وەزارەتی نەوتی عێراق، ئاماری ھەناردە و فرۆشتنی نەوتی لە مانگی ئازاردا بڵاوکردەوە و رایگەیاند، لەو مانگەدا لە رێگەی کۆمپانیای بە بازاڕکردنی نەوتی عێراق "سۆمۆ"وە، ١٠٠ ملیۆن و ٥٦٣ ھەزار و ٩٩٩ بەرمیل نەوتیان فرۆشتووە، کە تێکڕا رۆژانە ٣ ملیۆن و ٢٤٤ ھەزار بەرمیل نەوت ھەناردەی دەرەوە کردووە.

راشیگەیاند، بە تێکڕا یەک بەرمیل نەوتیان بە ١١٠ دۆلار و ٩٠ سەنت فرۆشتووە، بەوەش کۆی گشتی داھاتی نەوت لە مانگی رابردوودا گەیشتووەتە ١١.٠٧ ملیار دۆلار، کە ئەوە بەرزترین ئاستی داھاتی نەوتە لە ساڵی ١٩٧٢وە، واتا لە ماوەی ٥٠ ساڵدا.

"گیتا گۆپیناس" جێگری یەکەمی بەڕێوەبەری سندوقی نێودەوڵەتی دراو ڕایگەیاند، ئەو ڕێکارە توندانەی بەرامبەر ڕووسیا گیراونەتەبەر لەلایەن وڵاتانی ڕۆژئاواوە دەبێتە ھۆی دروست بوونی چەند بلۆکێکی دارایی تر لە سیستەمی نێودەوڵەتیدا.

ئەم پێشھاتە لەگەڵ ئەو داوایەی ڕووسیا یەک دەگرێتەوە کەوا دەبێت سیستەمێکی نوێی جیھانی سەر ھەڵبدات و ئەمریکا تاکە جەمسەر نەبێت. بەڵکو جیھانێکی فرە جەمسەری بێت وەک پێش جەنگی دووەمی جیھانی. ھێزی سەرەکی ئەمریکا لە دۆلاردایە و بە لاواز بوونی دۆلار جەمسەری ئەمریکاش لاواز.

ئەم دابەزینە لە کاتێکدایە کە لە ماوەی ٢٤ سەعاتی ڕابردوو، بە کاریگەری کەمبوونەوەی نەوتی ستراتیژی عەمبارکراوی ئەمریکا، نرخی نەوت لە بازاڕەکانی جیھان بە ڕێژەی ٤٪ بەرزببووەوە.

بەڵام شارەزایانی بازاڕی نەوت و وزە لە جیھاندا ڕایانگەیاند، دابەزینی نرخی نەوت، پەیوەندی بە پلانەکەی ئەمریکا و ژاپۆن و ھندستانەوە ھەیە کە تا شەش مانگی تر ڕۆژانە یەک ملیۆن بەرمیل نەوتی تر لە عەمباری ستراتیژی بۆ بازاڕی ناوخۆ بەکاردەھێنن.

ئاژانسی ھەواڵی ڕۆیتەرزیش بڵاویکردەوە: بۆ دابەزاندنی نرخی نەوت، ئەمریکا ھەفتەی ڕابردوو ٣ ملیۆن بەرمیل نەوتی عەمبارکراوی ستراتیژی بەکارھێناوە، و ئەگەریش ھەیە لە مانگی نیسان سعودیە ئاستی ھەناردەی نەوتی بۆ بازاڕەکانی جیھان زیاد بکات، بڕیاریشە ئەمڕۆ ڕۆژی پێنج شەممە لێپرسراوانی ئۆپیک، بۆ دارشتنی سیاسەتی ھەناردەی نەوتی بۆ مانگی نیسان کۆببنەوە.

بە گوێرەی داتا و زانیارییەکانی بازاڕی وزە، نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برنت بەرزبۆوە بۆ ١٠٩ دۆلار و  نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی ئەمریکاش گەیشتە ١٠٥ دۆلار.

پسۆڕانی وزە دەڵێن،  بەھۆی ئەوەی ھیچ ئاسۆیەکی ڕوون نییە بۆ ئاشتی لە ئۆکراین، چاوەڕوان دەکرێت نرخی نەوت جارێکی تر بەرزبوونەوەی زیاتر تومار بکاتەوە.

