کوردستان
ھەر بەپێی راگەیەنراوەکەی دەزگای لوتکە، لە ماوەی ئەمساڵدا زیاترلە ٣٥ ھەزار کەس لە عێراق و ھەرێم کۆچیانکردوە بۆ وڵاتانی ئەوروپا و داوای پەنارییان کرددوە.
ئەو ژمارە پرلەمانتارە داواش دەکەن، پێداچونەوە بکرێت بە چاککردنی کەمترین مووچەی خانەنشینی و جێبەجێکردنی یاسای چاکسازی.
جەختیش دەکەنەوە، بەباشتربوونی رەوشی دارایی زەمینەیەکی گونجاو بۆ دەرکردنی بڕیارەکە و پابەندکردنی حکومەت بە ئەرکە داراییەکانی ھاتۆتە ئاراوە.
بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، ئەو چوار دەستگیرکراوە شێروان تەھا و مەسعود شەنگالی و کارکەر عەباس و بەندەوار ئەیوبن، بە تۆمەتی سیخوڕی بۆ ئەمریکا و بەریتانیا و مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عیراق و چەند پرسێکی تر دادگایی دەکرێن.
بڕیارە رۆژی چوار شەممەش پێنج دەستگیرکراوی تری بادینان بە ھەمان تۆمەت دادگایی بکرێن.
لە چەند مانگی رابردودا دوو جار بەھۆکاری جیاواز دادگاییکردنی ئەو نۆ دەستگیرکراوە لەلایەن دادگای تاوانی دووی ھەولێرەوە دواخراوە، کەسوکاری دەستگیرکراوانی بادینانیش دەڵێن، رەوشی دەستگیرکراوان لە زیندان زۆر خراپە و تا ئێستا باوک و برای دوان لە دەستگیرکراوەکان لە حەسرەتی بینینەوەی کوڕ و براکەیان گیانیان لەدەستداوە.
پەرلەمانی کوردستان لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، سەعات ١١ی پێشنیوەڕۆی رۆژی سێشەممە دانیشتنی پەرلەمان دەستپێدەکات و شەش پەرلەمانتار دەستلەکارکێشانەوەیان لە لیژنەکانیان رادەگەیەنن و دەبنە سەرۆک و ئەندامی لیژنەی تری پەرلەمان.
دواتر دەنگدان لەسەر چوار پێشنیاز و پڕۆژەیاسا دەکرێت، ئەوانیش پێشنیازەیاسای ھەمواری دووەمی یاسای دەستەی دەستپاکیی و پڕۆژەیاسای نیشان و مەدالیا و پڕۆژەیاسای ھەمواری دووەمی یاسای یەکێتیی ژوورەکانی بازرگانی و پیشەسازین، لەگەڵ پڕۆژەیاسای ھەمواری یەکەمی یاسای وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازی لە ھەرێمی کوردستان.
بەشدار حەسەن ئەندامی تیمی پارێزەرانی دەستگیرکراوانی بادینان لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، بڕیار بوو ئەمڕۆ شێروان تەھا و مەسعود شەنگالی و کارکەر عەباس و بەندەوار ئەیوب دادگایی بکرێن، بەڵام دادگای دووی ھەولێر بڕیاری دواخستنی دا.
وتیشی، قسەیان لەگەڵ دەستگیرکراوان کردووە و رەوشیان باش نییە، چونکە لە زیندان بە خراپی مامەڵەیان لەگەڵ دەکرێت.
بەرێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی گەرمیان لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، لەدوای ئاگادار کردنەوەیان لە بونی حاڵەتێکی کەمتەرخەمیی بەرامبەر ھاوڵاتییەک لە نەخۆشخانەی فریاکەوتنی شەھید ھەژار لە کەلار، کە درەنگ نەشتەرگەریی و رێکاری پزیشکیی بۆ ئەنجامدراوە، بڕیاردرا لێکۆڵینەوە لەو دۆسییەیە بکرێت و خودی بەڕێوبەری گشتی تەندروستی گەرمیان سەرپەرشتی بەدواداچونی دۆسیەکەی کرد.
تەندروستی گەرمیان ئاشکرایکردووە، پاش بەدواداچون دەرکەوت کەمتەرخەمیی ھەبوە بەرامبەر ئەو نەخۆشە و درەنگ بە دەمیەوە چوون و درەنگیش نەشتەرگەرییان بۆ کردوە، ھەربۆیە فەرمانی سزادان بۆ سێ فەرمانبەری نەخۆشخانەکە دەرکرا کە بەرپرس بوون لەو کەمتەرخەمییە.
