سەرۆککۆمار
د.لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق لەمیانەی سەردانەکەیدا بۆ موسڵ چاوی بە محەمەد حەلبوسی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران کەوت.
بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، سەرۆک کۆماری عێراق داوای لە حەلبوسی کردووە پەلەبکرێت لە پەسەندکردنی پڕۆژە یاسای بە پارێزگابوونی ھەڵەبجە.
سەرۆک کۆمار ھەروەھا داوایکرد موچەی فەرمانبەران بە یەکسانی و بەبێ جیاوازی لەسەرجەم پارێزگاکاندا دابەشبکرێت.
د. لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق بەیاوەری خانمی یەکەم و وەزیری دەرەوە و وەزیری کارەبا و سەرچاوە ئاوییەکان، راوێژکاری ئاسایشی نیشتمان عێراق و سەرۆکی لیژنەی ئاسایش و بەرگری ئەنجومەنی نوێنەران، خاکی عێراقییان بەجێھێشت و بەرەو تارانی پایتەختی کۆماری ئیسلامی ئێران بەرێکەوتن.
ئەم سەردانەی سەرۆککۆمار لەسەر بانگھێشتنامەی فەرمی سەرۆککۆماری ئێرانە و پرسی ئاڵگۆری بازرگانی و وزە و پیوەندیەکانی نێوان ھەردوو وڵات و پرسی ئاو و رەوشی سیاسی ناوچەکەو جیھان بەگشتی تاوتوێ دەکرێت.
هاوکات لەم سەردانەشدا سەرۆککۆمار و وەفدی یاوەری زنجیرەیەک دیدار و چاوپێکەوتن ئەنجام دەدات کە گرنگترینیان لەگەڵ سەرۆککۆماری ئێران و رابەری شۆرشی ئیسلامی ئێران دەبێت.
بڕیاروایە رۆژی شەممە د.لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق، بە سەردانێکی رەسمیی سەردانی تارانی پایتەختی ئێران بکات و لەلایەن ئیبراھیم رەئیسی سەرۆککۆماری ئێرانەوە پێشوازی لێدەکرێت و پاشان ھەردوو سەرۆک کۆدەبنەوە.
سەردانی سەرۆککۆماری عێراق بۆ تاران یەک رۆژ دەخایەنێت و لەسەر بانگھێشتی رەسمیی سەرۆککۆماری ئێرانە، ھاوکات یەکەمین سەردانیەتی بۆ ئێران دوای دەستبەکاربوونی وەک سەرۆککۆماری عێراق.
وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، "فوئاد حسێن" وەزیری دەرەوەی عێراق و "حسێن ئەمیر عەبدولاھیان" وەزیری دەرەوەی ئێران پەیوەندییەکی تەلەفۆنییان ئەنجامدا و پیرۆزبایی جەژنی رەمەزانیان ئاڕاستەی یەکتر کردووە.
ھاوکات بیروڕاکانیان سەبارەت بە پەیوەندییە دوو قۆڵییەکانی تاران و بەغداد و پێشھاتەکانی ناوچەکە و پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری و روبەڕوبوونەوەی تیرۆریان تاوتوێ کرد.
ھەر لەو پەیوەندییەدا، وەزیری دەرەوەی عێراق ئاماژەی بەوەکرد، دڵخۆشە بە ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانی نێوان تاران و ریاز و راشیگەیاند، بەمنزیکانە "د.لەتیف رەشید" سەرۆک کۆماری عێراق بە سەردانێکی رەسمی دەچێتە تاران.
مانگی رابردوو، "ئیبراھیم رەئیسی" سەرۆک کۆماری ئێران لەڕێی "محەمەد ئال سادق" باڵیۆزی ئێرن لە عێراق بانگھێشتنامەی رەسمی بۆ سەرۆک کۆماری عێراق نارد بۆ سەردانکردنی تاران، سەرۆک کۆماری عێراقیش رایگەیاندبوو کە بەزووترین کات سەردانەکە ئەنجام دەدات.
