سوپای ئیسرائیل لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی ئێکس پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، ھێشتا ١٣٧ کەس لە "رفێندراوەکان" لە دەستی حەماسدا ماون، لەو ژمارەیە ١٧ کەسیان ژن و منداڵن. راشیگەیاند، پابەندن بە بەردەوامبوون لە ھەوڵدانی چڕ بۆ گەڕاندنەوەی سەرجەم بارمتەکان بۆ ماڵەکانیان.

رۆژی دووشەممە نوسینگەی سەرۆکوەزیرانی بەریتانیا بڵاویکردەوە، حەماس دەستیان بەسەر ١٥ تەرمی ئەو رفێندراوانەدا گرتووە کە لە غەززە کوژراون، کە ١١ کەسیان مەدەنین و چوار کەسیان سەربازن و یەکێکیان ئەفسەرێکی پلە باڵایە. لە ماوەی رابردوودا حەماس رایگەیاندبوو، ئەو بارمتانە بەھۆی بۆردومانی ئیسرائیلەوە کوژراون.

کۆتاییەکانی مانگی رابردوو لە چوارچێوەی ئاگربەستی کاتیی نێوان حەماس و ئیسرائیل، حەماس دەیان بارمتەی ئیسرائیلی و بیانیی ئازاد کرد.

جەیمس کلێڤەرلی وەزیری ناوخۆی بەریتانیا رایگەیاند، رێکاری بەھێز بۆ کەمکردنەوەی ژمارەی کۆچبەران دەگرنەبەر، کە ساڵی ٢٠٢٢ ژمارەی پێوانەیی شکاند و گەیشتە ٧٥٠ ھەزار کۆچبەر. وتیشی، ئەو پلانەی ھەیانە، لە ساڵانی داھاتوودا چوونی کۆچبەران بۆ بەریتانیا بە نزیکەی ٣٠٠ ھەزار کەس کەمدەکاتەوە.

بەپێی رێکارە نوێیەکەی حکومەتی بەریتانیا، پێویستە ئەو کۆچبەرانەی داوای مافی پەنابەریی لە بەریتانیا دەکەن، داھاتێکی زیاتریان ھەبێت تاکو بتوانن ڤیزای کارکردن وەربگرن. لەو بارەیەوە وەزیری ناوخۆی بەریتانیا وتی، لە سەرەتای بەھاری ساڵی ٢٠٢٤وە پێویستە کۆچبەران داھاتیان بگاتە ٣٨ ھەزار و ٧٠٠ جونەی ئیستەرلینی، تاکو بتوانن ڤیزای کارکردن وەربگرن، کە ئێستا بڕی داھاتی دیاریکراو ٢٦ ھەزار و ٢٠٠ جونەی ئیستەرلینیە.

بۆ ئەو ھاووڵاتییە بەریتانیانەشی ھاوسەرگیرییان لەگەڵ کەسانی بیانی کردووە، پێویستە ھەمان بڕی داھاتیان ھەبێت، کە دووھێندەی ئاستی داھاتی ئێستایە.

کۆشکی سپی کار بۆ گەڕاندنەوەی ئیسرائیل و حەماس بۆ سەر مێزی دانوستان دەکات و دەڵێت، لەم کاتەدا دەسەڵاتی فەڵەستین ناتوانێت ئیدارەی کەرتی غەززە بگرێتە ئەستۆ.

وتەبێژی کۆشکی سپی رایگەیاند، ئەمریکا ھەوڵی رازیکردنی ئیسرائیل و حەماس دەدات بۆ دەستپێکردنەوەی دانوستانەکان، بە ئامانجی وەستاندنی شەڕ و ئاڵوگۆڕی زیاتری بارمتەکان.

لای خۆیەوە، جۆن کێربی وتەبێژی ئەنجومەنی ئاسایشی نیشتمانی کۆشکی سپی رایگەیاند، باوەڕیان وایە دەسەڵاتدارانی فەڵەستین لەئێستا لە دۆخێکدا نین کە بە شێوەیەکی متمانەپێکراو بتوانن ئیدارەی کەرتی غەززە بگرنەدەست.

جەختیشیکردەوە، ئەمریکا دەستبەرداری بیرۆکەی چارەسەری دوو دەوڵەت نەبووە، بەڵکو دەیەوێت دەسەڵاتێکی فەڵەستینی ببینێت کە بتوانێت چاکسازییە پێویستەکان جێبەجێبکات و خواستەکانی گەلی فەلەستین بەدیبھێنێت.

