قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆک وەزیران بەشداری لە رێوڕەسمی پەرەپێدان بە دامەزراوە گەشتیارییەكان لە هەرێم دا کرد و دەڵێت، "پلانمان هەیە لە چوارچێوەی ستراتیژی پەرەپێدانی كەرتی گەشتوگوزاردا لە شوێنە گەشتیارییەكانی كوردستاندا بازاڕی گونجاویان بۆ دابین بكەین".

قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆک وەزیران سەبارەت بە رێورەسمەکە، لە هەژماری تایبەتی خۆی لە فەیسبوک رایگەیاند: خۆشحاڵ بووم لە بەشداریكردن لە رێوڕەسمی پەرەپێدانی دامەزراوە گەشتیارییەكان و سوپاسی دەستەی گەشتوگوزار و وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار و هەردوو رێكخراوی USAID و UNDP دەكەم كە لە ماوەی یەك ساڵی رابردوودا پەرەیان بە تواناكانی ١٧٠ كچ و گەنجی بەهرەمەندی دەستڕەنگینی ناوچە جیاوازەكانی كوردستانیان داوە و دەرفەتیان بۆ رەخساندوون لە رێگەی هونەرەكەیانەوە هەم سەرچاوەیەكی داهات بۆ خۆیان دابین بكەن و هەم بەشداربن لە پەرەپێدانی كەرتی گەشتوگوزاردا.

ئاماژەی بەوەشكرد: پیشەسازی دەستی تەعبیر لە كلتور و داب و نەریتی سەدان ساڵەی نەتەوەكەمان دەكات، بۆ ئەوەی ئەم هونەر و میراتە گرانبەها كلتورییە لە لەناوچوون بپارێزین، پلانمان هەیە لە چوارچێوەی ستراتیژی پەرەپێدانی كەرتی گەشتوگوزاردا لە شوێنە گەشتیارییەكانی كوردستاندا بازاڕی گونجاویان بۆ دابین بكەین تا هەر گەشتیارێك كە دێتە كوردستان بەرهەمێكی بەهەرەمەندە دەستڕەنگینەكانمان وەك یادگارییەكی بە نرخ و جوانی گەشتەكەی بۆ كوردستان لەگەڵ خۆی بباتەوە.

ئەمڕۆ رێورەسمی پەرەپێدان بە دامەزراوە گەشتیارییەکان لە هەرێمی کوردستان لەژێر چاودێری قوباد تاڵەبانی جێگری سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان بەڕێوەچوو، تیایدا ١٧٠ ژن بەشدارییان کرد و چەندین بەرهەمی دەگمەن و ناوازەیان نمایش کرد، کە رەنگدانەوەی کەلەپوری کوردین.

وەزارەتی پلاندانانی عیراق دەڵێت، هاوردەكردنی زێڕ بۆ ناوخۆی عیراق زیادیكردووە و رۆژانە لە نێوان 50 بۆ 75 كیلۆگرام زێڕ هاوردە دەكرێت.

عەبدولزەهرە هنداوی وتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عیراق رایگەیاند، كاری سەنتەرەكانی پشكنینی زێڕ لە فڕۆكەخانەكانی عیراق بەردەوامە و بەم دواییانەش بەراورد بە ساڵانی رابردوو هاوردەكردنی زێڕ بۆ ناوخۆی وڵات بەرێژەیەكی بەرچاو زیادیكردووە، بەجۆرێك لەئێستادا رۆژانە لەنێوان 50 بۆ 75 كیلۆگرام زێڕ هاوردە دەكرێت.

وتیشی، لە سەنتەرەكانی پشكنینی زێڕ لە فڕۆكەخانەكان، ئاسانكاری تەواو بۆ زێڕنگەرەكان كراوە و لەرێگەی ئامێری پێشكەوتوو بە كاتێكی كەم پشكنین بۆ زێڕەكانیان دەكرێت.

