پێگەی بی بی سی بڵاویکردووەتەوە، لەسەر شەقامی " داونینگی" لەندەی پایتەختی بەریتانیا بە بەشداری نزیکەی ١٠٠ ھەزار کەس خۆپیشاندانێکی بەرفراوان بەڕێوەچوو بۆ پشتیوانیکردنی ھاوڵاتییانی فەڵەستین، کە لەئێستادا لە دۆخێکی ناھەمواردان.

خۆپیشاندەران داوای راگەیاندنی ئاگربەستیان لەنێوان حەماس و ئیسرائیل کرد و داواشیانکرد بە زووترین کات ھاوکارییە مرۆییەکان بگەیەندرێتە کەرتی غەززە.

لای خۆیەوە، پۆلیسی لەندەن بڵاویکردەوە، خۆپیشاندانەکەی لەندەن لەژێرچاودێری زیاتر لە ھەزار ئەفسەری پۆلیس بە ئارامی بەڕێوەچووە، راشیگەیاندووە، جگە لە لەندەن لە ھەریەک شارەکانی بێرمینگھام، کاردیف و ساڵفۆرد خۆپیشاندان بۆ پشتیوانیکردنی ھاوڵاتییانی فەڵەستین بەڕێوەچووە.

نادین ماینزا، سەرۆکی دامەزراوەی نێودەوڵەتی بۆ ئازادی ئایینی سەردانی رۆژئاوای کوردستانی کرد و لەگەڵ مەزڵوم کۆبانێ فەرماندەی گشتی ھەسەدە و بەرپرسانی ئیدارەی خۆسەری کۆبووەوە، دوای کۆبوونەوەکانیش وتی، ھێزەکانی سوریای دیموکرات بە قوربانییەکانیان نەک تەنھا داعشیان تێکشکاندووە بەڵکو ھەوڵیان داوە ناوچەیەکی پڕ لە ئاشتی و ئاسایش بۆ خەڵکی باکوری سوریا دابین بکەن.

ئاماژەی بەوەشکرد، بوونی ھەسەدە رێگربووە لەوەی گروپەکانی نزیک لەئێران بچنە باکوری سوریا و بەوھۆیەشەوە ئێران پردی وشکانی بۆ گەیشتن بە لوبنان و ئیسرائیل لەدەستداوە.

ئەو بەرپرسە ئەمریکییە داواشی لە ئیدارەی بایدن کرد پلانی بۆ راگرتنی ھێرشەکانی تورکیا ھەبێت بەتایبەتی کە لەماوەی کەمتر لە مانگێکدا ٢٠٠ ھێرشی ئاسمانی لە  رۆژئاوای کوردستان ئەنجامداوە و زیاتر لە دوو ملیۆن ھاوڵاتی مەدەنی بێ ئاو و کارەبا و پێداویستی دیکە کردووە، ئەوەش بەگوێرەی یاسای نێودەوڵەتییەکان تاوانی جەنگە کە تورکیا ئەنجامیداوە.

فەرمانگەی پەیوەندییەکانی سەرۆکایەتی کۆماری تورکیا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردووەتەوە، رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆککۆماری تورکیا پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ ڤۆڵۆدمێر زێلینسکی سەرۆکی ئۆکراین ئەنجامداوە و تیایدا دوایین پێشھاتەکانی جەنگی ئۆکراین و روسیا و حەماس و ئیسرائیلیان تاوتوێکردووە.

لە پەیوەندییە تەلەفۆنییەکەدا، سەرۆککۆماری تورکیا جەختی لەوەکردووەتەوە، کە دەکرێت کێشەکانی نێوان حەماس و ئیسرائیل بە میکانیزمی ئاشتییانە چارەسەربکرێت.

ھەروەھا سەرۆککۆماری تورکیا راشیگەیاندووە، تورکیا بەردەوامە لە ھەوڵەکانی بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان حەماس و ئیسرائیل بە رێگەی ئاشتییانە.

سوپای ئیسرائیل رایگەیاند، شەوی رابردوو ١٠٠ پێگەی حەماسیان لە کەرتی غەززە بۆردومانکردووە، ھاوکات لەگەڵ ئامادەکارییەکانی بۆ دەستپێکردنی ھێرشی زەمینی.

لای خۆیەوە، وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین لە کەرتی غەززە ئاماژەی بەوەکرد، ئیسرائیل کەنیسەیەکی مەسیحییەکانی بۆردومانکردووە و بەھۆیەوە ١٦ مەسیحی کوژراون.

دەشڵێت، ھەروەھا ١٨ فەلەستینی بەبۆردومانی ئاسمانی ئیسرائیل بۆ سەر کەمپی جبالیا لە باکوری غەززە کوژراون.

