کوردستان
د. پشدەر عەبدوڵا بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی د. جەمال ئەحمەد ڕەشیدی منداڵانی فێرکاری لە سلێمانی ڕایگەیاند، سکچوون و ڕشانەوە لەناو منداڵاندا بڵاوبووەتەوە کە ساڵانە لەگەڵ ھاتنی وەرزی گەرما زۆر زیاد دەکات و بەھۆی کاریگەری بەرزی پلەی گەرما و پیسبوونی سەرچاوەی ئاو و خراپ ھەڵگرتنی خۆراک، لەگەڵ چەند ھۆکارێکی تر.
باسی لەوەشکردووە، ھۆکارەکانی سکچوون و ڕشانەوە لەوانەیە ڤایرۆس، بەکتریا، پاراسایت، خواردنی شیرینی، ھەستیاری بە پڕۆتین، نەخۆشی گەنم و جۆ، ژەھراوی بوون، ھەستیاری بەجۆرە خواردنێک یاخود کۆرۆنا یان چەندین ھۆکاری تر بێت.
بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی (د. جەمال ئەحمەد ڕەشیدی)ی منداڵان لە سلێمانی داواش دەکات ھاوڵاتیان بە بێ ڕاوێژ و سەردانی پزیشکی پسپۆڕ دەرمان بەکارنەھێنن، چونکە ھۆکار و چارەسەرەکانیش جیاوازن.
شیروان میرزا ئەندامێکی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە لێدوانێکدا بە کوردسات نیوزی راگەیاند، ھەردوو حکومەتی ھەرێم و عێراق رێککەوتن لەنێوانیان ھەیە و رایانگەیاندووە ھەردوولا رازین بە رێککەوتنەکە و کێشەی سیاسی و یاسایی نییە، بەڵام ھۆکاری جێبەجێ نەکردنی یاسای بودجە خەم ساردی ھەردوو حکومەتە و پێویستە حکومەتی ھەرێم زیاتر گرنگی بەو بابەتە بدات بۆ جێبەجێکردنی، چونکە یاساکە راستەوخۆ پەیوەندی بە مووچەی ھاوڵاتیان و پشکی ھەرێمی کوردستانەوەیە.
ئەدھەم بارزانی لە پەیامێکدا کە لە پێگەی تایبەتی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیس بووک بڵاویکردووەتەوە و ئاڕاستەی سەرجەم لایەنەکان و ئەنجوومەنی ئاسایش و یەکێتی ئەوروپا و کۆمکاری وڵاتانی عەرەبی کردووە دەڵێت" کوردستان کەوتووەتە بەر گەڕێکی دیکەی داگیرکاری سوپایی و جینۆسایدی ژینگەیی.
لە پەیامەکەیدا دەڵێت" بەپێی ئەزموونی رابردوو سوپای تورکیا، ھەر جوگرافیا و ناوچەیەکی داگیر کردبێت، ھەرگیز پاشەکشەی لێ نەکردووە، لەئێستاشدا دەڤەری بادینان کەوتووەتە بەر شاڵاوێکی چڕی دەستبەسەرداگرتن و سوپای تورکیا تا قوڵایی ٤٠ کیڵۆمەتر سنوری بەزاندووە و خاکی کوردستانی خستووەتە ژێر ھەلومەرجی سەخت و نایاسایی داگیرکاریی سەربازی، گوندەکانیشی بە دانیشتووانی چۆڵ کردووە و دەیان کەسیش بەو ھۆیەوە شەھید بوون.
ئەدھەم بارزانی بانگی لە دەسەڵات و ھەموو لایەنەکانی کردووە، کە ھەموو ھەوڵی خۆیان بخەنەگەڕ، چ لەڕێی گفتووگۆ و دانووسانی دوولایەنە یان لەڕێگەی بەغداد یان رێکخراوی نەتەوەیەکگرتوەکان فشاری لەسەر ئەنقەرە دروستبکرێت، کە سنورێک بۆ ئەو پێشێلکاری و داگیرکاریە دابنێن.
ئەدھەم بارزانی نەیشاردووەتەوە کە کاتی لێدانی زەنگی مەترسی ھاتووە کە ھەموومان بە بێ دوودڵی لێبدەن و بەھەندی وەربگرن.
