عێراق
ئیئتیلافی وەتەنیە بە سەرۆکایەتی (ئەیاد عەلاوی) ڕایگەیاند، پێشھاتەکان ئاماژە بۆ ئەوە دەکەن کە ھەڵبژاردنی پێشوەخت بە بێگەردی بەڕێوەناچێت، و قۆناغێکی نوێی سیاسی ھاتووەتە ئاراوە کە پێویستە گەل ڕووبەڕووی ببێتەوە بۆ ئەوەی ڕێگری بکرێت لە یاریکردن بە ئەنجامی ھەڵبژاردنەکان و لادان لە بنەما سەرەکییەکانی دیموکراسی.
ھاوپەیمانییەکەی (ئەیاد عەلاوی) ئاماژەی بەوەشکردووە، بێبەشکردنی نزیکەی (٧) ملیۆن ھاوڵاتی عێراقی، بە پاساوی ئاوارەیی و نەبوونی کارتی بایۆمەتری و نیشتەجێبوونیان لە دەرەوەی وڵات، جێگەی گومانە و کارەکانی کۆمیسیۆنی ھەڵبژاردنەکانی ناڕوونکردووە.
عەبد عەون عەبادی ئەندامی لیژنەی تەندروستی لە ئەنجومەنی نوێنەران رایگەیاندوە، بەھۆی پابەند نەبونی ھاوڵاتیان بە رێنماییە تەندروستییەکان، جارێکی تر ئامارەکانی کۆرۆنا لە عێراق بەرز بونەتەوە و لە ئێستادا رەوشەکە جێی نیگەرانییە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، لە رۆژانی داھاتوودا لیژنەی باڵای تەندروستی و سەلامەتی کۆدەبێتەوە و تاوتوێی ئەو رێکارانە دەکات پێویستە لەم قۆناغەدا بگیرێتەبەر و بڕیاری نوێ بۆ ئەو مەبەستە دەدات
ناوەندی راگەیاندنی ئەنجومەنی باڵای دادوەری لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، دادگای تاوانەکانی کەرخ دەستەی سێیەم، بڕیاری بۆ لە سێدارەدانی ١٣ تیرۆریستی داعش دەرکردوە.
ئەو تیرۆریستانە دانیان بەوەدا ناوە پلانیان ھەبوە لە مانگی رەمەزانی ٢٠١٩دا چەندین پەلاماری تیرۆریستی لە عێراق ئەنجام بدەن، جگە لەوەش ئەو تیرۆریستانە تاوانبارن بە ئەنجامدانی چەندین تاوان و لەکاتی دەستگیرکردنیشیاندا چەندین چەک و ناسنامەی ساختەیان پێگیراوە.
وەزارەتی ناوخۆی عێراق رایگەیاند، بە نیازن رێککەوتن لەگەڵ کۆمپانیایەکی چینی بکەن بۆ کڕینی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لەپێناو پاراستنی تۆڕەکانی کارەبا، کە لەم دواییانەدا بە بەردەوامی روبەڕووی پەلاماری تیرۆریستانی داعش دەبنەوە.
"مستەفا کازمی" سەرۆک وەزیرانی عێراقیش وتویەتی، گەیشتوونەتە ئاستێکی باش لە بەرھەمھێنانی کارەبا، بەڵام بە ئامانجکردنی تاوەرەکان بەشێوەیەکی بەردەوام و ئەنقەست، گرفتی کارەبای چەند پارێزگایەکی زیاتر کردووە و کاریگەری لەسەر سەعاتەکانی پێدانی کارەبا دروستکردووە.
بە وتەی پسپۆڕانیش، عێراق لە ئێستادا نزیکەی ٢٠ ھەزار مێگاوات کارەبا بەرھەم دەھێنێت، بەڵام پێویستی بە دوو ھێندەی ئەو بڕەیە بۆ پڕکردنەوەی پێویستییەکانی خەڵک لە کارەبا.
