تۆڕی مافەکانی مرۆڤی کوردستان رایگەیاند،"ساڵح نیکبەخت"یاساناس و پارێزەری خانەوادەی ژینا ئەمینی، بە تۆمەتی بانگەشەی دژ بە حکوومەت لە لایەن لقی ٢٨ی دادگای شۆڕشی ئیسلامیی تارانەوە، سزای ساڵێک بەندکردن و دوو ساڵ قەدەغەبوونی چالاکی لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانی وەک سزای تەواوکەر بە سەردا سەپێنرا.

ھاوکات"عەلی ڕەزایی"پارێزەری ساڵح نیکبەخت لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە بەبێ لەبەرچاوگرتنی بەرگرییەکانی پارێزەری، دادگا قورسترین سزای بەسەر پارێزەرەکەیاندا سەپاندووە کە ساڵێک بەندکردنە.

"ساڵح نیکبەخت"یاساناس و پارێزەری یاسایی تەمەن ٧٢ ساڵ زیاتر لە ٤٠ ساڵە کاری پارێزەری دەکات، لە چەندین دۆسیەی سیاسی و ڕۆژنامەوانیدا، لەوانە دۆسیەی زیندانیان و چالاکانی سیاسی و مەدەنیی کورد و تورک و عەرەب، ئەرکی پارێزەریی لە ئەستۆ گرتووە. 

بەرەبەیانی ئەمڕۆ ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کۆبووەوە و گفتوگۆی لەبارەی دوایین پێشھاتەکانی شەڕی نێوان بزووتنەوەی حەماس و ئیسرائیل و رەوشی مرۆیی غەززەی کرد.

لە کۆبوونەوەکەدا پڕۆژەبڕیارێکی روسیا خرایە دەنگدانەوە، کە تایبەت بوو بە راگرتنی جەنگ  لە کەرتی غەززە، بەڵام لە کۆی ١٥ دەنگ تەنھا پێنج دەنگی پشتیووانیی بەدەستھێنا، چوار وڵاتیش رەتیانکردەوە و شەش وڵاتیش دەنگیاننەدا.

لە ویلایەتی ئیلینوی ئەمریکا کەسێک ھێرشی کردە سەر ژن و منداڵێک کە دایک و کوڕ بوون و ٢٦ چەقۆی لە منداڵەکە دا کە تەمەنی شەش ساڵ بوو و لە نەخۆشخانە گیانی لەدەستدا و دایکیشی برینداربوو کە تەمەنی ٣٢ ساڵە.

 جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کرد، ئەو خێزانە فەڵەستینییە لە دەستی توندوتیژی ھەڵاتبوون و گەیشتبوونە ئەمریکا بۆئەوەی بە ئارامی بژین نەک روبەڕووی ئەو کردەوە ناشرین و دڕندانەیە ببنەوە.

راشیگەیاندووە، ئەو جۆرە کردەوە نامرۆڤانە و دڕندانەیە لە ئەمریکا جێگەی نابێتەوە و پێچەوانەی بەھا مرۆییەکانە و داواشی لە سەرجەم گەلی ئەمریکا کردوە لە دژی توندوتیژی بووەستنەوە.

بەپێی زانیارییەکانی پۆلیسی ویلایەتی ئیلینوی، ئەو کەسەی ھێرشی کردووەتە سەر کوڕ و دایکەکە ناوی (جۆزێف چوبا)یە و تەمەنی ٧١ ساڵە و رووداوەکەش پەیوەندی بە شەڕ و ئاڵۆزییەکانی نێوان بزوتنەوەی حەماس و ئیسرائیلەوە ھەیە.

ئاژانسی رۆیتەرز لە زاری دوو لێپرسراوی میسرەوە رایگەیاند، ئەمریکا و ئیسرائیل و میسر رێککەوتوون لەسەر راگەیاندنی ئاگربەست لە باشوری غەززە بۆ ماوەیەکی کاتی، کە لە سەعات ٩ی بەیانی ئەمڕۆوە دەستپێکردووە بۆ ماوەی پێنج سەعات. 

رۆیتەرز راشیگەیاندووە، ئەو ئاگربەستە ھاوکاتە لەگەڵ ھەوڵەکان بۆ کردنەوەی دەروازەی رەفح بۆ گەیاندنی ھاوکارییە مرۆییەکان، بەڵام ھێشتا دیار نییە کە دەروازەکە کراوەتەوە یان نا.  

بەڵام بزووتنەوەی حەماس دەڵێت، ئاگاداری ئەو ئاگربەستە نین کە لە باشوری غەززە راگەیەندراوە.

