جیهان
دەزگا ئەمنیەكانی ئیسرائیل رایانگەیاند، درەنگانی شەوی شەممە دوو بۆمبی رووناكی بەسەر ماڵی سەرۆك وەزیرانی وڵاتەكەدا تێپەڕبوون.
پۆلیس و دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل لە راگەیەنراوێكدا ئاماژەیان بەوەكردووە، دوو بۆمبی رووناكی بەسەر ماڵی بنیامین ناتانیاهۆدا لە ناوچەی قیساریا تێپەڕبوون و لە دەوروبەری ماڵەكەیدا كەوتوونەتە خوارەوە.
دەشڵێن، ناتانیاهۆ و ئەندامانی خێزانەكەی لە كاتی ئاڕاستەكردن و كەوتنە خوارەوەی بۆمبەكە لە ماڵەوە نەبوون و بەرەبەیانی ئەمڕۆش سێ كەس بە گومانی پەیوەندی بەو رووداوەوە دەستگیركراون و لێكۆڵینەوەیان لەگەڵدا دەكرێت.
لە 19ی مانگی 10ی ئەمساڵدا سێ درۆن ئاڕاستەی ماڵی ناتانیاهۆ كران و ئیسرائیل ئێرانی تۆمەتبار كرد.
نەخۆشییەكی نادیاری مێشك كە سەدان كەسی تووش كردووە لە باشووری ڕۆژهەڵاتی كەنەدا، دەسەڵاتدارانی ناوچەكەی نیگەرانكردووە و داوای لێكۆڵینەوەی بەپەلە دەكرێت.
سۆزان هەڵت سەرۆك وەزیرانی ناوچەی نیو برۆنزویك لە كەنەدا، داوای لە ئاژانسی تەندروستیی گشتیی وڵاتەكەی كردووە هاوكاریبكەن لە لێكۆڵینەوە لەو نەخۆشییەی تووشی سەدان كەس بووە لە هەرێمەكەیدا.
وتیشی، پێویستیان بە لێكۆڵینەوەی ورد هەیە لەسەر هۆكاری نەخۆشییەكە، چونكە تائێستا نازانن چۆن دەستنیشانی نەخۆشییەكە بكەن و بە چ شێوەیەك چارەسەری بكەن.
بەشێك لە پزیشكەكان پێیان وایە ئەو نەخۆشییەی لە كەنەدا سەریهەڵداوە، نەخۆشییەكی لەخۆوە نییە و هۆكاری هەیە، بەپێی توێژینەوەكان لەم چەند ساڵەی دواییدا سەدان نەخۆش تۆماركراون كە بەدەست نیشانەكانی تێكچوونی دەمارەكانەوە دەناڵێنن، وەك دڵەڕاوكێ و سەختی خەوتن، هەروەها ئازاری ئەندامەكانی جەستە و تێكچوونی هاوسەنگی، زۆرینەشیان تەمەنیان لە خوار ٤٥ ساڵییەوە بووە.
سوپای ئیسرائیل هێرشی ئاسمانی كردە سەر دەوروبەری باشوری بەیروت، دوای ئەوەی هۆشداریدا بە دانیشتوانی ناوچەیەكی بەیروت و داوای چۆڵكردنی كرد.
بەپێی چەند گرتەیەكی ڤیدیۆیی دەردەكەوێت كە سوپای ئیسرائیل جارێكی تر ناوچەكانی دەوروبەری باشوری بەیروتی بۆردومانكردووە، دوای ئەوەی بەشێكی زۆری دانیشتوانەكەی ناوچەكەیان چۆڵكردووە، بەهۆی هۆشدارییەكانی ئیسرائیل بۆ چۆڵكردنی ناوچەكە لەو بارەیەوە.
سوپای ئیسرائیل دەڵێت، خەڵكی ئەو ناوچەیە نزیكن لە دامەزراوە و بەرژەوەندییەكانی حیزبوڵڵا كە سوپای ئیسرائیل لە ماوەیەكی نزیكدا بە چڕی لە دژیان چالاكی دەكات و هێرشی ئاسمانی دەكاتە سەریان.
