لوید ئۆستن، وەزیری بەرگری ئەمریکا ھۆشداری دایە ئیسرائیل سەبارەت بە پاراستنی ھاوڵاتیانی مەدەنی لە کەرتی غەززەو رایگەیاند، پاراستنی گیانی ئەوان ئەرکێکی ھەم ئەخلاقیەو ھەم پێویستیەکی ستراتیجیە.

وتیشی، ناکرێت ھاوڵاتیانی مەدەنی بکرێنە ناوەندێکی ھەڕەشەکردن لە شەری ئیسرائیل دژی حەماس.

داواشیکرد، بەرپرسانی ئیسرائیل لێدوانی نابەرپرسیارانە ڕابگرن و ڕێگری لە توندوتیژیی بگرن دژی ھاوڵاتیان کەناری ڕۆژئاوا، ھۆشداریشیدا ئەوکارانە دەبێتە ھۆی ئەوەی مەترسیی کردەوە توندرەوەییەکان زۆر زیاتربیبێت.

پێشتریش وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لەسەردانەکەیەدا بۆ تەلئەبیب رایگەیاندبوو، ھەموو ھەوڵێکی خۆیان دەدەن بۆ درێژکردنەوەی ئاگربەست و پاراستنی گیانی مەدەنییەکان.

تیدرۆس ئەدھانۆم بەڕێوەبەری رێکخراوی تەندروستیی جیھانیی رایگەیاند، جێبەجێکردنی بەڵێنەکانی رێککەوتنی پاریس تایبەت بە کەشوھەوا، یارمەتیدەر دەبێت بۆ پاراستنی تەندروستی و ھەسارەی زەوی، چونکە پیسبوونی ھەوا کە بووەتە ھۆی گۆڕانی کەشوھەوا، پەیوەندی بە گیانلەدەستدانی نزیکەی حەوت ملیۆن کەس لە ھەیە ساڵێکدا.

وتیشی، تەندروستی خاڵی وەرچەرخانە لە گۆڕانی کەشوھەوادا، چونکە لە جیھانێکدا کە بەدەست زنجیرەیەک دووبارەبوونەوەی شەپۆلی گەرمای زۆر و ئاگرکەوتنەوە و لافاو و وشکەساڵییەوە دەناڵێنێت، پاراستنی تەندروستییەک باش بەدی نایەت. 

ھۆشداریشیدا وتی، ئالودەبوون بە نەوت و غاز و خەڵوز، تەنھا نابێتەھۆی تێکدانی ژینگە، بەڵکو لە رووی تەندروستییەوە وەک خۆکوشتن وایە.

میدیای نزیک لە سوپای پاسدارانی ئێران بڵاویکردەوە، دوو سەربازی سوپای پاسدارانی وڵاتەکەی، بەھۆی بۆردومانێکی ئیسرائیلەوە لە سوریا کوژراون، دەشڵێت، ئەو دوو سەربازەیان لە سوریا وەک راوێژکار کاریان کردووە.

پێشتر وەزارەتی بەرگریی سوریا بڵاویکردەوە، بەرەبەیانی رۆژی شەممە ئیسرائیل دەوروبەری دیمەشقی پایتەختی بۆردومان کردووە، بەڵام زیانی گیانیی نەبووە.

وەزارەتی تەندروستیی فەڵەستین بڵاویکردەوە، لە ماوەی رۆژانی ھەینی و شەممە، کە ئاگربەست لە نێوان حەماس و ئیسرائیل کۆتایی ھاتووە، ٢٤٠ کەس لە غەززە بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە کوژراون و زیاتر لە ٦٥٠ کەسیش برینداربوون، راشیگەیاند، لە سەرەتای ئاڵۆزییەکانەوە، ١٥ ھەزار و ٢٠٧ کەس کوژراون و ٤٠ ھەزار و ٦٥٢ کەسیش برینداربوون.

