دوانیوەڕۆی ئەمڕۆ بەكاتی هەرێمی كوردستان هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا دەستپێدەكات و كێبڕكێی توند لەنێوان دۆناڵد ترەمپ كاندیدی كۆمارییەكان و كامالا هاریس كاندیدی دیموكراتەكان هەیە.

ئەوە ٦٠ەمین خولی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكایە و ٤٧ەمین سەرۆك هەڵدەبژێرێت بۆ چوار ساڵی داهاتوو، نزیكەی ٢٤٤ ملیۆن ئەمریكیش مافی دەنگدانیان هەیە، كە تائێستا ٤٠٪ی دەنگدەرانیش پێشوەختە لەڕێی ئۆنلاین یان پۆستەوە دەنگیانداوە.

بەپێی راپرسییەكان، ئاستی جەماوەری ترەمپ و هاریس لەیەكەوە نزیكە و جیاوازییەكی كەم لەنێوانیاندا هەیە، پێشبینیشدەكرێت ویلایەتە خۆڵەمێشییەكان كە حەوت ویلایەتن ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنە یەكلابكەنەوە، كە ویلایەتەكانی ئەریزۆنا و جۆرجیا و میشیگن و نیڤادا و نۆرس كارۆلینا و پەنسلڤانیا و ویسكونسنن.

رۆژی ٢٠ی كانونی دووەمی ساڵی داهاتووش، سەرۆكی نوێی ئەمریكا سوێندی یاسایی دەخوات و دەستبەكاردەبێت.

لە ماوەی ٢٤ سەعاتی رابردوودا، فڕۆكە جەنگییەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی هەشت جار كایەی ئاسمانی سوریایان بەزاندووە. 

ناوەندی روسی بۆ بەرژەوەندی لە سوریا كە سەر بە سوپای روسیایە بڵاویكردەوە، فڕۆكە جەنگییەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە ٢٤ سەعاتی رابردوودا هەشت جار كایەی ئاسمانی سوریایان پێشێلكردووە. فڕۆكەكانیش لە جۆری ئێف ١٥ و دوو فڕۆكەی جەنگی ئێف ئەی ١٨ و چەند جۆرێكی دیكە بوون. 

بەپێی ئەو ناوەندە روسییە، یەكە سەربازییەكان و هێزەكانی پۆلیسی روسیا گەڕان لە هەردوو پارێزگای رەققە و حەسەكە ئەنجامدەدەن. 
رەتیشیكردەوە هیچ بۆردومانێك بۆ سەر هێزەكانی سەر بە سوپای سوریا لەلایەن تیرۆریستانەوە لە پارێزگای ئیدلبی سوریا ئەنجامدرابێت.

سوپای ئیسرائیل بارەگایەكی هەواڵگری حزبوڵای لوبنانی لە دیمەشقی پایتەختی سوریا بۆردومانكرد و میدیاكانی سوریاش دەڵێن، بۆردومانەكە زیانی ماددی لێكەوتووەتەوە.

سوپای ئیسرائیل لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، لە ئۆپراسیۆنێكی ئاسمانیدا، بە فڕۆكەی جەنگی بارەگایەكی هەواڵگری حزبوڵایان لە دیمەشقی پایتەختی سوریا كردووەتە ئامانج.

هاوكات، میدیاكانی سوریا بڵاویانكردووەتەوە، فڕۆكە جەنگییەكانی ئیسرائیل چەند شوێنێكیان لە باشووری دیمەشق كردووەتە ئامانج. ئەوەشیان خستووەتەڕوو، بۆردومانەكە زیانی ماددی بە ناوچەكە گەیاندووە.

ئەوەش لەكاتێكدایە تائێستا حزبوڵای لوبنان بەرەسمی هیچ لێدوانێكی لەبارەی ئەو بۆردومانەی ئیسرائیل نەداوە.
 

دەزگای لوتكە رایگەیاند، لەمساڵدا زیاتر لە ٣٠ هەزار كۆچبەر بەرێگەی نایاسایی گەیشتوونەتە خاكی بەریتانیا و ئەو رێژەیەش بەراورد بە ساڵی رابردوو زیادیكردووە.

