جیهان
ماکرۆن" پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ "ئیبراھیم رەئیسی" سەرۆکی ئێران ئەنجامدا و لە پەیوەندییەکەدا پرسە ھەرێمییەکان و پێشھاتەکانی تایبەت بە دانوستانەکانی "ڤییەنا" لەسەر رێککەوتنی ئەتۆمی تاوتوێ کران.
"ماکرۆن" وتی ، ئێران مافی خۆیەتی متمانە بە ئەمریکا نەکات چونکە قەیرانی زۆری بۆ دروست کردون، سەرۆکی ئێران جەختی کردەوە لەوەی سیاسەتی گوشار کە لەلایەن ئەمریکاوە پەیڕەو کراوە شکستی ھێناوە و "تاران" لە دانوستانەکاندا جدییەت و ئیرادەی گەیشتن بە رێککەوتنی دەرخستووە."رەئیسی" باسی لەوەش کرد، سەقامگیری ناوچەکە لەڕێی دەستوەردانی دەرەکییەوە بەدینایەت و داوای لە کۆمەڵی نێودەوڵەتی کرد گرنگی بەو قەیرانە مرۆییە بدەن کە روبەڕووی گەلی یەمەن بۆتەوە.
میدحەت سانجار ھاوسەرۆکی پارتی دیموکراتی گەلان "ھەدەپە" لەوتارێکدا بۆ سەرکردایەتی پارتەکەی لەبارەی بانگەشەی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا و قەسەکانی تایبەت بە کێشەی نێوان "سەڵاحەدین دەمیرتاش" ھاوسەرۆکی پێشووتری "ھەدەپە"و "عەبدوڵا ئۆجالان" رێبەری زیندانیکراوی پارتی کرێکارانی کوردستان "پەکەکە" رایگەیاند، پێویست ناکات کەس بەناوی "ئۆجالان"ەوە قسە بکات و وتەکانی ئەردۆغانیش دورن لە راستییەوە.
جەختیشیکردەوە، ھیچ کێشەیەک لەنێوان دەمیرتاش و ئۆجالاندا نییە وەک سەرۆکی تورکیا بانگەشەی بۆ دەکات، داواشیکرد دەرگای ئیمراڵی بەڕووی "عەبدولا ئۆجالان"دا بکرێتەوە بۆئەوەی بتوانێت بۆچونی خۆی لەسەر پرسەکان بۆ رایگشتی بخاتەڕوو.
میدیای ئێران بڵاویکردەوە، بڕیارە مانگی داھاتوو لێپرسراوانی ئێران و کۆریای باشور لە سیئۆل کۆببنەوە و لە بارەی چۆنیەتی ئازادکردنی پارە بلۆک کراوەکانی تاران دوای ھەڵگرتنی گەمارۆکانی ئەمریکا، گفتوگۆ بکەن.
دوای کشانەوەی ئەمریکا لە ڕێککەوتنی ئەتۆمی لە ساڵی ٢٠١٨ و گەڕانەوەی گەمارۆکانی ئەمریکا بۆ سەر ئێران، زیاتر لە ٧ ملیاری دۆلاری ئەو وڵاتە لە دوو بانکی کۆریای باشور بلۆک کرا.
ئەرسەلان شوکری بەڕێوەبەری گواستنەوە و ڕێگەوبانی ورمێ ڕایگەیاند، بەھۆی بەفربارین و کڕێوەی دوو ڕۆژی ڕابردوو، ڕێگەی ٩٠ گوندی شارەکانی سەردەشت و پیرانشار و بۆکان داخراون. وتیشی، ھەوڵ دەدەن لە چەند ڕۆژی داھاتوودا ڕێگەی سەرجەم ئەو گوندانە پاک بکەنەوە.
ئاماژەی بەوەشکرد، جگە لە ڕێگەکانی نێوان تکاب–ئێرانخا و مھاباد–بۆکان کە بەھۆی بارینی بەفرێکی زۆرە داخراون، ڕێگەی نێوان سەرجەم شارەکانی سەر بە پارێزگای ورمێ کراونەتەوە و ھاتوچۆ تیایاندا ئاساییە.
