جیهان
وەزارەتی تەندروستی لوبنان رایگەیاند، لە ئەنجامی بۆردومانی ئیسرائیل بۆ سەر باشور و رۆژهەڵاتی وڵاتەكە ٣٣ كەس كوژراون.
وەزارەتی تەندروستی لوبنان لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەی بەوەكردووە، ئیسرائیل بۆردومانی بەعلەبەگ و هەرملی لە رۆژهەڵاتی لوبنان كردوەو ٢٠ كەس كوژراون كە ١١ كەسیان مەدەنی بوون.
دەشڵێت، ئیسرائیل چەند ناوچەیەكی تری باشوری لوبنانیشی بۆردومان كرد و ١٢ كەسی تر كوژران بەوەش ژمارەی كوژراوان گەیشتوەتە ٣٣ كەس.
ئەوەش لەكاتێكدایە، دوای ئاڵۆزبوونی دۆخی غەززە و شەڕی نێوان ئیسرائیل و حزبوڵا، ئیسرائیل بۆردومانەكانی بۆ سەر باشوری لوبنان چڕكردوەتەوە و بەهۆی هێرشەكانیشەوە زیاتر لە سێ هەزار كەس لە لوبنان كوژراون.
رۆژنامەیەكی ئەمریكی بڵاویكردەوە فشارەكانی ترەمپ لەسەر ئێران زیاد دەكات و لێپرسراوێكی تارانیش داوا دەكات ئیدارەی نوێی ئەمریكا پێداچوونەوە بە سیاسەتەكانیدا بكاتەوە.
رۆژنامەی وۆڵستریت جۆرناڵ لە زاری سەرچاوەیەكی نزیك لە دۆناڵد ترەمپ، سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا بڵاویكردوەتەوە فشارەكانی واشنتۆن دژی تاران لەسەر دەستی ترەمپ زیاتر دەبێت.
بە وتەی ئەو سەرچاوەیە ترەمپ بە ئامانجی لاوازكردنی گروپەكانی سەر بە ئێران رێگریی لە فرۆشتنی نەوتی زیاتری وڵاتەكە بكات و فشارەكانیشی بۆسەر بەرنامەی ئەتۆمیی ئەو وڵاتە بۆ بەرزترین ئاست زیاتر بكات.
زانیارییەكانی رۆژنامەكە لە كاتێكدایە پێشتر محەمەد جەواد زەریف، راوێژكاریی ستراتیژیی سەرۆك كۆماری ئێران داوای لە دۆناڵد ترەمپ كردبوو فشارەكانی دژی تاران كەمبكاتەوە بۆ ئەوەی ئێران پابەندنی رێككەوتنی ئەتۆمی بێت.
لەبەرانبەر سەرکەوتنی دۆناڵد ترەمپ لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی ئەمریکا، بزوتنەوەیەکی تووندڕەوی فیمێنیستی لە ئەمریکا داوا دەکات ژنان بە هەموو شێوەیەک بایکۆتی 'پیاوان' بکەن.
سەرکەوتنی دۆناڵد ترەمپ، کانیدی کۆمارییەکان لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتیی ئەمریکا، ترس و دڵەڕاوکێی لەلای ژمارەیەکی بەرچاو لە ژنانی وڵاتەکە دروستکردووە و چالاکەوانانی مافەکانی ژنان پێیان وایە، دوای شکستی کامالا هاریس و سیاسەتەکانی ترەمپ، ئایندەی ژن مەترسی لەسەرە و ئێستا کاتی ئەوەیە سزای پیاوان بدرێت.
رۆژنامەی نیویۆرک تایمزی ئەمریکی بڵاویکردووەتەوە، ژنانی ئەمریکا هەوڵی ئەوە دەدەن ئەزموونی بزوتنەوەی "4B"ی کۆریای باشوور بهێننە وڵاتەکەوە.
ئاماژە بەوەش کراوە؛ لە ئێستادا ژمارەیەکی زۆر لە ژنانی ئەمریکا داوای جیابوونەوە لە هاوسەرەکانیان دەکەن، بەهۆی ئەوەی پشتگیریی لە سیاسەتی دۆناڵد ترەمپ و حزبەکەی دەکەن.
چەند رۆژێکە ژنانی ئەمریکا لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان جەخت لەوە دەکەنەوە کە پێویستە هەمووان لەژێر چەتری ئایدۆلۆجیی بزوتنەوەی "4B" کۆببنەوە، تەنانەت لە پۆستێکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی "ئێکس"، لە ماوەی ٤٨ سەعاتدا ٢٠ ملیۆن جار بینراوە و نزیکەی ٥٠٠ هەزار لایکی بۆهاتووە.