دەزگای لوتكە بۆ كاروباری كۆچبەران لە راگەیەندراوێكدا بڵاویكردەوە، تەنها لە سەرەتاكانی مانگی تشرینی یەكەم نزیكەی ٥٢٠٠ كۆچبەر بە سەركەوتووی كەناڵی ئینگلیزیان تێپەڕاندووە، ئەوەش ژمارەیەكی پێوانەیی گەیشتنی كۆچبەرانە لە مانگێكدا لە ساڵی ٢٠١٨ـەوە تائێستا.

وتیشی، لەمساڵدا زیاتر لە ٣٠ هەزار كۆچبەر بە رێگەی نایاسایی و بە بەلەمی لاستیكی گەیشتوونەتە خاكی بەریتانیا، كە لە فەڕەنساوە بەڕێكەوتوون و كەناڵی ئینگلیزیان تێپەڕاندووە و گەیشتوونەتە ئەو وڵاتە، ژمارەی كۆچبەرانی گەیشتووش بەو وڵاتە بەراورد بە ساڵی رابردوو زیادیكردووە، هەورەها لەمساڵدا ٦٠ حاڵەتی گیانلەدەستدان لە كەناڵی ئینگلیز تۆماركراوە.

ئۆپۆزسیۆنی ئیسرائیل لەسەر دزەكردنی زانیارییە نهێنییە ئەمنییەكان بە توندی رەخنە لە بنیامین ناتانیاهۆ دەگرێت.

یائیر لابید و بینی گانتس كە دوو سەركردەی باڵای ئۆپۆزسیۆنی ئیسرائیلن لە راگەیەندراوێكی هاوبەشدا ئاماژەیان بەوە كردووە، بڵاوبوونەوەی زانیارییە ئەمنییە نهێنییەكان كە لە نووسینگەكەی بنیامین ناتانیاهۆ سەرۆكی وەزیرانی ئیسرائیلیەوە دزەیان پێكراوە، پێشهاتێكی مەترسیدارە لەسەر كۆی ئاسایشی نەتەوەیی ئیسرائیل و پێویستە لێكۆڵینەوەی وردی لەسەر بكرێت و بزانرێت خودی ناتانیاهۆ ئاگاداری بڵاوبوونەوەی ئەو زانیارییانەیە یان نا.

راشیانگەیاندووە، بڵاوبوونەوەی ئەو جۆرە زانیارییە نهێنییە ئەمنییانە نیشانەی ئەوە ناتانیاهۆ بۆ بەڕێوەبردنی ئیسرائیل گونجاو نییە و ئەو زانیارییە نهێنییانەش بۆ بەرژوەندی سیاسی خۆی بەكاردەهێنێت.

گەورەترین كۆمپانیای فڕۆكەوانی ئەمریكا سەرجەم گەشتەكانی بۆ ئیسرائیل و بە پێچەوانەشەوە تا هاوینی 2025 راگرت.

رۆژنامەی "ئیسرائیل یەوم" بڵاویكردووەتەوە، كۆمپانیای ئەمریكان ئێرلاینس كە گەورەترین كۆمپانیای فڕۆكەوانی ئەمریكایە، بڕیاریداوە سەرجەم گەشتە ئاسمانییەكانی لە ئەمریكاوە بۆ ئیسرائیل و بە پێچەوانەشەوە تا هاوینی 2025 رابگرێت، هۆكارە سەرەكییەكەشی بۆ شەڕ و ئاڵۆزییەكانی نێوان ئیسرائیل و بزوتنەوەی حەماس لە كەرتی غەززە و چەكدارانی حزبوڵا لە ناوچەكانی باشووری لوبنان دەگەڕێتەوە.

ئاماژەی بەوەشكردووە، كۆمپانیای فڕۆكەوانی یونایتد ئێرلاینسی ئەمریكیش، سەرجەم گەشتەكانی بۆ ئیسرائیل و بە پێچەوانەشەوە تا مانگی سێی ساڵی داهاتوو و بەهەمان شێوە كۆمپانیای دەلتا ئێرلاینس سەرجەم گەشتەكانی بۆ ئیسرائیل و بە پێچەوانەشەوە تا كاتێكی نادیار دواخستووە، كە دوو هەردووكیان كۆمپانیای فڕكەوانی نیشتیمانی ئەمریكان.

ڕۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵی ئەمریکی، لە زاری بەرپرسانی ئێرانی و چەند وڵاتێکی عەرەبییەوە ئاشکرای کردووە، تاران هۆشداریداوە لەوەی هێرشێکی چڕ و ئاڵۆز بکاتە سەر تەلئەبیب و بۆ ئەو مەبەستەش بەنیازە خاکی عیراق بەکاربهێنێت.

بەپێی راپۆرتی رۆژنامە ئەمریکییەکە، وەڵامی ئەمجارەی ئێران بۆ سەر ئیسرائیل بە چەکی بەهێزتر دەبێت و رەنگە دامەزراوە سەربازییەکان توندتر لە جاری پێشوو بکاتە ئامانج، هەروەها لەبارەی وادەی هێرشەکەوە، وۆڵ ستریت جۆرناڵ لە زاری بەرپرسێکی ئێرانییەوە بڵاوی کردووەتەوە، هێرشەکە دوای تەواوبوونی رۆژی دەنگدانی هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتیی ئەمەریکا دەبێت، بەڵام پێش دەستبەکاربوونی سەرۆکە نوێیەکە.

ئاماژە بەوەش کراوە؛ ئێران بە دیپلۆماتکاری چەند وڵاتێکی عەرەبی راگەیاندووە، کە سوپای ئێران بەشداری لە هێرشەکەدا دەکات، چونکە چوار سەرباز و کەسێکی مەدەنی لە هێرشە ئاسمانییەکانی ئیسرائیلدا گیانیان لەدەستداوە.

لەگەڵ ئەوەشدا، تێوەگلانی سوپای ئاسایی ئێران مانای بڵاوەپێکردنی هێزەکانی نییە لە ناو خاکی ئیسرائیلدا، بەڵام سوپای پاسداران کە هەمیشە چاودێریی کاروباری ئاسایشی ئیسرائیلدا دەکات، لە ئەگەری هێرشەکەدا بە تەنیا مامەڵە ناکات، کاربەدەستێکی میسری لەوبارەیەوە رایگەیاند، ئێران بە تایبەتی هۆشداریداوە لە وەڵامدانەوەیەکی "بەهێز و ئاڵۆزی ئیسرائیل".

کاربەدەستێکی ئێرانی بە وۆڵ ستریت جۆرناڵی راگەیاند،"سوپاکەمان ئەندامی لەدەستداوە، بۆیە پێویستە وەڵام بدەینەوە"، وتیشی، ئێران دەتوانێت خاکی عیراق بۆ بەشێک لە ئۆپەراسیۆنەکە بەکار بهێنێت و ئەگەری هەیە دامەزراوە سەربازییەکانی ئیسرائیل بکاتە ئامانج، بەڵام توندتر لە جاری پێشوو.

رۆژی هەینی یەکێک لە جەنەڕاڵە باڵاکانی ئێران هەڕەشەی "وەڵامێکی بەهێز و تووند"ی کرد، لە کاتێکدا عەلی خامنەیی ڕێبەری باڵای کۆماری ئیسلامیی ئێران، ڕۆژی شەممە هۆشداریدا لە وەڵامێکی"ددان شکێن"، هاوکات "مەسعود پزیشکیان" سەرۆکی ئێران وتی، وڵاتەکەی بۆ هێرشی ئیسرائیل بێ وەڵام نابێت.

پزیشکیان، وتیشی ئێران هێشتا گفتوگۆ لەسەر چۆنیەتی وەڵامدانەوە دەکات، بەجۆرێک ئەگەر هێرشی سەرغەززە و لوبنان رابگیرێت لەوانەیە جۆر و چڕی هێرشەکەمان بگۆڕێت.

رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان دەڵێت، هێرش و بۆردومانەكانی ئیسرائیل بۆسەر لوبنان شوێنە مێژووییەكان و گۆڕستانەكانیشی گرتووەتەوە.

عومران ریزە رێكخەری نەتەوەیەكگرتووەكان بۆ كاروباری لوبنان رایگەیاند، سوپا و هێزی ئاسمانی ئیسرائیل لە هێرش و بۆردومانەكانیاندا بۆسەر ناوچەكانی باشووری لوبنان دەستیان لە هیچ ناوچە و شوێنێك نەپاراستووە،ا لە چوارچێوەی سەردان و بەدواداچوونەكانیشیان بۆیان دەركەوتووە هەموو ئەو ناوچانەی بۆردومانكراون بە تەواوی وێران بوون و ئەگەر كۆتایی بە شەڕیش بهێنرێت ئەو ناوچانە بە كەڵكی ژیان نەماون.

وتیشی، جگە لە وێرانبوونی باڵەخانە و خانووی هاووڵاتیان و هەموو شوێنێكی ئەو ناوچانەی شەڕیان تێدایە، هێرش و بۆردومانەكانی ئیسرائیل بۆسەر لوبنان بەشێكی زۆری شوێنە مێژووییەكان و گۆڕستانەكانیشی گرتووەتەوە.

رۆژێك بەر لە بەرێوەچونی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا ، كامالا هاریس كاندیدی دیموكراتەكان و دۆناڵد ترەمی كاندیدی كۆمارییەكان، بەردەوامیی بە بانگەشەیەكی بەهێز دەدەن بۆ بەدەستهێنانی دەنگی ئەمریكییەكان .

ترەمپ لە یەكەمین كۆبونەوەی هەڵبژاردن لەگەڵ لایەنگرانی لە ویلایەتی پێنسیلڤانیا رایگەیاند، "چارەنووسی میللەتەكەمان لە دەستی ئێوەدایە، دەبێت ڕۆژی سێشەممە دەنگ بدەن" .

لایخۆیەوە هاریس لە ویلایەتی میشیگان هەڵمەتی هەڵبژاردنەكەی چڕ كردووەتەوە چونكە لەو ویلایەتە مەترسی لەدەستدانی پشتیووانی دانیشتووانی بەڕەچەڵەك عەرەبی هەیە، كە نوێنەرایەتی نزیكەی 200 هەزار كەس دەكەن، ئەوەش بەهۆی پشتیوانی واشنتۆن بۆ ئیسرائیل لە جەنگی غەززەدا .

ئیسرائیل ئامادەكاری دەكات بۆئەوەی لە ماوەی دوو هەفتەی داهاتوودا هێرش و بۆردوومانەكانی بۆسەر لوبنان كۆتایی پێبهێنێت.

كەناڵی 12ی ئیسرائیلی لە زاری سەرچاوەیەكی باڵای سەربازیی وڵاتەكەیەوە بڵاویكردووەتەوە، دوای زیاتر لە مانگێك لە دەستپێكردنی هێرش و بۆردومانەكانی وڵاتەكەی بۆ سەر هەموو ئەو ناوچانەی باشووری لوبنان كە بارەگا و حەشارگەكانی حزبوڵایان لێبووە، لەئێستادا زۆربەی ئەو ناوچانەی لە چەكدارانی حزبوڵا پاككراونەتەوە و سوپای ئیسرائیل توانیوویەتی مەترسییەكان لە سنوورەكانی وڵاتەكەی نەهێڵێت.

ئاماژەی بەوەشكردووە، بەوپێیەی رەوشی ئێستا بەرەو ئەوە دەچێت سوپای ئیسرائیل سەرجەم ئەو ئامانجانە بەدیبهێنێت كە بۆی دیاریكرابوو لە پێناو پاراستنی ئاسایشی سنوورەكان، بۆیە ئامادەكاری كراوە بۆئەوەی لە ماوەی 10 بۆ 14 رۆژی داهاتوودا كۆتایی بە هێرش و بۆردومانەكان و شەڕ لە لوبنان بهێنرێت.

