جیهان
پیت هێگسەس، وەزیری بەرگری ئەمریکا بەهۆی تاتۆ نوێیەکەیەوە جارێکیتر بوەتەوە جێگەی سەرنجی میدیاکان و لە پلاتفۆڕمە جیاوازەکاندا لەبارەیەوە دەنووسرێت.
پیت هێگسەس لە وێنەیەکیدا تاتۆیەک دەردەکەوێت کە بەزمانی عەرەبی لەسەر قۆڵی نوسیوێتی ("کافیر" – بە واتای بێباوەڕ یان کافر)دێت.
میدیاکان ئاماژە بەوە دەکەن کە ئەو تاتۆکەی دوای بوون بە وەزیری بەرگری دروستکردووەو پێشتر نەبینراوە.
لە چەند رۆژی پێشوشدا هێگسەس بە ئادکردنی رۆژنامەنووسێک بۆ گروپ چاتی سیگنالی بەرپرسانی ئەمریکا پێش ئەنجامدانی هێرشەکەیان بۆ سەر حوسییەکان بووە جێگەی سەرنجی میدیاکان جارێکیتر.
لە ناحیەی مەنسێهرا لە پارێزگای خەیبەرپختونخوا لە پاکستان گوندێک هەیە کە پەیوەندی پتەوی نێوان شوێنکەوتووانی مەزهەبی سونە و شیعە لەخۆدەگرێت.
ئەم راپۆرتە لە بی بی سی وەرگیراوە
ئەم مزگەوتە کۆکەرەوەی دوو مەزهەبی دژبەیەکی ئیسلامە کە 'سونە' و 'شیعە'ـن، لەبەرئەوەی هەردوو مەزهەبەکە ئەو مزگەوتە بۆ پەرستش بەکاردەهێنن.
پەرستشەکان بەجۆرێکە، گروپێک پەرستش ئەنجام دەدات و گروپی دوای 15 خولەک دێن پەرستشی خۆیان ئەنجام دەدەن؛ لە بنەڕەتدا مزگەوتەکە تایبەتە بە شیعەکان، بەڵام پارەی کارەبا و پێداویستییەکانی دیکە پێکەوەدەدەن.
بانگ لە مزگەوتەکەدا بەپێی نوێژەکان دابەشکراوە، شیعەکان بۆ نوێژی بەیانی و نیوەڕۆ و عەسر بانگ دەدەن، سونەکانیش بۆ نوێژی ئێوارە و خەوتنان بانگ دەدەن.
لە مانگی رەمەزاندا سونەکان چەند خولەکێک پێش شیعەکان بەرنابگ دەکەنەوە، لە گوندی 'پیرا' مزگەوتی دیکە هەیە، بەڵام مزگەوتی ناوەندی گەورەترینە.
گوندەکە پێنج هەزار کەسی تێدایە، مەزهەبیان جیاوازە و پێکەوە بە ئاشتی دەژین، لە شادی و ناخۆشی یەکدیدا پێکەوەن، گۆڕستانەکەیان هاوبەشە و هاوسەرگیریش لەنێوان پەیڕەوانی دوو مەزهەبەکەدا ئەنجام دەدرێت.
محەمەد سدیق خۆی سونەیە و هاوسەرەکەی شیعەیە، دەڵێت، "بەویستی خۆم لەگەڵ کچێکی شیعەدا هاوسەرگیریم کرد، بەڵام بۆ رازیکردنیان زۆر هەوڵمدا، هەوڵدانەکەشم بەهۆی جیاوازی مەزهەبییەوە نەبوو، بەڵکو رازیکردنی بنەماڵەکان بۆ هاوسەرگیرییەکی عاشقانە کارێکی ئاسان نییە".
ئاماژەی بەوەشداوە، "18 ساڵ بەسەر هاوسەرگیریەکەماندا تێدەپەڕێت، بەڵام لەگەڵ هاوسەرەکەمدا بە جیا پەرستشی خۆمان ئەنجام دەدەین".
ئەمجەد حسێن شاهـ دانیشتویەکی دیکەی گوندەکەیە، دەڵێت، "هەدنێک دایک و باوک هەن لە گوندەکەدا کە پەیڕەوی مەزهەبێکن بەڵام منداڵەکانیان پەیڕەوی مەزهەبێکی دیکەن، چونکە خەڵکی ئێرە دەزانن بابەتی مەزهەب شتێکە پەیوەندی بە تاکەکانەوە هەیە".