بزوتنەوەی "4B" لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٠ لە کۆریای باشوور سەریهەڵدا، کە بزوتنەوەیەکی تووندڕەوی ژنانە و داوا دەکات لە بەرانبەر بەدەستهێنان مافەکانیاندا، پێویستە ژنان بایکۆتی پیاوان بکەن و بەهیچ شێوەیەک لەگەڵیاندا پەیوەندیی خۆشەویستی و هاوسەرگیری نەبەستن.
ئێران هۆشداری لە مەترسی تەشەنە سەندنی شەڕی غەززە دەدات و داوا لە ترەمپ دەكات، پەیڕەوكردنی سیاسەتی فشار خستنەسەر تاران بگۆڕێت.
عەباس عراقچی، وەزیری دەرەوەی ئێران لە وتارێكدا كە لە تەلەفزیۆنی ئێران پەخشكرا وتی، دەبێ جیهان بزانێت ئەگەر شەرەكە تەشەنە بكات، كاریگەرییە زیانبەخشەكانی تەنیا لە ناوچەی رۆژئاوای ئاسیادا سنووردار نابێت.
ئاماژەی بەوەشكرد، نەبوونی ئاسایش و سەقامگیری دەتوانێت بۆ ناوچەكانی تر بڵاوبێتەوە، تەنانەت بۆ شوێنە دورەكانیش.
ترەمپ لە یەكەم خولی سەرۆكایەتیدا لە ساڵی 2017 هەوڵیدا ستراتیژی زۆرترین فشار بە سەپاندنی سزا بەسەر ئێراندا جێبەجێبكات، لە مانگی ئایاری ٢٠١٨ شدا بە شێوەیەكی تاكلایەنە لە رێككەوتنە ئەتۆمییەكە كشایەوە.
قەتەر لە نێوەندگیری ئیسرائیل و حەماس كشایەوە و داوا لە سەركردەكانی حەماسیش دەكات وڵاتەكەی جێبهێڵن، ئیسرائیلیش پێشوازی لە بڕیارەكەی قەتەر دەكات.
رۆژنامەی " ئەكسیۆس"ـی ئەمریكی بڵاویكردەوە، دەسەڵاتدارانی قەتەر، ئیسرائیل و حەماسیان ئاگاداركردووەتەوە لەوەی، چیتر رۆڵی نێوەندگیری نێوانیان ناگێرن، بەو پێیەی هەردوولا بەردەوام پێشنیازەكانیان رەتكردووەتەوە و مانەوەی حەماسیش لە قەتەر، چیتر خزمەت بە ئامانجەكەیان ناكات.
ئەوەشی خستەڕوو، ئەمریكا قەتەری ئاگاداركردەوە بوونی حەماس لە دەوحە چیتر قبوڵكراو نییە، بە تایبەتی دوای ئەوەی پێشنیازی ئازادكردنی بارمتەكان لەلایەن حەماسەوە رەتكراوەتەوە.
ئەو رۆژنامە ئەمریكییە ئاشكراشیكردووە، دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل پێشوازیانكردووە لە بڕیاری كشانەوەكەی قەتەر و لەسەر ئاستی نێودەوڵەتیش داوایانكردووە، هیچ وڵاتێك پێشوازی لە سەركردەكانی حەماس نەكات.
سوپای توركیا چەند ناوچەیەكی لە رۆژئاوای كوردستان تۆپبارانكرد و نزیكەی ١٠٠ گوللە تۆپ و هاوەن لە سنوری سێ گوند كەوتنەخوارەوە.
میدیاكانی رۆژئاوای كوردستان بڵاویانكردەوە، لە چوارچێوەی بەردەوامی هێرش و بۆردومانەكانی سوپای توركیا بۆسەر ناوچەكانی رۆژئاوای كوردستان، ئەمڕۆ جارێكی تر گونی زیوانی سەر بە كانتۆنی شەهبای تۆپباران كردووە، لە ئەنجامدا نزیكەی ٣٠ گوللە هاوەن بەر گوندەكە كەوتووە.
پێشتریش ناوەندی راگەیاندنی ئەنجوومەنی سەربازیی منبج بڵاویكردەوە، شەوی رابردوو سوپای توركیا و گروپەچەكدارەكانی سەر بە توركیا، گوندی ئەل سافیەی لە باكوری رۆژهەڵاتی سەر بە كانتۆنی منبجیان تۆپباران كردوە و خاڵێكی سەربازیی سەر بە سوریاشیان كردوەتە ئامانج.