سەرۆك كۆماری ئێران دەڵێت ئەگەری راگرتنی شەڕی نێوان ئیسرائیل و هاوپەیمانەكانی وڵاتەكەی كاریگەری گەورەی لەسەر وەڵامدانەوەی هێرشەكانی ئەو وڵاتە دەبێت.

ئاژانسی ئیرنا لە زاری مەسعود پزیشكیان سەرۆك كۆماری ئێرانەوە بڵاویكردووەتەوە، ئەگەر دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل بە سیاسەت و هەڵسوكەوتیاندا بچنەوە و شەڕ و هێرشەكان رابگرن و دەستهەڵبگرن لە سیاسەتی ستەمكردن و كوشتنی خەڵكی بێتاوان، كاریگەری گەورەی دەبێت لەسەر شێواز و چۆنێتی وەڵامدانەوەی ئێران لە بەرامبەر هێرش و بۆردومانەكانی ئیسرائیل.

وتیشی، ئێران وڵاتێكی خاوەن سەروەری و تایبەتمەندی خۆیەتی و لە هیچ دوژمنێكی قبوڵ ناكات ئەو سەروەری و تایبەتمەندییە پێشیڵ بكات و هیچ هێرش و پەماردانێكی ئێرانیش بەبێ‌ وەڵامدانەوە تێناپەڕێت.


 

ئەمریكا چەك و كەرەستەی سەربازی زیاتری رەوانەی سەربازگەكانی كرد لە رۆژئاوای كوردستان، بە تایبەتی ئەو سەربازگانەی لە چەند هەفتەی رابردوودا، لەلایەن گروپە چەكدارەكانی بەرەی مقاوەمە كراونەتە ئامانج.

روانگەی سوری بۆ مافی مرۆڤ بڵاویكردەوە، لە درێژەی پەرەسەندنی گرژییەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئەمریكا بە رێگەی ئاسمانی و زەمینی چەك و كەرستەی سەربازی زیاتری رەوانەی سەربازگەكانی كردووە، لە رۆژئاوای كوردستان، بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەر هێرشێكی گروپە چەكدارەكان.

ئەوەشی خستووەتەڕوو، بە رێگەی ئاسمانی زۆرینەی چەك و كەرستە سەربازییەكان بۆ بنكە سەربازییەكەی ئەمریكا لە پارێزگای حەسەكەی رۆژئاوای كوردستان گواستراوەتەوە، هاوكات بە رێگەی زەمینی زیاتر لە ٣٠ بارهەڵگر چەك و كەرستەی سەربازی گەیەندراوەتە سەربازگەكانی كێڵگەی نەوتی عومەر و كێڵگەی غازی كۆنیكۆ.  
روانگەی سوری ئاماژەی بەوەشداوە، بەشێكی زۆر لە هاوكارییە سەربازییەكانی ئەمریكا، ئەو سەربازگانەی گرتووەتەوە لە ماوەی چەند هەفتەی رابردوودا، لەلایەن گروپە چەكدارەكانی بەرەی مقاومە كراونەتە ئامانج. 
 

ئێران رەتیدەكاتەوە وەك ئامادەكارییەك بۆ هێرشكردنە سەر ئیسرائیل، بڕیاری راگرتنی گەشتە ئاسمانییەكان و داخستنی ئاسمانی وڵاتەكەی رەوانەی فڕۆكەخانەكان كردبێت.

جەعفەر یازرلو وتەبێژی رێكخراوی فڕۆكەوانی مەدەنی ئێران رایگەیاند، ژمارەیەك لە میدیا عەرەبی و جیهانییەكان هەواڵێكیان بڵاوكردووەتەوە كە لە رۆژی یەك شەممەوە تا رۆژی سێ شەممە سەرجەم گەشتە ئاسمانیانی ئێران رادەگیرێن و ئاسمانی ئێرانیش بە رووی هەموو كۆمپانیا فڕۆكەوانییە نێودەوڵەتییەكان دادەخرێت وەك ئامادەكارییەكی ئێران بە مەبەستی هێرشكردنەسەر ئیسرائیل، بەڵام سەرجەمی ئەو زانیارییانە دوورسن لە راستییەوە و تائێستا هیچ بڕیارێكی لەو جۆرەیان بەدەست نەگەیشتووە.

