەوامەکانی سوپای ئیسرائیل بۆسەر ناوچە جیاجیاکانی کەرتی غەززە ٢١٠ کەس کوژراون و زیاتر لە ٣٠٠ کەسی تریش برینداربوون.

ئاماژەی بەوەشکردوە، لە سەرەتای ھێرشەکانی ئیسرائیلەوە بۆسەر کەرتی غەززە کە ١٠٩ رۆژە بەردەوامە، تائێستا ٢٥ ھەزار و ٧٠٠ کەس کوژران و ٥٣ ھەزار و ٧٤٠ کەسیش برینداربوون کە زۆربەی کوژراو و بریندارەکانیش ژن و منداڵن.

دوای دوجار دواخستنی سەردانەکەی، ئیبراھیم رەئیسی سەرۆککۆماری ئێران سەردانی ئەنقەرەی کرد و لە فڕۆکەخانەی ئەو شارە لەلایەن وەزیری وەرزش و لاوانی تورکیاوە پێشوازی لێکرا و دواتر گەیشتە کۆشکی سەرۆکایەتی ئەو وڵاتە و لەگەڵ رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیا کۆبووە.

دوای کۆبوونەوەکەش لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانی ھاوبەشدا سەرۆککۆماری تورکیا رایگەیاند، تەوەری سەرەکی گفتوگۆکانیان لەگەڵ رەئیسی شەڕ غەززە بووە و جەختیانکردووەتەوە لەسەر پێویستی کۆتایھێنان بەو شەڕە.
ئیبراھیم رەئیسی سەرۆک ۆماری ئێرانیش رایگەیاند، زیاتر لە ١٠٠ رۆژە ئیسرائیل ھێرش دەکاتە سەر غەززە و ئەوەی تائێستاش سەرکەوتوو بووە فەڵەستینە نەک ئیسرائیل.

بەپێی میدیاکانی تورکیاش، ئەردۆغان و رەئیسی لەبارەی دۆسیەکانی غەززە و پەیوەندییەکانی ھەردوو وڵات و رەوشی ناوچەکە گفتوگۆیان کردووە و کردنەوەی ژمارەیەک دەروازەی سنوری نوێشیان تاوتوێکردووە، بۆ ئەو مەبەستەش وەفدێکی باڵای بازرگانی ئێران ھاوڕێیەتی رەئیسی دەکەن.

ئەنجومەنی لۆردانی بەریتانیا کە ژووری دووەمی یاسادانانی وڵاتەکەیە، بە زۆرینەی دەنگ پێشنیازێکی پەسەندکرد کە تیایدا داوای لە حکومەتی وڵاتەکەی کرد دڵنیایی بدات کە رواندا بۆ کۆچبەران پارێزراو دەبێت، ئەو کاتە گفتوگۆ لەسەر پڕۆژەیاسای ناردنی کۆچبەران بۆ رواندا دەکات.

رۆژی ١٧ی ئەم مانگە پەرلەمانی بەریتانیا دەنگی لەسەر پڕۆژەیاسایەکدا کە رێگە بە حکومەت دەدات بەشێک لە کۆچبەرانی نایاسایی رەوانەی رواندا بکات و تا وەرگرتنی مافی پەنابەری، لەو وڵاتەدا دەھێڵدرێنەوە.

وتەبێژی سوپای ئیسرائیل دوایین ئاماری کوژراو و بریندارانی لە کەرتی غەززە راگەیاند و بەپێی ئەو ئامارە ، لە مانگی تشرینی یەکەمەوە  تا ئێستا ، ٢٠٠ سەرباز کوژراون و ٢ ھەزار و ٦٦٥ سەربازیش برینداربوون .

لە ئامارێکی تریشدا سوپای ئیسرائیل ئاشکرایکرد، لە ٢٤ سەعاتی رابردوودا ٢١ سەربازیان لە شەری باشوری غەززە کوژراون، وتەبێژی سوپاکەش رایگەیاندووە، پێویستیان بە ژمارەیەکی زیاتر سەربازی یەدەگ دەبێت بۆ بەشداریکردن لە شەرەکەدا .

وەزارەتی بەرگری ئەمریکا "پنتاگۆن" لە راگەیەندراوێکدا ئاشکرایکرد، ئەمریکا و بەریتانیا بە ھاوبەشی ھەشت ھێرشیان دژی حوسییەکانی یەمەن ئەنجامداوە ئەوەش وەک وەڵامێک بۆ ئەو ھێرشانەی ئەو گروپە لە دەریای سوور دژی کەشتیە بازرگانییەکان ئەنجامی دەدات . 

ئاماژە بەوەشدراوە کە ئوستراڵیا و بەحرەین و کەنەدا و ھۆڵەنداش بەشداریان لە ئۆپراسیۆنەکەدا کردووە، بۆردومانەکانیش زۆر بە وردی ئەنجامدراون و ئامانج لێیان لەناوبردنی توانای حوسییەکانە لە دروستکردنی ھەرەشە لەسەر بازرگانی جیھانی .

لەلایەکی تریشەوە  کۆشکی سپی ئاشکرایکردوە، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا و ریشی سوناک سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیدا رەوشی دەریای سوریان تاوتوێکردوە و دووپاتیان کردۆتەوە کە دەبێت ھەوڵە نێودەوڵەتیەکان بەردەوام بێت بۆ لەناوبردنی توانای حوسییەکان .

بەپێی میدیاکانی ئێران محەمەد قوبادلو، تۆمەتباربوو بە کوشتنی پۆلیسێک و برینداربکردنی پێنج پۆلیسی تر، کە لە کاتی خۆپیشاندانەکاندا بە ئۆتۆمبێل ھێرشی کردوەتە سەر ئەو کارمەندانەی پۆلیس.

رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتیش لە راپۆرتێکدا سەبارەت بە سزای لە سێدارەدان لە ئێران رایگەیاندووە، ئەو کەسانە لە پرۆسەی دادگاییکردنی دادپەروەرانە بێبەش کراون، دانپێدانانی زۆرەملێیان وەرگیراوە.

ھاوکات تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان راپۆرتی مانگی رابردووی ئێرانی بڵاوکردوەتەوە، کە لە ٢١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ تا ٢١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤، سزای لە سێدارەکان بە تۆمەتی جیاجیا سزای لە سێدارەدان بەسەر ٣٤ ھاووڵاتیدا سەپێنراوە، بەشێکیان لە زیندانەکانی قزلحەساری کەرەج و کرماشان و ھەمەدان و قەزوێن و ئیلام و سنە و خوڕەمئاوا لە سێدارە دراون.

پەیمانگای ئەمریکی بۆ جیۆفیزیا بڵاویکردەوە ، بوومەلەرزەکە بە گوری ٧ پلە و بە قوڵایی ٢٧ کیلۆمەتر لەناوچە سنورییەکانی نێوان چین و قرغیزستانی روویداوە و لە نیودلھی پایتەختی ھندستانیش ھەستی پێکراوە، بەڵام تا ئێستا ھیچ زانیارییەک لەبارەی زیانەکانی بوومەلەرزەکەوە بڵاونەکراوەتەوە و پێشبینیش دەکرێت زیانێکی گەورەی لێکەوتبێتەوە .