وتەبێژی وەزارەتی پلاندانان ئاماژەی بەوەشكرد، عیراق یەكێكە لەو وڵاتانەی خاوەنی ئامێری وردبینی پێشكەوتووە بۆ زێڕ، كە جگە لە ئاسانكارییەكانی بۆ زێڕنگەران، رۆڵی بەرچاوی هەیە لە پاراستنی ئابووری وڵات و بەكاربەر.

بەگوێرەی شیكارییەكانی كوردسات نیوز بۆ داتاكانی وەزارەتی دارایی عیراق و هەرێمی كوردستان، دەردەكەوێت، عیراق لەڕووی داهاتی نانەوتییەوە گەشەی كردووە، هەرچەندە بەراورد بە ساڵی 2022 داهاتەكەی كەمی كردووە.

هاوكات، داهاتی ناوخۆی هەرێمی كوردستان، لە ساڵی 2024دا بەراورد بە ساڵی 2023 كەمی كردووە، زۆرترین پشكیشی بۆ خەرجییەكانی بەكاربردن تەرخان كراوە.

سەرچاوەی داهاتی عیراق لەپاڵ نەوتدا، پێكهاتووە لە جۆرەكانی باج و پشكی بودجە لە قازانجی كەرتی گشتی و داهاتەكانی دیكە، كە بەسەر داهاتی جاری و راسمالی دابەش بوون.

بەڕێوەبەرایەتی ژمێریاریی لە وەزارەتی دارایی عیراق رایگەیاندووە، دەستیان کردووە بە خەرجکردنی پارە بە مەبەستی دابەشکردنی موچەی مانگی ١ی خانەنشینان.

بەڕێوەبەرایەتی ژمێریاریی لە وەزارەتی دارایی عیراق رایگەیاندووە، دەستیان بە ئامادەکارییەکان کردووە بۆ خەرجکردنی پارە و بە زووترین کات لەرێگای بانکەکای رەشید و رافیدەینەوە دەست بە دابەشکردنی دەکەن.

ئەوەش هاتووە، بەم زووانە هەریەک لە خانەنشینانی شارستانی و سەربازی، کورتەنامەیەکیان پێدەگات و ئاگادار دەکرێنەوە بەوەی موچەکانیان خراوەتە سەر هەژمارە بانکییەکانیان، ئەوانیش دەتوانن لەهەرکاتێکدا بیانەوێت موچەکانیان رابکێشن.

ئەوەش خراوەتە روو، لەگەڵ خانەنشیناندا موچەی چاودێری کۆمەڵایەتیش دابەشدەکرێت. بەڕێوەبەرایەتییەکە راشیگەیاندووە، هیچ گرفتێک لە دابینکردنی پارەدا نییە و ئەو دەنگۆیانەی باس لە کورتهێنان دەکەن دوورن لە راستییەوە.

ئەوەش لەکاتێکدایە، ئەمڕۆ ٥ی ١ی ٢٠٢٥، خانەنشینانی هەرێم موچەی مانگی ١١ی ساڵی رابردوویان وەرگرت.

حكومەتی عیراق ئیمزای لەسەر خەرجكردنی زیاتر لە  264 ملیار دینار بۆ موچەی مانگی 12ی هەرێم كرد .

سەرچاوەیەك لە وەزارەتی دارایی عیراق بە پەیامنێری كوردسات نیوزی راگەیاند، ئەمڕۆ ئیمزا كراوە لەسەر خەرجكردنی زیاتر لە 264 ملیار دینار بۆ تەواوكاری موچەی مانگی 12ی موچەخۆرانی هەرێم.

هاوكات سەرچاوەیەك لە وەزارەتی دارایی هەرێم بە  كوردسات نیوزی راگەیاند، تا ئێستا هیچ بڕە پارەیەك نەگەیشتوە . 

ئەوە لەكاتێكدایە، ئەمڕۆ دابەشكردنی موچەی مانگی 11ی ساڵی رابردووی موچەخۆرانی هەرێم دەستیپێكرد و  لە ماوەی 3 رۆژی داهاتوودا مووچەی سەرجەم وەزارەت و دەستەكان دابەش دەكرێت.

