جیهان
میدیاکانی باکوری کوردستان رایانگەیاند، بە بڕیاری داواکاری گشتی ئامەد لە ڕۆژی ٢٦ی نیسانی ئەمساڵ ١٢ ئەندام و بەرپرسی ھەدەپە و دەبەپە دەستگیر کران و دوای چوار ڕۆژ بەھۆی ئەو پۆستانەی ئەو کەسانە لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا بڵاویانکردووەتەوە، دادگای سزاکانی ئامەد سزای زیندانیکردنی بەسەر ئەو ئەندام و بەرپرسانەدا سەپاند.
وەزارەتی تەندروستی ھندستان لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لەماوەی ٢٤ سەعاتی رابردوودا ٣٧٩ ھەزار و ٢٥٧ کەسی تر توشی کۆرۆنا بون، و سێ ھەزارو ٦٤٥ توشبووش گیانیان لەدەستداوە، کە بەراورد بە رۆژێک پێشتر ٣٥٠ زیادیکردوە، ئەوەش ژمارەیەکی تری پێوانەییە لە توشبوانی کۆرۆنا.
بەپێی راگەیەندراوەکەی وەزارەتی تەندروستی ھندستان، کۆی گشتی ئامارەکانی توشبوون بە کۆرۆنا ١٨ ملیۆن و ٣٠٠ ھەزاری تێپەراندوە و حاڵەکانی گیان لەدەستدانیش بە کۆرۆنا لە ھندستان گەیشتووەتە ٢٠٤ ھەزار و ٨٣٢ کەس.
لەلایەکی تریشەوە کۆشکی سپی ئەمریکا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئەمریکا بەبری زیاتر لە ١٠٠ ملیۆن دۆلار ھاوکاری پزیشکی دەنێرێت بۆ ھندستان بۆ ھاوکاریکردنی لە بەرەنگاربونەوەی کۆرۆنادا، ھاوکارییەکانیش بریتی دەبن لە ١٠٠٠ بتڵ ئۆکسحین و ١٥ ملیۆن دەمامکی جۆری ئێن ٩٥ و یەک ملیۆن ئامێری پشکنینی خێرا.
بلینکن لە لێدوانێکدا رایگەیاند، کڕینی مووشەکی ئێس ٤٠٠ی روسی لەلایەن تورکیاوە مەترسییە لەسەر ئاسایشی ئەمریکا و بەڕوونی بەو وڵاتەیان وتووە کە دەستبەرداری گرێبەستەکانی کڕینی ئەو مووشەکە روسییە ببێت.
دەشڵێت، بەکارھێنانی ئەو مووشەکە پێچەوانەی ئەو بەڵێنەیە کە ھاوپەیمانەکانیان لە لوتکەی "وارشۆ"ی ساڵی ٢٠١٦ بۆ کەمکردنەوەی پشت بەستیان بە چەکی وڵاتانی تر دایانبوو.
بەڵام ھەفتەی رابردوو "مەولود چاوش ئۆغلۆ" وەزیری دەرەوەی تورکیا وتبووی، وڵاتەکەی دانوستانی تر دەکات لەگەڵ روسیا بۆ کڕینی کاروانێکی تری سیستمی دژە مووشەکی ئێس ٤٠٠.
لە بەردەوامی کاردانەوەکاندا لەسەر ئەو تۆمارە دەنگییەی "زەریف"، "رۆحانی" "حسامەدین ئاشنا"ی راوێژکاری لە پۆستی سەرۆکی ناوەندی سەرۆکایەتی بۆ توێژینەوەی ستراتیژی دوورخستنەوە و "عەلی روبەیعی" وتەبێژی حکومەتی لە شوێنەکەی دانا.
ھاوکات "رۆحانی"، "محەمەد عەلەوی" وەزیری ھەواڵگری و ئاسایشی راسپاردووە بۆ لێکۆڵینەوە لە چۆنێتی بڵاوبوونەوەی ئەو تۆمارە دەنگییە.
زەریف لە چاوپێکەوتنێکدا کە لە مانگی ئاداری رابردوو ئەنجامیداوە دەڵێت، "قاسم سولەیمانی" دیبلۆماسیەتی کردووەتە قوربانی سەربازیی و ئەوەش رۆڵی ھەبوە لە لەناوچونی رێککەوتنی ئەتۆمی.
بەھۆی کۆرۆناوە تەنھا ٢٠٠ کەس ئامادەدەبن و چەند سەعاتێک پێش دەستپێکردنی وتارەکە ناوی ئامادەبووان ئاشکرا دەکرێت، بەڵام ساڵانی رابردوو سەرجەم ئەندامانی کۆشکی سپی و ئەندامانی کۆنگرێس کە ژمارەیان دەگەیشتە ١٦٠٠ کەس، ئامادەی وتاری سەرۆک دەبوون.
