عێراق
لیژنەی باڵای تەندروستی و سەلامەتی نیشتمانی عێراق لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بەھۆی ڕەتکردنەوەی لەلایەن ھاوڵاتیانەوە، بڕیاردراوە بە ڕاگرتنی بڕیاری قەدەغەی ھاتوچۆی سەرتاسەری کە بۆ ماوەی ١٠ ڕۆژ لە سەرجەم پارێزگاکانی عێراق ڕاگەیەندرابوو.
بریاریش دراوە کار بە بریاری قەدەغەی ھاتوچۆی سنوردار بکرێت کە لە ٩ی شەو تا ٥ی بەیانی دەبێت، بەڵام بڕیاری داخستنی دوکان و چێشتخانە و قاوەخانەکان تەواوی ڕۆژانی جەژن بەردەوام دەبێت و ڕێگە بە گەشتی بە کۆمەڵ لە نێوان پارێزگاکان نادرێت.
پێش بڕیارەکەی لیژنەی باڵای تەندروستی و سەلامەتی نیشتمانی، ژمارەیەک لە حکومەتی خۆجێی پارێزگاکان بڕیاریاندا پابەند نەبن بە بڕیاری قەدەغەی ھاتوچۆی گشتگیر و بڕیاری قەدەغەی ھاتوچۆی سنوردار پەیرەو بکەن.
ئەوەش دوای ئەوە دێت کە ڕۆژی چوارشەممە نوسینگەی ئایەتوڵا عەلی سستانی مەرجەعی باڵای شیعەکان ڕایگەیاند بەھۆی ئەوەی نەتوانراوە بە چاو مانگ ببینرێت، ڕۆژی پێنجشەممە تەواوکەری مانگی ڕەمەزانە و ڕۆژی ھەینی لای شوێنکەوتووانی مەرجی باڵای شیعەکان، یەکەم ڕۆژی جەژنی ڕەمەزانە.
وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاند، لە ٢٤ سەعاتی ڕابردوودا ٤ ھەزار و ٥١٢ کەسی تر تووشی کۆرۆنا بوون و ٢٨ کەسی تریش گیانیان لە دەستدا، کۆی گشتی تووشبووانیش گەیشتووەتە سەروو یەک ملیۆن و ١٣٢ ھەزار کەس، تا ئێستاش نزیکەی ١٦ ھەزار کەس گیانیان لە دەستداوە و ڕێژەی چاکبوونەوەش گەیشتووەتە ٩٠.٩٪ی چاکبووان.
وەزارەتی گواستنەوەی عێراقیش ڕایگەیاند، سێیەم گەشت بۆ ئەو عێراقییانە ڕێکدەخەن کە لە "ھندستان" گیریان خواردووە، ھێڵی ئاسمانی عێراقیش باشترین ڕێکاری تەندروستی دەگرێتەبەر لە کاتی گەشتەکە و گەڕانەوەی ئەو کەسانەش بۆ وڵاتەکە بە پێی ڕێنماییەکانی لیژنەی باڵای تەندروستی و سەلامەتی عێراق دەبێت.
کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، لەچوارچێوەی ئامادەکارییەکان بۆ ھەڵبژاردنی پێشوەخت لە عێراق، دوای پشوەکانی جەژنی رەمەزان فۆڕمی داوکاری بۆ کارمەندانی سەرسندوقەکانی دەنگدان بڵاودەکەنەوە، ئەو کەسەی دەبێتە کارمەندی سەر سندوق، پێویستە بڕوانامەی ئامادەیی و کارتی دەنگدانی ھەبێت و دانیشتووی ئەو پارێزگایە و لەدایکبووی ساڵی ٢٠٠٢ بەرەو سەرەوە بێت، ھاوکات خوێندکارانی زانکۆ و پەیمانگەکانیش دەتوانن بەشێوازی ئەلیکترۆنی داواکاری پێشکەش بکەن.
راشیگەیاند، بۆ ھەڵبژاردنی پێشوەخت لە عێراق کە بڕیارە لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ بەڕێوەبچێت، کۆمسیۆن پێویستی بە نزیکەی ٢٠٠ ھەزار کارمەند ھەیە.
ھەر لەو راگەیەندراوەی وەزارەتی کشتوکاڵدا ھاتووە، سەرەڕای ئەوەی کە لە رۆژی ١١ی مانگەوە ھاوردەکردنی ئەو بەرھەمە قەدەغەکراوە بەڵام ١٠ رۆژ وادەش دراوە بەو بازرگانانەی کە پێشتر مۆڵەتی ھاوردەکردنیان وەرگرتووە بۆ ئەوەی زەرەر نەکەن و شوتی و کاڵەکە ھاوردەکانیان ساغ بکەنەوە.