سوپای ئیسرائیل داوای لە دانیشتوانی ناوچەكە كردووە بۆ سەلامەتی خۆیان و خێزانەكانیان، دەبێت دەستبەجێ باڵەخانەكان و دەوروبەریان چۆڵ بكەن و لانیكەم ٥٠٠ مەتر لێیان دوور بكەونەوە.
لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٥دا كۆمارییەكانی ئەمریكا بەبردنەوەی كورسییەكانی ئەنجومەنی نوێنەران و ئەنجومەنی پیران لانیكەم بۆ ماوەی دوو ساڵی داهاتوو، كۆنتڕۆڵی كۆنگرێس دەكەن.
سەرباری بردنەوەی دۆناڵد ترەمپ كاندیدی كۆمارییەكان لە هەڵبژاردنی سەرۆكایەتی ئەمریكا، كۆمارییەكان بەبردنەوەیان لە هەردوو ئەنجومەنی نوێنەران و پیران دەتوانن سەرجەم دەمەزراوەكانی ئەمریكا بخەنە ژێر دەسەڵاتی خۆیانەوە.
لە ٢٠ ی مانگی یەكی ساڵی ٢٠٢٥ دا دۆناڵد ترەمپ وەكو ٤٧ هەمین سەرۆكی ئەمەریكا سوێندی یاسایی دەخوات و دوو هەفتە دوای ئەوەش كۆنگرێسی نوێ پێكدێت، دیموكراتەكانیش لە زۆربەی پرسەكاندا بە شێوەیەكی بەرچاو بێدەسەڵات دەبن بەوپێیەی كۆمارییەكان لە هەردوو ئەنجومەنەكەی كۆنگرێسدا دەبنە زۆرینە.
كۆمارییەكان لە ئەنجومەنی پیران ٥٣ كورسییان هەیە و دیموكراتەكانیش ٤٧ كورسییان هەیە، لە ئەنجومەنی نوێنەرانیشدا كۆمارییەكان تا ئێستا ٢١٨ كورسییان لە كۆی ٤٣٥ كورسییەكەی ئەنجومەنەكە بە دەستهێناوە و بوونەتە زۆرینە.
گەڕانەوەی پۆلیسی ئەخلاق لەلیبیا، مشتومڕی ناوخۆیی و دەرەكی لێكەوتووەتەوە و هاووڵاتیانی ئەو وڵاتە نیگەرانن لە سنوورداركردنی ئازادییەكان.
عیماد تەرابلوسی وەزیری ناوخۆی لیبیا ڕایگەیاند، بڕیاردراوە كارمەندانی پۆلیسی ئەخلاق لە مانگی كانوونی یەكەمی داهاتوو یگەڕێنەوە سەر كارەكانیان بۆ سەپاندنی دابونەریتی كۆمەڵگا.
وتیشی دەزگا ئەمنییەكان ڕێگری دەكەن لە پۆشینی ئەو جلوبەرگانەی كە لەگەڵ كەلتوور و تایبەتمەندی كۆمەڵگەی لیبیا ناگونجێن، هاوكات داوا لە ژنان و كچان دەكات جلی گونجاو لەبەر بكەن، جەختیش لە رێگریكردن لە تێكەڵبوونی ژنان و پیاوان لە شوێنە گشتییەكاندا دەكاتەوە.
بڕیارەكەی حكومەتی لیبیا ڕای گشتی لەناوخۆی ئەو وڵاتە دابەشكردووە و هەندێك بە پاراستنی داب و نەریتی كۆمەڵگە پشتیوانی خۆیان بۆ بڕیارەكە دەربڕیوە و زۆرینەش ڕەخنەیان لێگرتووە و نیگەرانن لەبارەی كەمكردنەوەی ئازادییەكان و ئەگەری سەپاندنی یاسای توند لەسەر جلوبەرگ و هەڵسوكەوتی كەسایەتی تاك.