بەپێی وتەی ئەو سەرچاوانە، بە کردنەوەی دەروازەی رەفەح ھاوکاری مرۆیی و فریاگوزاری دەگەیەندرێتە کەرتی غەززە. 

ئەو پێشھاتە لەدوای پەیوەندییەکی تەلەفۆنی نێوان جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا و عەبدولفەتاح سیسی سەرۆکی میسر دێت کە رایانگەیاندبوو، دەبێت ھاوکارییە مرۆییەکان لەڕێی دەروازەی رەفەح بە بەردەوامی بگەیەندرێتە غەززە. 

بڕیارە لە قۆناغی یەکەمدا رێگە بە ٢٠ کاروانی ھاوکاریی مرۆیی بدرێت ئەو دەروازەیە تێبپەڕێنێت و نەتەوە یەکگرتووەکان دابەشی دەکات، قۆناغی دووەمیش بەپێی ھەڵسەنگاندنی رەوشەکە دەبێت. 

رێکخراوی تەندروستی جیھانیش دەڵێت، چەندین رۆژە ھاوکارییەکانیان لەو دەروازەیە وەستاوە و نەیانتوانیوە بیگەیەننە خەڵکی لێقەوماو. 

ئیسماعیل ھەنیە سەرۆکی مەکتەبی سیاسی حەماس تۆمارێکی ڤیدیۆیی سەبارەت بە بەردەوامی ھێرشەکانی ئیسرائیل بۆسەر حەماس بڵاوکردەوە و رایگەیاند، سەرۆکی ئەمریکا و چەند وڵاتێکی ئەورووپا بەمەبەستی پشتیوانی مەعنەوی سەردانی ئیسرائیلیان کردووە، حکوومەتی واشنتۆنیش سەرەڕای ھەموو ئەو ھەوڵانەی نەیتوانی سەرکەوتوو بێت لە دەستەبەرکردنی پشتیوانی ھەرێمیی و نێودەوڵەتی بۆ ئیسرائیل لە بارەی ھێرشەکانی بۆ سەر غەززە و رازیکردنی عەرەبەکان بە کۆچکردن.

لە بەشێکی تریدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، ئەگەر ئەو ھێرشانەی سەر غەززە و کاولکاری و خوێنڕشتن بەردەوام بێت، ئەوا ڕەنگە بگۆڕێت بۆ جەنگێکی ھەرێمی.

بەپێی میدیاکانی ئێران، بەرەبەیانی ئەمڕۆ بوومەلەرزەیەک بە گوڕی ٤.٩ پلە بە پێوەری ڕێختەر و بە قوڵایی ١٠ کیلۆمەتر ناوچەی خانەزنیانی پارێزگای فارسی لە باشوری ئێران ھەژاند، بومەلەرزەکە لە پارێزگای شیرازیش ھەستی پێکراوە.

بەپێی زانیارییە سەرەتاییەکان حەوت کەس بەھۆی بومەلەرزەکەوە برینداربوون.

لەرۆژانی ١٥ و ١٧ی ئەم مانگە، دوو بومەلەرزەی بەھێز باشووری ئێران و شاری ئەھوازیان لە باشووری ڕۆژئاوای ئێران ھەژاند.

وەزارەتی تەندروستی فەڵەستین رایگەیاند، بەھۆی ھێرش و بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە تائێستا چوار ھەزار و ١٣٧ کەس کوژراون و زیاتر لە ١٣ ھەزار کەسی تریش برینداربوون و زیاتر لە ھەزار کەسیش بێسەروشێنن کە زۆربەیان منداڵن.

ئاماژەی بەوەشکردووە، تەنھا لە بۆردوومانکردنی چەند باڵەخانەیەکی نیشتەجێبوون لە شاری خانیونس کە دەکەوێتە باشووری غەززە، ١٨ کەس کوژراون و ٧٩ی تریش برینداربوون.

نانسی فایسەر، وەزیری ناوخۆی ئەڵمانیا لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، ئەگەر توانایان ھەبێت پێویستە بە زووترین کات لایەنگرانی حەماس لە ئەڵمانیا دیپۆرت بکەنەوە.

ئەوەشی خستەڕوو، دەسەڵاتدارانی ئەڵمانیا لەئێستادا لە نزیکەوە چاودێری ھەڕەشەکان دەکەن، بە تایبەتی دوای ‌ھێرشە تیرۆریستییەکەی برۆکسل، کە پەیوەندیی بە شەڕ و پێکدادانەکانی کەرتی غەززە ھەبوو.