دەقی پەیەمەکە...
لەگەڵ ھاتنی جەژنی رەمەزانی پیرۆزدا، پیرۆزبایەکی گەرم لە سەرجەم عێراقیەکان و مسوڵمانان دەکەم.
ھەموو ساڵێک وڵاتەکەمان و ھاووڵاتییەکانمان جەژن بەبێ جیاوازی و بە ئاشتی و گەشەسەندن بەڕێبکەن، خوای گەورە بەبیکاتە مایەی خێرو خۆشی و بەرەکەت و ئاشتی و ئەمنی و سەقامگیری بۆ ھەموو
د.لەتیف ڕەشید، سەرۆککۆماری عێراق لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، پێشھاتەکانی سودان کەبوونەتە ھۆی گیانلەدەستدانی ھاوڵاتیان و زیانگەیاندن بە دامەزراوەکان و لەباربردنی دەرفەتەکانی بەردەوامبوون لە بونیادنان و پێشکەوتنی دیموکراسی و ئاشتییانە مایەی نیگەرانییە، بەڵام متمانەی تەواویان ھەیە سودان دەتوانێت بە دیالۆگی ئاشتییانە و دیموکراسی ئەو قەیرانە تێپەڕێنێت و جەنگ و کردەوە چەکدارییەکان رابگرێت.
راشیگەیاندوە، داوا دەکەن لە سودان پشت بە بنەماکانی دیموکراسی ببەسترێت بۆ باشترکردنی دەرفەتەکانی دیالۆگ بە شێوەیەک ژیان و ئاشتی و دادپەروەری بپارێزێت، جەختیشیکردوەتەوە عێراق ئامادەیە بۆ ھەوڵدان و ھاوکاریکردنی سودان لە پێناو دەستەبەرکردنی دەرفەتەکان بۆ گفتوگۆی بونیادنەرانە بە شێوەیەک کە یارمەتیدەر بێت لە سەرکەوتنی لۆژیکی ئاشتی و بەھێزکردنی ئاراستەی دیموکراسی.
د. لەتیف رەشید لە پەیامێکدا بەبۆنەی ساڵڕۆژی تاوانی ئەنفال، داوا دەکات لەم رۆژە خەمناکە و پڕ مەرگەساتەی گەلی کورددا بنەماکانی دیموکراسی و بەدیھێنانی خواستی گەل بۆ ژیانێکی شایستە و رێگرییکردن لە دووبارەبوونەوەی کارەساتەکە پەیڕەو بکرێت.
دەشڵێت، تاوانی ئەنفال کە رژێمی دیکتاتۆری بەرامبەر بە گەلی کورد کردی، ھەڵمەتی جینۆساید و زیندەبەچاڵکردن بوو کە لە سایەی ستەمکاری و دەسەڵاتی خۆسەپێن دژی ھاوڵاتیانی عێراق جێبەجێکرا.
د.لەتیف ڕەشید سەرۆککۆماری عێراق، لە سەرەتای کۆبوونەوەکەدا پیرۆزبایی لە دامەزراندنی گروپەکە کرد وھیوای سەرکەوتنی بۆ خواستن لە بەجێگەیاندنی ئەرکەکانیان.
سەرۆککۆمار باسی لە پێویستی پەرەپێدانی سیستەمی بانکی و کەمکردنەوەی رۆتین کرد، ھاوکات ئاسانکاری بکرێت بۆ ڕێکارەکانی بانکی پەیوەست بە وەبەرھێنان و جوڵەی سەرمایە، سەرۆککۆمار جەختیکردەوە لە گرنگی پشتیوانی و ھاندانی کەرتی تایبەت لە پێناو باشترکردنی ئاستی ژیانی ھاووڵاتی و پشتگیریکردنی کارگە و بازرگانان و خاوەنکارەکان.