سەید مەزهەر عەلی پەیرەوی مەزهەبی شیعەیە دەڵێت، "خێزانی زۆر هەیە لە گوندەکەدا کە ژنەکە سونەیە و پیاوەکە شیعەیە، هەندێک خێزانی دیکە هەن بە پێچەوانەوە، هەروەها هەندێک خێزان هەن کوڕێکیان سونەیە و براکەی شیعەیە، لە هەندێک خێزانی دیکەدا باوک سونەیە و کوڕەکانی شیعەن".
لە جەژنی قورباندا بنەماڵە شیعە و سونەکان پێکەوە ئاژەڵەکان دەکڕن و قوربانی دەکەن، سەید سەجاد حسێن کازمی، بانگخوازی سوننەیە و دەڵێت: کاتێک یادی لەدایک بوونی محەمەد پێغەمبەری ئیسلام (د.خ) دەکەن، شوێنکەوتوانی شیعەش بەشداری دەکەن، هەروەها لە مانگی موحەڕەمدا سونەکان بەشداری لە مەراسیمی ماتەمینی شیعەکان دەکەن.
نزیکەی 100 ساڵ پێش ئێستا، زۆرینەی دانیشتوانی گوندی پیرە سونە بون و حەزێکی بەهێزیان بۆ سۆفیگەری هەبوو، هەموویان نەوەی دامەزرێنەری گوندەکە بوون کە ناوی 'سەید شا محەمەد' بوون، بەڵام نەوەکانی دواتری سەید محەمەد شا، بوونە شیعە و لەئێستادا بنەماڵەکە هەموویان شیعەن.
ناوەندی ئەمریکیی بۆ توێژینەوە لە تەندروستیی گشتی رایگەیاندووە، توێژینەوەکان ئەوەیان دەرخستووە، دوای دوو ساڵ لە جەنگی سودان کە بەهۆیەوە نزیکەی 150 هەزار کەس مردوون، زۆرینەیان بەهۆی توشبوون بە نەخۆشییە دەروونییەکانەوە گیانیان لەدەستداوە، لەناویشیاندا شۆک بوون یان توشبوون بە دڵەڕاوکێی توند و بێئومێدی.
ناوەندی ئەمریکیی بۆ توێژینەوە لە تەندروستیی گشتی توێژینەوەیەکی لەبارەی دۆخی ئەو کەسانە ئەنجام داوە کە لە سودان بەرکەوتەی جەنگن و ئاماژەی بەوە کردووە، رێژەی 62٪ی ئەو کەسانەی کە ماوەی زیاتر لە 30 رۆژ لەو ناوچانەی سوداندا ماونەتەوە کە جەنگی تێدایە، رووبەڕووی گرفت و نەخۆشی دەروونی بوونەتەوە، کە هەریەکێکیان جۆری گرفت یان نەخۆشییەکەی و رێژەکەی جیاوازە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، زۆرینەیان توشی خەمۆکی، دڵەڕاوکێ، ترس، کەمخەوی و ئالودەبوون بوون.
توێژینەوەکە دەشڵێت، لەماوەی دوو ساڵی جەنگی سوداندا نزیکەی 150 هەزار کەس گیانیان لەدەستداوە، کە رێژەی زۆرینەی گیانلەدەستدانەکان پەیوەست بوون بە نەخۆشییە دەروونییەکانەوە، لەناویشیاندا دڵەڕاوکێی توند و وەسوەسە و نائومێدی. ئەوە جگە لەو هستریا گشتییەی لە وڵاتەکەدا هەیە.
توێژینەوەکە باس لەوەش دەکات، جگە لەوەی خەڵکێکی زۆر بەدەست نەخۆشییە دەروونییەکانەوە دەناڵێنن، توانای بەرگەگرتنی کەسەکانیش بۆ ئەو نەخۆشییانە جیاوازە، بە جۆرێک نەخۆشەکان بەرێژەیەکی زیاتر ژن و منداڵ و خوێندکارانی زانکۆن.
میدیاکانی میسڕ بڵاویان کردەوە، بەهۆی تێکشکانی ژێردەریاییەکی گەشتیارییەوە لە دەریای سور، شەش کەس گیانیان لەدەستدا و 29 کەسیش رزگار کراون.