بەپێی بڕیارەكەی حكومەتی لیبیا، قەدەغەكردنی گەشتی ژنان بۆ ناو وڵات بەبێ سەرپەرشتیاری پیاو قەدەغەیە و ئەوانەی داوای ئازادی كەسیی دەكەن دەبێت بچنە ئەوروپا.
سەرۆكی ئەمریكا نزیكبوونەوە و هاوپەیمانی نێوان روسیا و كۆریای باكوور بە مەترسییەكی گەورە بۆ قۆناغی ئێستای جیهان وەسف دەكات.
جۆ بایدن سەرۆكی ئەمریكا لە پەراوێزی لوتكەی ئاسیا و زەریای هادی كە بە ئەپیك ناسراوە و لە شاری لیما پایتەختی پیرۆ بەڕێوەدەچێت، لەگەڵ شیگیرۆ ئیشیبا سەرۆك وەزیرانی ژاپۆن و یون سوك یول سەرۆكی كۆریای باشوور كۆبووەوە و رایگەیاند، ژاپۆن و كۆریای باشوور كە دوژمنایەتییەكی دێرین و مێژوویی لە نێوانیاندا هەیە، ئێستا بە نێوەندگیری ئەمریكا سەرقاڵی بەهێزكردنی پەیوەندییە ئەمنی و ئابوورییەكانیان و لەگەڵ ئەمریكا هاوپەیمانییەكی سێقۆڵییان پێكهێناوە.
بایدن وتیشی، پەیوەندییەكانی نێوان روسیا و كۆریای باكوور بەتایبەتیش لە بواری سەربازیدا، مەترسی و هەڕەشەیەكی گەورەیۆ بۆ قۆناغی ئێستای جیهان و ئاڵۆزتربوونی شەڕی ئۆكراین، چونكە كۆریای باكوور پلانی هەیە ژمارەیەكی زۆر سەربازی وڵاتی بۆ هاوكاریكردنی سوپای روسیا، رەوانەی مۆسكۆ بكات.
لێپرسراوێكی باڵای ئێران دەڵێت بەهیچ شێوەیەك وڵاتەكەی دەستبەرداری حزبوڵای لوبنان نابێت و بەردەوامیش دەبێت لە هاوكاری و پشتیوانیكردنی لە هەموو بوارێكدا.
عەلی لاریجانی راوێژكاری رابەری باڵای شۆڕشی ئیسلامی ئێران لە سەردانێكیدا بۆ بەیروت و كۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆكی حكومەتی كاربەڕێكەر و سەرۆكی پەرلەرمانی لوبنان رایگەیاند، هێرش و بۆردومانەكانی ئیسرائیل بۆسەر لوبنان و كەرتی غەززە پێچەوانەی سەرجەم یاسا نێودەوڵەتییەكانەو پابەند نەبوونە بڕیارەكانی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی و تاوانێكی گەورەشە بەرامبەر خەڵكی مەدەنی لە كەرتی غەززە و ناوچەكانی باشووری لوبنان.
وتیشی، هەڵوێستی ئێران لە بەرامبەر حزبوڵای لوبنان لە رابردوو و ئێستا و داهاتووشدا روون و ئاشكرایە و بە هەموو شێوەیەك پشتیوانی كردووە و بەردەوامیش دەبێت لەو هاوكاریكردنە لە هەموو روویەكەوە و بەهیچ شێوەیەك و لە هیچ قۆناغێكیشدا ئێران دەستبەرداری حزبوڵا نابێت.
لێپرسراوانی ئیسرائیل دەڵێن لە هێرشەكانیان بۆسەر ئێران ئەو پێداویستی و كەرەستانەیان لەناوبردووە كە ئەو وڵاتە بۆ گەشەپێدانی چەكی ئەتۆمی پێویستی پێیانە.
