جیهان
"ڕەنج پشدەری" ڕۆژنامەنووس لە یۆنان ڕایگەیاند، تورکیا لە ڕێگەی دەروازەی نێودەوڵەتی ئیبراھیم خەلیلەوە ٨٥ کۆچبەری بە زۆرەملێ گەڕاندووەتەوە بۆ ھەرێمی کوردستان. وتیشی، تورکیا ساڵانی ڕابردوو بەو شێوەیە کۆچبەری دیپۆرتی ھەرێم نەکردووەتەوە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، ٥٠ کۆچبەری دیکە ماوەی ٤ ڕۆژە لە تورکیا دەستبەسەرن گومان دەکرێت بە بیانوی سنوور بەزاندن ئەوانیش دیپۆرتی ھەرێم بکرێنەوە.
لەگەڵ بڵاوکردنەوەی وێنەکان کەناڵی ڕەسمی ئێران ئاشکرای کردووە پێگە سەربازییەکە لە ناو دڵی چیای زاگرۆسدایە.
لە وێنەکاندا محەمەد باقری سوپاسالاری ئێران دەردەدەکەوێت کە بە ھاوڕێیەتی عەبدولڕەحیم موسەوی فەرماندەی گشتی سوپای ئێران، بە ناو فڕۆکەکاندا دەگەڕێت.
لە چەند ساڵی ڕابردوودا ئێران چەندین ژێرزەمینی دروستکردووە، کە سەدان فڕۆکەی بێفڕۆکەوانیان تیادا ھەڵگیراوە.
وەزارەتی پاراستنی ھاووڵاتیانی یۆنان بڵاویکردەوە، لە چوار مانگی سەرەتای ئەمساڵ، نزیکەی ٤٠ ھەزار کۆچبەر ھەوڵیانداوە، بە نایاسایی بچنە خاکی یۆنانەوە، بەڵام لە لایەن پۆلیسی سنوورەکانەوە ڕێگرییان لێکراوە.
وتیشی، لە ئێستادا ئاماری ھەوڵەکانی تێپەڕاندنی سنوورەکان زیادیکردووە، چونکە ئاستی ئاوی "ڕووباری ئیڤرۆس"، لە نێوان تورکیا و یۆنان لە سنوورەکانی باکووری ڕۆژھەڵاتی یۆنان، بە شێوەیەکی بەرچاو کەمیکردووە.
بە پێی ئامارەکانی وەزارەتی کۆچی یۆنان، لێشاوی کۆچبەران لە چوار مانگی یەکەمی ئەمساڵ، بەراورد بە ھەمان ماوە لە ساڵی ڕابردوو، ٣٠٪ زیادیکردووە و ئەمساڵ زیاتر لە سێ ھەزار داواکاری مافی پەنابەریی پێشکەشی حکومەتی یۆنان کراون.
ھەر لە راگەیەندراوەکەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکادا دوپاتکراوەتەوە کە واشنتۆن ھاوبەشێکی بەھێزی ئیسرائیل دەمێنێتەوە و ھەوڵەکانی بەردەوام دەبێت بۆ بەدیھێنانی ئاشتی بۆ ھەموو لایەک .
رۆژی پێنج شەممە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، یاسای "بە تاوانناساندنی پەیوەندیی لەگەڵ ئیسرائیل"ی پەسەند کرد، کە بەپێی یاساکە دروستکردنی پەیوەندیی سیاسی یان دیبلۆماسی یان ئابووری و سەربازیی یان ئەندامبوون لە رێکخراوێکی ئیسرائیلی، بە تاوان دادەنرێت و بەپێی جۆری پەیوەندییەکە سزای لەسەرە.
بەپێی راگەیەندراوێکی ئەنجومەنەکە ، لە کۆبونەوەکەی ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوەیی تورکیا کە بە سەرۆکایەتی رەجەب تەیب ئەردۆغان بەرێوەچووە ، دوپاتکراوەتەوە ئەو ئۆپراسیۆنە سەربازیانەی تورکیا لە ئێستا و داھاتووشدا لە سنورەکانی باشوری ولاتەکە ئەنجامیان دەدات کە "باشور و رۆژئاڤای کوردستان" دەگرێتەوە ، بۆ پاراستنی ئاسایشی تورکیایە بە ھیچ جۆرێک لە جۆرەکان یەکریزی خاکی وڵاتانی دراوسێ و سەروەریەکەیان ناکاتە ئامانج .ئەوە لەکاتێکدایە .
رۆژی پێنج شەممە رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا رایگەیاند، بەمنزیکانە ئەنقەرە ئۆپراسیۆنی سەربازی نوێ لە سنورەکانی باشوری ئەنجام دەدات.