رۆژانی ھەینی و شەممە، ئیسرائیل لە ئاسمان و زەوییەوە ھێرشیکردە سەر چەندین ناوچەی غەززە، بە تایبەت لە کەمپی جەبالیا و بەھۆی بۆردومانەکانیشەوە بە دەیان کەس کوژران.

دوای ئەوەی بەیانی دوێنێ ئاگربەستە مرۆییەکەی نێوان حەماس و ئیسرائیل کۆتایی ھات، شەڕ لەنێوان ھەردوولا دەستیپێکردەوە و سوپای ئیسرائیلیش رایگەیاند، شەڕیان لەدژی بزووتنەوەی حەماس لە کەرتی غەززە دەستپێکردووەتەوە، چونکە حەماس مووشەکی ئاڕاستەی خاکی ئیسرائیل کردووە. 

میدیاکانی فەڵەستینیش بڵاویانکردووەتەوە، ئیسرائیل مووشەک و ھاوەنی ئاڕاستەی ماڵی ھاووڵاتیان کردووە لە خۆرئاوای غەززە، تەندروستی غەززەش دەڵێت، لەدوای کۆتایی ھاتنی ئاگربەستەکە و لەماوەی ٢٤ سەعاتی رابردوودا بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە ١٨٤ کەس کوژراون و زیاتر لە ٦٠٠ کەسیش برینداربوون.

ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە پەیوەندیەکی تەلەفۆنیدا داوای لە محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق کردوە پابەندی بەڵێنەکەی بێت بۆ پاراستنی سەرجەم دامەزراوەکانی ئەمریکا لە عێراق.

بلینکن داواشی لە سودانی کردوە، لێپرسینەوە لەو کەسانە بکرێت کە ھێرشیان کردوەتەسەر ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق.

ئاماژە بەوەشکراوە، ھەردولا تاوتوێی شەڕی حەماس و ئیسرائیلیان کردوە و بە ئاراستەیەک ھەنگاو بنرێت بۆ رێگریکردن لە تەشەنەکردنی ئاڵۆزی بۆ ناوچەکە.

فەرھاد عەلادین راوێژکاری سودانیش بۆ کاروباری دەرەوە رایگەیاند، عێراق پێی وایە ناوچەکە دوچاری ئاڵۆزی دەبێتەوە ئەگەر جەنگ لە غەززە بەردەوام بێت.

رۆژنامەی ۆڵ ستریت جۆرناڵ لە بریان نیڵسۆن بریکاری وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا بۆ کاروباری تیرۆر و ھەواڵگری دارایی بڵاویکردووەتەوە، دوای سەردانەکەی بۆ تورکیا و کۆبوونەوەی لەگەڵ ژمارەیەک لە لێپرسراوانی باڵای ئەو وڵاتە پێی راگەیاندوون ئەمریکا نیگەرانە لە بەردەوامی ھاوکارییەکانی ژمارەیەک لە کەسایەتییەکانی ئەمریکا بۆ بزوتنەوەی حەماس و روسیا بۆئەوەی کاریگەری سزاکانی ئەمریکا و ئەوروپا لەسەری زۆر نەبێت و زاڵ بێت بەسەریاندا.

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو لێپرسراوەی ئەمریکا وتویەتی دەیانەوێت ئەو بابەتە لەگەڵ تورکیا بە گفتوگۆ چارەسەر بکەن و چیتر لەو وڵاتەوە ھاوکاری روسیا و حەماس نەکرێت، بەڵام ئەگەر نەگەنە ئەنجام لە داھاتوویەکی نزیکدا ژمارەیەکی زۆر لە کەسایەتییەکانی تورکیا دەخرێنە لیستی سزاکانەوە و سزای توندیان بەسەردا دەسەپێنرێت.

پێشتریش وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا سزای بەسەر ١٢ کۆمپانیا و چەند کەسایەتییەکی تورکیادا سەپاند بەتۆمەتی ھاوکاریکردنی روسیا بۆ دەربازبوون لەسزاکان و ھاوکاریکردنی بزوتنەوەی حەماس کە لەلایەن ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپاوە خراوەتە لیستی تیرۆرەوە.