ماڵپەری ئەكسیۆسی ئەمریكی لە زاری دوو لێپرسراوی باڵای ئیسرائیلیەوە بڵاویكردووەتەوە، بەپێی زانیارییە هەواڵگرییەكانیان ئەو بەڵگانەی دەستیان كەوتووە، هێرش و بۆردومانەكانی ئیسرائیل بۆسەر ئێران هەرچەندە زیانێكی گیانی زۆری بەو وڵاتە نەگەیاندووە، زیانی گەورەی بە ژێرخانی سەربازیی ئێران گەیاندووە، بەڵام تاران ئامادە نییە هیچ زانیارییەك لەبارەی ئەو زیانە گەورانە ئاشكرا بكات و بۆ رایگشتی جیهانی بخاتەڕوو.
راشیانگەیاندووە، یەكێك لەو شوێنانەی لە ئەنجامی هێرشەكانی ئیسرائیلدا زیانی گەورەی بەركەوتووە، كۆمەڵگەی بارشینی ئەتۆمییە كە یەكێكە لەناوەندە گرنگ و هەستیارە ئەتۆمییەكانی ئێران و زۆربەی ئەو كەرەستانەش كە ئەو وڵاتە پێویستی پێیانە بۆ گەشەپێدانی چەكی ئەتۆمی لەناو ئەو كۆمەڵگە ئەتۆمییە لەناوبراوان.
نرخی نەوت لەبازاڕەكانی جیهان دابەزینی تۆماركرد و یەك بەرمیل نەوتی برێنت بە ٧١ دۆلار مامەڵەی پێوەكرا.
نرخی نەوت رۆژی هەینی لەكاتی داخستنی بۆرسەی جیهانیدا بەڕێژەی زیاتر لەسەدا ٢ دابەزینی تۆماركرد و یەك بەرمیل نەوتی خاوی برێنت كە پێوەرێكی جیهانییە بە ٧١ دۆلار و ٤ سەنت مامەڵەی پێوەكرا، یەك بەرمیل نەوتی تەكساس بە ٦٧ دۆلار و دوو سەنت مامەڵەی پێوە دەكرێت.
هاوكات نرخی نەوتی خاوی عیراق دابەزینی تۆماركرد و نەوتی بەسرە بە ٦٩ دۆلار و ٨ سەنت مامەڵەی پێوەكرا.
نرخی نەوت لەماوەی هەفتەیەكدا نزیكەی لەسەدا ٤ ی نرخەكەی لەدەستداوە، ئەوەش بەهۆی ئەگەی كەمبوونەوەی خواستی چین بۆ وزە و پرۆسەی كەمكردنەوەی سودی بانكی لەئەمریكا.
سەرۆك كۆماری توركیا داوای كردووە پارێزبەندی لەسەر پێنج پەرلەمانتار هەڵبگیرێت كە سێ ئەندامیان پەرلەمانتاری دەم پارتین.
بەپێی هەواڵی میدیاكانی باكوری كوردستان، سەرۆك كۆماری توركیا، داوای لە سەرۆكایەتی پەرلەمانی توركیا كردووە، پارێزبەندی لەسەر سێ پەرلەمانتاری دەم پارتی و پەرلەمانتارێكی پارتی باش و پەرلەمانتارێكی سەربەخۆ هەڵبگیرێت.
ئەو پەرلەمانتارانەی كە داواكراوە پارێزبەندیان لەسەر هەڵبگیرێت پێكهاتوون لە، سالیحە ئایدەنیز، جێگری سەرۆكی پەرلەمان و جەنگیز چاندار و سەباحەت ئەردۆغان سارتاش، پەرلەمانتارانی پارتی یەكسانیی و دیموكرسیی گەلان (دەم پارتی) و بوراك ئاكبوراك، پەرلەمانتاری پارتی باش و یوكسەك ئاسڵان پەرلەمانتاری سەربەخۆ.