میدیاکانی میسڕ بڵاویانکردەوە، پێشنیوەڕۆی ئەمڕۆ ژێردەریاییەکی گەشتیاری لە شاری غوردقەی میسڕ کە پێدەچێت 45 کەسی هەڵگرتبێت، لە دەریای سوردا تێکشکا و بەهۆیەوە تاوەکو ئێستا شەش کەس گیانیان لەدەستداوە و نۆ کەسیش بریندار بوون، هەروەها 29 کەس رزگار کراون.
ئەوەش هاتووە، ژێردەریاییەکەی بە "سینباد" ناسراوە و لە ئێستادا بریندارەکان گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشخانە و چارەسەری پێویستیان بۆ دەکرێت، گەڕان بەدوای سەرجەم گەشتیارەکانی دیکەشدا بەردەوامە.
ئاماژەیان بەوەشکردووە، لە ئێستادا ژوورێکی ئۆپەراسیۆنی خێرا بۆ لێکۆڵینەوە لە رووداوەکە و ئاشکرا کردنی ناسنامەی گەشتیارەکەن پێکهێنراوە.
دوای سێ مانگ لە كۆتاییهێنان بە دەسەڵاتی بەشار ئەسەد ، بڕیارە رۆژی شەممە حكومەتی نوێی سوریا رابگەیەنرێت.
میدیا عەرەبییەكان لە زاری چەند سەرچاوەیەكی ئاگادارەوە بڵاویانكردەوە، رۆژی شەممەی داهاتوو حكومەتی نوێی سوریا رادەگەیەندرێت و رۆژی هەینیش ئەنجومەنی فەتوا و موفتی نوێی سوریا دیاریدەكرێن .
ئەوە لەكاتێكدایە ، لە دوای روخانی رژێمی ئەسەد لە هەشتی كانونی یەكەمی رابردوو، دەسەڵاتی نوێی سوریا حكومەتێكی كاتیی بۆ ماوەی سێ مانگ پێكهێنا بۆ راپەراندنی كاروبارەكانی وڵات تا ئەو كاتەی رەوشەكە ئاسایی دەبێتەوە و حكومەتی نوێ پێكدەهێنرێت .
شەش رۆژە ئاگرێكی فراوان لە دارستانەكانی كۆریای باشور كەوتووەتەوە و بەهۆیەوە تا ئێستا 24 كەس گیانیان لەدەستداوە و ئاگرەكەش كۆنترۆڵ نەكراوە.
هان دوك سو، سەرۆكی كاتی كۆریای باشور رایگەیاند، لە رۆژی هەینی رابردووە ئاگر لە دارستان و ناوچەكانی باشوری كەوتووەتەوە و زیاتر لە 16 هەزار دۆنم زەوی سوتاون.
لێپرسراوانی كۆریای باشور رایانگەیاند، لە رۆژی سێشەممەی رابردوەوە ئاگرەكەی بەشی باشوری دارستانەكان كە 180 كیلۆمەتر لە سیۆلی پایتەختی وڵات دوورە، بەهۆی رەشەبا و گەرما تەشەنەكی كردووە.
بەرگری شارستانی كۆریای باشور بڵاوی كردوەتەوە، تا ئێستا 24 كەس بەهۆی ئاگرەكە گیانیانلەدەستداوە، زیاتر لە 27 هەزار كەسیش ناچاربون ماڵ و حاڵی خۆیان جێبهێڵن.
سه‌رۆكی ئه‌مریكا دۆناڵد ترەمپ سه‌رله‌نوێ داوای لكاندنی دوورگه‌ی گرینلاندی بۆ وڵاته‌كه‌ی هێنایه‌وه بەر باس و رایگەیاند، هەموو رێگەیەک بەکار دەهێنم بۆ بەدەست هێنانی گرینلاند.
ترەمپ رایگەیاند كه ئه‌مه‌ریكا بۆ ده‌سته‌به‌ریی ئاسایش و ئاشتیی نێوده‌وڵه‌تیی پێویستی به دوورگه‌كه هه‌یه.
له كۆنگرەیه‌كی رۆژنامه‌وانیدا جه‌ختیشی كرده‌وه كه ئاماده‌یه به‌كارهێنانی هه‌موو رێگایه‌ك بۆ به‌ده‌سته‌هێنانی گرینلاند بگرێتەبەر.