سابیرینا سینگ جێگری وتەبێژی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا (پنتاگۆن) لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، دوای ھێرشەکەی رۆژی سێشەممەی رابردوو کە لە سوریا کرایە سەر ھێزەکانی ئەمریکا و ھیچ زیانێکی گیانی و ماددی نەبوو، کۆی ژمارەی ھێرشەکان لە ١٧ی تشرینی یەکەمەوە تائێستا لە عێراق و سوریا بۆ سەر ھێزەکانی ئەمریکا گەیشتووەتە ٧٤ ھێرش.

وتیشی، لە دوای راگەیەندنی ئاگربەستە مرۆییەکەی نێوان حەماس و ئیسرائیل، ھێرشەکەی رۆژی سێشەممەی رابردوو لە سوریا یەکەم ھێرش بووە کە لەو وڵاتە و عێراق کرابێتە سەر ھێزەکانی ئەمریکا.

بەیانی ئەمڕۆ، ئەو ئاگربەستەی لە رۆژی ٢٤ی مانگی رابردووەوە راگەیەندرا لەنێوان حکومەتی ئیسرائیل و بزووتنەوەی حەماس بۆ ئاڵوگۆڕی بارمتە و گەیاندنی ھاوکارییە مرۆییەکان، کۆتاییھات. 

لەگەڵ کۆتاییھاتنی ئاگربەستەکە، شەڕ لەنێوان ھەردوولا دەستیپێکردەوە  و سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، شەڕیان لەدژی بزووتنەوەی حەماس لە کەرتی غەززە دەستپێکردووەتەوە، چونکە حەماس مووشەکی ئاڕاستەی خاکی ئیسرائیل کردووە. 

میدیاکانی فەڵەستینیش بڵاویانکردووەتەوە، ئیسرائیل مووشەک و ھاوەن ئاڕاستەی ماڵی ھاووڵاتیان دەکات لە خۆرئاوای غەززە.

ئەگەرچی ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لە تەلئەبیب داوایکردبوو ئەو ئاگربەستە درێژبکرێتەوە، بەڵام تا ئێستا ھیچ ئاماژەیەک بۆ درێژکردنەوەی یاخود راگەیاندنی ئاگربەستی نوێ نییە. 

ئەو ئاگربەستە کە ماوەی حەوت رۆژ بەردەوامبوو، ئاڵوگۆڕی دەیان بارمتەی لە بەرمبەر سەدان زیندانیکراوی فەڵەستینی لێکەوتەوە، ھەروەھا ئاسانکاری کرا بۆ گەیاندنی ھاوکارییە مرۆییەکان بۆ کەرتی غەززە.

لە دەستپێکی لوتکەکەدا، ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، جیھان پێویستی بە بڕیارێکی سیاسییە بۆ روبەڕوبوونەوەی گۆڕانکارییەکانی کەشوھەوا، نەبوونی سەرچاوەی داراییش کێشەی سەرەکییە. 

ھاوکات شا چارڵزی سێیەم پادشای بەریتانیا رایگەیاند، ھەوڵی جدی پێویستە بۆ روبەڕوبوونەوەی قەیرانی کەشوھەوا و زانایانیش ماوەیەکی دوورودرێژە ھۆشدارییان داوە. 

سەرۆکی بەرازیلیش وتی، مرۆڤایەتی روبەڕووی لافاو و زریان و وشکەساڵی بووەتەوە. 

بڕیارە نیوەڕۆی ئەمڕۆش د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عێراق وتارێک سەبارەت بە گۆڕانکارییەکانی کەشوھەوا و کاریگەرییەکانی لەسەر عێراق، پێشکەش بکات.  

