جیهان
میدیاکانی فەڵەستین بڵاویانکردەوە، لە بۆردومانەکانی شەوی رابردووی ئیسرائیل بۆسەر کەرتی غەززە، ١١ کەس کوژران و لە بەشی رۆژئاوای غەززەش، چوار فەڵەستینی کوژران.
تەندروستی غەززەش رایگەیاند، لە رۆژی حەوتی تشرینی یەکەمەوە، زیاتر لە ھەشت ھەزار و ٣٠ کەس لە کەرتی غەززە و کەناری رۆژئاوا کوژراون کە ٣٣٤٠ کەسیان منداڵن و ٢٠٢٦ کەسی دیکەشیان ژنن و ٤٦٠ کەسیش بەتەمەنن، ٢١ ھەزار و ٦٩٣ کەسیش برینداربوون.
لە بەرامبەردا، زیاتر لە ھەزار و ٥٣٨ ئیسرائیلیش کوژراون و پێنج ھەزار و ١٣٢ کەسیش برینداربوون.
بەپێی راگەیەندراوێکی وەزارەتی دەرەوەی کوەیت، سالم عەبدوڵا جابر سوباح وەزیری دەرەوەی کوەیت لەگەڵ جینین پلاسخارت نێردەی تایبەتی سکرتێری گشتی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان کۆبووەتەوە، تەوەری سەرەکی گفتوگۆکانیشیان پرسی سنورە ئاوییەکانی نێوان عێراق و کوەیت بووە بەتایبەتی دوای بڕیارەکەی دادگای باڵای فیدراڵی عێراق لەبارەی نادەستووریی رێککەوتنی خورعەبدوڵا کە لەنێوان ھەردوو وڵاتدا ئیمزاکراوە.
ئاماژە بەوەشکراوە، تەوەرێکی دیکەی کۆبوونەوەکەی نێوان پلاسخارت و وەزیری دەرەوەی کوەیت، دیاریکردنی چارەنووسی روفاتی دیل و بێسەروشوێنبووەکان و موڵک و ماڵی کوەیت لەناویشیاندا ئەرشیفی نیشتیمانی ئەو وڵاتە کە لەکاتی داگیرکردنی کوەیتدا لەلایەن حکومەتی بەعسی رووخاو بێسەروشوێنکراون.
نووسینگەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ھەماھەنگی کاروباری مرۆیی رایگەیاندووە، گەورەترین کاروانی ھاوکاری مرۆیی لە رێگەی میسر و دەروازەی رەفەحەوە گەیشتووەتە کەرتی غەززە کە لە ٣٣ بارھەڵگر پێکھاتووە، بەڵام ئەوە زۆر کەمترە بەراورد بەو کارەساتە مرۆییەی لەو شارە بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە دروستبووە و پێویسیان بە ھاوکاری زۆر زیاترە و داواشیکردووە ئیسرائیل کارئاسانی بکات بۆ گەیشتنی ھاوکارییە مرۆییەکان بەکەرتی غەززە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، لە ٢١ی ئەمانگەوە تائێستا ١١٧ بارھەڵگر کە ھاوکارییە مرۆییەکانیان ھەڵگرتبوو گەیشتوونەتە کەرتی غەززە کە زۆربەیان پێداویستی پزیشکی بوون، ٦٠ بارھەڵگریش خۆراک و ١٣ بارھەڵگریش ئاو گەیەنراونەتە غەززە.
ئاژانسی بلومبێرگ لە راپۆرتێکدا بڵاویکردەوە، ئیسرائیل لەبری ئەنجامدانی ھێرشێکی زەمینی فراوان، ھێرشەکەی بە ھێواشی و وریاییەوە دەستپێکردووە، ھۆکارەکەشی بۆ ئەو فشارانە دەگەڕێتەوە کە لەسەر بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆکوەزیرانی ئەو وڵاتە ھەیە و ھەروەھا دەیانەوێت زیانی گیانی لەبەرچاو بگرن و جەنگەکە بۆ حزبوڵا لە باکور درێژ نەبێتەوە.