ھەر بەھۆی بەفربارین و سەرما، ئەمڕۆ لە خوێندنگەکانی سەردەشت و چاڵداران لە پارێزگای ورمێ و خوێندنگەکانی مەریوان و سەقز و سەروئاوا لە پارێزگای سنە پشوو ڕاگەیەندراوە.
میدیاکانی تورکیا بڵاویانکردەوە، عەبدولحەمید گیول وەزیری دادی تورکیا دوای ڕەزامەندی سەرۆک کۆمار دەستی لە کارکێشاوەتەوە کە لە ١٩ی تەمموزی ٢٠١٧ کراوە بە وەزیر، لە ئێستاشدا بەکر بۆزداغ لە شوێنەکەی دەستبەکاربووە، ئەوەش سێھەمین جارە بۆزداغ ئەو پۆستە وەردەگرێت.
بە پێی زانیارییەکانی بەشێک لە سەرچاوەکانی تورکیاش دەست لە کار کێشانەوەی وەزیری داد لە ژێر فشار و بە فەرمانی ئەردۆغان بووە.
عەبدولحەمید گیول لە ساڵی ١٩٧٧ لە باکووری کوردستان لەدایکبووە و کۆلێژی یاسای لە زانکۆی ئەنقەرە تەواو کردووە، بۆ ماوەی سێ خول پەرلەمانتار بووە و لە ١٩ی تەمموزی ٢٠١٧ەوە پۆستی وەزیری دادی وەرگرتووە.
دادگای تورکیا لە ٢٢ھەمین دادگای سزا قورسەکانی ناوچەی چاغلایان لە ئیستەنبوڵ، بە تۆمەتی بەشداریکردن لە ڕێپێوانی ١٥ی شوباتی ٢٠١٥، سزای ساڵێک زیندانی سەپاند بەسەر "فیگەن یوکسەکداغ" ھاوسەرۆکی پێشووی پارتی دیموکراتی گەلان "ھەدەپە".
"فیگەن یوکسەکداغ" لەلایەن داواکاری گشتیی تورکیاوە، بە بیانوی پڕوپاگەندە بۆ ڕێکخستنی تیرۆر و دژایەتیکردنی یاسای خۆپیشاندان، لە ١١ی نیسانی ٢٠١٧ سکاڵای لە دژ تۆمارکرابوو و لەبەر ئەوەش دادگای تورکیا داوای سزای ساڵێک زیندانیکردنی بەسەر "یوکسەداغ"دا پەسندکرد، پارێزەرانی یوکسەکداغیش ناڕەزاییان دەربڕی بەرامبەر بە سزای زیندانیکردنەکەی.
لە ڕاپۆرتێکدا ڕۆژنامەکە ئاشکرایکردووە، سزاکان بانک و کۆمپانیا حکومییەکانی ڕووسیا و ھاوردە بنەڕەتییەکانی ئەو وڵاتە دەکاتە ئامانج.
بە گوێرەی ڕاپۆرتەکە، تاوتوێکردنی ئەو سزایانە لە قۆناغی کۆتاییدایە، کە واشنتۆن بە نیازە بەسەر مۆسکۆیدا بسەپێنێت.
لێپرسراوانی ئیدارەی بایدن ئاشکرایانکردووە، سزا پێشنیازکراوەکانی سەر مۆسکۆ لە چەند دەیەی ڕابردوودا وێنەیان نەبووە، کە بانکە گەورەکانی ڕووسیا و قەرزە سیادییەکان و ھاوردەی کۆمپانیا ئەلکترۆنییە گرنگەکانی ئەو وڵاتە دەکاتە ئامانج.
وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریکاش بە ڕۆژنامەکەی ڕاگەیاندووە، لەگەڵ ھاوپەیمانە ئەوروپییەکانیان، کۆمەڵێک سزای قورسیان تاوتوێکردووە و ئامادەیە بۆ سەپاندن بەسەر مۆسکۆدا، ئەگەر ئۆکراین داگیر بکات.