نوسینگەی راگەیاندنی حکومەتی فەڵەستین لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، سوپای ئیسرائیل لە ھێرشەکانیدا بە ئەنقەست و بەشێوەیەکی دڕندانە شوێنی نیشتەجێبوون و خانووی ھاووڵاتیان بۆردومان دەکات و ژن و منداڵ و خەڵکی بەساڵاچوو دەکوژێت و دانیشتووانی غەززەش مافی خۆیانە بە ھەموو رێگە و شێوازەکان بەرگری لەخۆیان بکەن.

راشیگەیاندووە، بەرپرسیارێتی کوژرانی ژن و منداڵان و بەردەوامی شەڕ و کۆمەڵکوژییەکان لە کەرتی غەززە دەکەوێتە ئەستۆی کۆمەڵەتی نێودەوڵەتی، چونکە لەئاست دڕەندەیی و تاوانەکانی سوپای ئیسرائیل بێدەنگە و ھیچ ھەڵوێستێکی نییە.

د.لەتیف رەشید لە لوتکەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوھەوا لە دوبەی رایگەیاند، باوەڕی تەواویان ھەیە دەرئەنجامەکانی ئەو کۆنفرانسە گشتگیر و ھاوسەنگ و یەکسان دەبێت بۆ ھەموو وڵاتان. 

وتیشی، عیراق و وڵاتانی دراوسێی لە کەنداو لە ھێڵی پێشەوەن بۆ روبەڕوبوونەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا. باسی لەوەشکرد، لەئێستادا بەدەست بەرزبوونەوەی پلەی گەرما، زریانی خۆڵبارین، کەمی ئاوەوە دەناڵێنن و ھیچ بژاردەیەکیان نییە جگە لە بەشداریکردنی پێکەوەیی بۆ ڕوبەڕوبونەوەی مەترسییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا.

رێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران لەراگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، کامەران ڕەزایی، تەمەن ٣٣ ساڵ، کە یەکێک بووە لەو خۆپیشاندەرانەی ساڵی ٢٠١٩ لە میانی خۆپیشاندانەکان بە تۆمەتی کوشتنی بە ئەنقەست دەستگیرکراوە و سزای سێدارەی بەسەردا سەپێندراوە، لە زیندانی عادل ئابادی شاری شیرازی ئێران سزای لەسێدارەدانەکەی جێبەجێکراوە.

ئەوەشی خستەڕوو، کامەران ڕەزایی زیاتر لە حەوت مانگ لە زیندانی تاکەکەسیدا زیندانی کراوە و دواتر لەژێر ئەشکەنجەدا دانی بەو تۆمەتانەدا ناوە، کە ئاڕاستەی کراون.

ھاوکات، مەحمود ئەمیری، بەڕێوەبەری ڕێکخراوی مافی مرۆڤی ئێران رایگەیاند، لە زیندانەکانی ئێران، ژیانی ئەو خۆپیشاندەرانەی سزای لەسێدارەدانیان بەسەردا سەپێندراوە لە مەترسیدایە.

بەپێی ئامارێکی رێکخراوی مافی مرۆڤی ھەنگاو، لە مانگی رابردوو ھەشت کۆڵبەر گیانیانلەدەستداوە و ١١٠ کۆڵبەریش برینداربوون، ئەوەش ٩٣.٢٪ حاڵەتەکان بە تەقەی ھێزە ئەمنییەکان بووە.

ھەر بەپێی ئامارەکە منداڵێکی کۆڵبەری خوار ١٨ ساڵ کوژراوە و ١٤ کۆڵبەری مێردمنداڵی خوار تەمەن ١٨ ساڵ برینداربوون، زۆرترین تۆمارکراوەکانیش لە پارێزگای سنەبوون.

بە بەراوورد بە مانگی تشرینی یەکەمی رابردووش ٢٩٪ حاڵەتەکان زیادیکردووە، کە لەو مانگەدا ٣٠ کۆڵبەر بوون بە قوربانی.