بلومبێرگ راشیگەیاندووە، پێشبینیدەکرێت ھێرش و ئۆپراسیۆنەکان بۆسەر کەرتی غەززە شەش مانگ بخایەنێت، ئامانجی ئیسرائیلیش ئەمجارە جیاوازە، چونکە دەیەوێت بزووتنەوەی حەماس لەناوببات نەک تەنھا لاوازیان بکات، ھەروەھا گرەنتی ئەوە بکات کە غەززە نەبێتە سەرچاوەی ھەڕەشە بۆسەر ئەو وڵاتە.
ژمارەیەک لێپرسراوی ئەمریکی بە تۆڕی "سی ئێن ئێن"یان راگەیاندووە، ئەو یەکەیە کە لە ٢٦ ھێزی دەریایی پێکھاتوون، لەچەند ھەفتەی رابردوودا لەسەر کەشتی "یو ئێس ئێس باتان" لە ئاوەکانی رۆژھەڵاتی ناوەڕاست کاریاندەکرد، ئێستا بەرەو کەناڵی سوێس بەڕێکەوتوون.
دەشڵێن، ئێستا ئەو کەشتییە لە دەریای سورە و چاوەڕواندەکرێت بەمنزیکانە بە رۆژھەڵاتی دەریای سپی ناوەڕاست تێبپەڕێت، بەوەش ئەو ھێزە لە لوبنان و ئیسرائیل نزیکدەبێت و یەکێک لە ئەرکەکانیان بریتی دەبێت لە ھاوکاریکردنی مەدەنییەکان لە بەجێھێشتنی ناوچەکە.
لەگەڵ بڵاوبوونەوەی ئەو ھەواڵە، کامالا ھاریس جێگری سەرۆکی ئەمریکا لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ تۆڕی سی بی ئێسی ھەواڵی رایگەیاند، ئەمریکا پلانی ناردنی ھێزی شەڕکەری بۆ ئیسرائیل یاخود غەززە نییە، چونکە ھەوڵەکانیان بۆ رێگریکردنە لە فراوانبوونی جەنگەکە لە ناوچەکە.
روانگەی سوری لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردووەتەوە، فڕۆکە جەنگییەکانی ئەمریکا سنوری شاری ئەلبو کەمالیان لە دێرەزوور بۆردومان کردووە، کە دەکەوێتە سنووری نێوان سوریا و عێراق.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، فرۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل، دەوروبەری پارێزگای دەرعایان لە سوریا کردووەتە ئامانج.
روانگەی سوری ئاماژەی بەوەشکردووە، بۆ دووەم رۆژ لەسەریەک و دوای تێپەڕبوونی ٤٨ سەعات بەسەر بۆردومانکردنی بنکەکانی ھاوپەیمانان بە فڕۆکەی بێفڕکەوان لەلایەن گروپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێرانەوە، ھێزەکانی ھاوپەیمانان مەشق و راھێنانی سەربازیان لە کێڵگەی نەوتی عومەر لەسنوری دێرەزور ئەنجامداوە، کە گەورەترین بنکەی سەربازی ھاوپەیمانانە لەسوریا.
میدیاکانی فەڵەستین بڵاویان کردەوە، لە رۆژی حەوتی مانگەوە، زیاتر لە ھەشت ھەزار کەس لە کەرتی غەززە و کەناری رۆژئاوا کوژراون، ٢١ ھەزار و ٦٩٣ کەسیش برینداربوون، لە بەرامبەردا زیاتر لە ھەزار و ٤٠٠ ئیسرائیلی کوژراون و پێنج ھەزار و ١٣٢ کەس برینداربوون.
٢٣ رۆژە بۆردومانەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە بەردەوامن، شەوی رابردووش ئیسرائیل بەردەوام بوو لە بۆردومانکردنی غەززە و بەھۆیەوە ژمارەیەک قوربانیی لێکەوتەوە.
ئاژانسی رۆیتەرز لە زاری ژمارەیەک دیپلۆماتکارەوە بڵاویکردەوە، رۆژی دووشەممە ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی لەسەر داوای ئیمارات کۆدەبێتەوە، کە ئەو وڵاتە داوای کردووە ئەنجومەنی ئاسایش کۆبوونەوەیەکی بەپەلە لەبارەی "فراوانبوونی ھێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە" ئەنجامبدات.