ھەروەھا نوسینگەی بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیلیش وتی، ھیچ رێککەوتنێک بۆ راگرتنی شەڕ بەشێوەیەکی کاتیی لە باشوری غەززە نەکراوە و ھیچ رێککەوتنێکیش نییە بۆ رزگارکردنی بیانییەکان لەبەرامبەر گەیاندنی ھاوکاری مرۆیی. 

تۆڕی ئەی بی سی نیوزی ئەمریکی لە سەرچاوەیەکەوە بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ بۆ چەند سەعاتێک دەروازەی رەفح دەکرێتەوە و دواتر لە درەنگانێکی ئێوارەدا دادەخرێت، بەبێ ئەوەی کاتەکەی بە دیاریکراوی ئاشکرا بکات. لێپرسراوێکی فەڵەستینیش بە تۆڕی ئێن بی سی رایگەیاندووە، دەروازەکە سەعات ٩ی بەیانی ئەمڕۆ دەکرێتەوە. 

ئەوەش لە کاتێکدایە تا ئێستا کاروانەکانی ھاوکاری کە لە میسرەوە دەنێرێنە غەززە لە نزیک دەروازەی رەفح وەستاون و چاوەڕێی کردنەوەی دەروازەکەن بۆ چوونە ناو خاکی فەڵەستینەوە.

جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا،  لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا ڕایگەیاند، ھێزەکانی ئەمریکا بەشداری لە شەڕی  نێوان حەماس و ئیسرائیل ناکەن، ھەروەھا ھێرشی زەمینی ئیسرائیل بۆسەر کەرتی غەززە و داگیرکردنەوەی شارەکە ھەڵەیەکی گەورە دەبێت.

وتیشی، لە ناوبردنی بزوتنەوەی حەماس و حزبوڵای لوبنان لە بنەڕەتەوە کارێکی پێویستە، ئەمریکا پشتیوانی تەواوەتی ئەو ھەوڵانە دەکات.

بایدن، ئاماژەی بەوەشکرد کە تا ئێستا ھیچ بەڵگەیەکیان لەبەردەست نییە، کە ئێران لە پشت یاخود داڕێژەرەی ھێرشەکانی حەماس بێت بۆ سەر ئیسرائیل.

رێکخراوی لێبوردنی نێودەوڵەتی لە راپۆرتێکیدا لەبارەی گەمارۆکانی ئیسرائیل لەسەر کەرتی غەززە و کرد نەئامانجی ھاوڵاتیانی مەدەنی رایگەیاندووە، پێویستە لە ھەموو شەڕ و ئاڵۆزییەکدا خەڵکی مەدەنی بپارێزرێت و لایەنە بەشەڕ ھاتووەکان بەھیچ شێوازێک نەیانکەنە ئامانج، بەڵام گەمارۆخستنە سەر کەرتی غەززە و رێگرتن لە گەیشتنی کارەبا و خۆراک و ئاو لەلایەن ئیسرائیلەوە بەپێی یاسا و پەیماننامە نێودەوڵەتییەکان ئەنجامدانی تاوانی جەنگە.

ئاماژەی بەوەشکردووە، لێدوانێکی ریشی سوناک سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لەبارەی زیانەکانی شەڕی نێوان حەماس و ئیسرائیل جێگەی نیگەرانییە، چونکە تەنھا باسی زیانەکانی ئیسرائیلی کردووە و باسی بۆردوومان و ھێرشەکانی سەر کەرتی غەززەی نەکردووە کە بەھۆیانەوە ھەزاران خەڵکی مەدەنی کوژراون و برینداربوون و ماڵ و شوێنەکانیان بەجێھێشتووە.

گەلعاد ئیردان نوێنەری ئیسرائیل لە رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاند، رەوشی ئێستای وڵاتەکەی بەرگرییە لە پێناوە مانەوەدا، چونکە بزوتنەوەی حەماس کە زۆربەی وڵاتان خستوویانەتە لیستی تیرۆرەوە دەستپێشخەری کردووە بۆ ھەڵگیرساندنی شەڕ و ئیسرائیلیش مافی خۆیەتی بەرگری لە خاک و گەلی و مانەوەی بکات.

وتیشی، سوپا و ھێزە ئەمنییەکانی ئیسرائیل کە روبەڕووی ھێرش و بۆردومانەکانی حەماس بوونەتەوە، ئامانجیان داگیرکردن و مانەوە نییە لە کەرتی غەززە، بەڵام وڵاتەکەی ھەرچی پێبکرێت بۆ لەناوبردن و ریشەکێشکردنی حەماس دەیکات و بۆئەوەش پرس و راوێژ بە ھیچ وڵاتێک ناکات و چاوەڕوانی مۆڵەتی ھیچ ھێز و لایەنێکیش نییە، چونکە تا ئەو کاتەی حەماس لە کەرتی غەززە بێت، ئاسایش و ئارامی بەدی نایەت.