ئەمڕۆ ھەینی ١-١٢-٢٠٢٣ لە میانەی کۆنفرانسەکەدا، کە سەرۆک و سەرکردەکانی زیاتر لە ١٨٠ وڵات بەشدارن تێیدا، سەرۆککۆماری عێراق وتەیەکی پێشکەشکرد و تێیدا جەختیکردەوە لەوەی پێویستە دەرئەنجامەکانی کۆنفرانسی دوبەی بۆ کەشوھەوا، گشتگیر و ھاوسەنگ و دادپەروەرانە بێت لەڕووی ھەڵسەنگاندن و ئامانجی جیھانی بۆ خۆگونجاندن لەسەر بنەمای بەرپرسیارێتی ھاوبەش، بەڵام جیاواز و بەپێی توانا و بارودۆخی نیشتمانی ھەر وڵاتێک بۆ بەدیھێنانی گواستنەوەیەکی دادپەروەرانە و یەکسان بەرەو وزەی پاک و نوێبوەوە و بەردەوام و زیادکردنی ئاستی خۆگونجاندن لەگەڵ گۆڕانی کەشوھەوا بەڕەچاوکردنی پێویستی وڵاتە تازە گەشەکردووەکان لە دەستگەیشتن بە دارایی بۆ گۆڕانی کەشوھەوا و بونیادنانی توانا و گواستنەوەی تەکنەلۆژیا.

ھەروەھا سەرۆککۆمار رونیکردەوە، عیراق یەکێکە لەو وڵاتانەی رێژەی بڵاوبونەوەی گازەکانی گەرمبونی زەوی-یان کەمە، بەڵام یەکێکە لە وڵاتە لاوازەکانی جیھان بەرامبەر گۆڕانی کەشوھەوا بەتایبەتی لە کەرتی ئاو و کشتوکاڵدا، لەم چوارچێوەیەشدا وڵات روبەڕوی قەیرانێکی زۆر گەورەی ئاو بوەتەوە، ئەویش بەھۆی کەمبونەوەی گەیشتنی ئاو لە وڵاتانی سەرچاوەی ئاوەکانەوە و کاریگەری گۆڕانی کەشوھەوا و شێوازی ئاودێری کۆنە، کە بۆتەھۆی ھەڕەشە لەسەر کلتوری شارستانی و  ئێستا و ئایندەی نەوەکانی داھاتومان. 

ھاوکات ئاماژەیکرد بە پێویستی پێکھێنانی کۆمەڵەیەکی ھەرێمی لە ھەشت وڵاتەکەی کەنداو بۆ روبەڕوبونەوەی مەترسییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا، جەختیشیکردەوە لەسەر گرنگی ھەوڵدانی زیاتر بۆ کارکردنی پێکەوەیی وەک یەک گروپی دانوستاندن و خاوەن ھەڵوێستی یەکگرتوو بۆئەوەی ئاستەنگەکانی داھاتووی کەشوھەوای ناوچەکە بۆ جیھان بخەنەڕو ھەروەھا مافی گەلەکانیان مسۆگەر بکەن.

دەقی وتەکەی سەرۆککۆماری عێراق...

خاوەن شکۆ و سەرۆک و خاوەن پایە و سەرکردەکان

سڵاوی خودای گەورەتان لێبێت... 

جوانترین سڵاو و رێزی عیراق-تان پێشکەش دەکەم، وڵاتی میزۆپۆتامیا، لانکی شارستانییەتە مرۆییەکان کە یاسا و زانست و زانیاری پێشکەشکرد، یەکەمین سەرزەمین بوو یاساکانی بە سودوەرگرتن لە کلتوری سروشتی لە روبارە گەورەکانی دیجلە و فورات  داڕشت، کە ئەمڕۆ بەھۆی چەندین کاریگەرییەوە لەوانە گۆڕانی کەشوھەوا، ھەڕەشەی وشکبون و کەمبونەوەی ئاستی ئاویان لەسەرە.