لای خۆیانەوە ئەندامانی شاندەکە باسیان لە کارەکانی گروپەکەیان کرد، لە پارێزگا جیاجیاکان و دووپاتیان کردەوە کە پشت بەبنەمای ئیسلامی دەبەستن لە کارەکانیاندا و ئاماژەیان بەوەکرد، کە بانکە ئیسلامییەکان تا ساڵی ٢٠١٥ گرفتی نەبوونی یاسایەکی تایبەت بە خۆیانەوە ھەبوو.
جەختیشیان لەوە کردەوە، کە کاردەکەن بۆ ھاندانی ھاووڵاتیان بۆ دانانی پارە و مامەڵەکردن لەگەڵ بانکەکان، ھەروەھا بوونی یاسایەک بۆ وەبەرھێنەر جێگەی بایەخە، وەک ئاماژەیان بەوەدا کە بانکە تایبەتەکان کاردەکەن بۆ پاڵپشتیکردنی سەقامگیری نرخی دینار لە بازاڕدا، ھیوایان خواست کە یاسای کۆکردنەوەی قەرزی حکومەت ھەمواربکرێتەوە.
سەرۆککۆماری عێراق لە تویتێکدا پیرۆبازیی جەژنی قیامەی لە مەسیحییەکان کرد و ھیوای خواست مەسیحییەکان جەژنێکی خۆش بەڕێبکەن و ھەموو عێراقییەکانیش لە ئاسایش و ئارامییدابن.
سەرۆککۆمار دەشڵێت، "ھەمەجۆری گەلەکەمان رەگەزی بەھێزی و بەڵگەی میراتی شارستانییەت و مرۆڤایەتییە لە وڵاتەکەمان و پاڵنەری کارکردنی ھاوبەشە لەپێناو داھاتوویەکی پرشنگدار بۆ ھەمووان".
سەرۆککۆمار، لەوتارەکەیدا پیرۆزباییکرد لە سەرکردە و جەماوەری ڕێکخراوی بەدر و ستایشی ئەو قوربانییە مەزنانەی خەباتگێڕانی ڕێکخراوەکە و شەھیدانی عێراق پێشکەشیان کرد لە پێناوی ئامانجە نیشتمانییە باڵاکاندا بە درێژایی ساڵانی خەباتی دژ بە دیکتاتۆری.
سەرۆککۆمار جەختی کردەوە، لە گرنگی کاری جددی کە یارمەتی عێراقییەکان دەدات لە بونیادنانی ڕاستەقینەی دەوڵەتێکی خاوەن سەروەری کە دامەزراوەکانی ھێز و توانای تەواویان ھەبێت بۆ زاڵبون بەسەر قەیرانەکان و وڵاتەکەمان لە مەترسییەکانی تیرۆر ڕزگار بکەن و ئاماژەی بەوەش کرد کە ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکان پێویستی بە ھەوڵی چڕ ھەموو ھەیە ، خەڵکیش چاوەڕوانی ئەوە لە دەسەڵاتە جۆراوجۆرەکانیان دەکەن.
دەقی وتارەکەی سەرۆک کۆمار:
بەناوی خودای گەورە و میھرەبان
بەڕێزان ئامادەبوونی ئازیز
سڵاو و ستایشی پەروەردگاری مەزنتان لێ بێت
جێگای شانازییە کە ئەمڕۆ لێرەین، لە بۆنەیەکی وادا، کە کە ھاوزەمانە لەگەڵ ساڵڕۆژی دامەزراندنی ڕێکخراوی بەدر، ڕێکخراوێک کە بە تێکۆشان و خەباتی لەدژی دیکتاتۆریەت شانبەشانی پێکھاتە نیشتمانی و ئیسلامییە کانی دیکە، خەباتی کردووە، بۆ بەدیھێنانی ئازادی و شکۆمەندی و دیموکراسی بۆ گەلەکەمان و وڵاتەکەمان.