دەزگای خزمەتگوزاری نھێنی ئەرکی پاراستنی ئاسایشی بینای "کۆنگرێس"ی گرتۆتە ئەستۆ ، بینای "کۆنگرێس" لە دوای رووداوەکانی مانگی کانونی دووەمی ئەمساڵەوە بە پەرژین و نزیکەی ٢٥٠٠ پاسەوانی نیشتمانی دەورەدراوە.
پەرلەمانی تورکیا ئاماژەی بەوەشدا، سەرۆکی ئەمریکا مافی یاسایی نییە بۆ دەرکردنی حکوم لەسەر پرسە مێژوییەکان، داواشیان لە "بایدن" کرد لەو بڕیارە پاشگەز ببێتەوە چونکە کاریگەری نەرێنی لەسەر پەیوەندییەکانی "ئەنقەرە و واشنتۆن" دەبێت.
ھەریەک لە پارتی داد و گەشەپێدان و پارتی گەلی کۆماری و بزووتنەوەی نەتەوەیی لە بەرژەوەندی ئەو راگەیەندراوە دەنگیاندا و پارتی دیموکراتی گەلانیش لە دژی وەستایەوە.
ھاوکات وەزارەتی تەندروستی عێراق چەند بڕیارێکی بۆ ئەو کەسانە دەرکردووە کە لە "ھندستان"ەوە دەگەڕێنەوە وڵاتەکە و رایگەیاند، ھەموو ئەو کەسانە بۆ ١٤ رۆژ کەرەنتین دەکرێن و پشکنینەکانیان بۆ ئەنجام دەدرێت و لە ئەگەری توشبوونیشیان رێکاری توندتر دەگرنەبەر.
لە عێراق دەیان گروپی چەکدار ھەن کە زۆرینەیان سەر بە حەشدی شەعبین و واشنتۆن بە ھاوبەشەکانی ئێران ناویان دەبات ، لەماوەی رابردووشدا بەپرسیارێتی ئەو ھێرشانەی لە عێراق کرانە سەر باڵیۆزخانە و دیبلۆماتکارانی ئەمریکا ، خستە ئەستۆی ئەو گروپانە.
بە زۆرینەی دەنگ، پەرلەمانی ئەوروپا ڕەزامەندیدا لەسەر ڕێککەوتنی بازرگانی لەگەڵ بەریتانیا کە لە ھەزار و ٢٤٦ لاپەڕە پێکھاتووە، بەو ڕێککەوتنە بەریتانیا دەتوانێت بگاتە بازاڕەکانی یەکێتی ئەوروپا کە ٤٥٠ ملیۆن بەکاربەر بە بێ باجی گورمرگی لەخۆدەگرێت. لەگەڵ ئەوەشدا یەکێتییەکە مافی سەپاندنی سزای ھەیە ئەگەر لەندەن ڕێز لە یاساکان نەگرێت.
بۆریس جۆنسن سەرۆک وەزیرانی بەریتانیاش لەسەر ئەو ڕێککەوتنە وتی، ئەوە وێستگەی کۆتایی گەشتە دوور و درێژەکەیانە لە برێکزت و سەقامگیری لە پەیوەندی بازرگانی لەگەڵ یەکێتی ئەوروپا دەھێنێتە کایەوە.
وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، بە پێویستی زانی وڵاتانی کیشوەری ئەفریقا چاویان کراوە بێت لە شێوازی مامەڵە کردن لەگەڵ وڵاتانی جیھاندا.
وتیشی، داوا لە ھیچ وڵاتێک ناکات لە نێوان ئەمریکا و چین وڵاتێک ھەڵبژێرن، بەڵام باشترە بە شێوەیەکی شەفاف و توێژینەوەی پێشوەخت، مامەڵە لەگەڵ وڵاتانی زلھێزدا بکرێت.
ئەنتۆنی بلینکن ھۆشداریشیدایە وڵاتانی ئەفریقا لە فراوانبوونی ھەژموونی چین لەو کیشوەرە، بەڵێنیشیدا ئیدارەی واشنتۆن پەیوەندییەکانی لە سەرجەم بوارەکاندا لەگەڵ وڵاتانی ئەفریقا، فراوانتر بکات.
(نادین مانیزا) جێگری سەرۆکی کۆمیسۆنی ئەمریکا بۆ ئازادیی ئاینی نێودەوڵەتی ڕایگەیاند، لە یاداشتێکدا داوایان لە (جۆو بایدن) کردووە، فشارەکانی لەسەر ئەنقەر زیاد بکات، بۆ کشانەوەی سوپای تورکیا لە ڕۆژئاڤای کوردستان و باکوری سوریا لە وادەیەکی دیاریکراو و ڕاگرتنی پاڵپشتییەکان بۆ گروپە چەکدارەکانی لە سوریا.