عیراق یەکێکە لەو وڵاتانەی رێژەی بڵاوبونەوەی گازەکانی گەرمبونی زەوی-یان کەمە، بەڵام یەکێکە لە وڵاتە لاوازەکانی جیھان بەرامبەر گۆڕانی کەشوھەوا بەتایبەتی لە کەرتی ئاو و کشتوکاڵدا، لەم چوارچێوەیەشدا وڵات روبەڕوی قەیرانێکی زۆر گەورەی ئاو بوەتەوە، ئەوەی ئەمڕۆ بەدەستییەوە دەناڵێنین بەھۆی کەمبونەوەی گەیشتنی ئاو لە وڵاتانی سەرچاوەی ئاوەکانەوە و کاریگەری گۆڕانی کەشوھەوا و شێوازی ئاودێری کۆنە، کە بۆتەھۆی ھەڕەشە لەسەر کلتوری شارستانی و ئێستا و ئایندەی نەوەکانی داھاتومان، باشترین بەڵگەش بۆ ئەمە وشکبونی زۆنگاوەکانی باشوری عیراقە، کە لە لیستی کەلەپوری جیھانیدا تۆمارکراون. 

لێکەوتەکانی خراپی کەشوھەوا لە عیراقدا وەک بەرزبونەوەی پلەکانی گەرما بۆ بەرزترین ئاست و کەمبونەوەی باران بارین، کاریگەرییان ھەیە لەسەر فراوانبونی رووبەری وشکەساڵی و بە بیابانبون و کەمبونەوەی زەوییە کشتوکاڵییەکان و خراپبونی زەوی و زیادبونی زریانی خۆڵبارین و لەدەستدانی سەرچاوە سروشتییەکان، ئەمانەش ھەمویان بونەتەھۆی ھاتنەئارای ئاستەنگە ئابورییەکان، کە زیادبونی ھەژاری و زیادبونی رێژەی ئاوارەبونی ناوخۆیی و کۆچکردن بۆ دەرەوەی وڵاتی لێکەوتۆتەوە.

ململانێی پەیوەندیدار بە ئاو نوێ نییە و دۆخی عیراق وەک وڵاتێک کە ئاوی تێدەڕژێت، دەگمەن نییە، بەڵام بۆ دڵنیابوون لە دابەشکردنی دادپەروەرانەی ئاو، داوا دەکەین گفتوگۆکانتان لەبارەی لەدەستدان و زیانەکان لە مافە دادپەروەرانەکانی وڵاتانی خوارەوەی روبارەکان لەخۆ بگرێت بۆ دڵنیابوون لە ئاسایشی ئاویان، چونکە بەبێ ئاسایشی ئاوی، ئاسایشی خۆراک بوونی نییە.
لێرەدا ئاماژە بەوە دەکەین، کە باپیرانمان لە میزۆپۆتامیا چییان کردووە، ٤٥٠٠ ساڵ لەمەوبەر چارەسەری ئەم کێشەیەیان دۆزییەوە بە ئەنجامدانی یەکەم رێککەوتن بۆ دابەشکردنی سەرچاوەکانی ئاو لەڕێگەی دانوستانەوە. ئەمڕۆش ئێمە لەسەرئاستی جیھانی بەدوای ھەمان چارەسەردا دەگەڕێین لەڕێگەی کۆمەڵێک رێککەوتنەوە، کە دواھەمینیان پەیماننامەی پاراستن و بەکارھێنانی بەردەوامی ئاوی تێپەڕیوە، کە کاردەکەین بۆ پەسندکردنی و چالاککردنی بە زووترین کات. 

عیراق لەم بابەتەدا دواکەوتوە، چونکە تا ساڵی ٢٠٠٩ بەشداری لە رێککەوتننامەی کەشوھەوادا نەکردوە، ئەوەش بەھۆی پشتگوێخستنی ژینگە بوە لەلایەن رژێمی پێشوەوە، بەڵام ئێمە سورین لەسەرئەوەی بە ھەنگاوی خێرا بەرەو پێشەوە بڕۆین بۆئەوەی ئەرکی سەرشانمان جێبەجێ بکەین.