گرینلاند كه 57 هه‌زار دانیشتووانی هه‌یه، به‌شێكه له دانیمارك، به‌ڵام خاوه‌نی ئۆتۆنۆمیی خۆبه‌ڕێوه‌به‌رییه.
دوورگه‌كه له ڕووی سامانی سروشتی وه‌ك كانزا، نه‌وت و گازه‌وه‌ده‌وڵه‌مه‌نده.
ئه‌ندامێکی ئه‌نجوومه‌نی پیرانی ئوسترالیا لە کۆبونەوەیەکی فەرمیدا ماسیەکی مردو دەردەهێنێت و دەڵێت: حکومەتی ئێمە ویژدانێکی مردوی هەیە و بەزەیی بە ماسی و ژینگەکەماندا نایەتەوە.
ساره هانسۆن، ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی پیرانی ئوسترالیا، له كۆبوونه‌وه‌یه‌كی فه‌رمیدا به توندی ره‌خنه‌ی له پرۆژه‌یاسایه‌كی حكوومه‌ت گرت، ئه‌ویش له پێوه‌ندی به پاراستنی ژینگه‌ی ئاویی دوورگه‌ی تاسمانیا.
هانسۆن رایگه‌یاند كه حكوومه‌ت پێوه‌ره ژینگه‌ییه‌كان بۆ روبه‌روبوونه‌وه‌ی پیسبوونی ئاو جێبه‌جێ ناكات، كه ئه‌مه‌ش كاریگه‌ری ڕاسته‌وخۆی ده‌بێت له سه‌ر به‌خێوكردن و په‌روه‌رده‌كردنی ماسی وه‌كوو سامانێكی نیشتمانی.
له درێژەی ناڕه‌زایه‌تیەکەیدا، هانسۆن ماسییه‌كی مرداره‌وه‌بووی له كۆبوونه‌وه‌كه‌دا به‌رز كرده‌وه و به توڕەییەوە وتی: "ئایا ئێوه ویژدان و باوه‌ڕی پاراستنی ژینگه‌تان به‌رانبه‌ر به ماسییه‌كی مرداروەبوو فرۆشتووه؟!"
چاوه‌ڕوان ده‌كرێت ئه‌نجوومه‌نی پیرانی ئوسترالیا له چه‌ند ڕۆژی داهاتوودا پرۆژه‌یاساكه‌ی پەسند بكات، پێش ئه‌وه‌ی له هه‌ڵبژاردنه گشتییه‌كانی مانگی ئایاردا جێبه‌جێ بكرێت.
ئاگرێكی بەرفراوان دارستانەكانی كۆریای باشوری گرتەوە و بەهۆیەوە تا ئێستا 18 كەس گیانیان لەدەستداوە.
هان دوك سو، سەرۆكی كاتی كۆریای باشور رایگەیاند، لە رۆژی هەینی رابردووە ئاگر لە دارستان و ناوچەكانی باشوری كەوتووەتەوە و زیاتر لە 16 هەزار دۆنم زەوی سوتاون.
لێپرسراوانی كۆریای باشور رایانگەیاند، لە رۆژی سێشەممەی رابردوەوە ئاگرەكەی بەشی باشوری دارستانەكان كە 180 كیلۆمەتر لە سیۆلی پایتەختی وڵات دوورە، بەهۆی رەشەبا و گەرما تەشەنەكی كردووە.
بەرگری شارستانی كۆریای باشور بڵاوی كردوەتەوە، تا ئێستا 18 كەس بەهۆی ئاگرەكە گیانیانلەدەستداوە، زیاتر لە 27 هەزار كەسیش ناچاربون ماڵ و حاڵی خۆیان جێبهێڵن.
دانوستانەكانی ئەمریكا لەگەڵ روسیا و ئۆكراین لە سعودیە بەبێ ئەنجام كۆتاییانهات.
وەفدی ئەمریكا دوێنێ لەگەڵ وەفدی روسیا و ئەمڕۆش لەگەڵ ئۆكراین كۆبووەوە، میدیاكانی روسیا بڵاویانكردەوە، بەهۆی مەرجەكانی ئۆكراینەوە، خولی یەكەمی دانوستانەكان لە ریاز بەبێ ئەنجام كۆتاییهاتووەو وەفدەكەی روسیا گەڕاونەتەوە مۆسكۆ.