هەروەها سوپای توركیا گوندەكانی باكوری كانتۆنی مەنبەجیان تۆپباران كردووە، لە ئەنجامدا ٤٥ گوللەتۆپ كەوتوەتە دەروازەی گوندی ئێون دادات و ٥ گوللە تۆپیش كەوتوەتە گوندی دێرچ، بێجگە لە زیانی ماددی هیچ زیانێكی گیانی لێنەكەوتوەتەوە.
ئیسرائیل بۆردومانی خان یونس و غەززەی كرد و بەهۆیەوە ١٤ كەس كوژران، بەرەبەیانی ئەمڕۆش بۆردومانی باشوری لوبنانی كرد و بەهۆیەوە كەسێك كوژرا.
ئاژانسی هەواڵی فەڵەستین بڵاویكردەوە، ئیسرائیل بۆردومانی غەززەی كردووە و بەهۆیەوە پێنج كەس كوژران و چەند كەسێكیش برینداربوون.
دەشڵێت، هەروەها لە ئەنجامی بۆردومانی ئیسرائیل بۆ سەر شاری خان یونس نۆ كەس كوژراون و چەند كەسێكیش برینداربوون و گوازراونەتەوە نەخۆشخانەكان.
هاوكات، ئاژانسی هەواڵی لوبنانی رایگەیاند، بەرەبەیانی ئەمڕۆ ئیسرائیل بۆردومانی چڕی باشوری لوبنانی كردووە و بەهۆیەوە كەسێك كوژراوە، زەنگی ئاگاداركردنەوەش لە چەند ناوچەیەك لێیداوە.
لای خۆیەوە، ئەفیخای ئەدرعی وتەبێژی سوپای ئیسرائیل، داوای لە دانیشتوانی باشوری لوبنان و بەتایبەت بەیروت كرد لە دامەزراوە و پێگەكانی حزبوڵا دووربكەونەوە.
ئەمریكا ژمارەیەك كۆمپانیای سەربازیی رەوانەی ئۆكراین دەكات بۆ ئامادەكردنەوەی ئەو چەك و مووشەكانەی وڵاتەكەی كە پێویستیان بە چاككردنەوە و نۆژەنكردنەوە هەیە.
لێپرسراوێكی وەزارەتی بەرگری ئەمریكا بە میدیاكانی وڵاتەكەی راگەیاندووە، لەلایەن وەزارەتی بەرگری ئۆكراینەوە ئاگاداركراونەتەوە ژمارەیەكی زۆری موشەك و كەرەستەی سەربازیی و تانك و زریپۆشە ئەمریكییەكان كە بۆ شەڕی دژ بە روسیا بۆ ۆكراین نێردراون، پێویستیان بە چاككردنەوە و نۆژەنكردنەوە هەیە و هەندێكیشیان بە تەواوی لەكاركەوتوون.
وتیشی، دوای ئەو ئاگاداركردنەوەیە پنتاگۆن بڕیاریداوە ژمارەیەك كۆمپانیای سەربازیی رەوانەی ئۆكراین بكات بە مەبەستی چاككردنەوە و نۆژەنكردنەوەی ئەو چەك و پێداویستییە سەربازییانەی پێویستایان بە نوێكردنەوە و دەستكاریكردن هەیە بەتایبەتیش سیستمەكانی بەرگری ئاسمانی.
ئەمڕۆ دەم پارتی لە ئەنكەرە كۆدەبێتەوە و پرۆسەی ئاشتی و دانانی قەیوم لە شارەوانییەكاتی باكوری كوردستان تاوتوێ دەكات.
بڕیارە ئەمڕۆ ئەنجوومەنی بەڕێوەبردنی پارتی یەكسانی و دیموكراسیی گەلان (دەم پارتی) بەسەر پەرشتی هاوسەرۆكانی گشتی دەم پارتی لە ئەنكەرە كۆ ببێتەوە، بۆ تاوتوێكردنی دەستپێكردنەوەی پرۆسەی ئاشتی و دانانی قەیوم لە ژمارەیەك شارەوانی باكوری كوردستان، بڕیارە لە كۆبونەوەكەدا هەڵوێستی رەسمی خۆیان سەبارەت بەو بابەتانە راگەیەنن.
چواری ئەم مانگە وەزارەتی ناوخۆی توركیا ژمارەیەك سەرۆك شارەوانی لە شارەكانی باكوری كوردستان دوورخرانەوە و قەیوم لە شوێنەكانیان دانرا، ئەوەش خۆپیشاندان و نارەزایەتی لێكەوتوەتەوە و خۆپیشاندەران داوای هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەكە و گەڕانەوەی سەرۆك شارەوانییەكان دەكەن بۆ شوێنەكانی خۆیان.