شالاندا یانگ، بەڕێوەبەری فەرمانگەی بەڕێوەبردن و بوودجەی کۆشکی سپی لە نوسراوێکدا بۆ کۆنگرێس ئاماژەی بەوەداوە، جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا داوای تەرخانکردنی ١٠٥ ملیار دۆلار لە کۆنگرێس کردووە بۆ بواری ئاسایشی و ھاوکاریکردنی  ئۆکراین و ئیسرائیل.

ئەوەشی خستووەتەڕوو، سەرۆکی ئەمریکا دەیەوێت لەو ١٠٥ ملیار دۆلارە بڕی ٦١ ملیار دۆلاری بۆ ھاوکاریکردنی ئۆکراین و ١٤ ملیاری بۆ ھاوکاریکردنی ئیسرائیل بەکاربھێندرێت.

ئەوەش لەکاتێکدایە، پێشتر جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا رایگەیاند، ئەگەر ھەریەک لە ئۆکراین و ئیسرائیل کە ھاوپەیمانی ئەمریکا لە جەنگەکانیاندا سەرنەکەون، ئەوا ململانێی سەربازی و گرژی و ئاڵۆزی بە تەواوی جیھان بڵاودەبێتەوە، بۆیە داواکارییەکی بەپەلە پێشکەشکی کۆنگرێس دەکات، بۆ تەرخانکردنی بوودجەیەک بۆ پڕچەککردنی ئۆکراین و ئیسرائیل و چەند پرسێکی دیکە، لەنێویاندا توندکردنەوەی سنوورەکانی نێوان ئەمریکا و مەکسیک .

تیدرۆس ئەدھانۆم بەڕێوەبەری گشتی رێکخراوی تەندروستی جیھانی رایگەیاند، لەماوەی چەند ساڵی رابردوودا گەیشتنە ئەو قۆناغەی بە تەوای بەسەر کۆلێرادا زاڵ بن و کۆنترۆڵی بکەن، بەڵام بەپێی راپۆرتە پزیشکییەکان لە ئێستادا جارێکی تر ئەو نەخۆشەی تەشەنەی کردووەتەوە و مەترسی و ھەڕەشەیەکی زۆری لەسەر ژمارەیەکی زۆری وڵاتان دروستکردووە و ھاتنی وەرزی زستانیش ھێندەی تر مەترسی و ھەڕەشەکە زیاد دەکات.

وتیشی، تەنھا لەماوەی ئەمساڵدا کۆلێرا لە ٣١ وڵاتی جیھان بڵاوبووەتەوە و لە ئێستادا زیاتر لە یەک ملیار کەس لە جیھاندا مەترسی توشبوونیان بە کۆلێرا لەسەرە، پێویستە سەرجەم وڵاتان رێکاری پێویستە بگرنەبەر بۆ رێگرتن لەو نەخۆشییە.

یواف گالانت وەزیری بەرگری ئیسرائیل رایگەیاند، ئامانجی ئۆپراسیۆنی سوپای وڵاتەکەی بۆسەر کەرتی غەززە کە لە ژێر دەسەڵاتی بزوتنەوەی حەماسدایە سێ قۆناغە، یەکەمیان ھێرشی سەربازییە بۆ سەر کەرتی غەززە بە مەبەستی لەناوبردنی یەکجاریی بزوتنەوەی حەماس، قۆناغی دووەمیش شەڕی لەناوبردن و کۆتایی ھێنانە بە پاشماوەکانی حەماس لە ھەر شوێنێکی غەززە بن.

وتیشی، قۆناغی سێیەمی ئۆپراسیۆنەکەیان بنیاتنان و دامەزراندنی سیستمێکی ئەمنی نوێیە بۆ کەرتی غەززە بەشێوەیەک ئیسرائیل پەیوەندی بە ژیانی دانیشووانی غەززەوە نابێت و تەنھا دەیانەوێت دڵنیابن لە پاراستنی ئاسایش و ئارامی دانیشووانی وڵاتەکەیان.

ئەبو عوبەیدە، وتەبێژی بزووتنەوەی حەماس رایگەیاند، لە وەڵامدانەوەیان بۆ بانگەوازە مرۆییەکانی وڵاتی قەتەر بۆ ئازادکردنی دیلەکان، بڕیاریانداوە بە ئازادکردنی دوو دیل، کە دایک و کچێکی بە رەچەڵەک ئەمریکیین.

ئەوەشی خستەڕوو، بە ئازادکردنی ئەو دیلانە دیانەوێت وەڵامی سەرجەم ئەو دەنگۆ ناڕاست و چەواشەکارییانە بدەنەوە کە دەسەڵاتدارانی ئەمریکا لەبارەی بزووتنەوەی حەماسەوە بڵاویدەکەنەوە، جەختیشیکردەوە، لە گفتوگۆی بەردەوامدان لەگەڵ وڵاتە نێوەندگیرەکانی بۆ ئازادکردنی سەرجەم دیلە مەدەنییەکان لە بارودۆخێکی گونجاودا.