هاوكات سەرچاوەیەكی باڵای ئۆكراین رایگەیاندوە، داوایان لە وەفدی ئەمریكا كردووە، گفتوگۆكان فراوانتر بكرێن و نەتەوە یەكگرتووەكان و وڵاتانی دیكەش بەشدارییان پێ بكرێت.
سێرگی لاڤرۆف وەزیری دەرەوەی روسیا رایگەیاندووە، مۆسكۆ داوای زیندوكردنەوەی رێككەوتننامەی دەریای رەش و هەڵگرتنی مەرجەكان بۆ هەناردەكردنی كشتوكاڵی كردووەتەوە.
هەفتەی رابردوو روسیا پێشنیاری ترەمپی بۆ راگرتنی ئاگربەست بۆ ماوەی 30 رۆژ رەتكردەوە، بەڵام بەشێوەیەكی كاتی رازی بوو لەسەر وەستاندنی هێرشەكان بۆ سەر ژێرخانی وزەی ئۆكراین، جگە لەوەی تائێستا هیچ بەرەوپێشچوونێكی تر لە گفتوگۆكانی ریازدا بەدینەهاتووە.
وتەبێژی دەم پارتی دەڵێت، پێدەچێت دوای جەژن وەفدی ئیمراڵی دیدار لەگەڵ ئۆجەلان ئەنجام بدات.
ئایشەگوڵ دۆغان وتەبێژی پارتی یەكسانی و دیموكراسیی گەلان"دەم پارتی"رایگەیاند، پێویستە مەرجەكان مسۆگەر بكرێن بۆ ئەوەی دەنگی ئۆجەلان ببیسترێت و بتوانێت بەدواداچوون بۆ پێشهاتەكان بكات و بۆچوونەكانی خۆی دەرببڕێت و بتوانرێت پەیوەندی لەگەڵیدا دابنرێت.
هاوكات داوای لە دەسەڵاتدارانی توركیا كرد، رێگەی ئیمراڵی بكەنەوە و گۆشەگیری هەڵبگرن، بۆ ئەوەی رۆژنامەنووس و لایەنی سیاسی و رێكخراوی دیموكراتی بتوانن دیدار لەگەڵ ئۆجەلان ئەنجام بدەن.
وتیشی، لە 1ی نیسانی داهاتوو ئەنجوومەنی گەنجانی دەم پارتی بە دروشمی (كۆمەڵگەی دیموكراتی بەرەو ئازادی) لە ئامەد رێپێوان دەكەن.
هاكان فیدان وەزیری دەرەوەی توركیا ئەمڕۆ سەردانی ئەمریكا دەكات و پرسی سوریا و پەیوەندییەكانیان لەگەڵ ئەمریكا لەگەڵ لێپرسراوانی ئەو وڵاتە تاوتوێ دەكات.
بەپێی سەرچاوە دیپلۆماسییەكان كە لە وەزارەتی دەرەوەی توركیا بڵاویانكردووەتەوە، فیدان لەگەڵ ماركۆ رۆبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمریكا و چەندین لێپرسراوی دیكە كۆدەبێتەوە، پەیوەندییە دوو قۆڵییەكان و هەنگاوە ستراتیژییەكان بۆ پتەوكردنی پەیوەندییەكان دەخرێنەڕوو.
چاوەڕوانیش دەكرێت هاكان فیدان باس لە بیروڕای توركیا بكات سەبارەت بە پرسە هەرێمییەكان و پشتیوانی ئەنقەرە بۆ یەكپارچەیی سوریا بكات.
هەروەها جەختدەكاتەوە لەسەر گرنگی لابردنی سزاكانی سەر سوریا و روبەڕوبوونەوەی تیرۆر و نۆژەنكردنەوەی ئەو وڵاتە.
هاوكات بڕیارە باس لە ئامادەكارییەكان بكرێت بۆ سەردانەكانی داهاتوو، لەسەر ئاستی سەرۆكانی هەردوو وڵات.