لە بەشێکی تری راگەیەنراوەکەدا ھاتووە، کۆچبەرەکان دوای کۆتایی ھاتنی رێکارە یاساییەکان، رادەستی بەڕێوبەرایەتی کۆچ و کۆچبەرانی پارێزگای ئیزمیر کراون.
بزوتنەوەی حەماس لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ھەڵوێستەکەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەرامبەر ئیسرائیل ، بەڵگەیە بۆ رەسەنایەتی گەلی عێراق و پشتگیری بەردەوامیی بۆ گەلی فەلەستین و دۆسیەکەی ، ھەر لەو راگەیەندراوەدا بزوتنەوەی حەماس داوای لە پەرلەمانی وڵاتانی تری عەرەبی و ئیسلامیش کردووە ھەمان ھەنگاوی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بنێن دژ بە ئیسرائیل ، چونکە ئەو ھەنگاوە پشتگیرییەکی گەورەیە بۆ فەڵەستین و خەباتی رەوای گەلەکەی لە روبەروبونەوەی داگیرکاراندا .
لێپرسراوانی تەندروستی فنلەندا رایانگەیاند ، یەکەم حاڵەتی توشبون بە ئاوڵەی مەیمون تۆمارکراوە و توشبوەکە لە ئێستادا چارەسەر وەردەگرێت .
دەستەی تەندروستی گشتی کەنەداش رایگەیاند ، لە دوای تۆمارکردنی ١٠ حاڵەتی تری توشبون بە ئاوڵەی مەیمون کە یەکێکیان لە ھەرێمی ئۆنتاریۆیە ، کۆی گشتی حاڵەتەکانی توشبون لە تەواوی ناوچەکانی کەنەدا گەیشتۆتە ٢٦ حاڵەت .
لەلایەکی تریشەوە رێکخراوی تەندروستی جیھانی رایگەیاندووە ، نەخۆشی ئاوڵەی مەیمون مەترسییەکی زۆری لەسەر وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناواڕاست نیە و تا ئێستا تەنھا یەک حاڵەت تۆمارکراوە .
وەزارەتی بەرگریی تورکیا ڕایگەیاند، لە ئۆپراسیۆنێکدا ١٦ گەریلای ھەپەگە لە ناوچەی ئۆپراسیۆنی چڕنووک-قوفڵ کوژران.
ھاوکات، تیمەکانی وەڵامدانەوەی یەکینەکانی پاراستنی سڤیل-یەپەسە لە ڕاگەیەندراویکدا بڵاویکردەوە، لە دوو چالاکی تیمەکانیان لە شارەکانی ئامەد و ئێلە لە باکووری کوردستان دوو سەربازی تورکیایان کوشتووە.
ڕاشیگەیاندووە، ھەردوو چالاکییەکە وەڵامێک بوون بۆ ھێرشەکانی ئەم دواییەی تورکیا بۆ سەر ھاووڵاتیان.
ئاماژەی بەوەشکرد، لە ئێستادا ٢٢ ملیۆن تۆن دانەوێڵە لە عەمبارەکانی ئۆکراین ماوەتەوە و ڕووسیا ڕێگە نادات ڕەوانەی بازاڕەکانی جیھان بکرێت.
کەناڵی سی ئێن ئێن لە زاری چەند لێپرسراوێکی ئەمریکا بڵاویکردەوە، ئیدارەی جۆو بایدن تاوتوێی ناردنی چەند جۆرێک لە سیستمی موشەکیی پێشکەوتوو بۆ ئۆکراین دەکات، لەوانەش سیستمی موشەکیی "ھیمارس" (HIMARS) کە دەتوانێت لە یەک کاتدا چەند موشەکێک بە دووری ٣٠٠ کیلۆمەتر ئاڕاستەی ئامانجەکان بکات.
ئاماژە بەوەشکراوە، ئەو سیستمە لە لیستی ئەو چەکانەدایە کە ئۆکراین داوایکردوون، پێشتریش وەزیری دەرەوەی ئۆکراین ڕایگەیاندبوو، شەڕ و پێکدادانەکان لە ڕۆژھەڵاتی وڵاتەکەی زیادیانکردووە و بۆ بەرپەرچدانەوەی ھێرشەکانی ڕووسیا، ئۆکراین پێویستی بە چەکی قورس و پێشکەوتووە.
وەزارەتی دەرەوەی ئیسڕائیل جگە لەوەی ئیدانەی بڕیارەکەی ئەنجومەنی نوێنەرانی کردووە باسی لەوەشکردووە، ئاسایکردنەوەی پەیوەندی ئیسڕائیل لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی خۆشگوزەرانی بۆ گەلانی ناوچەکە دەھێنێت و ئاسایشی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست سەقامگیرتر دەکات.