عەبدوڵاھیان لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانی ھاوبەشدا لەگەڵ ھاوتا عومانییەکەی رایگەیاند، بۆردوومان و ھێرشە نوێیەکانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە لەگەڵ سەردانەکەی ئەنتۆنی بلینکن وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بۆ تەلئەبیب دەستیپێکرد، ھۆشداریشیدا لە فراوانبوونی شەڕ لە ناوچەکە و رایگەیاند، ناوچەکە لەڕێی ھێزە بەرگریکارەکانەوە پێدەنێتە قۆناغێکی نوێوە. 

وەزیری دەرەوەی ئێران داواشی لە میسر کرد دەروازەی رەفەح بکاتەوە، بۆ ئەوەی پیلانەکانی ئیسرائیل لەڕێی ئەو دەروازەیەوە پوچەڵ بکرێنەوە، کە لە ئێستادا ئەو دەروازەیە تەنھا بۆ ناردنی ھاوکارییە مرۆییەکان و گواستنەوەی برینداران بەکاردێت. 

دانیال ھاگاری وتەبێژی سوپای ئیسرائیل لە پێگەی ئێکس ڕایگەیاند، لە شەڕوپێکدادانەکانی ٢٤ سەعاتی رابردوودا سێ سەربازی سوپای ئیسرائیل کوژران و سەربازێکیش بە سەختی برینداربووە لەمیانەی پێکدادانەکانیان لەگەڵ حەماس لە ناوەڕاست و باکووری کەرتی غەززە. 

راشیگەیاند، ژمارەی کوژراوانی سوپای ئیسرائیل لە دوای سەرھەڵدانی شەڕ لە ٧ی ئۆکتۆبەرەوە بۆ ٤٠١ ئەفسەر و سەرباز بەرزبووەتەوە کە زۆربەیان لە یەکەم ڕۆژی پێکدادان لەگەڵ چەکدارانی حەماس لە دەوروبەری کەرتی غەززە کوژراون.

وتەبێژی سوپای ئیسرائیل وتیشی، ھەروەھا ژمارەی سەربازە کوژراوەکان لە دوای ھێرشی زەمینی بۆ سەر کەرتی غەززە کە لە ٢٧ی ئۆکتۆبەرەوە دەستی پێکردووە، گەیشتووەتە ٧٥ ئەفسەر و سەرباز. 

دەزگای لوتکە بۆ کاروباری ئاوارە و پەنابەران ئەوەشی خستووەتەڕوو، دەسەڵاتدارانی یۆنان ڕێوشوێنەکانیان چڕترکردووەتەوە بۆ ناردنەوەی کۆچبەران، بەشێوەیەک کاتێک کۆچبەران لە دەریاوە لە خاکی یۆنان نزیک دەبنەوە، راستەوخۆ پێش ئەوەی بگەنە وشکانی دەگەڕێندرێتەوە بۆ تورکیا.

دەزگای لوتکە راشیگەیاندووە، لە پێنج مانگی رابردوودا زیاتر لە ١٤ ھەزار کەس بە زۆرەملێ لەلایەن یۆنانەوە گەڕێندراونەتەوە بۆ تورکیا، ھەروەھا لە مانگی رابردوودا، نزیکەی دوو ھەزار و ٦٠ کۆچبەر، کە ژن و منداڵ لەنێوانیادا ھەبووە، لەلایەن دەسەڵاتدارای یۆنانەوە لە مافی پەنابەری بێبەشکراون.

حزبوڵای لوبنان ئاماژەی بەوەشکرد، چەکدارەکانیان بە ئاڕاستەکردنی ژمارەیەک مووشەک، کۆبوونەوەی سەربازانی ئیسرائیلیان لە رۆژھەڵاتی ناوچەی مەسغاف و ناوچەی شتولا و نزیک گردەکانی کەفرشوبا و شارۆچکەی میس جەبەل و ناوچەی بەغدادی باشوری لوبنان کردە ئامانج.

ئاژانسی ھەواڵی فەرمی لوبنانیش بڵاویکردەوە، فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل ھێرشیان کردووەتەسەر دەورووبەری شارۆچکەی عەیتا شەعب لە باشووری لوبنان و لەو ھێرشەدا بۆمبی فسفۆڕییان بەکارھێناوە.

ماڵپەڕی تایم ئاماژەی بەوەکردووە، شی جین پینگ، سەرۆکی چین کاندیدە بۆ کەسایەتی ساڵ و ئەو سەرۆکە لە ساڵی ٢٠١٧یش بە کەسایەتی ساڵ دیاریکراوە ڤلادیمیر پوتنیش، سەرۆکی روسیا کاندیدە و یەکێک لە ھۆکارەکانی کاندیدکردنی، مامەڵەکردن بووە لەگەڵ رووداوی ھەڵگەڕانەوەی سەرۆکی ڤاگنەرەکان.