دوای لێدوانەکانی پوتن و وتەبێژی کۆشکی کرملن، کە ھیچ بەرەو پێشچوونێک لە گفتوگۆکانی مۆسکۆ و کیێڤ نەھاتووەتە ئاراوە، دواتریش جۆ بایدن ھاوتا ڕووسییەکەی بە تاوانباری جەنگ ناوبرد، ئەوانە ھۆکاری سەرەکی بوون بۆ دووبارە بەرزبوونەوەی نرخی نەوت.

دابەزینی نرخی نەوت لە ١٣٢ دۆلارەوە بۆ نزمترین ئاست لە ماوەی دوو ھەفتەی ڕابردوو پەیوەندی بە بەردەوامی کۆبوونەوەکانی ھەردوو وەفدی ڕووسیا و ئۆکراین و لێدوانی بەرپرسانی ڕووسیا لەسەر بەردەوامی و پابەندبوونیان بە ھەناردەی نەوت و غازی سروشتی و وزە بۆ ئەوروپا ھەیە، جگە لەوە مەیلی زیادکردنی بەرھەمھێنان لەلایەن وڵاتانی ھەناردەکاری نەوت ئۆپیک و تۆمارکردنی ژمارەی پێوانەیی تووشبووانی کۆرۆنا لە چینی گەورە بەکارھێنەری نەوت کاریگەری نەرێنی لەسەر نرخی نەوت ھەیە.

ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز بڵاویکردەوە، بڕیارەکەی کۆنگرێس بە پەسەندکردنی بڕیارەکانی جۆبایدن بە قەدەغەکردنی ھاوردەی ووزەی روسیا و لێدوانی لێپرسراوانی ئیمارات کە رایانگەیاندووە" دەتوانن بەشێوەیەکی زۆر خێرا نزیکەی ٨٠٠ ھەزار بەرمیل بەرھەمھێنانی نەوت زیادبکەن، وەک قەرەبووی بەشێک لە نەوتی روسیا، کاریگەری خێرای لەسەر بازاڕی نەوت و ووزە ھەبووە.

لە سەرەتای ھێرشەکانی روسیا بۆسەر ئۆکراین نرخی نەوت بە ریژەی لە ٣٠٪ بەرزبووەوە و گەیشتە ١٣٩ دۆلار.

ئاژانسەکانی ھەواڵ بڵاویانکردەوە، ئەمڕۆ نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت گەیشتووەتە ١٣٠ دۆلار و پێنج سەنت، ھاوکات یەک بەرمیل نەوتی تەکساسیش بە ١٢٥ دۆلار و ٧ سەنت لە بازاڕەکانی جیھان مامەڵەی پێودەکرێت، ئەوەش دوای ئەوە دێت کە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا بە بڕیارێک ھاوردەکردنی نەوتی روسیای قەدەغە کرد.

لە دوو ھەفتەی رابردوودا و بەھۆی ھێرشی روسیا بۆ سەر ئۆکراین نرخی نەوت بەشێوەیەکی بەرچاو بەرزبووەوە و پێشبینیش دەکرێت لە چەند رۆژی داھاتوودا نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت ١٤٠ دۆلار تێپەڕینێت و بەوەش نرخی نەوت لە ماوەی ١٤ ساڵی رابردوودا ئاستی پێوانەیی تۆمار دەکات.

ئەمڕۆ، نرخی یەک بەرمیل نەوتی برێنت بەرێژەی ١٠.٤٪ بەرزبوونەوەی تۆمارکرد و گەیشتە ١٣٠ دۆلار و ٣٠ سەنت بۆ بەرمیلێک، ھاوکات نرخی نەوتی تەکساسیش ٩.٣٪ بەرزبووەوە و گەیشتە ١٢٦ دۆلار و ٣٨ سەنت.  

یەکەمین جارە لە مانگی تەمموزی ساڵی ٢٠٠٨ەوە، نرخی نەوتی برێنت و تەکساس بگاتە ئەو ئاستە، ھۆکارەکەشی بۆ مەترسی قەدەغەی ئەمریکا و ئەوروپا بۆ سەر نەوتی روسیا دەگەڕێتەوە.

ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکاش رایگەیاندووە، ئیدارەی ئەمریکا لەگەڵ ھاوپەیمانەکانی تاوتوێی قەدەغەکردنی ھاوردەی کەرتی وزەی روسیا دەکەن.