پۆلسی راپەڕین بڵاویکردووەتەوە، کچەکە ناوی (ب.س.ئ)لە دایکبووی ١٩٩١ پیشەی کچی ماڵە، دانیشتووی گوندی بێشیر سەر بەناحیەی ھێرۆ قەزای پشدەرە.
بەوتەی باوکی، کچەکەی لە تەنیشت حەوزێکی ئاودا سەرقاڵی شۆردنی جلەکانی بووە و دواتر کەوتووەتە ناو ئاوەکە و خنکاوە، کە لەوکاتەدا خۆی لە مزگەوت بووە و دایکیشی نوێژی خەوتنانی کردووە.
پۆلیسی راپەڕین دەڵێت، دۆسیەی لێکۆڵینەوە بۆ رووداوەکە کراوەتەوە و لێکۆڵینەوەش بەردەوامە.
نمایشەکە کە ئێوارەی ئەمڕۆ (٢٧ ئایاری ٢٠٢١) لە ھەولێر کرا، قوباد تاڵەبانی خۆشحاڵی و خۆی دەربڕی کە بەرھەمێکی تەواو کوردی ئەمڕۆ لە بەرچاوی نوێنەری وڵاتان نمایش کراوە و ھیوای خواست ئەمە ببێتە سەرەتا و دەسپێک بۆ بە پیشەسازیکردنی سینەما لە کوردستان و دەرخستنی توانای گەنجانی کورد لە بواری ھونەر.
لە پەراوێزی نمایشەکەدا قوباد تاڵەبانی گفتوگۆی لەگەڵ ستافی بەرھەمھێنەری فیلمەکە کرد کە ئامادەی نمایشەکە بوون و لە بارەی توانای گەنجان و ھونەرمەندانی کورد بیروڕایان گۆڕییەوە و پابەندی حکومەتی ھەرێمی کوردستانی دووپاتکردەوە بۆ پاڵپشتیکردنی توانا نیشتمانییە داھێنەرەکان بە تایبەت بواری ھونەری نواندن و جەختیکردەوە سینەما پردێکە بۆ بەستنەوەی کۆمەڵگای کوردی بە دنیای سەردەم و دەکرێت ببێتە ئاوێنەی نمایشی خەون و خولیا و ئازار و بەسەرھاتەکانی نەتەوەی کورد بۆ ھەموو جیھان.
لە دیدارێکدا دوایین گۆڕانکارییە سیاسی، ئابووری و ئەمنییەکان تاوتوێکران و بیروبۆچوونیان لە بارەوە ئاڵوگۆڕکرا و گرنگی پتەوکردنی ھەماھەنگیی سەربازی و ئەمنی نێوان ھەردوولا دووپاتکرایەوە بە تایبەت لە بوارەکانی پڕچەککردن و ڕاھێنان و پەرەپێدانانی توانا سەربازییەکان بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی پاشماوەکانی داعش و سەقامگیرکردنی ئاسایش و ئارامی لە ناوچەکە.
ھاوسەرۆکان لە بارەی جموجوڵ و مەترسی داعش لە عێراق و سوریا و خۆڕێکخستنەوەیان ھۆشدارییاندا و تەئکیدیان لە ستراتیژێکی نوێی سەربازیکردەوە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆر و ڕێگریکردن لە ھێنانەدی مەرامەکانیان، بۆ ئەوەش بەردەوامی ھەماھەنگی ئەمنی ھاوبەش لە نێوان ھێزەکانی پێشمەرگە و عێراق و ھاوپەیمانانی نێودەوڵەتی بە گرنگ زانرا و پێکھێنان و چالاککردنی ژووری ئۆپەراسیۆنە ئەمنییەکان لە ناوچە کێشە لەسەرەکان بە ھەنگاوێکی گرنگ لە قەڵەم درا و داواشیان لە ھێزەکانی ھاوپەیمانان کرد ڕۆڵی زیاتر بگێڕن و بەشداربن لە ژوورە ھاوبەشە ئەمنییەکاندا.