سەرۆكی ئۆكراین رایگەیاند، پوتن ماوەیەكی زۆر بوو دەیویست قسە لەگەڵ راوێژكاری ئەڵمانیا بكات و بەم هەنگاوەش هەوڵەكانی گۆشەگیری سەری شكستدەهێنێت.
ڤلۆدیمێر زیلینسكی سەرۆكی ئۆكراین لە بارەی پەیوەندیە تەلەفۆنیەكەی نێوان ئۆلاف شۆلتز راوێژكاری ئەڵمانیا و ڤلادیمیر پوتن سەرۆكی روسیا رایگەیاند، ئەو گفتوگۆیە وادەكات گۆشەگیری سەر پوتن شكست بهێنێت و لەمەودا پەیوەندی تەلەفۆنی تر ئەنجام دەدرێن.
وتیشی، ئەوە رێك ئەو شتە بووە كە ماوەیەكی زۆرە پوتن بەنیازی بووە و ئەمە بۆ پوتن زۆر گرنگە.
دوای پەیوەندیە تەلەفۆنیەكە، كۆشكی كرملین رایگەیاند، پێویستە كێیڤ لە چوارچێوەی سنوری خۆیدا بمێنێتەوە و لە چونەپاڵ ناتۆ پاشگەزبێتەوە.
وتەبێژی حكومەتی ئەڵمانیاش رایگەیاند، شۆڵتز ئیدانەی جەنگی شەڕانگێزانەی روسیای كردووە و داوای لە پوتن كردووە هێزەكانی لە ئۆكراین بكشێنێتەوە.
نرخی زێڕ دابەزینی گەورەی هەر ئۆنسەیەك بە دوو هەزار و ٥٦٢ دۆلار مامەڵەی پێوەكرا، ئەوەش گەورەترین دابەزینی هەفتانەیە لەماوەی نزیكەی سێ ساڵدا.
نرخی زێڕ رۆژی هەینی لەكاتی داخستنی بۆرسەی جیهانی، دابەزینی تۆماركرد و نرخی یەك ئۆنسە زێڕ بڕی پێنج دۆلار و ٥٣ سەنت لەنرخەكەی لێبووەوە.
هەنگاوەكانی بانكی ناوەندیی ئەمریكا بۆ كەمكردنەوەی سوودی بانكیی، هۆكارە بۆ ئەوەی بەهای دۆلاری ئەمریكی بەرزببێتەوە و لەبەرامبەردا كاریگەری نەرێنی لەسەر نرخی زێڕ داناوە.
دابەزینی نرخی زێڕ لەكاتێكدایە لەماوەی ئەمساڵدا، نرخی ئەو كانزایە بەرزبوونەوەی پێوانەیی تۆماركردووە.
بەشێك لە ئەندامانی دیموكراتەكانی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریكا داوا دەكەن لێكۆڵینەوە لە پەیوەندی نیوان ئیلۆن مەسك و روسیا بكرێت.
ئاژانسی رۆیتەرز بڵاویكردەوە، بەشێك لە ئەندامانی دیموكراتەكان لە ئەنجومەنی پیران نامەیەكیان ئاڕاستەی پنتاگۆن كردووە و داوایان كردووە رێكاری یاسای بگیرێتەبەر لە بەرانبەر پەیوەندی نێوان ئیلۆن مەسك ملیاردێری ئەمریكا و ڤلادیمیر پوتین سەرۆكی روسیا.
دەشڵێن، پەیوەندی نێوان روسیا كە دوژمنی ئەمریكایە لەگەڵ مەسك كە سودمەندە لە پاڵپشتی دارایی حكومەتی ئەمریكا پرسیاری زۆر دەهێنێتە ئاراوە كە ئەو كەسە شایستەی ئەوەیە پۆست وەربگرێت و زانیاری نهێنی بخرێتە بەردەست.