عیراق بەڵگەنامەی بەشداریی نیشتمانیی دیاریکراوی (NDC) پێشکەشکرد بۆئەوەی ببێتە سیاسەتێکی باڵا بۆ پەرەپێدانی خۆڕاگری بەرامبەر گۆڕانی کەشوھەوا، کە پلانی داھاتومان دادەڕێژێت بۆ کەمکردنەوە و خۆگونجاندن و بەدیھێنانی ئامانجەکانی پەرەپێدانی بەردەوام لە ساڵی ٢٠٣٠دا.

لەم چوارچێوەیەدا ئامادەکردنی دووەم راپۆرتی راگەیەندراوی نیشتمانی لەسەر گۆڕانی کەشوھەوا و راپۆرتی نوێکراوەی ھەر دوو ساڵ جارێک لەسەر لیستی بڵاوبونەوەی گازەکان لە عیراقدا ئامادە دەکرێت، کە رەنگدانەوەی پابەندبونێکی ئاشکرای عیراقە لە بەشداریکردنی جیھان لە پابەندبونە ژینگەییەکانی. 

لەم روانگەیەوە، حکومەتی عیراق، رێوشوێنی خێرای جێبەجێکاری لە ئەستۆگرتوە بۆ ئەنجامدانی پڕۆژەکانی وزەی پاک و نوێبوەوە، ھەروەھا بۆ کەمکردنەوەی دەردانی گازی پەیوەست بە بەرھەمھێنانی نەوت و راگرتنی سوتانی گاز و سودوەرگرتن لێی تا گەیشتن بە نەھێشتنی دەردانی گازی پەیوەست لەساڵی ٢٠٣٠دا، سەرەڕای کەمکردنەوەی دەردانی گازی گەرمکەرەوەکان لە سیستمی کارەبادا لە رێی باشترکردنی توانای.

متمانە و باوەڕی تەواومان ھەیە، کە دەرئەنجامەکانی کۆنفرانسی دوبەی بۆ کەشوھەوا، گشتگیر و ھاوسەنگ و یەکسان دەبێت بۆ ھەموو وڵاتان بەتایبەتی لە بابەتەکانی ھەڵسەنگاندنی جیھانی، گواستنەوەی دادپەروەرانە، سندوقی لەدەستدان و زیانەکان، ئامانجی جیھانی بۆ خۆگونجاندن لەسەر بنەمای بەرپرسیارێتی ھاوبەش، بەڵام جیاواز بەگوێرەی توانا و بارودۆخی نیشتمانی ھەر وڵاتێک بۆ بەدەستھێنانی گواستنەوەیەکی یەکسان و دادپەروەرانە بەرەو وزەی پاک و نوێبوەوە و بەردەوام و نەرمی نواندن بۆ خۆگونجاندنی زیاتر لەگەڵ گۆڕانی کەشوھەوا بە لەبەرچاوگرتنی پێویستیی وڵاتانی تازە گەشەسەندو بۆ دەستڕاگەیشتن بە کۆمەکی پەیوەست بە کەشوھەوا و بونیادنانی تواناکان و گواستنەوەی تەکنەلۆژیا.

سەبارەت بە ناوچەکەمان، عیراق و وڵاتانی دراوسێی لە کەنداو لە ھێڵی پێشەوەن بۆ روبەڕوبونەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا. تەنانەت ئەگەر جیھان بتوانێت ئامانجەکانی رێککەوتننامەی پاریس بەدەستبھێنێت و بەرزبونەوەی تێکڕای پلەی گەرما سنورداربکات بۆ ژێر دوو پلە، بەرزبوونەوەی پلەی گەرما بەتایبەتی لە کەناراوەکانی کەنداو، ئەم سنورە بە چەند پلەیەک تێدەپەڕێنێت. 