لە بارەی یەکگرتنەوە و یەکخستنەوەی ھێزەکانی پێشمەرگە و یەکە سەربازییەکان، ھاوسەرۆکان جەختیان لە خستنەگەڕی ھەوڵەکان کردەوە بۆ یەکگرتنەوەی ھێزەکانی پێشمەرگە لەسەر بنەمای ھاوسەنگی و شەراکەت بە لەبەرچاوگرتنی ئینتیمای نیشتمانی و بەرژەوەندی گشتی و ڕاشیانگەیاند، یەکێتی ھەموو ھەوڵێک دەدات بۆ پێکھێنانی ھێزێکی یەکگرتووی مەشقپێکراوی نیشتمانی کوردستانی کە پارێزەری خاک و گەکەکەمان بێت. پشتیوانی و ھاوکاری ھێزەکانی ھاوپەیمانانیشیان لەو ڕووەوە بە پێویست زانی.
لە بارەی پرۆسەی سیاسی لە عێراق و پێشھاتەکانی ئەمدواییەی بەغدا، ھاوسەرۆکان بۆچوونی یەکێتییان خستەڕوو تەئکیدیانکردەوە لە چارەسەرکردنی سیاسیانەی تەواوی کێشەکان و لابردنی بەربەستەکانی بەردەم سەقامگیری سیاسی و ڕەوینەوەی گرژییەکان بە تایبەت لەم دۆخەدا کە بەرەو ھەڵبژاردنی پێشوەختە ھەنگاو دەنێین و پێویستە زەمینەی لەبار بۆ ھەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد فەراھەم بکرێت.
بە پێی ڕاگەیەندراوێکی وەزارەتی تەندروستی ھەرێم، لە ماوەی ٢٤ سەعاتی ڕابردوو لە ھەرێمی کوردستان ٦٣٧ کەسی تر تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون و ٨ تووشبووی تری کۆرۆنا گیانیان لە دەستدا و ٨٦٠ تووشبووی تری ڤایرۆسەکە چاکبوونەتەوە.
"ئاری ئەحمەد" بەڕێوەبەری گشتی ئاو و ئاوەڕۆی ھەرێم لە وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزاری ھەرێم بە کوردسات نیوزی ڕایگەیاند، ڕۆژانە ملیۆنێک و ٩٠٠ بۆ ٢ ملیۆن و ١٥٠ مەتر سێجا ئاو بۆ ھاوبەشانی ئاو بەردەدەنەوە، بەڵام ھۆشیاری پاراستنی ئاو لەناو ھاووڵاتیاندا کەمە و ھەندێک جار تانکی ئاوی ماڵان دوای پڕبوونی بۆ ماوەیەکی زۆر ئاوی لێ دەڕژێت و بە چەند شێوەیەکی تریش ئاو بە ھەدەر دەدرێت. ھەروەھا دیاردەی وشکە ساڵی ڕووی لە ھەرێم و ناوچەکە کردووە، بۆ ئەو مەبەستە بڕیاریانداوە لە دوو ڕۆژدا جارێک و بۆ ماوەی ٢ تاوەکو ٦ سەعات ئاو بۆ ھاووڵاتیان بەربدەنەوە.
وتیشی، ئەو ماڵ و شوێنانەشی لە ڕابردوودا ١٢ تاوەکو ٢٤ سەعات ئاویان ھەبووە ئەوانیش لە ڕۆژێکدا ٦ سەعات ئاویان بۆ دابین دەکرێت، داواش لە ھاووڵاتیان دەکات ئەگەر پێویستیان بە ھەر بڕە ئاوێک نەبوو بەفیڕۆی مەدەن.
وەزیری کۆچ لە چاوپێکەوتنێکدا ئاماژەی بەوەشکرد، تا ئێستا ٣٧ ھەزار ئاوارەی عێراقی، کە بەھۆی شەڕی داعشەوە ئاوارەبوون، لە کەمپەکامدا دەژین، کە ٧٠٪یان لە کەمپەکانی ھەرێمی کوردستاندان کە ٢٦ کەمپە و ١٦ کەمپیان لە سنووری شەنگالن.
وتیشی، لە کۆی ٧٧ کەمپی ئاوارەکان ٤٩ کەمپیان داخراون و لە دوو مانگی داھاتوودا دوو کەمپی تریش لە ھەرێمی کوردستان دادەخرێن و دانیشتووانەکانیان دەگەڕێنەوە بۆ ناوچەکانی خۆیان.
ڕاشیگەیاند، ئاوارەکان خواستی گەڕانەوەیان ھەیە بۆ ناوچەکانیان، بەڵام بە مەرجی سەقامگیری ئەمنی و بوونی خزمەتگوزاری.