ماری كۆپه‌ر خانمێكی ئه‌مریكی ته‌مه‌ن 81 ساڵه، له‌كاتی ماڵ گواستنه‌وه‌دا، كۆمه‌ڵێك كارتۆن و سندوقی له ماڵه كۆنه‌كه‌یه‌وه، هێناوه بۆ ماڵه تازه‌كه‌ی. كارتۆن و سندوقه‌كان كه‌لوپه‌لی دایكه كۆچكردووه‌كه‌ی تێدا بووه.
ماری له ماڵه تازه‌كه‌یدا، دوای كردنه‌وه‌ی كارتۆن و سندوقه‌كان و جیاكردنه‌وه‌ی كه‌لوپه‌له‌كانی ناویان، له یه‌كێك له سندوقه‌كان، كتێبێك ده‌بینێت به‌شێوه‌ی خواستن له كتێبخانه‌یه‌كه‌وه وه‌رگیراوه و ده‌بوایه پێش 99 ساڵ له‌مه‌وبه‌ر، كتێبه‌كه بگه‌ڕێنرایه‌ته‌وه بۆ كتێبخانه‌كه.
ماری كۆپه‌ر له شارۆچكه‌ی بێركلی سه‌ر به ویلایه‌تی نیوجێرسی ئه‌مریكا ده‌ژی، به تۆڕی هه‌واڵی "سی ئێن ئین"ی راگه‌یاندووه: "من به‌ناو كتێبه‌كاندا ده‌گه‌ڕام و سه‌یری كتێبه‌كانم ده‌كرد و كتێبی (دروستكردنی یاری بۆ كوڕان و كچان) م به‌رچاوكه‌وت، بیرمكرده‌وه ئه‌مه كتێبێكی باشه، له‌وانه‌یه كوڕه‌كه‌م حه‌زی لێ بكات، چونكه كوڕه‌كه‌م حه‌زی له دروستكردنی كاری ده‌ستییه".
بەڵام سه‌روه‌ختێك ماری كۆپه‌ر كتێبه‌كه ده‌كاته‌وه، ده‌بینێت "نیلی هۆل" نووسه‌ری كتێبه‌كه‌یه و تێده‌گات ئه‌م كتێبه له مانگی ئاداری ساڵی 1926 له كتێبخانه‌ی هه‌رێمی ئۆشن له نیوجێرسی، به خواستن وه‌رگیراوه. وه‌لێ ساڵی دواتر، واته ساڵی 1927 باپیرهی، چارلز تیلیۆن كه كتێبه‌كه‌ی به خواستن وه‌رگرتووه، كۆچی دوایی ده‌كات، به‌م جۆره كه‌س ئاگاداری ئه‌وه نه‌بووه، ئه‌م كتێبه له كتێبخانه خواستراوه و پێویسته بگه‌ڕێنرێته‌وه.
كتێبه‌كه ساڵی 1911 بڵاوكراوه‌ته‌وه و بریتییه له كۆمه‌ڵێ رێنمایی وێنه‌دار، سه‌باره‌ت به چۆنیه‌تی دروستكردنی هه‌ندێك یاری ساده و كه‌لوپه‌لی ناوماڵ له ته‌خته و كانزاكان. له‌م باره‌یه‌وه ماری كۆپه‌ر ده‌ڵێت: "باپیرم كچێكی بچووكی هه‌بوو، وا مه‌زه‌نده ده‌كه‌م حه‌زی كردووه هه‌ندێك یاری بۆ دروست بكات".
ئه‌مه له كاتێكدایه ماری كۆپه‌ر، هیچ یارده‌وه‌رییه‌كی له‌گه‌ڵ باپیری نه‌بووه، چونكه كاتێك ئه‌م له‌دایك بووه، باپیری كۆچی دوایی كردووه و دایكی سه‌باره‌ت به باپیری، هه‌ندێك به‌سه‌رهات و چیرۆكی بۆ گێڕاوه‌ته‌وه. ماری كۆپه‌ر بیری ده‌كه‌وێته‌وه دایكی پێی وتووه باپیری له ته‌خته به‌له‌می چارۆكه‌داری بۆ دروستكردووه. ماری كۆپه‌ر دواتر له نیوجێرسی ئه‌و به‌له‌مه چارۆكه‌دارانه‌ی پێشكه‌ش به كۆمه‌ڵه‌یه‌كی مێژوویی كردووه.