وەزارەتی دەرەوەی ئیسڕائیل جەختدەکاتەوە لەوەی ئەو سەرکردانەی ڕێگەی ڕق و کینە ھەڵدەبژێرن پێش ھەموو شتێک زیان بە گەلەکەیان دەگەیەنێت.
پەیوەندییە گشتییەکانی سوپای پاسدارانی ئێران لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ھێزەکانیان لە ئاوەکانی کەنداو، دەستیان بەسەر دوو کەشتی نەوتھەڵگری یۆناندا گرتووە بەھۆی پێشێلکردنی یاساکان.
ئەوەش دوای ئەوە دێت، ١٥ی مانگی ڕابردوو، یۆنان لە کەناراوەکانی، دەستی بەسەر کەشتییەکی ڕووسیادا گرت کە ھەڵگری ٧٠٠ ھەزار بەرمیل نەوتی ئێران بوو و چەند ڕۆژ پێش ئێستاش نەوتەکەی ڕادەستی ئەمریکا کرد.
وتەبێژی پۆلیسی بەندەرەکانی یۆنان ڕایگەیاند، لەسەر داوای دادگای ئەمریکا ئەو نەوتە ئێرانیەی لە مانگی ڕابردوودا لە کەشتیەکی ڕووسیدا دەستی بەسەردا گیرا، ڕادەستی ئەمریکای دەکەن.
ئەو نەوتە لە ١٩ی نیساندا لە کەشتی "لانا"ی ڕووسی لەلایەن یۆنانەوە دەستی بەسەردا گیرا دوای ئەوەی یەکێتی ئەوروپا بڕیاریدا بە سزادانی ڕووسیا بەرامبەر داگیرکردنی ئۆکراین، بە پێی ڕاپۆرتەکانیش، بڕی ئەو نەوتە ١١٥ ھەزار تۆنە.
لە بەرامبەر ئەو ھەنگاوەدا، لێپرسراوانی ئێران بە توندی ناڕەزاییان دەربڕیوە و جەختیانکردووەتەوە لەوەی دەستبەرداری مافە یاساییەکانیان نابێت.
باسیان لەوەشکردووە، ئاگادارن ئەمریکا لە ڕۆژی سێشەممەوە کەشتییە نەوتیەکەی بەتاڵ کردووە، بەڵام داوای لە یۆنانن کردووە کەشتیەکە و تیمەکەشی ئازاد بکات.
"ئارام حەنا" ڕایگەیاند، ھەڕەشەکانی تورکیا ھاوکاتن لەگەڵ بەردەوامی پێشێلکارییەکانی تورکیا بۆ سەر مەدەنییەکانی ناوچەکە، دەشڵێت حکومەتی تورکیا چاوەڕێی گڵۆپی سەوزی ئەمریکا دەکات بۆ دەستپێکردنی ئۆپراسیۆنە سەربازییەکەی لە ڕۆژئاوا و باکوری ڕۆژھەڵاتی سوریا، بە تایبەت لە ئێستادا کە کۆمەڵی نێودەوڵەتی سەرقاڵی جەنگی ڕووسیا و ئۆکراینن.
وتەبێژەکەی ھەسەدە وتیشی، ھیچ گۆڕانکارییەک لە شوێن و پێگەی بڵاوبوونەوەی ھێزە نێودەوڵەتییەکان ڕووینەداوە، ئەوەش وەک ئاماژەیەک بۆ ھێزەکانی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی و ھێزەکانی ڕووسیا کە لە ساڵی ٢٠١٩ەوە لەو ناوچانە جێگیرکراون.
ئاژانسی ھەواڵی بلومبێرگی ئەمریکی ئاشکرایکرد ، ئەبو حەسەن قورەیشی سەرکردەی نوێی داعش لە شاری ئیستانبوڵ لەلایەن ھێزە ئەمنییەکانی ئەو وڵاتەوە دەستگیرکراوە.
"پێگەی ئۆدا تیڤی فۆری تورکی"ش ئاشکرایکردووە، دوای دەستکەوتنی زانیاری ھەواڵگری و چاودێریکردنی شوێنی مانەوە، ھێزە ئەمنییەکانی تورکیا بە ھاوکاری دەزگای ھەواڵگری و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر، لە ئۆپراسیۆنێکی نھێنیدا لە ئیستەنبوڵ خەلیفەی نوێی داعشیان دەستگیرکردووە.
چاوەڕوانیش دەکرێت لە ڕۆژانی داھاتوودا ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا وردەکانی ئۆپراسیۆنەکە ڕابگەیەنێت.