وەزیری کۆچ و کۆچبەران وتیشی، گەندەڵی لە دۆسیەی ئاوارەکاندا ھەیە و دۆسیەکانیان ڕادەستی دادگا کردووە و چاوەڕێی یەکلابوونەوەیانن.
ئاوی بەنداوی دەربەندیخان بە رێژەیەکی زۆر کەمیکردوە، وەزیری سەرچاوەکانی ئاوی عێراقیش بۆ چارەسەرکردنی گرفتەکان سەردانی دەربەندیخان دەکات.
وەزیری سەرچاوەکانی ئاوی عێراق ئەمڕۆ ٢٧ی ئایاری ٢٠٢١ سەردانی دەربەندیخان دەکات بەمەبەستی لێکۆڵینەوە لە ھۆکارەکانی کەمبونەوەی ئاوی بەنداوەکان، ھەروەھا بەمەبەستی گفتوگۆکردن لەگەڵ بەرپرسانی بەنداوەکانی ھەرێم بۆ بەردانەوەی ئاو و چارەسەرکردنی گرفتەکان.
سەرچاوەیەک بە کوردسات نیوزی راگەیاند، پارەی پێویست بۆ دابەشکردنی مووچەی مانگی ٥ی فەرمانبەرانی ھەرێم گەیشتووە و ئەو کێشەیەی دروست ببوو چارەسەر کراوە.
سەرچاوەکە راشیگەیاند، ھەفتەی داھاتوو مووچەی سەرجەم وەزارەتەکان دابەش دەکرێت.
دوێنێ مووچەی وەزارەتی تەندروستی و ئەمڕۆ مووچەی دیوانی وەزارەتی پێشمەرگە و لیواکان دابەشکرا و رۆژی یەکشەممەی داھاتووش مووچەی یەکەکانی ٧٠ و ٨٠ و وەزارەتی دارایی و ئابوری دابەش دەکرێت، دواتریش مووچەی سەرجەم وەزارەتەکانی تر خەرج دەکرێت.
وەزارەتی کارەبا رایدەگەیەنێت، بەرھەمھێنانی کارەبا لە وێستگەی گەرمیان گەیشتووەتە ٨٥ مێگاوات و رۆژانەش بەرھەمھێنانی کارەبا زیاد دەکرێت.
وەزارەتی کارەبای ھەرێم رایگەیاند، دوای ئەوەی لە ١٢ی ئایاری ٢٠٢١ لەلایەن کۆمپانیای ئەگریکۆوە لەوێستگەی بەرھەمھێنانی گەرمیان دەستکرا بە بەرھەم ھێنانی کارەبا، لە ئێستادا بەرھەمھێنانی کارەبا لەو ێستگەیە گەیشتۆتە ٨٥ مێگاوات.
بەپێی راگەیەنراوەکەی وەزارەتی کارەبا، رۆژانە بڕی بەرھەمھێنانی کارەبا زیاتر دەکرێت، بڕیاریشە تاکۆتایی مانگی حوزەیران بە چەند قۆناغێک بەرھەمھێنان بگاتە ١٦٥ مێگاوات و بخرێتە سەر تۆڕی نیشتمانی کارەبا لە ھەرێمی کوردستان و سودێکی باشی ھەبێت بۆ کوردستان بە گشتی و گەرمیان بەتایبەتی.
وەزارەتی رۆشنبیری ھەرێم لە نوسراوێکدا، سوپاس و پێزانینی ئاراستەی دەزگای میدیای کوردسات کردووە لەبەرامبەر جێبەجێکردنی نوسراوێکی وەزارەت لە ٢٠ی ئایاری ٢٠٢١ سەبارەت بە راگرتنی ئەو ریکلامانەی گۆرانی و ئاوازی فۆلکلۆر و ھونەرمەندانی کوردستانی تێدا بەکارھێنراوە، بۆ کاری بازرگانی.
سەرۆکی ئەنجومەنی دادوەری ھەرێم و باڵیۆزی یەکێتی ئەوروپا لە عێراق و لێپرسراوی نوێنەرایەتی یەکێتی ئەوروپا لە ھەرێمی کوردستان کۆبونەوە، بە پێی راگەیەنراوێکی کۆبونەوەکەش گفتوگۆ کرا لەسەر چەند تەوەرێکی پەیوەندیدار بە کاری دادگاکان و پرسی مافەکانی مرۆڤ لە ھەرێمی کوردستان.