ھەروەھا لە لیستەکەدا ناوی شا چارلزی سێیەمی تێدایە، بەھۆی ئەوەی دەیان ساڵە چاوەڕێی وەرگرتنی دەسەڵات بووە. ھاوکات سام ئاڵتمان، سەرۆکی جێبەجێکاری زیرەکی دەستکرد و داھێنەری چات جی پی تییش کاندیدە. تایلەر سویفتیش، ھونەرمەندی بەریتانی بەھۆی ئەنجامدانی کۆنسێرتێکی سەرکەوتوو لەمساڵدا دەستنیشان کراوە بۆ کەسایەتی ساڵ. 

داواکارانی گشتی ترەمپ، بەھۆی دادگاییکردنی سەرۆکی پێشوی ئەمریکا ناویان لە لیستەکەدا ھاتووە، ھەروەھا فیلمی باڕبی بەھۆی داھاتە زۆرەیەکەوە کە زیاتر لە یەک ملیار و ٤٠٠ ملیۆن دۆلارە و زۆرترین بینەری ھەبووە، کاندیدە بۆ ئەو خەڵاتە. 

ئاژانسی فرانس پرێس لە زاری دەسەڵاتدارانی فەرەنساوە رایگەیاند، ئێوارەی رۆژی شەممە لە نزیک بورجی ئیڤڵ لە پاریس کەسێک بە چەقۆ ھێرشی کردوە لە ئەنجامدا کەسێک کە بەرەگەز ئەڵمانیە کوژراوە و دووانی تریش کە فەرەنسین بە سەختی برینداربوون.

راشیگەیاند، ئەو کەسەی ھێرشەکەی کردووە لەدایکبووی ساڵی ١٩٩٧ دایک و باوکی لە ئێران لە دایکبووە، وتیشی لە ئێستادا ھێرشبەرەکە دەستگیرکراو خۆی وەک ئیسلامی توندڕەو ناساندوە لێکۆڵینەوەکانیشان لە رووداوەکە بەردەوامە.

ھاوکات، جیراڵد دارمانین، وەزیری ناوخۆی فەرەنسا لە کۆنگرەیەکی رۆژنامەنوسیدا لە شوێنی ھێرشەکە رایگەیاند، تۆمەتبارەکە لە ساڵی ٢٠١٦دا بەھۆی ئەوەی ویستویەتی ھێرشێکی دیکە ئەنجام بدات، سزای چوار ساڵ زیندانی بەسەردا سەپێنراوە. 

لوید ئۆستن، وەزیری بەرگری ئەمریکا ھۆشداری دایە ئیسرائیل سەبارەت بە پاراستنی ھاوڵاتیانی مەدەنی لە کەرتی غەززەو رایگەیاند، پاراستنی گیانی ئەوان ئەرکێکی ھەم ئەخلاقیەو ھەم پێویستیەکی ستراتیجیە.

وتیشی، ناکرێت ھاوڵاتیانی مەدەنی بکرێنە ناوەندێکی ھەڕەشەکردن لە شەری ئیسرائیل دژی حەماس.

داواشیکرد، بەرپرسانی ئیسرائیل لێدوانی نابەرپرسیارانە ڕابگرن و ڕێگری لە توندوتیژیی بگرن دژی ھاوڵاتیان کەناری ڕۆژئاوا، ھۆشداریشیدا ئەوکارانە دەبێتە ھۆی ئەوەی مەترسیی کردەوە توندرەوەییەکان زۆر زیاتربیبێت.

پێشتریش وەزیری دەرەوەی ئەمریکا لەسەردانەکەیەدا بۆ تەلئەبیب رایگەیاندبوو، ھەموو ھەوڵێکی خۆیان دەدەن بۆ درێژکردنەوەی ئاگربەست و پاراستنی گیانی مەدەنییەکان.

دەستەی ئاماری ئەوروپی (یۆرۆستات) رایگەیاند: وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا لە ماوەی ٢٠ مانگی رابردودا لە مانگی شوباتی ٢٠٢٢ تا مانگی ئەیلولی ئەمساڵ، ٦١ ملیار مەتر سێجا ‌غازییان لە ئەمریکا کڕیوە. 

ئاماژەی بەوەشکردوە، بەھای غازە فرۆشراوەکەی ئەمریکا بە یەکێتی ئەوروپا ٦٦ ملیار و ٧٠٠ ملیار یۆرۆ بوە و بە تێکڕایی لە مانگێکدا زیاتر لە سێ ملیار مەتر سێجا غاز لە ئەمریکاوە بە بەبەھای سێ ملیار و ٣٠٠ ملیۆن یۆرۆ ھاوردەکراوە. 