لەکاتێکدا گەرمترین پیرۆزبایی خۆمان ئاراستەی برایانی ڕێکخراوی بەدر و سەرکردە و جەماوەرەکەی دەکەین بەم بۆنەیەوە، ستایشی ئەو قوربانییە مەزنانە دەکەین کە خەباتکارانی ڕێکخراوەکە و شەھیدانی عێراق بە گشتی لە پێناوی ئامانجە بەرزە نیشتمانییەکان لەساڵانی خەبات دژی دیکتاتۆر ییەت پێشکەشیان کردوە، ھەروەھا بە شانازییەوە ڕۆڵی ڕێکخراوەکە بەرز دەنرخێنین لە پرۆسەی بونیادنانی سیاسیی ئاشتیانە، لەدوای لەناوچونی دیکتاتۆرییەت و بونیادنانی دەوڵەتی دامەزراوەیی دیموکراتی.
بەم بۆنەیەوە جەخت دەکەینەوە لە گرنگی چاکسازی و چارەسەرکردنی کەموکوڕییەکانی پرۆسەی سیاسی لەڕێگەی کاری جددی کە یارمەتی عێراقییەکان دەدات لە بونیادنانی ڕاستەقینەی دەوڵەتێکی خاوەن سەروەری کە دامەزراوەکانی ھێز و توانای تەواویان ھەبێت لە تێپەڕاندنی قەیرانەکان، و وڵاتەکەمان لە مەترسییەکان و تیرۆر بپارێزن لە پێناوی سەقامگیری ئابووری لە بەرژەوەندی گەلەکەمان و وڵاتەکەمان.
ئامانجی گرنگ چەسپاندنی ئاسایشە، کەبەبێ ئەو ھیچ سەقامگیری و پێشکەوتنێک بەدی نایەت.
خوشکان و برایان.
بەم بۆنەیەوە دوپاتی دەکەینەوە لەسەر گرنگی پەرەپێدانی کاری ھاوبەشی نێوان ھێزە سەرەکییەکانی پەرلەمان پێویستی بە ھەوڵێکی ھاوبەشە کەیارمەتیدەر دەبێت بۆ ھەوڵدان بەگەیشتن بە کۆمەڵێک یاسای بنەڕەتی، کە بەشێکیان یارمەتیدەرن لە بەھێزکردنی ئابووری نیشتمانی، کە ڕووبە ڕووی ئاڵنگاریەکان و ھاوکات لەگەڵ قەیرانی کەشوھەوا و ئەو ئاستەنگانەی دەوروبەرمان کە قورساییان خستۆتە سەر بەرپرسیارێتی کارەکانی دەوڵەت و پابەند بوونەکانی.
ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکان پێویستی بەوەیە کە ئێمە ئەو ئاراستانە ڕەت بکەینەوە کە خەڵک لە دەسەڵاتە جۆراوجۆرەکانیان چاوەڕێی دەکەن و ھیچی ترمان لێ چاوەڕێ نەکرێ جگە لە بەھێزکردنی کاری ھاوبەش و نزیککردنەوەی دیدگاکان لە ھەموو ئاستێک کە کاریگەری لەسەر بەرژەوەندییەکانی وڵات و پێداویستییەکانی خەڵک دەبێت.
جارێکی تر پیرۆزبایی خۆم ائاراستەی برایانی (بەدر) دەکەم، ھیوای پێشکەوتن و سەرکەوتنیان بۆ دەخوازم ھاوشانی ھێزەکانی تری گەلەکەمان لە پێناو عێراق و ھاونیشتمانیانی بەگشتی.
سڵاوی خوداتان لێ بێت
دەقی پەیامەکە....
لە ساڵیادی ھەڵبژاردنیدا بە سەرۆککۆماری عێراق، رۆڵی سەرۆک مام جەلال لە خەباتی مێژوویی لە کوردستانی عێراق و کۆماری عێراق بەرزدەنرخێنین لەپێناو ئازادی و دیموکراسیدا.
د. لەتیف ڕەشید، لە بەغداد لەگەڵ محەمەد شیاع سودانی کۆبووەوە و ھەردوولا باسیان لە چۆنیەتی پاڵپشتیکردنی بەرنامەی حکومەت کرد کە ئامانج لێی پێشکەشکردنی باشترین خزمەتگوزارییە بە ھاووڵاتیان و چەسپاندنی ئاسایش و سەقامگیری.