ئێمە ئێستا بەدەست بەرزبونەوەی پلەی گەرما، زریانی خۆڵبارین، کەمی ئاوەوە دەناڵێنین و ھەموو ئەم گۆڕانکارییانە سنورەکانی وڵاتان ناناسن. ھەروەھا وڵاتەکانمان پشت بە سوتەمەنییە بەردینیەکان دەبەستن بۆ ئابورییەکانیان، ئەوەش بەشێکە کە بارودۆخی تایبەتی لەلایەن رێککەوتنی کەشوھەواوە لەبەرچاو دەگیرێت. ھەر کردەوەیەک کە لەلایەن ھەر یەکێک لە ئێمەوە ئەنجام بدرێت، لە بواری کەمکردنەوەدا بێت یان لە بواری خۆگونجاندندا، کاریگەرییەکی ئەرێنی دەبێت و بۆ وڵاتانی دیکە درێژدەبێتەوە. ئێمە ھیچ بژاردەیەکمان نییە جگە لە بەشداریکردنی پێکەوەیی لە ھەوڵەکانمان و بە ھەموو تواناکانمان بۆ ڕوبەڕوبونەوەی مەترسییەکانی گۆڕانی کەشوھەوا. 

بۆیە لەم سەکۆیەوە داوا لە وڵاتانی دراوسێ لە کەنداو دەکەین، ھەوڵی زیاتر بدەن بۆئەوەی پێکەوە وەک یەک گروپی دانوستاندن و بە ھەڵوێستێکی یەکگرتوەوە ھەوڵبدەین ئاستەنگەکانی داھاتووی کەشوھەوامان بۆ جیھان نیشان بدەین و ھەوڵبدەین مافەکانی گەلەکەمان مسۆگەر بکەین و کۆمەڵەیەکی ھەرێمی دامەزرێنین، کە ھەشت وڵاتی کەنداو لەخۆبگرێت، لەکاتێکدا بەراورد بە وڵاتانی دیکە، زۆرترین کاریگەری گۆڕانکاری مەترسیداری کەشوھەوایان لەسەر دەبێت.
 
لە کۆتاییشدا، ئیدانەی دەستدرێژییە بەردەوامەکانی سەر کەرتی غەززە و ھاووڵاتییەکانی دەکەین و داوا لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکەین لەبەرامبەر ئەو شەڕانگێزییە بوەستنەوە. دوبارە ھەڵوێستی خۆمان لەبارەی دۆزی فەڵەستین رادەگەیەنین و دوپاتیدەکەینەوە، کە گەلی فەڵەستین مافی چارەی خۆنوسینی ھەیە.
 دوبارە سڵاوی خوداتان لێبێت

ناوەندی راگەیاندن و چاپەمەنی ھێزەکانی پاراستنی گەل ئاماری مانگی رابردووی شەڕو پێکدادانەکانی بڵاوکردەوە، بپێی ئامارەکە لەو مانگەدا ١٢٤ سەربازی تورکیا لە باکووری کوردستان و ھەرێمەکانی پاراستنی میدیا کوژراون، ٤چوار گەریلاش گیانیانلەدەستداوە.

ھەر بەپێی ئامارەکە، ١٤٠ جار لەلایەن تورکیاوە بە فڕۆکە ھێرشیان کراوتەسەر، ١٠٣ ھێرشیان بە فڕۆکەی بێ فڕۆکەوان بووە.

لەلایەکی ترەوە وەزارەتی بەرگری تورکیا رایگەیاندوە، ھێزە ئەمنییەکانیان حەوت گەریلایان لە ناوچەکانی باکووری ئێراق و سووریا کوشتووە، کە پێنجیان بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان کراونەتە ئامانج، دوو کەسیشیان لە ناوچەی ئۆپەراسیۆنی قەڵغانی فورات لە باکووری سووریا کراونەتە ئامانج.