بە پێی ڕاگەیەندراوەکەی "سۆمۆ"، لە مانگی شوباتدا ڕۆژانە ٣ ملیۆن و ٣١٤ ھەزار بەرمیل نەوت ھەناردەکراوە و داھاتی  ئەو مانگەش  ٨ ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلار بووە، ئەوەش بەرزترین ڕێژەی داھاتی مانگانەی فرۆشی نەوتە لە ماوەی ھەشت ساڵی ڕابردوودا. دەشڵێت، پێدەچێت داھاتی نەوتی ئەم مانگەش بگاتە بەرزترین ئاست.

ئەمڕۆ لە کاتی داخستنی بازاڕەکانی جیھاندا نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی برێنت گەیشتە ١١٨ دۆلار و نرخی یەک بەرمیل نەوتی خاوی ئەمریکیش بە ١١٥ دۆلار مامەڵەی پێوەکرا.

توندکردنی سزاکانی سەر روسیا، و شکستی خولی یەکەمی دانوستانەکانی نێوان مۆسکۆ و کیێڤ، و کەمبوونەوەی نەوتی ستراتیژی عەمبارکراوی ئەمریکا و ژاپۆن و ھندستان، بازاڕی وزەی شڵەژاندووە و سەرەرای فشارە زۆرەکانی ئەمریکا، رۆژی چوارشەممە ئۆپێک و ئۆپێک پڵەس بڕیاریاندا لە مانگی ئاداریش درێژە بە رێککەوتنەکانی پێشووی خۆیان بدەن لەبارەی زیادکردنی ئاستی ھەناردەکردنی نەوت.

ئاژنسەکانی ھەواڵی بڵاویانکردەوە، ئەمرۆ نرخی بەرمیلێک نەوتی خاوی برێنت بە رێژەی ٤.١٣٪ بەرزبوەتەوە و  گەیشتوەتە ١١٧ دۆلار و نەوتی تەکساسیش ١١٤ دۆلاری تێپەراند.

ھاوکات  لێدوانەکەی (جنیفر گرانھۆڵم) وەزیری وزەی ئەمریکا لەبارەی بڕیارەکەی جۆبایدن بۆ خستنە بازاڕی ٣٠ ملیۆن بەرمیل نەوتی ستراتیژی عەمبارکراوەی ئەمریکا، رەوشی بازاڕی نەوتی زیاتر شڵەژاند و لەماوەی کەمتر لە ٢٠ سەعاتی رابردوو نرخی نەوت بە رێژەی ٤.٨٨٪ بەرزبووەتەوە.

بڕیاریشە ئەمڕۆ وڵاتانی ئۆپێک و ئۆپێک پڵەس بە بەشداری روسیا، لەبارەی نرخی نەوت و بەرزکردنەوەی ئاستی ھەناردەکردن کۆببنەوە، بەڵام ئاژانسی ھەواڵی رۆیتەرز ئاشکرای کردووە، ئۆپێک و ئۆپێک پڵەس پێکداگردەبن لەسەر ھەڵوێستەکانی پێشوویان لەبارەی ھاوسەنگی بازاڕی نەوت، و بەدووری زانیوە لە مانگی ئازار ئاستی ھەناردەکردن زیاد بکەن.

ھێڵی" نۆرد ستریم تو"ی روسی  کە غاز لە روسیاوە دەگوازێتەوە بۆ ئەڵمانیا و چەند ولاتێکی تری ئەوروپی ، بەھۆی ئەو سزایانەی بەسەر روسیا سەپێندراوە کاریگەری لەسەر دروست بووە و کۆمپانیای خاوەن ھێڵەکە روبەروی مایەپوچ بوون دەبێتەوە و تا ئێستاش ١٠٦ کارمەندی لە کارەکانیان دورخستووەتەوە .

رۆبەرت ھابێک وەزیری ئابوری ئەڵمانیاش رایگەیاندوە ، بەمنزیکانە ئەو ھێڵە مۆڵەتی پێنادرێتەوە بۆ ئەوەی دەست بەکارەکانی بکاتەوە ، راشیگەیاندوە لە ١٠ ساڵی رابردوودا ئەڵمانیا سیاسییەتێکی باشی بەرامبەر روسیا پەیرەو نەکردوە لەبواری وزەدا ، بەڵام لە حکومەتی نوێی ئەڵمانیادا ئەو سیاسەتە پەیرەو ناکرێت .