سۆران عومەر دەڵێت، "لەو روونکردنەوەی کە وەزارەتی دارایی هەرێم بڵاویکردووەتەوە  ١٤٨ ملیارو ٦٧٩ ملیۆن دینار جیاوازی هەیە، ئەمە ژماردنی گوێز بووایە لە ملیۆنێکدا ١٠٠٠ دانەیان هەڵە بکردایە گرنگ نەبوو، بەڵام وتنی دوو ملیار دینار زیادەو ١٤٨ ملیار دینار کەمتر لەوەی هاتووە کارەسات و قوڕبەسەریە"

سۆران عومەر ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لە هەژماری تایبەتی خۆی لە فەیسبوک دەڵێت، وەزارەتی دارایی هەرێم لەکاتی پشووی رەسمی و لەیەکەم روونکردنەوەی ساڵی نوێدا بڵاویکردۆتەوە کە بەغدا بڕی ١٠ ترلیۆن و ٧٥٢ ملیارو ٥٨٢ ملیۆن دیناری بۆ هەرێم ناردووە، بەڵام وەزارەتی دارایی عیراق بەفەرمی رایگەیاند بڕی ١٠ ترلیۆن و ٩٠١ ملیارو ٢٦١ ملیۆن دیناری بۆ هەرێم ناردووە.

سۆران عومەر دەشڵێت، ١٤٨ ملیارو ٦٧٩ ملیۆن دینار جیاوازی هەیە و بەپێی روونکردنەوەکەی هەرێم ١٤٨ ملیار دینار کە بەغدا ناردویەتی دیار نیە، ئەمە جگە لەوەی وەزارەتی دارایی هەرێم نووسیویەتی بۆ موچەی مانگی ١٠ نزیکەی ٢٣٩ ملیار دینار داهاتی ناوخۆ خراوەتە سەر موچە، لەکاتێکدا لەسەر نوسراوی فەرمی بەواژۆی وەزیری دارایی بڕی ٢٣٧ ملیار دینار خراوەتە سەر موچە، لێرەدا ٢ ملیار دینار جیاوازی هەیە.

ئاماژەی بەوەشداوە، دەکرا ئەمە ژماردنی گوێز بووایە لە ملیۆنێکدا ١٠٠٠ دانەیان هەڵە بکردایە گرنگ نەبوو، بەڵام وتنی دوو ملیار دینار زیادەو ١٤٨ ملیار دینار کەمتر لەوەی هاتووە کارەسات و قوڕبەسەریە.

وەزارەتی نەوتی عیراق دەڵێت، هیچ گرێبەستێك لەنێوان عیراق و سوریا نییە بۆ هەناردەكردنی نەوت بۆ ئەو وڵاتە.

مستەفا سەنەد، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، بڕیارە لە سەرەتای مانگی داهاتووەوە، عیراق هەناردەكردنی نەوت بۆ سوریا رابگرێت، كە پێشتر مانگانە بڕی ١٢٠ هەزار تۆن نەوتی رەشی هەناردەی ئەو وڵاتە دەكرد.

لای خۆیەوە، "مورتەزا جشعمی" وتەبێژی وەزارەتی نەوتی عیراق، وتەكانی ئەو پەرلەمانتارە رەتدەكاتەوە و دەڵێت، هیچ گرێبەستێك لە نێوان عیراق و سوریادا نییە كە تایبەت بێت بە هەناردەكردنی نەوتی رەش بۆ ئەو وڵاتە، دەشڵێت، هیچ زانیارییەكیشیان لەسەر هەناردەكردنی نەوتی عیراق بۆ سوریا نییە.

هاوكات، لێپرسراوێكی باڵای حكومەتی فیدراڵیش بۆ ماڵپەڕی "عەرەبی جدید"ـی روونكردوەتەوە، پێشتر ئەو بڕە نەوتەی مانگانە لە عیراقەوە چووەتە سوریا، لە رێگەی بارهەڵگرەكانەوە بە قاچاخ چووەتە ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی رژێمی پێشووی سوریا.

بەرزبوونەوەی ئاستی بەكارهێنانی غاز و هاتنی وەرزی زستان قەیرانی كەمی غازی لە ئێران دروست كردوە بەجۆرێك پێشبینی دەكرێت كورتهێنانی غاز بگاتە ٣٥٠ ملیۆن مەتر سێجا لە رۆژێكدا.