ئیلۆن مەسك لەلایەن ترەمپەوە بە وەزیری لێهاتووی دەستنیشان كراوە و لە كەمپینی هەڵبژاردنەكانیشدا ١١٠ ملیۆن دۆلاری بۆ ترەمپ خەرج كردووە.
سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا كچێكی بۆ وتەبێژی كۆشكی سپی دەستنیشانكرد كە تەمەنی ٢٧ ساڵە، بەشێك لە كاندیدەكانیشی رووبەڕووی تۆمەت دەبنەوە.
دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمریكا كارۆلین لیڤیت تەمەن ٢٧ ساڵ كە وتەبێژی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی بوو، بە سكرتێری رۆژنامەوانی كۆشكی سپی دەستنیشان كردووە و ئەمەش بچوكترین كەسە كە ئەو پۆستەی پێبدرێت لە مێژووی ئەمریكا.
ترەمپ رایگەیاند، لیڤیت كەسێكی بەهێز و زیرەكە و سەلماندویەتی كە توانای ئەوەی هەیە ئەو پۆستە بگرێتە دەست و پەیامەكەیان بە باشی بگەیەنێتە گەلی ئەمریكا.
لە بەرامبەردا لیڤیت رایگەیاند، لە خێزانێكی سیاسەتمەدار گەورە نەبووە و تەنیا لە زانكۆ تێكەڵی سیاسەت بووە.
هاوكات كەناڵی بی بی سی بڵاویكردەوە، بەشێك لە كاندیدەكانی ئیدارەی ترەمپ تۆمەتیان دراوەتە پاڵ، وەزیری بەرگری تۆمەتی دەستدرێژی سێكسی لەسەرە و وەزیری تەندروستیش رەخنەی زۆری لە ڤاكسین گرتووە.
ئێران بە نوسراوێكی رەسمی بەڵێن بە ئەمریكا دەدات، بەهیچ شێوەیەك هەوڵی كوشتنی دۆناڵد ترەمپ نەدات.
رۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵ لە زاری ژمارەیەك لێپرسراوی باڵای ئەمریكاوە بڵاویكردووەتەوە، مانگی ئەیلولی رابردوو ئەمریكا نامەیەكی هەڕەشە ئامێزی ئاراستەی ئێران كردووە و تیایدا هۆشداری دراوەتە لێپرسراوانی باڵای تاران لە هەر هەوڵدانێكیان بە مەبەستی كوشتنی دۆناڵد ترەمپ.
رۆژنامەكە ئاماژەی بەوەشكردووە، دوای نامەكەی ئەمریكا، لە ١٤ـی مانگی رابردوو ئێرانیش بە نهێنی بەڵێننامەیەكی نوسراوی ئاراستەی ئەمریكا كردووە و تیایدا بەڵێنیداوە بەهیچ شێوەیەك هەوڵی كوشتنی دۆناڵد ترەمپ نەدات.
داواكاری گشتی ئیسرائیل داوا لە سەرۆك وەزیرانی وڵاتەكەی دەكات چاو بە كارەكانی وەزیری ئاسایشی نەتەوەیی بخشێنێتەوە.
گالی باهاراڤ میارا داواكاری گشتی ئیسرائیل نامەیەكی ئاڕاستەی بنیامین ناتەنیاهۆ سەرۆك وەزیرانی وڵاتەكەی كردووە بۆئەوەی هەڵسەنگاندن بۆ كارەكانی ئیتیمار بن غەفیر بكات.
لە نامەكەدا داواكاری گشتی دەڵێت، بن غەفیر دەستوەردان دەكات لە كاروباری پۆلیس فەرمان لە ئەو وەردەگرن و پەیوەستن بە ئەوەوە.
لە بەرامبەردا بن غەفیر لە تۆڕی كۆمەڵایەتی ئێكس رایگەیاند، كودەتایەك دەستی پێكردووە، كە لەلایەن داواكاری گشتیەوە رێكخراوە، تاكە كەسێكیش كە دەربكرێت داواكاری گشتییە.