دەزگایەكی ئەمنی ئەمریكا سەگی رۆبۆتی بۆ پاراستنی ماڵەكەی ترەمپ لە ناوچەی مارا لاگۆ لە ویلایەتی فلۆریدا بەكاردەهێنێت.
ئەنتۆنی گوگلیلمی گەورە لێپرسراو لە ئاژانسی خزمەتگوزاریی نهێنی ئەمریكا بڵاویكردووەتەوە، جگە لەو هێزە ئەمنییانەی ئەركی پاراستنی ماڵەكەی دۆناڵد ترەمپ كاندیدی سەركەوتووی كۆمارییەكان لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكایان پێسپێردراوە، ژمارەیەك سەگی رۆبۆتیش بۆ پاراستنی ماڵەكەی ترەمپ لە ناوچەی مارا لاگۆ لە ویلایەتی فلۆریدا بەكاردەهێنن.
وتیشی، سەرجەم ئەو سەگە رۆبۆتییانەی بۆ ئەو ئەركە بە كاردەهێنرێن بە تەكنەلۆژیای چاودێریكردنی ورد ئامادەكراون و زۆر بە خێرایی بوونی هەر بۆمب و جۆرە چەك و هەڕەشەیەك ئاشكرا دەكات و چەندین كامێراشیان تێدا جیگیركراوە.
سەرجەم وادەكانی دادگایی كردنی ترەمپ لەسەر دۆسێی هەڵبژاردنی ٢٠٢٠ هەڵوەشێندرانەوە و رێكارەكانیش هەڵپەسێردران.
میدیاكانی ئەمریكا بڵاویانكردووەتەوە، لەسەر بنەمای پێشكەشكردنی داواكارییەك لەلایەن جاك سمیس لێكۆڵەری تایبەت، دادگای ئەو وڵاتە سەرجەم وادەكاتی دادگایی كردنی دۆناڵد ترەمپ كاندیدی سەركەوتووی كۆمارییەكان لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا، هەڵوەشاندووەتەوە و بڕیاریشیداوە بە هەڵپەساردنی هەموو ئەو رێكارانەی لە دژی ترەمپ گیراونەتەبەر و كاریان لەسەر دەكرێت بە مەبەستی دادگایی كردنی.
ئاماژە بەوەشكراوە، ئەو بڕیارەی داگا لەبارەی ترەمپ لەسەر دۆسێی تۆمەتباركردنی بووە بە هەوڵدان بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەكانی هەڵبژاردنە سەرۆكایەتییەكەی ساڵی ٢٠٢٠ كە ترەمپ لە بەرامبەر بایدن شكستی هێنا و پارێزەرەكانیشی ئەو تۆمەتانەیان بە بێبنەما وەسفكردووە.
یاساناسانی ئەمریكا دەڵێن، ئەو دۆسێیەی ترەمپ دانەخراوە، بەڵكو راگیراوە و پێدەچێت لە دوای تەواوی خولی سەرۆكایەتییەكەی كەچوار ساڵە، دۆسێكە بكرێتەوە ترەمپ دادگایی بكرێت.
ئەمریكا قەتەر ئاگاداردەكاتەوە كە بوونی بارەگای بزوتنەوەی حەماس لە دەوحە چیتر قبوڵكراو نییە.
پێگەی ئەكسیۆس لە زاری لێپرسراوێكی باڵای ئەمریكاوە گواستییەوە، ئەمریكا بە قەتەری راگەیاندووە كە پێویستە بارەگاكانی حەماس لە دەوحە نەمێنن.
دەشڵێت، ئەو داواكارییە ئەمریكییە دوای ئەوە هاتووە كە حەماس لە ماوەی چەند هەفتەی رابردودا دوایین پێشنیازی بۆ گەیشتن بە ڕێككەوتن سەبارەت بە بارمتەكان رەتكردووەتەوە و دەسەڵاتدارانی قەتەر 10 رۆژ لەمەوبەر ئەو داواكارییەیان پێشكەشی سەركردەكانی حەماس كردووە.
هاوكات، لێپرسراوێكی باڵای ئەمریكا بە رۆیتەرزی راگەیاندوە، دوای ئەوەی حەماس پێشنیازی ئازادكردنی بارمتەكانی رەتكردەوە، چیتر ناتوانرێت لە پایتەختەكانی هیچ هاوبەشێكی ئەمریكا پێشوازی لە سەركردەكانی بكرێت.