سه‌روه‌ختێك ماری كۆپه‌ر كتێبه‌كه ده‌دۆزێته‌وه، بڕیارده‌دات بیگه‌ڕێنێته‌وه بۆ كتێبخانه‌كه. كاتێك ده‌ڕواته ناو كتێبخانه‌كه‌وه، پێشبینی ئه‌وه‌ی نه‌كردووه كه چی ڕووده‌دات. به‌ڵام هیواداربووه كتێبخانه‌كه به وه‌رگرتنه‌وه‌ی كتێبه‌كه ڕازیببێت. ئه‌مه جگه له‌وه‌ی ماری كۆپه‌ر نیگه‌رانی ئه‌وه بووه، له‌وانه‌یه كتێبخانه‌كه به‌هۆی دواخستنی گه‌ڕاندنه‌وه‌ی كتێبه‌كه، سزای دارایی بدات و بڕێك پاره‌ی لێ وه‌ربگرێت.
لێره‌وه كاتێك ماری كتێبه‌كه ده‌دات به فه‌رمانبه‌ری كتێبخانه‌كه، به شۆخییه‌وه پێی ده‌ڵێت ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كتێبه‌كه‌ت درنگ گه‌ڕانووه‌ته‌وه، سزای دارایت بده‌ین، ده‌بێت بڕی 18 هه‌زار دۆلارت لێ وه‌ربگرین. به‌ڵام فه‌رمانبه‌ره‌كه‌ی له‌بری ئه‌وه‌ی سزای بدات، كاتێك كتێبه‌كه‌ی لێ وه‌رگرتووه و چاوێكی به كتێبه‌كه‌دا خشاندووه، به ده‌نگی به‌رز هاواری كردووه: "ئای خوایه.. ئه‌م كتێبه ته‌مه‌نی نزیكه‌ی 100 ساڵه.. ڕاوه‌سته و نه‌ڕۆیت بۆ هیچ شوێنێك"، ئیدی لانی كه‌م ده كه‌س له‌و ناوه‌دا كۆبوونه‌ته‌وه و پێیانخۆش بووه كتێبه‌كه ببینن و ده‌ستی لێ بده‌ن. له ئێستادا كتێبه‌كه له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك یادگاری دیكه‌دا، له‌ناو سندوقێكی داخراو پارێزراوه و ئه‌وانه‌ی سه‌ردانی كتێبخانه‌كه ده‌كه‌ن، ده‌توانن بیبینن.
سووتانی دارستانەكانی رۆژئاوای ژاپۆن دوو رۆژە بەردەوامە و چەندین هاووڵاتی ناچاركردووە ماڵەكانیان چۆڵ بكەن، چونكە تاكو ئێستا نەتوانراوە ئاگرەكە كۆنتڕۆڵ بكرێت.
بەرگری شارستانی شاری ئۆكایاما رایگەیاند، تیمەكانیان بە هێلیكۆپتەری ئاگركوژێنەرەوە سەرقاڵی كۆنتڕۆڵكردنی ئەو ئاگرەن كە لە دارستانەكانی ناوچەكانی رۆژئاوای شارەكانی (ئۆكایاما و ئیماباری و ئاسۆ) كەوتوونەتەوە. بەو هۆیەوە زیاتر لە 370 هێكتار دارستان سووتاوە و زیانی زۆر بەر چەندین ماڵ و شوێنی نیشتەجێبوون كەتووە.
ئاماژەی بەوەش كرد، تاكو ئێستاش هۆكاری كەوتنەوەی ئاگرەكە نادیارە و بەرپرسانی شارە زیانبەركەوتووەكان لە هەوڵدان پیش بە ئاگرەكە بگرن و تەواوی ئەو شوێنانەی هاووڵاتییانی لێ نیشتەجێیە لەبەر سەلامەتی خۆیان چۆڵ بكرێن.
روداوەكە دوای چەند هەفتەیەكی كەم دێت لە ئاگركەوتنەوەیەكی تری بەرفراوان لە باكووری ژاپۆن كە بەهۆیەوە كەسێك گیانیلەدەستدا و زیاتر لە 200 خانوو و باڵەخانەی تر زیانیان پێگەیشت، زیاتریش لە 7 هەزار دۆنم دارستان سوتا كە دەكاتە یەك لەسەر دەی زەوی شارەكە.