لەکۆبوونەوەکەدا ھەردوولا جەختیان لە گرنگی پەلەکردن لە پەسەندکردنی پڕۆژەیاسای بودجە کردەوە، چونکە کاریگەریی لەسەر ژیان و بژێوی خەڵک دەبێت.
ھاوکات سەرۆککۆمار باسی لە ئەنجامی بەشداریی عێراق کرد لە کۆنفرانسی ئاو کە لەلایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە لە نیویۆرک ڕێکخرابوو، ئەو ئەنجامەی کە کاری لەسەر کر ابو بۆ رووبەڕووبوونەوەی قەیرانی ئاوی جیھان کە سەرۆک و سەرکردەی وڵاتانی بەشداربوو پشتیوانی خۆیان دووپاتکردەوە بۆ ھەوڵەکانی عێراق لە روبەڕوبوونەوەی کەمی ئاو لە ڕووبارەکانی دیجلە و فورات.
د. لەتیف رەشید ، لە میانەی کۆبوونەوەی لەگەڵ سەرۆک و بەشێک لە ئەندامی لیژنەی نەوت و غازی ئەنجومەنی نوێنەران ئاماژەی بەوەکردووە، دەرچواندنی یاسای نەوت و غاز زامنی ئەوەدەکات کە عێراقییەکان بە یەکسانی و دادپەروەری سودمەندبن لە سامانی نیشتمانی خۆیان کە موڵکی گەل و نەوەکانی داھاتووە، ھەروەھا دەبێتە پاڵپشتێک بۆ زیاتر بە پیشەسازیکردنی نەوت و غاز.
لای خۆیەوە سەرۆک و ئەندامی لیژنەی نەوت و غازی ئەنجومەنی نوێنەران جەختیانکردەوە لەوەی کاردەکەن بۆ پەسەندکردنی یاسای نەوت و گاز کە ساڵانێکە لە ئەنجومەنی نوێنەران راگیراوە و خواستێکیش لەنێو زۆربەی پێکھاتەکاندا ھەیە بۆ تێپەراندنی.
ھاوکات سەبارە بە دۆسیەی ئاویش، سەرۆککۆمار کە ھەفتەی رابردوو بەشداری کۆنفرانسی ئاوی نەتەوە یەکگرتووەکانی لە نیویۆرک کرد، وتی، مەترسییەکانی کەمبوونەوەی ئاو کاریگەری لەسەر ژیان و بژێوی ھاوڵاتیان بە گشتی دروستکردووە، بۆیە لە کۆبوونەوەکەدا وڵاتان ئامادەیی خۆیان نیشانداوە بۆ ئەوەی لە بەرامبەر کەمی ئاو و گۆڕانی کەشوھەوادا پشتیوانی عێراق بکەن.
ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سکرتێری گشتی رێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان رایگەیاند، لە نزیکەوە ئاگادارە کە عێراق بەدەست کەمیی ئاو و نزمیی ئاستی ئاوی روبارەکانی دیجلە و فوراتەوە دەناڵێنێت کە کاریگەرییان لەسەر ژیان و رەوشی ژینگەیی دروستکردووە، پشتیوانی نەتەوە یەکگرتووەکانیشی بۆ عێراق و ھەوڵەکانی بۆ کەمکردنەوەی مەترسییەکانی قەیرانی ئاو و گۆڕانی کەشوھەوا و کاردانەوەکانیان لەسەر ژیانی گشتی دووپاتکردەوە.
سەرۆککۆمار ئاماژەی بە ھەنگاوی جدی حکومەتی عێراق کرد بۆ دۆزینەوەی چارەسەری بنەڕەتی بۆ مەسەلەی ئاو و دووپتی کردەوەـ بۆ ئەو کارانەش چاوەروانی پەسەندکردنی پرۆژەی بودجەی گشتییە.
وتیشی لایەنە پەیوەندیدارەکان ڕێوشوێنی کاریگەریان گرتووەتە بەر بۆ باشترکردنی بەڕێوەبردنی ئاو و شێوازی پاراستنی ئاو بۆ چارەسەرکردنی کەمی ئاو لەعێراق.