قەتەر هاوشانی ئەمریكا و میسر رۆڵی سەرەكییان هەبووە لە دانوستانەكانی نێوان ئیسرائیل و بزوتنەوەی حەماس بۆ گەیشتن بە ئاگربەست بەڵام تا ئێستا بێئەنجامن.
بەهۆی بۆردومانێكی سوپای ئیسرائیل لە رۆژهەڵاتی باشوری شاری حەلەب لە سوریا ژمارەیەك سەرباز برینداربوون.
وەزارەتی بەرگری سوریا بڵاویكردووەتەوە، بەرەبەیانی ئەمڕۆ سوپای ئیسرائیل لە رێگەی مووشەك و فڕۆكەوە چەند ناوچەیەكی لە دەوروبەری ئیدلب و باشوری رۆژهەڵاتی حەلەب بۆردومانكردووە و بەهۆیەوە ژمارەیەك سەربازی حكومەتی سوریا برینداربوون.
ئاماژەی بەوەشكردووە، بۆردوومانەكەی ئیسرائیل زیانی ماددی بە دانیشتووان و خەڵكی مەدەنی دەوروبەری ئیدلب و باشوری رۆژهەڵاتی حەلەب گەیاندووە.
تەقینەوەیەك لە وێستگەیەكی شەمەندەفەر لە پاكستان روویدا و بەهۆیەوە ٢٤ كەس كوژران و نزیكەی ١٥ كەسیش بریندار بوون.
محەمەد بەلوچ بەڕێوەبەری پۆلیسی خۆجێی بەلوچستان رایگەیاند، بەهۆی تەقینەوەیەك لە وێستگەیەكی شەمەندەفەر لە پارێزگای بەلوچستانی پاكستان، ٢٤ كەس كوژراون و لەوانەیە ئاماری كوژراوەكان بەرزتربێتەوە.
وتیشی، كاتێك شەمەندەنەفەرەكە هەوڵی داوە بە خێرایی بۆ شوێنی مەبەست بڕوات، تەقینەوە لە ناو وێستگەكەدا رووی داوە و تا ئێستا هیچ گروپێك لێپرسراوێتی هێرشەكەی لە ئەستۆ نەگرتووە.
١٠ خۆپیشاندەر لە شاری خەلفەتی سەر بە پارێزگای رحا لە باكوری كوردستان بڕیاری زیندانیكردنیان بۆ دەركرا.
بەپێی هەواڵی میدیاكانی باكوری كوردستان، لە خۆپیشاندانەكانی ناوچەی خەلفەتی كە دژی دانانی قەیوم لەشوێنی سەرۆكی شارەوانییەكان بەڕێوەچوو، لە رۆژانی ٥ و ٦ی تشرینی دووەم ١٦ كەس دەستگیركرابوون، كە یەكێكیان مێردمنداڵێكی تەمەن ١٧ ساڵ بوو، داواكاری گشتی بە تۆمەتی وەستانەوە لە دژی پۆلیس و هاوكاریكردنی رێكخستن دۆسیەكانیانی رەوانەی دادگا كردووە.
ئاماژە بەوەشكراوە، دادوەر فەرمان زیندانی كردنی بۆ ١٠ خۆپیشاندەر دەركردووە كە یەكێكیان مێرمنداڵێكی تەمەن ١٧ ساڵە، شەش كەسەكەی تریش بە مەرجی چاودێری دادوەری ئازادكراون.
سوپای توركیا و گروپەچەكدارەكانی سەر بەو وڵاتە گوندەكانی سەر بە كانتۆنی منبجی تۆپباران كرد و زیانی ماددی لێكەوتەوە.
ناوەندی راگەیاندنی ئەنجوومەنی سەربازیی منبج بڵاویكردەوە، شەوی رابردوو سوپای توركیا و گروپەچەكدارەكانی سەر بە توركیا، گوندی ئەل سافیەی لە باكوری رۆژهەڵاتی سەر بە كانتۆنی منبجیان تۆپباران كردوە، هەروەها خاڵێكی سەربازیی سەر بە سوریایان لە هەمان گوند تۆپباران كردووە.
راشیگەیاندووە، لە هەمانكاتدا سوپای توركیا گوندەكانی باكوری كانتۆنی مەنبەجیان تۆپباران كردووە، لە ئەنجامدا 45 تۆپ كەوتوەتە دەروازەی گوندی ئێون دادات و 5 گوللە تۆپیش كەوتوەتە گوندی دێرچ، بێجگە لە زیانی ماددی هیچ زیانێكی گیانی لێنەكەوتوەتەوە.