لەئێستادا بەهۆی ئەو كێشەیەوە بەشێك لە وێستگەكانی كارەبا راوەستاوە و كارگەیەكی زۆریش بەهۆی نەبوونی كارەبای پێویست داخراون.

وتەبێژی كۆمپانیای غازی نیشتیمانی ئێران رایگەیاند بەكارهێنانی غاز بەراورد بە ساڵی رابردوو %١٥ زیادیكردووە و گەیشتووەتە ٨٦٣ ملیۆن مەتر سێجا كە لەو برە ٦٠٣ ملیۆنی بۆ ماڵان و كورتی پیشەسازی و بازرگانی بەكاردێت.

لە پەیامێكی ڤیدیۆیدا مەسعود پزیشكیان سەرۆك كۆماری ئێران داوا لە هاوڵاتیان دەكات بۆ یارمەتیدانی حكومەت لە بەرێوەبەردنی قەیرانی وزە پلەی گەرمی ژورەكانیان دوو پلە كەمبكەنەوە.

ئەمڕۆ لە بازاڕەکانی جیهاندا، نرخی نەوت جێگیرە و نرخی زێڕ کەمێک  گۆڕانکاریی بەسەردا هاتووە.

ئەمڕۆ پێنجشەممە، نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت بە ٧٣ دۆلار و ٥٩ سەنت مامەڵەی پێوەدەکرێت و بەمەش بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی جێگیرە.

هاوکات، نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی رۆژئاوای تەکساس بەرانبەرە بە ٧٠ دۆلار و ١٤ سەنت، بەمەش بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی جێگیرە.

لەلایەکی دیکەوە، نرخی یەک ئۆنسە زێڕ بەرانبەرە بە دوو هەزار و ٦٢٦ دۆلار، کە بەراورد بە دوێنێ نرخەکەی کەمێک بەرزبووەتەوە.

هەر لەبارەی زێڕەوە، یەک کیلۆگرام زێڕ بە ٨٤ هەزار و ٤٦٥ دۆلار مامەڵەی پێوەدەکرێت و یەک گرام زێڕیش بە ٨٤ دۆلار و ٤٦ سەنتە.

لە هەشت مانگدا لە سنوری كرماشانەوە زیاتر لە پێنج ملیۆن تۆن كاڵا و بەربوم رەوانەی هەرێم و عیراق كراوە كە بەهاكەی زیاترە لە دوو ملیار دۆلار .

عەلی ئەسغەر عەباس زادە، بەڕێوبەری گومرگی پارێزگای كرماشان رایگەیاند، لە هەشت مانگی ئەمساڵدا ٣٤٩ هەزار ٧٠٥ بارهەڵگر لە مەرزەكانی پەروێزخان و خەسرەوی بڕی پێنج ملیۆن و ٦٠ هەزار تۆن كاڵا و بەروبومە شیرەمەنی و كشتوكاڵییەكان بۆ هەرێمی كوردستان و عیراق گواستوەتەوە.

وتیشی زۆرینەی كاڵاكان لە سنوری پەروێزخانەوە هەناردە كراوە و ئاسن و كاشی و میوە و سەوزە و بەرهەمە شیرەمەنییەكان بون.

بەڕێوبەری گومرگی كرماشان رونی كردوەتەوە لە ماوەی هەشت مانگی ئەمساڵدا بە بەهای دوو ملیارو ١٩١ ملیۆن و ٣٢٤ هەزار دۆلار كاڵای ئێرانی لەو سنورەكانی پەروێزخان و خەسرەوەی هەناردەی هەرێم و عیراق كراوە.

بڕی هەناردەی كاڵای ئێران لە دەروازەی باشماخەوە بۆ هەرێم لە ٦٠٪ زیادیكردووە، هەربۆیە بە سێیەم دەروازە لە ئێران دیاریكراوە كە زۆرترین كاڵای تێدا هەناردەكراوە.