لە بەرامبەردا وەزیری کشتوکاڵ و دارستانی تورکیا رایگەیاند، پەیوەندییە دوو قۆڵییەکان ڕێگاخۆشکەر دەبن بۆ چارەسەرکردنی ھەموو گرفتەکانی دۆسیەی ئاوی نێوان ھەردوو وڵات.
خاوەنشکۆ و ڕێزداران
خوشک و برایان
جەژنی نەورۆز لە هەموتان پێروزبێت
ئاو بریتیە لە شادەماری ژیان و خۆشگوزەرانی کۆمەڵگە و هۆکارێکی گرنگ و ڕونە بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی گەشەسەندنی کۆمەڵایەتی و ئابووری. عێراق لە سوتماکی شەڕەوە هەنگاودەنێت بۆ ئەوەی ڕووبەڕووی قەیرانێکی ئاوی مەترسیدار ببێتەوە، ئەمەش لە ئەنجامی ئەو کاردانەوە ئاڵۆزانەی کە لە ئەنجامی گۆڕانی کەشوهەوا و ئەو سیاسەتە ئاوییانەی وڵاتانی دراوسێ پەیڕەوی دەکەن.
قەیرانی ئاو لە عێراق کاریگەری راستەقینەی لەسەر ژیان و گوزەرانی کەرتی کشتوکاڵی عێراق و دانیشتوان بە گشتی دروستکردوە، ئەمە جگە لەوەی لەو ئەنجامەدا دەرفەتی کار کەمبووەتەوە و کۆچ و ئاوارەبوون بە ڕێژەیەکی مەترسیدار زیادیکردوە، بەو پێیەی مەترسیی هەرە گەورە پێکدەهێنن بۆ ئاسایشی خۆراک و هەمەجۆریی ژینگەیی. کەمی ئاو ئاسایشی خۆراک و تەندروستی دەشێوێنێت، سیستەمی کشتوکاڵی خۆراک و ژینگە و سەقامگیری کۆمەڵایەتی دەخاتە بەردەم مەترسی گەورە ئەگەر هەنگاوی بەپەلە لەوبارەیەوە نەنرێت. بۆیە پێویست بووە ڕێوشوێنی بەپەلە بگیرێتەبەر بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگەکان و کەمکردنەوەی ئاستی ئەم مەترسیانە بە دۆزینەوەی چارەسەری خێرا و ژیرانە و کارکردنی بەردەوام لەسەر ئاستی ناوخۆیی و ناوچەیی و نێودەوڵەتی.
لە سەدەی ڕابردوودا عێراق چەندین وشکەساڵی پچڕپچڕی بەخۆوە بینوە، بەڵام لە ساڵانی ڕابردوودا ئەم قۆناغانەی وشکەساڵی زیاتر ڕوو بەڕووی وڵات بونەوە، ئەمەش ئاماژەیەکی بەهێزە بۆ کاریگەرییە نەرێنییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا.
یەکەمین شارستانیەتی سۆمەری و بابلی و ئاشووری لە کەناری ڕووباری دیجلە و فورات هەزاران ساڵ لەمەوبەر سەریهەڵدا. بە ملیۆنان عێراقی ئەمڕۆ، تا ڕادەیەکی زۆر، پشت بە سەرچاوە ئاوییەکانی ڕووبارەکانی دیجلە و فورات دەبەستن بۆ بژێوی ژیان و کارەکانیان، کە بەهۆی کاریگەرییە نەرێنییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و سیاسەتی ئاوی وڵاتانی خاوەن سەرچاوەی ڕووبارەکانەوە مەترسییان لەسەرە.