کەناڵی ئێن بی سی ئەمریکی لە لێپرسراوێکی باڵیۆزخانەی فەڵەستینەوە لە واشنتۆن بڵاویکردەوە، رۆژی دووشەممە لە سەعات نۆی بەیانییەوە دەروازەی رەفەح دەکرێتەوە، بۆ دەرچوونی بیانییەکان بۆ میسر و ھەروەھا گەیاندنی ھاوکاری مرۆیی بۆ کەرتی غەززە. 

کەناڵەکە راشیگەیاندووە، کردنەوەی دەروازە چەند سەعاتێک دەخایەنێی و درەنگانی ئێوارە دادەخرێتەوە، ئیسرائیلیش تیمێکی خاچی سور دەنێرێت بۆ پشکنینی کاروانەکانی ھاوکاری کە دەچێتە فەڵەستینەوە.

ئاژانسی رۆیتەرزیش بڵاویکردووەتەوە، کاروانی بارھەڵگری سوتەمەنی کە ئاڵای نەتەوە یەکگرتووەکانی پێوەیە، بە ئاڕاستەی دەروازەی کەرەم ئەبوسالم لە سنوری نیچَوان میسر و کەرتی غەززە و ئیسرائیل دەڕوات. 

ھەروەھا دەیان کاروانی ھاوکاری مرۆیی دیکە لە سنوری میسرەوە وەستاون و چاوەڕوانی کردنەوەی دەروازەی رەفەحن بۆ چوونە ناو کەرتی غەززەوە.

پوتن بەر لە رێککەوتنی بۆ چین بۆ بەشداریکردن لە کۆڕبەندێکدا رایگەیاند، روسیا وڵاتی ئۆکراینی بەلاوە گرنگە و نابێت ئاسایشی وڵاتێک لەسەر حسابی وڵاتێکی دیکە بنیات بنرێت و دەبێت ئاسایش و ئەمنییەت بە دادپەروەرانە بۆ ھەموو وڵاتێک بێت. 

پوتن وتیشی، روسیا مافی خۆیەتی بەرگری لە ئاسایشی ولاتەکەی بکات و کاتێک دەڵێن فراوانبوونی ھاوپەیمانی باکوری ئەتڵەسی ناتۆ ھەڕەشەیە، دەبێت گوێیان لێبگیرێت. 

پوتن ئاماژەی بەوەشکرد، ھێرشی پێچەوانەی ئۆکراین شکستی گەورەی ھێناوە و وڵاتانی رۆژئاواش پابەندی بەڵێنەکانیان نەبوون.

سەرچاوەیەکی باڵا لە کۆشکی سپی ئەمریکا رایگەیاند، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا رۆژی چوارشەممە بە سەردانێک دەچێتە ئیسرائیل، وتیشی ھۆکاری سەردانەکەی بایدن بەھۆی زیادبوونی گرژی و ئاڵۆزییەکانی نێوان حەماس و ئیسرائیل  و ئەو بانگێشتنامەیەی عەبدولفەتاح سیسی سەرۆکی میسر ەبۆ رێکخستنی کۆنگرەیەکی نێودەوڵەتی بۆ گفتوگۆ لەبارەی شەڕ لەکەرتی غەززە لەم ھەفتەیەدا.

راشیگەیاند، لەسەردانەکەیدا چەند وڵاتێکی تری رۆژھەڵاتی ناوەراست بەسەردەکاتەوە.

کوردە یەشار نوێنەری دەزگای لوتکە لە تورکیا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، شەوی رابردوو لە باکوری دوورگەی سیمی سنووری یۆنان، بەلەمێک بە ١٣ کۆچبەرەوە ژێرئاوکەوتووە و لە ئەنجامی گەڕان و بەدواداچوونەکان بۆ سەرنشینانی ئەو بەلەمە، ھەشت کۆچبەر رزگارکراون و تەرمی سێ کۆچبەر دۆزراوەنەتەوە، ھەروەھا دوو سەرنشینی دیکە بێسەروشوێنن کە یەکێکیان منداڵێکی تازەلەدایکبووە.