تەندروستی گەرمیان داوای لێبوردن لەو ھاوڵاتییە و خێزانەکەی دەکات و دەڵێت، دڵنیایی دەدەین کە نەخۆشخانەکە و ستافەکەی بۆ خزمەتی ھاوڵاتیان بە بەردەوامی لە ئەرکدان و رێگە بە کەموکورتیی و کەمتەرخەمیی نادەین و لەو رووەوە ھەموو لێپێچینەوەیەکی پێویست و یاسایی دەکەین.
سەدر لە تویتێکدا ھۆکاری پاشگەزبونەوەی لە بڕیاری بەشداری نەکردن لە ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رونکردەوە و رایگەیاند، بەشداری نەکردنیان لە ھەڵبژاردن وەک بەکارھێنانی فیشەکێک دەبێت دژ بە چاکسازی، بۆیە بڕیاریانداوە لە رێی بەشداریکردن لە ھەڵبژاردنەوە بەشدار بن لە پەرلەمان و حکومەتی داھاتوودا، لە پێشینەی کارەکانیشیان لە حکومەتدا چاکسازی دەبێت و لە پەرلەمانیش روبەروی گەندەڵی و گەندەڵکاران دەبنەوە.
دوای ئەوەی لە ماوەی رابردوودا موقتەدا سەدر بەشداری نەکردنی رەوتی سەدری لە ھەڵبژاردنی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق راگەیاند، کۆتاییەکانی مانگی ئاب پاشگەزبۆوە و بڕیاریدا بە بەشداریکردنی رەوتەکەی لەھەڵبژارندا .
ئەنوەر کەریمی بەڕێوبەری سەرچاوە ئاوییەکانی بانە بە ئاژانسی ھەواڵی مێھری راگەیاندووە، ئەمساڵ قەیرانی کەمئاوی و وشکەساڵی لە بانە جددییە و زۆربەی گوندەکان و گەڕەکەکانی دەوروبەری شارەکە روبەڕوی کەمی ئاوی خواردنەوە بوونەتەوە.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بەھۆی بێ بارانییەوە، ئاوی ناو بەنداوەکانی بانە بەرەوە تەواوبوون دەڕۆن و لەئێستادا ئاوی خواردنەوەی بەشێک لە گەڕەکانی بانە، لەڕێی تانکەرەوە دابین دەکرێت.
دەشڵێت، تەنھا رێگەچارە بۆ کێشەی کەمئاوی، دەست پێوەگرتن و کەم بەکارھێنانی ئاوە، چونکە پێدەچێت لە سەرەتای وەرزی پایزدا ئاوی خواردنەوە لە بانە نەمێنێت.
ساڵح موسلیم ئەندامی دەستەی سەرۆکایەتی پارتی یەکێتی دیموکراتیک پەیەدە رایگەیاند، ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری رۆژئاڤا حەوت ناوچە لەخۆ دەگرێت کە سیستمی ھاوسەرۆکایەتی و پەرلەمانیان ھەیە، وتیشی، دەیانەوێت ئەو سیستمە فراوانتر بکەن بۆ ناوچەکانی دیکەی سوریا و ئەگەر خواستێکی بەھێز ھەبێت، دەتوانن لەرێی گفتوگۆوە سیستمێکی ھاوبەش پێکبھێنن.
لەبارەی بوونی ھێزەکانی ئەمریکا و روسیا لە ناوچەکانی باکور و خۆرھەڵاتی سوریا، ساڵح موسلیم رایگەیاند، ئەو وڵاتانە بەدوای بەرژوەندی خۆیانەوەن و لە کۆتاییدا دەبێت خەڵکی ئەو ناوچانە، خۆیان بڕیار لەسەر داھاتوویان بدەن.
دکتۆر دیار ئیبراھیم بەڕێوەبەری گشتی تەندروستی راپەڕین رایگەیاند، ھەموو بنکەکانی تایبەت بە ڤاکسینی کۆرۆنا راسپێردراون ئاسانکاری تەواو بۆ مامۆستایان و فەرمانبەران بکەن بۆ وەرگرتنی ڤاکسینی کۆرۆنا.
وتیشی، ھەر توشبوویەکی کۆرۆنا پێویستی بە نەشتەرگەری ھەبێت، پێویست ناکات لەمەودوا رەوانەی دەرەوەی سنوری ئیدارەی راپەڕین بکرێت، چونکە ھۆڵێکی تایبەت بە نەشتەرگەری ئامادە دەکەن بۆ ئەو توشبووانەی کۆرۆنا کە پێویستیان بە نەشتەرگەری ھەیە.