لە ٢٣ رۆژی رابردوودا کە ھێرشەکانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە دەستیان پێکردووە، ئەنجومەنی ئاسایش چەندجارێک کۆبووەتەوە، رۆژی ھەینییش کۆمەڵگەی گشتیی نەتەوەیەکگرتووەکان، بڕیارێکی بۆ راگەیاندنی ئاگربەست لە غەززە راگەیاند، بەڵام ئیسرائیل پێوەی پابەندنەبوو.
رێکخراوی " نت بلوکس" کە چاودێری ھێڵەکانی ئینتەرنێت دەکات لە غەززە رایگەیاند، بەشێوەیەکی سنوردار ھێڵی ئینتەرنێت و پەیوەندیکردن بۆ چەند ناوچەیەکی غەززە گەراوتەوەبە تایبەتیش بەشی باشوری شارەکە.
بەھۆی ھێرشەکانی ئیسرائیلەوە بۆ سەر کەرتی غەززە لە رۆژی ھەینیەوە ھێڵەکانی پەیوەندی و ئینتەرنێت لە غەززە زیانێکی زۆریان بەرکەوتوو بە تەواوەتی پچڕا.
دوای پچڕانی ھێڵەکانی پەیوەندی لە غەززە، داوا لە ئیلۆن ماسک خاوەنی کۆمپانیای سپەیس ئێکس کە ئینتەرنێت بۆ ئەو شارە دابین بکات ئەویش، ئامادەیی خۆی نیشاندا لە رێگەی ستارلینکەوە خزمەتگوزاری ئینتەرنێت بۆ تیمەکانی فریاکەوتن و رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان لە غەززە دابین بکات.
رێوڕەسمەکە بە ئامادەبوونی رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا و لێپرسراوانی حکومی لەسەر مەزاری ئەتاتورک لە ئەنقەرە بەڕێوەدەچێت.
ھەر بەو بۆنەیەوە پێشانگەیەک لە کۆشکی کۆماری کە ١٠٠ تابلۆی ھونەری تێدا نمایش دەکرێت، دەکرێتەوە.
ھەروەھا لەبەردەم کۆمەڵەی نیشتمانی لە ئیستەنبوڵ نمایشی سەربازی ئەنجام دەدرێت و لە بۆسفۆریش نمایشی سەربازی دەریایی رێکخراوە.
لە سەعات ١٩:٢٣ خولەک کە ئاماژەیە بۆ ساڵی دامەزراندنەکەی کۆماری تورکیا لە ساڵی ١٩٢٣، سەرۆک کۆماری تورکیا دوای وەستانی وەک ئاماژەیەک بۆ رێزگرتن لەو رۆژە، وتاری ١٠٠ ساڵە پێشکەش دەکات.
وەزارەتی تەندروستیی فەڵەستین بڵاویکردەوە، لە رۆژی حەوتی ئەم مانگەوە تائێستا، ھەشت ھەزار و پێنج کەس لە کەرتی غەززە و کەناری رۆژئاوا گیانیانلەدەستداوە، کە سێ ھەزار و ٣٢٤ کەسیان منداڵن، زیاتر لە دوو ھەزار کەسیان ژنن، ھەروەھا راشیگەیاند، ئاماژەیان پێگەیشتووە، کە ھەزار و ٨٧٠ کەس لە ژێر داروپەردووی باڵەخانە رووخاوەکاندان، کە ھەزار و ٢٠ کەسیان منداڵن.
راشیگەیاند، بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە، ١١٦ کارمەندی تەندروستی کوژراون، ١٥ ئامبووڵانس تێکشکاون و ٥٧ دامەزراوەی تەندروستییش کراونەتەئامانج.
٢٣ رۆژە بۆردومانەکانی ئیسرائیل بۆسەر کەرتی غەززە بەردەوامن، شەوی رابردووش ئیسرائیل بەردەوام بوو لە بۆردومانکردنی غەززە و بەھۆیەوە دەیان کەس بوونە قوربانیی.
دانیێل ھەگاری، وتەبێژی سوپای ئیسرائیل لە راگەیەنراوێکدا باسی لەوەشکردوە، رۆژی یەکشەممە ھێزی پیادەی زیاتر رەوانەی غەززە کران بۆ پاڵپشتیکردنی ئەو سەربازانەی لە شارەکەدان.