وتیشی، بە مەبەستی دڵنیابوونەوە و بەدواداچوونی زیاتر، پەیوەندییان بە لایەنە پەیوەندیدارە سەربازییەكان و سەرۆكایەتی ئەركانی گشتی هێزە چەكدارەكانی ئێرانەوە كردووە و پێیان وتراوە كە ئەو زانیارییە دوورە لە راستییەوە و هیچ بڕیارێكی لەو جۆرە بوونی نییە.

نرخی دەرمان لە توركیا بەرز دەبێتەوە و پزیشكێكی دەرمانسازیش ئاشكرای دەكات توركیا ٩٠٪ی دەرمانی پێویست لە دەرەوە هاوردە دەكات.

ئاژانسی مێزۆپۆتامیا لە راپۆرتێكدا بڵاویكردەوە، نرخی دەرمان بە پێی بڕیارێكی حكومەتی توركیا نزیكەی ٢٤٪ بەرزبوەتەوە و زۆربەی پێداویستیە پزیشكییەكانیش لە دەرەوە هاوردەی ئەو وڵاتە دەكرێن

دەشڵێت، حكومەتی توركیا لە ٢٤ مانگی رابردوەوە نرخی دەرمانی بەرز كردوەتەوە لە كاتێكدا بەهای لیرەی توركی لە ساڵێكدا ٤٥٪ دابەزیوە، ئەوەش ناڕەزایەتیی هاوڵاتییان و تەنانەت دەرمانخانەكانی لێكەوتوەتەوە قەیرانی نەبونی دەرمانیش لە باكوری كوردستان و توركیا سەری هەڵداوە.
 

كامالا هاریس كاندیدی دیموكراتەكان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا بەڵێنیدا لە كاتی بردنەوەیداو بوونی بە سەرۆكی ئەمریكا ئەوا كار بكات بۆ راگرتنی جەنگ لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.

كامالا هاریس كاندیدی دیموكراتەكان بۆ هەڵبژاردنی ئەمریكا لە بانگەشەی هەڵبژاردنیدا لە ویلایەتی كارۆلینا رایگەیاند، لە كاتی بوون بە سەرۆكی ئەمریكا هەموو هەوڵێك دەدات بۆ راگرتنی جەنگ لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و بارمتە ئیسرائیلیەكانیش بگەڕێنێتەوە و دەبێتە سەرۆكی هەموو ئەمریكیەكانیش. 

وتیشی، لەگەڵ سەركەوتنیدا لەگەڵ حزبی كۆمارییەكانی ركابەری كار دەكات بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئەمریكا.

راوێژكاری پێشووتری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا رایگەیاند، ئەگەر دۆناڵد ترەمپ بدۆڕێت ئەنجامی هەڵبژاردنەكان قبوڵ ناكات. 

جۆن بۆڵتن راوێژكاری پێشووتری ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، لەو باوەڕادەیە ئەگەر دۆناڵد ترەمپ بدۆڕێت ئەنجامی هەڵبژاردنەكان قبوڵ ناكات، داواشیكرد ئامادەكاری بۆ ئەو بابەتە بكرێت ئەگەر كامالا هاریس كاندیدی دیموكراتەكان سەركەوتن بەدەستبهێنێت.

بۆڵتن هۆشداری دەدات لەوەی ترەمپ زووتر سەركەوتنی لە هەڵبژاردنەكان رابگەیەنێت و دەشڵێت، ئەگەر ترەمپ نەیبردەوە پۆستی سەرۆكایەتی ئەمریكا بە دزراو دەزانێت و كارەكە قورس دەكات.

ئەوەش لەكاتێكدایە، ترەمپ لە كاتی بانگەشەی هەڵبژاردندا لە دەنگدانی پێشوەخستە لە ویلایەتە سەرەكییەكانی میشیگان و ویسكۆنسێن و پێنسیلڤانیا بانگەشەی ئەوەی كرد سەركەوتنی بەدەستهێناوە.