ئەوەشی خستووەتەڕوو، تائێستا ھیچ زانیارییەک لەسەر رەگەز و تەمەنی قوربانییەکان ئاشکرانەکراوە، ھاوکات ھەوڵەکان بەردەوامن بۆ دۆزینەوەی ئەو دوو کەسەی کە لە بەلەمەکەدابوون و بێسەروشوێنن.

رۆژی سێشەممە ١٧ی تشرینی یەکەم پەرلەمانی تورکیا کۆدەبێتەوە و یەکێک لە برگەکانی بەرنامەی کاریش یاداشتێکی سەرۆک کۆماری وڵاتەکەیە بۆ درێژکردنەوەی ماوەی مانەوەی ھێزەکانی تورکیا لە عێراق و سوریا بۆ ماوەی دوو ساڵی دیکە.

ھەردوو فراکسیۆنی ئاکپارتی و مەھەپە کە زۆرینەی پەرلەمانی تورکیا پێکدەھێنن، پشتیوانی خۆیان بۆ یاداشتەکە راگەیاندووە، بەڵام پارتی گەلی کۆماری (جەھەپە) کە گەورەترین پارتی ئۆپۆزسیۆنی تورکیایە دەڵێت، دەنگ  بە پێشنیازەکە نادات. 

٥ی ئەم مانگە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆک کۆماری تورکیا داوای لە پەرلەمانی وڵاتەکەی کرد کە مانەوەی ھێزەکانی تورکیا لە سوریا و عێراق بۆ دوو ساڵی دیکە درێژبکاتەوە، بەھۆکاری ئەوەی مەترسییەکانی سەر "ئاسایشی نیشتمانی تورکیا بەردەوامن".

ئێوارەی رۆژی دووشەممە لە ناوەڕاستی برۆکسلی پایتەختی بەلجیکا لەلایەن کەسێکەوە دەسترێژی گولـلە لە سێ کەس کراوە و سەرەنجام دوو کەسیان گیانیانلەدەستداوە.

بەپێی ھەواڵی میدیاکان، ئەو دوو کەسەی کوژراون بە رەگەز ھاووڵاتی سویدین و بکوژەکەش دوای تەقەکردنەکە بۆ شوێنێکی نادیار ھەڵھاتووە.

لای خۆیەوە، داواکاری گشتی بەلجیکا رایگەیاندووە، لایەنە پەیوەندیدارەکان لێکۆڵینەوەکانیان لە رووداوەکە دەستیپێکردووە، بەڵام تائێستا بکوژ دەستگیرنەکراوە. 

سەندیکای رۆژنامەنووسانی فەڵەستین لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بەھۆی ھێرشی فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل بۆ سەر کەرتی غەززە، ١١ ڕۆژنامەنووس کوژراون و ٢٠ی دیکەیش برینداربوون، ھەروەھا دوو رۆژنامەنووسی دیکەیش بێسەروشوێنن، ئەمەش سەرەڕای ئەوەی بە دەیان پێشێلکاریی دیکە بەرامبەر بە ڕۆژنامەنووسان لە کەناری ڕۆژئاوا و قودس ئەنجام دراون.

ئەوەشی خستووەتەڕوو، ژمارەیەک خانووی ڕۆژنامەنووسان لە کەرتی غەززە بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە خاپوورکراون و نزیکەی ٥٠ بینای دەزگاکانی راگەیاندنن رووخاون.

بنامین ناتانیاھۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل لە وتارێکدا بۆ پەرلەمانی وڵاتەکەیی ئاماژەی بەوەشکرد، ھۆشداری دەدات بە ئێران و حزبوڵا کە بەھیچ شێوەیەک ئیسرائیل لە سنوری باکوری وڵاتەکەی تاقی نەکەنەوە، چونکە ئەگەر ئەو کارە بکەن، باجێکی قورس دەدەن.

وتیشی، ئامانج لە راگەیاندنی شەڕ بۆ لەناوبردنی یەکجاری حەماسە، بۆیە داوا لە وڵاتانی جیھان دەکات دژی حەماس یەکبگرن کە کار و رەفتارەکانیان ھاوشێوەی "نازییەکانە".

لای خۆیەوە، سێباستیان فیشەر وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا ھۆشداریی دایە ئێران لەبارەی فراوانکردنی ململانێی نێوان ئیسرائیل و حەماس و رایگەیاند، ھەرکەسێک ھەوڵی ئەوە دەدات لەم دۆخەدا یاری بە ئاگر بکات پێویستە پێش ئەوەی ئەو کارە بکات دووجار بیربکاتەوە، چونکە ھەمووان لەبەردەم سەرھەڵدانی شەرێکی ھەرێمایەتی گەورەدان.