(کێنێس ماکێنزی) فەرماندەی فەرماندەیی ناوەندی ھێزەکانی ئەمریکاش ڕایگەیاند، لەسەر دۆسیەی بوونی سەربازەکانی تورکیا لە ناوچەکە بە تایبەتی لە سوریا و لیبیا، ناکۆکی لە نێوان (واشنتۆن و ئەنقەر)ە ھەیە.
سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی ڕووسیا لە چاوپێکەوتنێکدا، ڕایگەیاند، لەگەڵ دەستبەکاربوونی جۆو بایدن وەک سەرۆکی ئەمریکا، مۆسکۆ ھەوڵەکانی خستەگەڕ بۆ ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکان و چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان ئەمریکا و ڕووسیا، بەڵام دواجار ھەوڵەکانیان لەلایەن ئیدارەی بایدن، ڕەتکراوەتەوە.
ڕوونیشیکردەوە، سەرجەم پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئەنتۆنی بلینکن ھاوتا ئەمریکییەکەی دۆستانە بووە و لە کەشێکی ھێمنانەدا بەڕێوەچووە، لە سەرجەم پەیوەندییەکانیشدا پێی ڕاگەیاندووە مۆسکۆ خوازیارە سەرجەم کێشە و ناکۆکییەکانی نێوان ھەردوو وڵات، لە ڕێی گفتوگۆ و کەناڵی نوێی دیپلۆماسییەوە، چارەسەر بکرێن.
لە ناوەڕاستی ئەم مانگەدا، ئیدارەی واشنتۆن زنجیرەیەک سزای نوێی بەسەر مۆسکۆ سەپاند و ژمارەیەک دیپلۆماتکاری ڕووسیای لە ئەمریکا دەرکرد، لە بەرامبەریشدا ڕووسیا ژمارەیەک دیپلۆماتکاری ئەو وڵاتەی لە ڕووسیا، دەرکرد.
ھاوکات فەخرەدین قۆجا وەزیری تەندروستی تورکیا ڕایگەیاندووە، ڤایرۆسەکە بە شێوەیەکی خێرا تەشەنە دەکات و داخستنی شوێنەکان بووەتە کارێکی پێویست.
لە کۆی ٨٣ ملیۆن کەس لە دانیشتووانی تورکیا، تا ئێستا چوار ملیۆن کەس تووشی کۆرۆنا بوون و ٣٨ ھەزار و ٣٥٨ تووشبووش گیانیان لە دەستداوە.
ڕۆژی دووشەممە لە ئەنقەرەی پایتەختی تورکیا دادگاییکردنی سەڵاحەدین دەمیرتاش و فیگەن یوکسەکداغ ھاوسەرۆکانی پێشووی ھەدەپە و ١٠٦ کەسی تر کە ٢٧ کەسیان ئێستا لە زیندانن بە بێ ئامادەبوونی پارێزەران لە ھۆڵی دانیشتنەکە دەستی پێکرد و دەمیرتاش و یوکسەکداغ لە ڕێگەی ئۆنلاینەوە لە زیندانەوە بەشداریان کرد.
دواتر ٣ ھەزار و ٥٣٠ لاپەڕەی دۆسیەکە سەبارەت بە تێوەگلانی ھاوسەرۆکانی ھەدەپە و ١٠٦ کەس بە کورتی خوێندرایەوە و وتەی ئامادەبووان وەرگیرا.
ھەموو دانیشتنەکە بە بێ پارێزەر ئەنجامدرا و دواتر لیژنەی دادگا بڕیارەکانی ئاشکرا کرد و دانیشتنەکە بۆ سەعات ٩ و ٣٠ دەقەی ڕۆژی ٣ی ئایار دواخرا.
یەکێتی ئەوروپا لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئامانجی دانوستانەکان بۆ بوژانەوەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی و گەڕانەوەی ئەمریکایە بۆ ڕێککەوتنە، دەشیانەوێت گرەنتی جێبەجێکردنی تەواوەتی ڕێککەوتنەکە بکەن.
"حەسەن ڕوحانی" سەرۆکی ئێرانیش وتی، پێشکەوتن لەو دانوستانەدا ھەیە و ھەموو لایەنەکان داوای ھەڵگرتنی سزاکانی سەر "تاران" دەکەن، تا ئێستاش ئەمریکا سەبارەت بە ھەڵگرتنی سزاکان ھەڵوێستی ڕانەگەیاندووە.
ئەو دانوستانە بە ئامادەبوونی نوێنەرانی ئێران و وڵاتانی ٤+١ بەڕێوەدەچێت، ھیچ دانوستانێکی ڕاستەوخۆش لە نێوان ئێران و ئەمریکا لە خشتەی کارەکاندا نییە.