دوای بانگەوازی شورای ھەماھەنگی یەکێتی مامۆستایانی ئێران، مامۆستایانی بەشێکی زۆر لە شارەکانی خۆرھەڵاتی کوردستان و ئێران نەچوونە ھۆڵەکانی خوێندن و خوێندنی ئۆنلاینیشیان راگرت، وەک ناڕەزاییەک بەرامبەر کەمی موچەکانیان و جێبەجێ نەبونی ئەو داواکارییانەی لە چەند مانگی رابردوودا داوایان کردووە.
محەمەد حەبیبی وتەبێژی یەکێتی مامۆستایانی ئێران رایگەیاند، لانیکەم لە ٢٠٠ شار و قەزا و ناحیەی ئێران مانگرتن بەڕێوەچووە و بڕیاریشە لە رۆژانی داھاتوودا بەردەوام بێت.
دوای چەندین جار لە گردبوونەوەی مامۆستایان لە ساڵی ٢٠٢١، کانونی یەکەمی رابردوو پەرلەمانی ئێران پڕۆژەیاسای پلەبەندی مامۆستایانی پەسەند کرد، بەڵام مامۆستایان پێیانوایە پڕۆژەیاساکە کەموکوڕی تێدایە، چونکە بەپێی یەکێک لە بەندەکانی، جێبەجێکردنی پرۆژەیاساکە بەندە بە دابینکردنی بودجە لەلایەن حکومەتی ئێرانەوە.
کۆشکی سپی ئاماژەی بەوەکردووە، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا جەختیکردووەتەوە، ئەمریکا پشتیوانی چارەسەرکردنی قەیرانی ئۆکراین دەکات بەشێوازی نۆرماندی، وەک ئاماژەیەک بۆ ھێرشی ھاوپەیمانان بۆ سەر فەڕەنسا لە جەنگی جیھانی دووەمدا لە دژی نازییەکانی ئەڵمانیا.
ھەرچەندە مۆسکۆ بەردەوام ئەو تۆمەتانە ڕەتدەکاتەوە، بەڵام ڕۆژی دووشەممەی داھاتوو ئەنجومەنی ئاسایش کۆدەبێتەوە بۆ تاوتوێکردنی کێشەکە.
گریڤیس لە وتەیەکدا سەبارەت بە دۆسیەی سوریا ڕایگەیاند، تەواو دوودڵن لە گەمارۆدانی سەدان منداڵ لە گرتووخانەی غویران، بۆیە پێویستە سەرجەمیان بگوازرێنەوە بۆ ناوچەیەکی ئارام و کۆمەک بکرێن.
وتیشی، تەنانەت ئەگەر بشگوازرێنەوە، ھێشتا چارەنووسیان نادیارە و بەدوورنین لە مەترسی.
جەختیشیکردەوە، پێویستە ئەو منداڵانە دووبارە تێکەڵ بە کۆمەڵگە بکرێنەوە و ژیانیان بنیات بنرێتەوە.
ئەو داوایەی یاریدەدەری سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە کاتێکدایە، تا ئێستا چەندین جار دەسەڵاتدارانی ڕۆژئاڤا داوایان لە کۆمەڵی نێودەوڵەتی کردووە، ئەو زیندانیانەی داعش و منداڵەکانیان لە لایەن وڵاتەکانیانەوە وەربگیرێنەوە و چارەنووسیان یەکلایی بکرێتەوە، بەڵام تا ئێستا کۆمەڵی نێودەوڵەتی بە دەنگیانەوە نەھاتووە.
بینیت بە میدیای وڵاتەکەی ڕاگەیاندووە، ستراتیژیەتی بەرگری ئەوان پشت نابەستێت بەوەی ڕێککەوتن دەبێت یان نا، بەڵکو خۆیان بەرگری لە خۆیان دەکەن.
ئاماژەی بەوەشکردوو، تەنانەت ئەگەر ڕێککەوتنیش ببێت ئەوان پابەند نابن پێوەی و، پارێزگاری دەکەن لە ئازادی مامەڵەکردنی خۆیان لەگەڵ دۆسیەکەدا.
سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل جەختیشیکردەوە، ئەوان دژی سوککردنی سزاکانی سەر ئێرانن، ئەوان و ئەمریکییەکان لەسەر ھەموو شتێک ڕێکنەکەوتوون و ھاو بۆچوون نین.