وتەبێژی بزووتنەوەی حەماس راشیگەیاند، نزیکەی ٢٥٠ دیلیان لە گرژی و ئاڵۆزییەکانی کەرتی غەززە دەستبەسەرکردووە و لەو ژمارەیەش ٢٢ دیلیان بەھۆی بۆردومانەکانی ئیسرائیلەوە گیانیانلەدەستداوە، لەئێستاشدا ١٩٩ دیل لەلایان دەستەبەسەرە.

ھاوکات، نووسینگەی بنیامین ناتانیاھۆ سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل ئازادبوونی ئەو دوو دیلە ئەمریکییەی پشتڕاستکردووەتەوە و لای خۆشیەوە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا دڵخۆشی خۆی بە ئازادبوونی ئەو دوو دیلە دەربڕیووە.

سێرگی لاڤرۆڤ، وەزیری دەرەوەی روسیا لە چاوپێکەوتێکدا ئەو تۆمەتانەی رەتکردەوە، کە ئێران لە ھەموو شتێکدا تاوانبار بکرێت، جەختیشیکردەوە، روسیا ئەو ھەوڵانە بە ئیستفزازی دەزانێت و ناکرێت ھەموو شتێک بخرێتە ئەستۆی ئێران.

ئاماژەی بەوەشکرد، پێیان وایە سەرکردایەتی ئێران ھەڵوێستێکی تا رادەیەک بەرپرسیارانە و ھاوسەنگیان گرتووەتەبەر و رێگریانکردووە لە تەشەنەسەندنی ئەو ململانێیە بۆ ھەموو ناوچەکە و وڵاتانی دراوسێ.

وەزیری دەرەوەی ڕوسیا سەبارەت بە کەرتی غەززەش رایگەیاند، مەترسی پەرەسەندنی ململانێی فەڵەستین و ئیسرائیل بۆ ململانێی سەرتاسەری ھەرێماییی زۆر جددییە و دەبێت ھەمووان ژیرانەتر مامەڵە لەگەڵ رەوشەکە بکەن.

ریشی سوناک سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، ئەمڕۆ بە سەردانێک دەگاتە تەلئەبیبی پایتەختی ئیسرائیل و لەگەڵ ئیسحاق ھێرزۆگی سەرۆکی ئەو وڵاتە و بنیامین ناتانیاھۆ ھاوتا ئیسرائیلییەکەی کۆدەبێتەوە.

وتیشی، سەردانەکەی بۆ خۆرھەڵاتی ناوەڕاست ماوەی دوو رۆژ دەخایەنێت و جگە لە ئیسرائیل سەردانی چەند وڵاتێکی دیکەش دەکات و ئامانج لە سەردانەکەشی ھێورکردنەوەی گرژیی و ئاڵۆزییەکانی نێوان سوپای ئیسرائیل و بزووتنەوەی حەماس دەبێت بە تایبەتی دوای ھێرشەکەی سەر نەخۆشخانەیەکی تایبەتی کەرتی غەززە، کە ژمارەیەکی زۆر قوربانی لێکەوتەوە.

سەرۆک وەزیرانی بەڕیتانیا ئاماژەی بەوەشکردەوە، لەگەڵ دەسەڵاتدارانی ئیسرائیل جەختدەکاتەوە، نابێت کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی رێگە بدات بزووتنەوەی حەماس لە ھێرشە تیرۆریستییەکانی بۆ سەر ئیسرائیل بەردەوام بێت.

ئاژانسی فرانس پرێس لە زاری بەرپرسێکی حکومەتی فەڕەنساوە بڵاویکردووەتەوە، بەھۆی ھەڕەشەی بۆمبەوە ھەشت فڕۆکەخانەی وڵاتەکە لەکۆی ١٤ فڕۆکەخانە لە گەشتیار چۆڵکراون و داخران.

ئەوەشی خستوەتەڕو، بەھۆی بڕیاری داخستنی فڕۆکەخانەکانیش ١٣٠ گەشت ھەڵوەشێرنراونەتەوە یان بۆ کاتێکی دیکە دواخراوە.

رۆژی ١٨ی ئەم مانگەش بەھەمان ھۆکار شەش فڕۆکەخانەی فەرەنسا داخران، بەشێک لە فڕۆکەخانەکانیش بە راگەیەندراوی جیا ھەڵپەساردنی کارەکانیان بڵاوکردووەتەوە.