حەمید رەزا عەبدولمەلیكی بەڕێوەبەری دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ لەسنوری رۆژهەڵاتی كوردستانەوە رایگەیاند، لە ماوەی دە مانگی ئەمساڵدا دوو ملیۆن و ٢٠٨ هەزار تۆن كاڵا لە باشماخەوە هەناردەی هەرێمی كوردستان كراوە.

ئاماژەی بەوشكرد، بڕی هەناردەی كاڵا لەو دەروازەیەوە بەراورد بە ساڵی رابردوو٦٠٪ زیادیكردووە، ئەوەش وایكردووە باشماخ وەك سێیەم دەروازەی لە ئێران دەستنیشانبكرێت كە زۆرترین كاڵای تێدا هەناردە كرابێت.

بەڕێوەبەری دەروازەی باشماخ دەشڵێت، لە ماوەی ئەو دە مانگەدا ٩٢ هەزار و ٥٠٠ بارهەڵگری لە دەروازەكەدا تێپەڕیون.
 

نرخی نەوت لەبازاڕەكانی جیهان دابەزینی تۆماركرد و یەك بەرمیل نەوتی برێنت بە ٧١ دۆلار مامەڵەی پێوەكرا. 

نرخی نەوت رۆژی هەینی لەكاتی داخستنی بۆرسەی جیهانیدا بەڕێژەی زیاتر لەسەدا ٢ دابەزینی تۆماركرد و یەك بەرمیل نەوتی خاوی برێنت كە پێوەرێكی جیهانییە بە ٧١ دۆلار و ٤ سەنت مامەڵەی پێوەكرا، یەك بەرمیل نەوتی تەكساس بە ٦٧ دۆلار و دوو سەنت مامەڵەی پێوە دەكرێت.

هاوكات نرخی نەوتی خاوی عیراق دابەزینی تۆماركرد و نەوتی بەسرە بە ٦٩ دۆلار و ٨ سەنت مامەڵەی پێوەكرا.

نرخی نەوت لەماوەی هەفتەیەكدا نزیكەی لەسەدا ٤ ی نرخەكەی لەدەستداوە، ئەوەش بەهۆی ئەگەی كەمبوونەوەی خواستی چین بۆ وزە و پرۆسەی كەمكردنەوەی سودی بانكی لەئەمریكا.


 

نرخی زێڕ دابەزینی گەورەی هەر ئۆنسەیەك بە دوو هەزار و ٥٦٢ دۆلار مامەڵەی پێوەكرا، ئەوەش گەورەترین دابەزینی هەفتانەیە لەماوەی نزیكەی سێ ساڵدا.

نرخی زێڕ رۆژی هەینی لەكاتی داخستنی بۆرسەی جیهانی، دابەزینی تۆماركرد و نرخی یەك ئۆنسە زێڕ بڕی پێنج دۆلار و ٥٣ سەنت لەنرخەكەی لێبووەوە.

هەنگاوەكانی بانكی ناوەندیی ئەمریكا بۆ كەمكردنەوەی سوودی بانكیی، هۆكارە بۆ ئەوەی بەهای دۆلاری ئەمریكی بەرزببێتەوە و لەبەرامبەردا كاریگەری نەرێنی لەسەر نرخی زێڕ داناوە.

دابەزینی نرخی زێڕ لەكاتێكدایە لەماوەی ئەمساڵدا، نرخی ئەو كانزایە بەرزبوونەوەی پێوانەیی تۆماركردووە.

 

نرخی زێڕ نزمترین ئاستی لە ماوەی یەك مانگی رابردوودا تۆماركرد و نرخی مسقاڵێك زێڕ لە هەرێمی كوردستان 18 هەزار دینار دابەزیوە.

دوای گەیشتی نرخی ئۆنسەیەك زێڕ بە 2,790 دۆلار كە بەرزترین ئاستی بوو لە مێژوودا، نرخی ئەو كانزایە ماوەی سێ‌ هەفتەیە لە دابەزیندایە و ئەمڕۆ گەیشتە 2,604 دۆلار كە ئەوەش نزمترین ئاستە لە ماوەی مانگێكدا.