لە کۆتایی وتەکانیدا سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل باسی لەوەکردووە، بوونی ئێرانیان ناوێت لە ناوچەکەدا و نایەوێت ئێران بوونی ھەبێت لەسنورەکانی سوریا لەگەڵ وڵاتەکەیدا.
وتیشی، لە بەرخێر و خۆشی ئەمریکا و ئەگەر بایدن وڵاتەکەی خۆش دەوێت، پێویستە بە زوترین کات خۆی جێگرەکەی دەسەڵاتن بەجێبھێڵن، بەپێچەوانەشەوە ئەمریکا دەگاتە ئاستێک نەتوانێت خۆی بپارێزێت.
.jpg&w=3840&q=75)
لە بەرامبەریشدا سەرۆکی ئێران رایگەیاند، یەکێک لە ئامانجە سەرەکییەکانی سیاسەتی دەرەوەی ئێستای وڵاتەکەی پتەوکردن و بەھێزکردنی سەرجەم پەیوەندییەکانی تارانە لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە و جیھانیش.
دیمتری بولیانسکی جێگری یەکەمی نێردەی ھەمیشەیی روسیا لە نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، نیگەرانن سەبارەت بە پەلامارەکانی تیرۆریستانی داعش لە باکور و خۆرھەڵاتی سوریا.
وتیشی، مۆسکۆ داوای کۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەسەر رەوشی "حەسەکە" و ناوچەکە بە گشتی کردووە.
لە رۆژی پێنج شەممەی رابردووەوە پێکدادانەکان لە نێوان تیرۆریستانی داعش و ھێزەکانی سوریای دیموکرات لە شاری "حەسەکە" دەستیپێکرد، دوێنێش ھێزەکانی سوریای دیموکرات کۆنترۆڵکردنەوەی تەواوی گرتووخانەی "غوێران"یان لەژێر دەستی ئەو تیرۆریستانە راگەیاند و تیرۆریستانیش خۆیان رادەست کردوەتەوە.
رێکخراوی کەشناسی ئێران لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بەھۆی ئەو شەپۆلە بەفربارینەی رووی لە زۆربەی ناوچەکانی ئەو وڵاتە کردووە، ئەگەری گیرانی رێگەی گوندەکان و ھەڵوەشاندنەوەی گەشتە ئاسمانییەکان و کۆبوونەوەی ئاو لە سەنتەری شارەکان لە ئارادایە.
داواشی لە ھاوڵاتیانی ئێران کردووە، تا ھێوربوونەوەی دۆخەکە خۆیان لە نزیکبوونەوە لە روبار و کەنار دەریاکان و چوون بۆ ناوچە شاخاوییەکان بپارێزن و شۆفێرانیش لەکاتی ھاتوچۆکردن لە رێگەکان، زنجیر و کەلوپەلی ناوبەفریان پێبێت.
وەک کاردانەوەیەک بۆ قسەکانی لیز تراس وەزیری دەرەوەی بەریتانیا کە رایگەیاندبوو، دانوستانەکانی ڤیەننا لە بنبەستێکی مەترسیدار نزیک بووەتەوە و ئێرانیش بەرپرسیاری سەرەکی ئەو شکستەیە، سەعید خەتیب زادە وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران رایگەیاند، ئەو جۆرە لێدوانانە پووچ و بێ بنەمان و ھەوڵێکە بۆ تۆمەتبارکردنی تاران کە چەندین ساڵە بەریتانیا و وڵاتانی خۆرئاوا بۆ سەرپۆش خستنەسەر پێشێلکارییەکانیان کەڵکی لێ وەردەگرن.
ئاماژەی بەوەشکرد، بەکارھێنانی ئەو دەستەواژە و ھەڕەشانە، بەرپرسیارێتی بەریتانیا و ھاوپەیانەکانی لە پێشێلکردنی رێککەوتنی ئەتۆمی کەم ناکاتەوە و ھیچ جۆرە کەلێنێکیش لە ئیرادەی کۆماری ئیسلامی ئێران بۆ گەیشتن بە رێکەوتنێک کە بەرژوەندی گەلەکەی دەستەبەر بکات، دروست ناکات.