ئیدارەی نوێی ئەمریکا دەیەوێت لەرێگەی گفتوگۆ و دیالۆگەوە لەگەڵ ئێران لەبارەی پرسی ئەتۆمییەوە بگاتە چارەسەر، سەرۆکی ئەمریکاش دەڵێت؛ یان رێککەوتن یاخود سەربازی.
ستیڤ ویتکۆف ، نێردەی تایبەتی سەرۆکی ئەمریکا بۆ رۆژهەڵاتی ناوڕاست رایدەگەیەنێت، نامەکەی دۆناڵد ترەمپ، بۆ عەلی خامنەیی، رێبەری باڵای ئێران سەبارەت بە ئەگەری ڕێککەوتنی نوێی ئەتۆمی، هەوڵێکە بۆ دوورکەوتنەوە لە کردەوەی سەربازی.
ستیڤ ویتکۆف لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ فۆکس نیوز رایگەیاندووە: ئەرکی ئێمە بۆ ئێران بانگهێشتکردنە بۆ ئەوەی پێکەوە کاربکەین و بزانین چیمان پێدەکرێت، لەرێگەی دیالۆگ و دیپلۆماسییەوە، بۆ ئەوەی بگەینە چارەسەری دروست.
دۆناڵد ترەمپ لە نامەیەکدا بۆ خامنەیی وتی: ئێمە ئامادەین بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئێران بەڵام دوو رێگا هەیە، لەرێگەی رێککەوتنەوە یان سەربازی
لە بەرانبەردا خامنەیی پێشنیاری ئەمەریکا بۆ دانوستان رەتکردەوە و بە "فێڵ" وەسفی کرد و رایگەیاند، دانوستان لەگەڵ ئیدارەی ترەمپ "دەبێتە هۆی توندکردنەوەی سزاکان و زیادبوونی فشارەکان بۆ سەر ئێران".
رۆژنامەی ئیڵ فۆڵیۆی ئیتاڵی چاپێکی رۆژنامەی خستە بازاڕەوە، کە بە تەواوی لەلایەن زیرەکی دەستکردەوە نووسراوە و هیچ کام لە بەشەکانی مرۆڤ نەینووسیوە.
رۆژنامەکە ئەوەی خستووەتە روو، ئێستا وەک قۆناغی تاقیکردنەوە بۆماوەی یەک مانگ رۆژانە رۆژنامەکە دەردەکەن، کە بێبەرانبەر بەسەر هاووڵاتیاندا دابەشی دەکەن.
ئەوەش هاتووە، رۆژنامەکە لە چوار لاپەڕە پێک دێت و بە خۆڕایی شانبەشانی رۆژنامە بنەڕەییەکە کە 10 لاپەڕەیە و نرخەکەی 1.8 یۆرۆیە، دەیدەنە هاووڵاتیان.
ئێل فۆڵیۆ راشیگەیاندووە، رۆژنامەکەیان بە ناوی 'ئێل فۆڵیۆ ئەی ئای'ـە و بە تەواوی زیرەکی دەستکرد دەینووسێت و دابەشکاری بۆ دەکات و هیچ دەستوەردانێکی مرۆڤی تێدا نییە.
تیمی رۆژنامەکە باس لەوەدەکەن، رۆژنامەنووسان تەنها پرسیار لە زیرەکی دەستکرد دەکەن و دواتر وەڵامەکان دەخوێننەوە و سودی لێدەبینن، بەڵام ئەوان لە بڵاوکردنەوەی ئەو رۆژنامەیەدا ئامانجیان ئەوەیە ئەو رۆڵەی بەکارهێنانی زیرەکی دەستکرد بگۆڕن و بەشێوەی کرداریی لە دنیای رۆژنامەنووسیدا بەکاربهێرنێت.
رۆژنامەی ئێل فۆلیۆی ئیتاڵی لە ساڵی 1996 دامەزرێنراوە و یەکێکە لەو رۆژنامە دەگمەنانەی کە لەو کاتەوە تاوەکو ئێستا بە بەردەوامی رۆژانە رۆژنامەکەی لە تەواوی ئیتاڵیادا بڵاو دەکاتەوە.
رۆژنامەی ئێل فۆڵیۆ ئەی ئای'یش یەکەم رۆژنامەیە کە تەنها و تەنها زیرەکی دەستکرد کاری لەسەر دەکات.