یۆرۆستات دەشڵێت، پێش دەستپێکردنی جەنگی ئۆکراین، ئەمریکا تەنیا یەک ملیار مەتر سێجا غازی بۆ ئەوروپا ھەناردە دەکرد کە بەھاکەی ٧٢٥ ملیۆن یۆرۆ بووە و بەھۆی جەنگەکەوە ئەمریکا غازی زیاتری ھەناردە کردوە و ٥٢ ملیار یۆرۆی دەستکەوتوە بەراورد بە ساڵی ٢٠٢١. 

یەنیس ستۆلتنبێرگ، ئەمینداری گشتی ناتۆ رایگەیاند، پێویستە ھەموان خۆیان بۆ ھەواڵی خراپ لە بارەی ئاڵۆزییەکانی ئۆکراین ئامادە بکەن و دەبێت پاڵپشتی ئۆکراین بن لە کاتە سەختەکاندا.

ئاماژەی بەوەشکردوە، ئەندامانی ناتۆ نەیاتوانیوە داواکاری ئۆکراین بۆ زیادکردنی ھاوکارییە سەربازییەکان بەجێبگەیەنن و ئەگەر دۆخەکە ئاوا بڕوات وڵاتەکە توشی ناھەمواری دەبێتەوە. 

راشیگەیاند، ئۆکراین توانای کۆنتڕۆڵکردنەوەی خاکە داگیرکراوەکانی نییە و توانا سەربازییەکانی لە دابەزیندایە و رەنگە دووچاری زیان ببێتەوە. 

محەمەد باقری سوپاسالاری ئێران لە بەغداد بە جیا لەگەڵ ھاوتا عێراقییەکەی و وەزیری ناوخۆی عێراق کۆبووەوە و ئاماژەی بەوەکرد، تا ئێستاش ھەندێک جوڵەی گروپە چەکدارییەکان لەسەر سنوری وڵاتەکەی لەگەڵ عێراق ھەیە و تاران داوا دەکات بەغداد لەگرتنەبەری رێکارەکان بەردەوام بێت و ئەو گروپانەش بەتەواوی لە چەک دابماڵێت.

ئەوەشی خستوەتەڕوو، دەبێت ھێزی پاسەوانی سنوری عێراق و ئێران بۆ پاراستنی سنورەکان پێکەوە کاربکەن و ١٥٠٠ کیلۆمەتری ھاوبەشی نێوان ھەردوو وڵاتیش دەبێت سنورێک بێت بۆ دۆستایەتی و بازرگانی و گەشتیاری نەک ھەڕەشە.

بەپێی میدیاکانی تورکیا، شەپۆلێکی سەرما پارێزگاکانی ئەرزەڕۆم و ئەردەخان و قەرس و ئاگری لە باکوری کوردستان گرتووەتەوە و پلەکانی گەرما کە بۆ خوار شەش پلەی ژێر سفری سەدی دابەزیوە، ئەوەش بووەتە ھۆی زوقم بەستنی شەقامەکان.

شەپۆلی سەرما کاریگەری لەسەر ژیانی ھاوڵاتیان دروست کردووە، لە ھەندێک شوێن ئاستەنگی ھاتوچۆ دروستبووە.

تونجەر باکرھان، ھاوسەرۆکی ھەدەپ لەکۆبوونەوەی ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی حیزبەکەیدا کە دوو رۆژ دەخایەنێت وتیشی، بڕیارەکەی ٢٣ی تشرینی دووەمی دادگای باڵای تورکیا بۆ گۆڕینی کورتکراوەی ناوی (ھەدەپ) بڕیارێکی سیاسییە، بەڵام ئەوان پابەندی بڕیارەکە دەبن.

ئاماژەی بەوەشکرد، لەم دوو رۆژەی کۆبوونەوەی ئەنجومەنی بەڕێوەبردنی ھەدەپدا ئەو بابەتە تاوتوێ دەکەن و ھەشتی ئەم مانگەش لەکۆبوونەوەی رێکخستنەکانی حیزبەکەیدا، کورتکراوی نوێی ناوی پارتەکەیان ئاشکرا دەکەن.

حوسییەکانی یەمەن لە راگەیەنراوێکدا ئاماژە بەوەشدەکەن، ئەوان لە گەروی بابول مەندەب ھێرشیانکردووەتەسەر دوو کەشتی ئیسرائیلی، ئەوەش بەھۆی بەردەوامی ھێرشەکانی سوپای ئیسرائیل بۆسەر کەرتی غەززە.

ئەوەشیان خستوەتەڕوو، کەشتی یەکەم بە موشەکی دەریایی و کەشتی دووەمیش بە درۆن ھێرشی کراوەتەسەر.

پێشتریش وەزارەتی بەرگری ئەمریکا بڵاویکردەوە، ئاگاداری ئەو راپۆرتانەیە کە باس لەوە دەکەن لە دەریای سور ھێرشکراوەتەسەر کەشتییەکی جەنگی ئەمریکی و ژمارەیەک کەشتی بازرگانی.