ئەم ھەنگاوەی وەزارەتی کشتوکاڵ بۆ بەرگرتنە لە زیانی جوتیارانی عێراق کە ساڵانە بەھۆی ھاوردەکردنی بەرھەمە کشتوکاڵیەکان لە سوریا و ئێران و تورکیاوە بە ملیۆنان دینار زەرەر دەکەن.
لە بەشێکی تری راپۆرتەکەدا ھاتووە، لە مانگی ئازاری ٢٠٢٠ بۆ مانگی نیسانی ٢٠٢١ چاودێری رەوشی ئازادە رادەربڕینیان کردوە، کەسانێک بەئامانج کراون بەھۆکاری پەیڕەوکرنی مافەکانیان لە رێپۆرتکردن یان ڕەخنەگرتن لە ھەڵسوکەوتەکانی دەسەڵاتە گشتیەکان.
جەخت لەوەشکراوەتەوە، ئەو جۆرە ڕێکارانە کاریگەریەکی ترسناکیی دەبێت لەسەر ئەوکەسانەی ھەوڵی شەفافیەت و لێپیچینەوە دەدەن لەدەسەڵاتە حکومییەکان و دەسەڵاتە گشتییەکان.
"تەحسین خەفاجی" وتەبێژی فەرماندەی ئۆپراسیۆنە ھاوبەشەکان رایگەیاند، ئەو کۆمپانیایانەی کار چاودێری و چاککردنەوەی فڕۆکەکانی ئێف ١٦ دەکەن، کاریگەری راستەوخۆیان ھەیە لەسەر بەرزکردنەوەی توانای ھێزە عێراقییەکان، بە کشانەوەی کارمەندانی کۆمپانیای "لوکھید مارتن"یش کە کاری چاککردنەوەی ئەو فڕۆکانە دەکەن، کاریگەری لەسەر مەشق و راھێنان و تەواوکردنی پڕۆگرامەکان بۆ بەھێزکردنی توانای ھێزە عێراقییەکان دروست دەکات. بە وتەی "خەفاجی"، فڕۆکەکانی ئێف ١٦ بڕبڕەی پشتی ھێزەی ئاسمانی عێراقن لە روبەڕوبوونەوەی تیرۆریستانی داعش.
کۆمپانیای "لوکھید مارتن"ی ئەمریکی رایگەیاندبوو، بەھۆی ھەڕەشەی ئەمنییەوە کارمەندانی لە بنکەی سەربازی "بەلەد" دەکشێنێتەوە و بەشێکیان بەرەو ئەمریکا و بەشێکیان بەرەو ھەولێر دەگوازێتەوە، تا گرەنتی کردنی ئەمنییەتیشیان ناگەڕێنەوە.
لیژنەی ئابووری و وەبەرھێنانی ئەنجومەنی نوێنەرانیش رایگەیاندوە، یەکخستنی ئەو وەزارەتانە لە چوارچێوەی وەزارەتێکدا بۆ بوژاندنەوەی ئابوری عێراق گرنگە، لەو رێگەیەشەوە دەتوانرێت گرنگی زیاتر بە کەرتی کشتوکاڵ و پیشەسازی بدرێت.
وەزارەتی تەندروستی عێراق، لە ڕاگەیاندراوێکدا، بڵاویکردەوە، لە ماوەی ٢٤ سەعاتی ڕابردوودا ٤ ھەزار و ٦٦٦ کەسی تر تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون و ٢١ کەسی تریش بەھۆی ڤایرۆسەکە، گیانیان لە دەستداوە و ٥ ھەزار و ٤١٧ تووشبووش چاکبوونەتەوە.
بە پێی ڕاگەیاندراوەکەی وەزارەتی تەندروستی عێراق، لە سەرەتای سەرھەڵدانی تا ئێستا، ملیۆنێک و ١٢٧ ھەزار و ٨٠ کەس تووشی ڤایرۆسی کۆرۆنا بوون و ملیۆنێک و ٢٣ ھەزار و ٨٤ کەسیش چاکبوونەتەوە و ١٥ ھەزار و ٨٥٥ تووشبووش بەھۆی ڤایرۆسەکە، گیانیان لە دەستداوە.
دەیان ھاوڵاتی عێراق کە بۆ چارەسەری پزیشکی ڕوویان لە ھیندستان کردووە، بەھۆی ڕاگرتنی گەشتە ئاسمانییەکانەوە لەو وڵاتە گیریان خواردووە و وەک خۆیان دەڵێن باڵیۆزخانەی عێراق و ھێڵی ئاسمانی عێراقی کارئاسانیان بۆ ناکەن تاکو بگەڕێنەوە بۆ وڵاتەکەیان.
ھاوڵاتییەکی کورد لە ھیندستان بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، سەرباری ئاستەنگییەکان، باڵیۆزخانەی عێراق جیاکاری دەکات لە نێوان کورد و عەرەب و زیاتر کارئاسانی بۆ گەڕانەوەی عەرەبەکان دەکات.