ئاماژەی بەوەشکردوە، لە ٢٤ سەعاتی رابردودا ٤٥٠ پێگەی حەماس لە ناوچە جیاوازەکانی کەرتی غەززە بۆردومانکراون، لەوانەش بارەگاکانی سەرکردایەتی و شوێنی ھەڵدانی موشەکەکان لەلایەن چەکدارانی حەماسەوە.
لە بەرامبەریشدا کەتیبەی عزدەین قەسام باڵی سەربازی حەماس رایگەیاند، لە باکوری غەززە شەڕ و پێکدادانی سەخت لەنێوان ھێزەکانیان و سەربازانی ئیسرائیل رویداوە، ھێزەکانیشیان بە دۆشکە و چەکی دژە زرێپۆش ھێزەکانی ئیسرائیلیان کردووەتە ئامانج.
بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لە تۆڕی کۆمەڵایەتی "ئێکس" رایگەیاند، ھیچ زانیاریەکی لە بارەی ھێرشە کتوپڕ و بێ وێنەکەی حەوتی تشرینی یەکەم نەبووە ھەموو تۆمەتەکانی خستە ئەستۆی ھەواڵگری وڵاتەکەی.
پاش ماوەیەکی کورت لەو قسانە، ناتانیاھۆ قسەکانی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی "ئێکس" سڕیەوە و داوای لێبوردنی لە دەزگا ئەمنییەکان و ھەواڵگری وڵاتەکەی کردو رایگەیاند، نەدەبوو ئەو قسانەی بکردایە، ھەموو پشتیوانیەکی خۆشی بۆ سەرکردەکانی ھەواڵگری وڵاتەکەی دووپاتکردەوە.
ئەوەشی خستەڕوو، ئەمریکا داوای لێکردوون ھەڵوێستی کرداریان نەبێت لە گرژی و ئاڵۆزییەکانی کەرتی غەززە، بەڵام ئەو وڵاتە خۆی بەردەوامە لە پشتیوانیکردنی ئیسرائیل.
سەرۆککۆماری ئێران جەختیلەوەشکردووەتەوە، کە بە ئەرکی خۆیان دەزانن پشتیوانی لە بەرەی بەرخۆدان بکەن، کە بزووتنەوەی حەماس و حزبوڵا لەخۆدەگرێت.
رێکخراوی (نێت بلوکس) کە چاودێری ھێڵەکانی ئینتەرنێت دەکات لە غەززە رایگەیاندووە، بەشێوەیەکی سنوردار ھێڵی ئینتەرنێت و پەیوەندیکردن بۆ چەند ناوچەیەکی غەززە گەڕاوتەوە بە تایبەتیش بەشی باشوری شارەکە.
رێکخراوی تەندروستی جیھانیش لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، دوای گەڕانەوەی ھێڵەکانی پەیوەندی و ئینتەرنێت بۆ کەرتی غەززە بە شێوەیەکی سنوردار، توانیویانە پەیوەندی بە تیمە پزیشکییەکانیانەوە بکەن کە بۆ ھاوکاریکردنی کەرتی تەندروستی غەززە لەو شارەن، بەڵام بەھۆی ھێرش و بۆردومانە بەردەوامەکانی ئیسرائیلەوە ژیانیان لە مەترسیدایە.
میدیاکانی رۆژئاوای کوردستان بڵاویانکردەوە، تورکیا لەھەردوو شارۆچکەی گرێ سپی و سەرێ کانی لە باکوری پارێزگای حەسەکە، زیاتر لە ٤٥ بنکە و خاڵی سەربازییان بونیاد ناوە و لەم مانگەدا زۆرترین ھێزییان تێدا کۆکردووەتەوە.
ئەوەشیان خستوەتەڕوو، لە چوارچێوەیەشدا رۆژی یەکشەممە حەوت زرێپۆش و پێنج ئۆتۆمبێلی گواستنەوەی سەرباز لە رێگەی دەروازەی رەئس عەینەوە رەوانەی سەرێ کانی کراون.
تائێستا ئامانجی زیادکردنی ھێزەکانی تورکیا لە سەرێ کانی نادیارە بەڵام ئەنقەرە ھێزەکانی بەدرێژایی شەش کیلۆمەتر لە رۆژھەڵاتی شارۆچکەکە بڵاوکردووەتەوە، گروپەکانی ئۆپۆزسیۆنیش لە ھەمان ناوچەدا کۆبوونەتەوە.