عەلی رازی وتەبێژی وەزارەتی سەرچاوە ئاوییەکانی عێراق رایگەیاندوە، لە ٣ی ئەم مانگەوە وەفدێکی ھونەری وەزارەتەکە بە سەرۆکایەتی مەھدی رەشید حەمدانی وەزیری سەرچاوەکانی ئاو لە تورکیان و لەگەڵ لێپرسراوانی ئەو وڵاتە گفتوگۆ دەکەن سەبارەت بە بەشە ئاوی عێراق لە روباری دیجلە و دروستکردنی ناوەندێکی توێژینەوەی ھاوبەش لەنێوان ھەردوو وڵات، ھاوکات تاوتوێی ئەو پرۆتۆکۆڵە دەکەن کە وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاوی عێراق ئامادەی کردوە و گرەنتی بەردانەوەی بەشە ئاوی عێراق دەکات لەروباری دیجلە لەلایەن تورکیاوە.
وتەبێژەکەی وەزارەتی سەرچاوەکانی ئاو راشیگەیاندوە، مانگێک پێش ئێستا لەگەڵ لێپرسراوانی سوریا کۆبوونەوەتەوە و بڕیاریشە لە سەرەتای مانگی تەموز لە بەغداد یان دیمەشق کۆبوونەوەیەکی دیکە لەگەڵ وەفدی سوریادا بکەن و باس لە بەشی ھەردوولا لە ئاوی فوراتدا بکەن، لە درێژەی وتەکانیدا دڵنیاییشی داوە لە ئێستادا ئاوی گلدراوە لە خەزان و بەنداوەکان زۆر باشە و بەشی وەرزی کشتوکاڵیی ھاوینە دەکات.
(ئیڤان فایەق) وەزیری کۆچ و کۆچبەرانی عێراق ڕایگەیاند: گەڕاندنەوەی زۆرە ملێی پەنابەرانی عێراقی لە وڵاتانی دیکەوە ڕەتدەکەنەوە، بە تایبەتی ئەوانەی دوای پێدانی ڕەگەزنامە ڕەوانە دەکرێنەوە.
وەزیری کۆچی عێراق داوایکردووە "دۆسیەی پێدانی مافی پەنابەریەتی بۆ ھاوڵاتیانی عێراق ئاسایی بکرێتەوە بە تایبەتی بۆ ئەو عێراقیانەی کە لە ڕێگەی نوسینگەی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە لە (تورکیا و ئوردن)، زیاتر لە ٥ ساڵە چاوەڕێی وەرگرتنی ڕەزامەندین بۆ چوونیان بۆ وڵاتی سێیەم.
وەزارەتی تەندروستی عێراق سەبارەت بە بەرزبوونەوەی ئامارەکانی کۆرۆنا ڕاگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە و ڕایگەیاند: ڕێژەی تووشبوون بە کۆرۆنا زیادی کردووە و چوونەتە ناو شەپۆلی سێیەمی پەتاکەوە، و ھیچ جێگرەوەیەکیش نیە بۆ ڕێگەگرتن لە بڵاوبوونەوەی، جگە لە خۆپارێزی و بەکارھێنانی ڤاکسین نەبێت.
وەزارەتی تەندروستی عێراق داوا لە ھاووڵاتیان دەکات پەلە بکەن لە خۆکوتان بە ڤاکسینی کۆرۆنا، دەشلێت" بڕێکی زۆری ڤاکسین دەستەبەرکراوە و لە ھەفتەکانی داھاتووشدا بڕێکی زیاتر دەگات.
کازمی لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی عێراقییە ڕایگەیاند، حکومەتەکەی سورە لەسەر بەرەنگاربوونەوەی گروپە تاوانکارییەکان و زیاتر لە ٣٠ ھەزار فەرمانی دەستگیرکردنیان لە دژی گروپەکانی تاوانکاری جێبەجێکردووە.