سەركەوتنی دۆناڵد ترەمپ لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا و ئەگەری هێشتنەوەی سودی بانكی لە ئاستێكی بەرزدا و هەروەها بەرزبوونەوەی پێنوێنی دۆلار بەرامبەر شەش دراوە سەرەكییەكە، هۆكاری سەرەكی دابەزینی نرخی زێڕە.

لە بازارەكانی هەرێمی كوردستانیش لە دوو رۆژی رابردوودا نرخی هەر مسقاڵێكی زێڕ 18 هەزار دینار دابەزیوە و لەئێستادا نرخی مسقاڵێك زێڕی عەیارە 21 بە 562 هەزار دینارە.

لیستی موچەی مانگی ١٠ی موچەخۆرانی هەرێم لە بەغدادە و چاوەڕوان دەكرێت سبەینێ‌ وەزارەتی دارایی عیراق وردبینیكردنی لیستەكە دەستپێبكات.

پەیامنێری كوردسات نیوز رایگەیاند، هەفتەی رابردوو وەزارەتی دارایی هەرێم لیستی موچەی بەشێوەی ئەلیكترۆنی و دەستی رەوانەی عیراق كردووە، بەڵام بەهۆی ئەوەی كێشەی تێدابووە وەزارەتی دارایی عیراق لیستەكەی رەوانەی هەرێم كردووەتەوە، رۆژی پێنجشەممەی رابردووش جارێكی تر لیستی ئەلیكترۆنی موچە رەوانەی وەزارەتی دارایی عیراق كراوەتەوە.

وتیشی، چاوەڕوان دەكرێت سبەینێ‌ وەزارەتی دارایی عیراق دەست بە وردبینی لیستی موچە بكات.

ئەوەش لە كاتێكدایە پێشتر حكومەتی هەرێم رایگەیاندبوو لەنێوان ١٨ تا ٢٠ی مانگ لیستی موچە رەوانەی بەغداد دەكرێت، بەڵام چەند مانگێكە لەدوای ٢٠ی مانگ لیستی موچە بە شێوەی ئەلیكترۆنی و بە دەستی رەوانەی بەغداد دەكرێت.

وەزارەتی دارایی هەرێم تا ئێستا هیچ رونكردنەوەیەكی لەبارەی هۆكاری دواكەوتنی دابەشكردنی موچەی مانگی ١٠ نەداوە، بەڵام چەندجارێك جەختیكردووەتەوە لەگەڵ بەغداد رێكەوتوون تا كۆتایی ئەمساڵ سەرجەم كێشەكانی لیستی موچە چارەسەر بكەن.

 

لە چوارچێوەی پابەندبوونی بە بڕیارەكانی ئۆپێك پڵەس، وەزارەتی نەوتی عیراق، ئاستی وەبەرهێنان و هەناردەكردنی نەوتی بۆ سێ ملیۆن و ٣٠٠ هەزار بەرمیلی رۆژانە كەمكردەوە.

وەزارەتی نەوتی عیراق لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە،  لە چوارچێوەی پابەندبوونی عیراق بە بڕیارەكانی رێكخراوی ئۆپێك و وڵاتانی رێككەوتنی " دی ئۆ سی"، عیراق ئاستی بەرهەمهێنان و هەناردەكردنی نەوتی بۆ سێ ملیۆن و ٣٠٠ هەزار بەرمیلی رۆژانە كەمكردووەتەوە، جگە لە كەمكردنەوەی بەكارهێنانی نەوت لەسەر ئاستی ناوخۆ.

راشیگەیاند، كەمكردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت لە عیراق بۆ چەند مانگی داهاتوو بەردەوام دەبێت بۆ قەرەبووكردنەوەی ئەو زیادەیەی لە چەند مانگی رابردوودا بەرهەمهێنراوە.

وەزارەتی نەوتی عیراق راشیگەیاندووە، ئامانج لە گرتنەبەری ئەو رێوشوێنە بەرزكردنەوەی هاوسەنگی و سەقامگیری نرخی نەوت لەسەر ئاستی جیهان.