لە درێژەی کۆبوونەوەکەدا ھاوسەرۆک رایگەیاند، ھەماھەنگی و ھاوکاری نێوان ھێزی پێشمەرگە و ھاوپەیمانان زۆر گرنگە و دەبێت ھەمووان ھاوکاربن لەپێناو پارێزگاریکردن لە دەستکەوتەکان و سەقامگیری و ئارامیی ناوچەکە. دەبێت ھاریکاری زیاتر ھەبێت لەنێوان ھێزەکانی ھەرێمی کوردستان و عێراق و ھاوپەیمانان بۆ ئەوەی بۆشایی ئەمنی دروست نەبێت و ھەموومان پێکەوە ئاسایشی ناوچەکە بپارێزین.
ئاماژەی بەوەشکردووە، بەھۆی بێ بارانییەوە، ئاوی ناو بەنداوەکانی بانە بەرەوە تەواوبوون دەڕۆن و لەئێستادا ئاوی خواردنەوەی بەشێک لە گەڕەکانی بانە، لەڕێی تانکەرەوە دابین دەکرێت، دەشڵێت، تەنھا رێگەچارە بۆ کێشەی کەمئاوی، دەست پێوەگرتن و کەم بەکارھێنانی ئاوە، چونکە پێدەچێت لە سەرەتای وەرزی پایزدا ئاوی خواردنەوە لە بانە نەمێنێت.
وتیشی، باسی لە ھەستیاری ھەڵبژاردنی پێشوەخت لەعیراق کرد و تایبەتمەندی ھەڵبژاردنەکەشی بۆ ناوچە جێناکۆکەکان دوپاتکردەوە و داوایکرد خەڵکی کەرکوک ھاوپەیمانی کوردستان و کاندیدەکانی لەکەرکوک سەربخەن.
سەرۆکی تیمەکانی ھاندانی ھاوڵاتیانیش جەختیان کردەوە پاڵپشت بەرێبازی سەرۆک مام جەلال ھەموو توانای خۆیان دەخەنەکار بۆ سەرخستنی ھاوپەیمانی کوردستان و کاندیدەکانی لەپارێزگای کەرکوک. راشیانگەیاند سەرباری کەمی خزمەتگوزاری، پێویستە دەنگدەرانی کەرکوک بۆ پاراستنی ناسنامەی کەرکوک بەشداری ھەڵبژاردن بکەن و دەنگ بە ھاوپەیمانی کوردستان بدەن.
ئەوەش لە کاتێکدایە بەھۆی ئەوەی ماوەی چەند ساڵێکە دامەزراندن لە ھەرێمی کوردستان راگیراوە، لە زۆربەی فەرمانگە و دامەزراوەکانی حکومەتی ھەرێم کارمەندی گرێبەست کارەکان رادەپەڕێنێت، وەزارەتی تەندروستیش بۆ راپەڕاندنی کارەکان و بە ھاناوەچوونی ھاووڵاتیان گرێبەستی لەگەڵ بەشێکی زۆری کارمەندانی تەندروستی ئەنجامداوە، لە ئێستاشدا حکومەتی ھەرێم رەزامەندی لەسەر نوێکردنەوەی گرێبەستەکان دەربڕیوە.
وەستا فارووق، سەرۆکی کۆمەڵەی پێشمەرگە دێرینە دانەبڕاوەکانی یەکێتی باسی لە کار و ئەرکەکانیان کرد و لەچەند داواکارییەکدا ژیان و گوزەرانی پشمەرگەی دێرینەکانی خستەڕوو و داوایکرد، ھاوسەرۆک پشتیوان بێت لەجێبەجێکردنی خواستەکانیان.
لەبەرامبەردا بافڵ تاڵەبانی رایگەیاند، پێشمەرگە سەرمایەیەکی گرنگی میللەتەکەیانن و قوربانیدان و گیانفیداییان جێگای رێزوپێزانینی بەردەوامیانە و سیمبولی تێکۆشان و خۆڕاگرین، حەقی ئەوەیان بەسەریانەوە ھەیە کە خزمەتیان بکەن و وەفاداربین بەرامبەریان.
بافڵ تاڵەبانی پەیوەست بەگۆڕانکارییەکانی ناو یەکێتی و چاکسازی لەچەند دامەزراوەیەک ئاماژەی بەوەکرد، یەکێتی بەرپرسیارە بەرامبەر خوێنی شەھیدان و قوربانیدانی خەڵکە خۆشەویستەکەیان. ئەم ھەنگاوانەش لەپێناو پاراستنی خەبات و قوربانیدانی پێشمەرگەی دێرین و تێکۆشەران بووە و نەھێڵن یەکێتی لەوە زیاتر بەلاڕێداببرێت و بکرێتە قوربانیی مەرامی شەخسی. دڵنیاشیکردنەوە کە ھەمووان پێکەوە یەکێتی ناو یەکێتی دەپارێزن و درێژەپێدەری سیاسەتی حەکیمانەی سەرۆک مام جەلال دەبن.