وتیشی، حکومەتی ئێستا دوای ١٧ ساڵ پشێوی و گەندەڵی ھاتووە و سورە لەسەر ئەنجامدانی چاکسازی و بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی، لە کاتێکدا لە ٥٠ ساڵی ڕابردوودا چاکسازی ئابوری لە عێراق نەکراوە.
ڕوونیشیکردەوە، وەرەقەی سپی چاکسازی ئاستی پشت بەستنی نەوتی لە بودجەدا لە ٩٥٪ەوە کەمکردووەتەوە بۆ ٧٠٪.
کازمی ڕاشیگەیاند، ھەر ژمارەیەکی بودجە کە دەستکاری کراوە و لە ئەنجومەنی نوێنەران یاری پێکراوە لە دادگای فیدراڵی تانەیان لێداوە. دووپاتیشیکردەوە، بڕیاری خۆکاندیدنەکردنی بۆ ھەڵبژاردنی پێشوەخت لە یەکەم ساتەوە داوە و لێی پەشیمان نیە.
دەشڵێت، بڕیاری کشانەوەکان دەبێت بە رەزامەندی کاندیدەکە و حزبەکەی بێت، ئەگەر سەر بە حزب و ھاوپەیمانی بێت و کاندیدێکی سەربەخۆ نەبێت.
بە وتەی "حەسەن سەلمان"، کۆمسیۆنی باڵای ھەڵبژاردنەکانی عێراق ھیچ پەیوەندییەکی بە ھۆکاری کشانەوەی کاندیدەکان نییە، جا بە بڕیارێکی تاکە کەسی بێت یاخود لە ژێر فشاردا بوبێت، تەنھا ئەوەیان لەسەر رەزامەندی لەسەر کشانەوە بدەن.
حەسەن نازم وتەبێژی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، لە کۆنفرانسی رۆژنامەوانی ھەفتانەیدا رایگەیاند، ناردنی ٢٠٠ ملیار دینار بۆ ھەرێمی کوردستان، بریاری ئەنجومەنی وەزیرانە و وەک سولفەیەکە بۆ پێدانی مووچە دەبێت، وتیشی، ناردنی ئەو بڕە پارەیە کارە تەکنیکییەکانی ماوەو بەمزوانە رەوانە دەکرێت.
ھەفتەی رابردوو ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق، بریاریدا مانگانە ٢٠٠ ملیار دینار رەوانەی ھەرێمی کوردستان بکات و شەش مانگی ئەمساڵی بەسەریەکەوە رەوانە دەکرێت.
بە پێی کارنامەی دانیشتنەکەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، دەنگدان لەسەر پڕۆژەیاسای پاراستنی مافی فەرمانبەری مافپەروەر و ئەندامانی دادگای پێداچوونەوەی فیدراڵی بەڕێوەدەچێت، ھاوکات خوێندنەوەی یەکەم لەسەر بەیانی دارایی بۆ ئەمساڵی دارایی و پڕۆژەیاسای ئامار و سیستمی زانیارییە جوگرافییەکان دەکرێت.
ھەر لە چوارچێوەی دانیشتنەکەی ئەنجومەنی نوێنەران خوێندنەوەی یەکەم بۆ چوار پڕۆژەیاسای تر ئەنجام دەدرێت.
ھەرێم کەمال ئاغا ئەندامی لیژنەی ئاسایش و بەرگری ئەنجومەنی نوێنەران لە لێدوانێکدا بۆ "کوردسات نیوز" ڕایگەیاند، ئەمڕۆ لیژنەکەیان لە بارەی ھێرشەکانی سوپای تورکیا بۆ خاکی ھەرێمی کوردستان و ئەو ڕاپۆرتەی لە کاتی سەردانی ناوچە سنورییەکانی ھەرێم ئامادەی کردووە کۆدەبێتەوە و دواتر ڕاپۆرتەکە ئاڕاستەی سەرۆکایەتی ئەنجومەنی نوێنەران و سەرۆکایەتی حکومەت دەکرێت.