وتیشی، زۆرێک لەو ھاوڵاتیانە پارەیان پێ نەماوە و بلیتی فڕۆکەش بە شێوەیەکی بەرچاو بەرزبووەتەوە و گەیشتووەتە ھەزار دۆلار.
ھاوکات، کەتائیبی حزبوڵای عێراقی، بەریتانیای تۆمەتبار کرد بە ھێرشکردنە سەر کونسوڵخانەی ئێران لە "کەربەلا" و ڕایگەیاند دەبێت بەریتانیای داگیرکەر باجی ئەو کارانەی بدات.
لە پەیوەندییەکی تەلەفۆنیشدا لە نێوان وەزیرانی دەرەوەی عێراق و ئێران، وەزیری دەرەوەی عێراق ڕایگەیاند لێکۆڵینەوەکانیان بەردەوامە بۆ گەیشتن بەو کەسانەی دەستیان ھەبووە لە سوتاندنی شورای کونسوڵخانەی "ئێران" لە کەربەلا.
"ھادی عامری" سەرۆکی ھاوپەیمانی فەتحیش لە ڕاگەیەندراوێکدا وتی، پێویستە حکومەت ھەوڵی جدی بدات بۆ گەیشتن بە تۆمەتباران و بەرقەرارکردنی ئاشتی، ڕاشیگەیاند تیرۆر ھەوڵێکە بۆ ڕێگریکردن لە ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پێشوەخت لە وادەی خۆیدا.
ھاوکات "فازل غەراوی" ئەندامی کۆمسیۆنی مافەکانی مرۆڤ ڕایگەیاند، زیاتر لە ٨٥ ڕووداوی تیرۆرکردن لە سەرەتای دەستپێکردنی خۆپیشاندانەکانەوە لە عێراق، تۆمارکراوە.
ڕیاز عەبدولئەمیر حەلفی بەڕێوەبەری تەندروستی گشتی لە وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاندووە، ئەو کەسانەی لە ھیندستان گەڕاونەتەوە پشکنینی کۆرۆنایان بۆ کراوە و بەمنزیکانە ئەنجامی پشکنینیەکان دەردەچێت، بەڵام لە ئێستادا ناتوانن دیاری بکەن کە ئایا ئەوانەی تووشی کۆرۆنا بوون تووشبووی کۆرۆنای ھیندین یاخود جۆرەکانی تری کۆرۆنا.
ھۆکارەکەشی گەڕاندووەتەوە بۆ ئەوەی کە تا ئەو کاتەی کارەکان لە تاقیگەی پشکنین لە عێراق کۆتایی نەیەت ناتوانن پشکنین بۆ جۆرە نوێکانی کۆرۆنا بکەن، کۆتاییھاتنی کارەکانیش لەو تاقیگەیە لانیکەم دوو مانگی پێویست دەبێت.
بەڕێوەبەری تەندروستی گشتی لە وەزارەتی تەندروستی عێراق ئاماژە بەوە دەدات کە نازانن ڤاکسینەکان تا چەند کاریگەرییان لەسەر کۆرۆنای ھیندی ھەیە، بەڵام ھەرچۆنێک بێت بەکارھێنانی ڤاکسین باشترە لە بەکارنەھێنانی.
دەشڵێت تا ئێستا زیاتر لە یەک ملیار و ٣٠٠ ملیۆن کەس لە جیھاندا خۆیان کوتیوە، بۆیە پێویستە عێراقییەکانیش زیاتر بە دەم بەکارھێنانی ڤاکسینەوە بچن.
"یەحیا ڕەسوڵ" ڕایگەیاند، لەگەڵ ھێزی پێشمەرگەی ھەرێمی کوردستان و بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی تیرۆریستان و بە پشت بەستن بە زانیارییە ھەواڵگرییەکان، ئۆپراسیۆنی ئەمنیان لەو ناوچانە ئەنجام داوە کە بۆشایی ئەمنییان تێدایە.
وتیشی ھەماھەنگیمان ھەیە لەگەڵ ھێزی پێشمەرگە بۆ پڕکردنەوەی ئەو ناوچانە و بەردەوام دەبن بۆ لەناوبردنی شانە نوستووەکانی تیرۆریستانی داعش.
سەبارەت بە ھێزە نێودەوڵەتییەکانیش کە لە خاکی عێراق جێگیرکراون، "یەحیا ڕەسوڵ" وتی لیژنەیان پێکھێناوە بۆ دیاریکردنی خشتەی زەمنی کشانەوەی ھێزەکانی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی.
بۆ ھێورکردنەوەی رەوشەکە ھێزێکی زۆری ئەمنی لە چواردەوری کونسوڵخانەی ئێران لە کەربەلا جێگیر کراون، لەوبارەیەوە ئەحمەد زوەینی بەرێوەبەری پۆلیسی کەربەلا رایگەیاند، رەوشی کەربەلا ھێور بۆتەوە.