سەبارەت بە دۆسیەی چەند حوکمدراوێک کە لە دادگای تاوانەکانی ھەولێر و دواتر دادگای پێداچوونەوەی ھەرێم بڕیاریان لەسەر دەرچوو، باڵیۆزی یەکێتی ئەوروپا رایگەیاند، بە گرنگییەوە دەڕواننە ھەوڵەکانی ھەرێم بۆ چەسپاندنی یاسا و پاراستنی مافەکانی مرۆڤ.
سەرۆکی ئەنجومەنی دادوەریش جەختیکردەوە، دۆسیەی حوکمدراوەکان، بە پێی رێکار و میکانیزمە یاساییەکانی خۆی، قۆناغ بە قۆناغ جێبەجێ کراوە تا گەیشتووەتە دادگای پێداچوونەوە و ئێستاش لە قۆناغی راستکردنەوەی بڕیاری دادگای پێداچونەوەیە.
نەوزاد کامیل بەڕێوەبەری گشتی بازرگانی لە وەزارەتی بازرگانی ھەرێم رایگەیاند، چەکی پارەی گەنمی جوتیارانی ھەرێم بۆ ساڵی ٢٠٢٠ گەیشتووەتە ھەرێمی کوردستان، کە ٤٦ ملیار و ٤٢٢ ملیۆن دینارە، دوای جێبەجێکردنی رێکارە کارگێڕییەکانیش ھەفتەی داھاتوو دەست بە دابەشکردنی پارەکە دەکرێت، بەوەش کۆتایی بە پارەی گەنمی جوتیارانی ھەرێم بۆ ساڵی ٢٠٢٠ دەھێنرێت.
وتیشی، بڕی ١١ ملیار و ٩٠٧ ملیۆن دینار بۆ پارێزگای ھەولێر و ٢٣ ملیار و ٧٥٠ ملیۆن دینار بۆ سلێمانی و بڕی ١٠ ملیار و ٧٦٥ ملیۆن دینار بۆ پارێزگای دھۆک خەرج دەکرێت.
جەختیشیکردەوە، تا ئێستا زیاتر لە ٣٠٧ ملیار دینار پارەی گەنمی جوتیارانی ھەرێم بۆ ساڵەکانی ٢٠١٤ و ٢٠١٥ و ٢٠١٦ لەلای حکومەتی عێراق ماوە.
لە دیدارێک گفتوگۆی ھەمەلایەنەکرا لەبارەی پێشھاتەکان و بارودۆخی سیاسی ناوچەکە و عێراق و کوردستان.
لە بەشێکی تری دیدارەکە باس لە کاروباری ناوخۆی حزب کرا و جەختلەوەکرایەوە کاری جدی بکرێت کاری جدی بکرێت بۆ سەرکەوتن لە ھەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق
دواتر بەیاوەری شاناز ئیبراھیم ئەحمەد، دەرباز کۆسرەت رەسوڵ گەلەرییەکی تایبەتی خاکی کوردستانی بەسەرکردەوە کە پرۆژەیەکی نیشتمانی گرنگ و خەونی مامۆستا ئیبراھیم ئەحمەد بووە.
دەرباز کۆسرەت رەسوڵ دوای بینینی پڕۆژەکە دەستخۆشی کردنەوەی گەلەرییەکەی شاناز ئیبراھیم ئەحمەد کرد و کۆکردنەوەی نمونەی خاکی پیرۆزی شارو ناوچەی جیاجیای کوردستانی بەھەوڵێکی گرنگ زانی کە لە رێگەیەوە پەیامی سەرەکی گە لەرییەکە ((زەڕەیەک خاکی وەتەن نادەم بەقەسری قەیسەری))دەچەسپێت.
دەرباز کۆسرەت رەسوڵ لەگەڵ باسکردنی رۆڵ و خەبات و کەسایەتی کاریگەری رووناکبیر و سیاسەتمەدار و نووسەر مامۆستا ئیبراھیم ئەحمەد، بەتایبەت لەخەباتی بێ ووچانی بۆ ئازادی و رزگاری کوردستان، وتیشی: لەم گەلەرییەدا ھەست بە بۆن و بەرامەی نیشتمان و نیشتمانپەروەری و شۆڕشگێڕی و پیرۆزییەکانی گەلی کوردستان دەکەم.