دوپاتیکردەوە کە دەبێت ئەمجارە حکومەتی عێراق ھەڵوێستی جدی ھەبێت، چونکە بێ دەنگی بەردەوام گومانی ئەوە دروست دەکات کە تورکیا بە ئاگاداری حکومەتی عیراق ئەو کارانە بکات، ئەندامەکەی لیژنەی ئاسایش و بەرگری نیگەرانیشی دەربری لەوەی کە حکومەتی ھەرێم تا ئێستا ھەڵوێستی جدی لەو بارەیەوە نەبووە.
ڕیاز حەلفی بەڕێوەبەری گشتی لە وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاندووە، تا ئێستا کارمەندانی تەندروستی لە ھێڵی بەرگری یەکەمدان لە ڕووبەڕووبوونەوەی کۆرۆنادا و لە سەرەتای بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکەشەوە تا ئێستا ٣٨ ھەزار و ٦٩٧ پزیشک و کارمەندی کەرتی تەندروستی تووشی کۆرۆنا بوون و ٢١٤شیان بەھۆی ڤایرۆسەکەوە گیانیان لە دەستداوە.
لە ماوەی ڕابردوودا حەسەن تەمیمی وەزیری پێشوی تەندروستی عێراق ڕایگەیاندبوو کە ئەنجومەنی وەزیران ڕەزامەندی داوە لەسەر خەرجکردنی ١٠ ملیۆن دینار بۆ خێزانی ئەو کارمەندانەی کەرتی تەندروستی کە بەھۆی کۆرۆناوە گیان لە دەستدەدەن.
فەلاح قەیسی بریکاری وەزارەتی پەروەردەی عێراق ڕایگەیاند، لە مانگی ئەیلولەوە دەوامی مامۆستا و فەرمانبەران لە خوێندنگاکان دەستپێدەکاتەوە و ڕۆژی ١ی تشرینی یەکەمیش یەکەم ڕۆژی دەوامی خوێندنی ساڵی ٢٠٢١ – ٢٠٢٢ دەبێت و سەرجەم خوێندنگاکانیش پابەند دەکرێن بە ڕێکارەکانی کردنەوەی خوێندنگەکانەوە.
لەلایەکی تریشەوە لیژنەی پەروەردەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ڕایگەیاندووە، گرفتی کەمی بینای خوێندنگاکان لە دیارترین ئەو گرفتانەیە کە کەرتی پەروەردە لە عێراق ڕووبەڕووی دەبێتەوە و بۆ چارەسەری ئەو گرفتەش پێویستە ٢٠ ھەزار خوێندنگا لە پارێزگاکاندا دروست بکرێت.
ھەروەھا ئاماژە بۆ ئەوە کراوە، کە ٢٠١٩ەوە یەک ترلیۆن دینار بۆ دروستکردنی ژمارەیەک خوێندنگا تەرخان کراوە، بەڵام بەھۆی قەیرانە یەک لەدوایەکەکانەوە ئەو بڕە پارەیە تا ئێستا خەرج نەکراوە.
بە پێی زانیارییەکان، ڕاکان جبوری بە نیاز بووە لە ڕێگەی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بەغدادەوە سەردانی تورکیا بکات، بەڵام لەلایەن بەرپرسانی فڕۆکەخانەوەکە ڕێگەی گەشتکردنی پێنەدراوە، بەو پێیەی لە دادگا سکاڵای لەسەر تۆمارکراوە.
لە ماوەی ڕابردووشدا گەشتی دەرەوە لە چەند بەرپرسێکی کەرکوک قەدەغەکراوە کە بە تۆمەتی گەندەڵی دارایی و ئیداری لە دادگا سکاڵایان لەسەر تۆمارکراوە. ھەروەھا ڕاکان جبوری پارێزگاری بە وەکالەتی کەرکوک زیاتر لە ٢٥ سکاڵای لەسەر تۆمارکراوە و تۆمەتبارکراوە بە گەندەڵی دارایی و ئیدارەی.