بێ گومان ڕووبارەکانی دیجلە و فورات بڕبڕەی پشتی ژیانن لە عێراقدا و زۆنگاوەکان ڕۆڵێکی زۆر گرنگ دەگێڕن لە پاراستنی شارستانیەتی مرۆڤایەتی بەو پێیەی لایەنێکی سەرەکین لە پەرەپیدانی بەردەوامیی ژیان لە وڵاتدا، و هەمیشە فاکتەری سەرەکی بوون بۆ پاراستنی هاوسەنگی ژینگەیی نەک تەنها لە عێراق بەڵکو لە سەرانسەری ناوچەکەشدا.
هۆکاری زۆر هەبووە کە بۆتە هۆی شکستی عێراق بە چەند دەیەیەک دواکەوتوە لەگەڵ گەشەسەندنی جیهانیدا، لەوانە کاریگەرییە نەرێنییەکانی دەرئەنجامی گۆڕانی کەشوهەوا، کەمبوونەوەی ڕێژەی بەرچاوی هەڵڕژانی ئاو لە وڵاتانی خاوەن سەرچاوەی ئاوی رووبارەکان، هەروەها بەکارنەهێنانی شێوازە تەکنەلۆژییە مۆدێرنەکان لە بەڕێوەبردنی سەرچاوە ئاوییەکان، جگە لەو بێباکییە سیاسییەی ڕژێمی پێشوو بەرامبەر بە زانست و ئەندازیاری نیشانی دا بە (12) ساڵ گەمارۆدان و سزای ئابووری و ململانێی یەک لە دوای یەکەکان کە ئەو دەرئانجامەی لێکەوتەوە.
خراپتربوونی ئەو قەیرانە ئاوییەی کە ئەمڕۆ عێراق بەدەستیەوە دەناڵێنێت، دەگەڕێتەوە بۆ سودوەرنەگرتن لە دەرفەتەکانی تەکنەلۆژیای سەردەم، بێ باکی لە پەرەپێدانی سیستەمی ئاودێری و شکستهێنان لە پێشخستنی کەرتی کشتوکاڵ لە ئێستادا.
عێراق قورسایی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و بارودۆخی سەختی کەشوهەوا لە ئەستۆ دەگرێت، لەوانە لافاو و وشکەساڵی و زریانی خۆڵبارین و پلەی گەرمی بەرز و ئەم دیاردە سروشتیانەش کە لەدەرەوەی کۆنترۆڵی ئێمەن، هاوکات لەگەڵ خراپی ژێرخانی ئابووری و خراپی بەڕێوەبردنی ئاو و خراپ بەکارهێنانی ئاوی ڕووبارەکان ، بەتایبەتی دیاردەی دروستکردنی گۆماوی بەخێوکردنی ماسی و بەفیڕۆدانی ئاو، جگە لە کەمبوونەوەی هەڵڕژانی ئاستی ڕووبارەکانی دیجلە و فورات بەهۆی کەمی ڕێژەی هەڵڕژانی ئاو لە وڵاتانی دراوسێ، بۆ ئەوەی ببنە هۆکاری ئەوەی عێراق ڕووبەڕووی خراپترین قەیرانی ئاو بێتەوە لە مێژووی هاوچەرخیدا.
پێشبینی دەکرێت لە ماوەی دەیەی داهاتوودا پێویستی عێراق بە ئاو زیاد بکات لە ئەنجامی زیادبوونی دانیشتوان و زوو گەشەسەندنی ئابووری لە وڵات و کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا، جگە لەوەش داهاتی ئاوی ڕووبارەکانی دیجلە و فورات و لقەکانیان بەردەوامە لە دابەزین ڕێژەی ئاو لەسەرچاوەی ئاوی رووبارەکانەوە.
خراپتربوونی وشکەساڵی وڵاتەکەمان ئاستەنگێکی جددی بۆ بژێوی هاووڵاتیان و ئابووری دەوڵەت دروست دەکات، بەڵام کاریگەری قورسیش دەخاتە سەر ژیان و ژینگەی ناوچەکە بە گشتی و تەنانەت لەسەر بچووکبوونەوەی ئاستی سەوزایی لە جیهاندا.
لێرەدا بەوپەڕی ئازارەوە ئەوە دەخەمەروو کە نزیکەی لەسەدا چل ڕووبەری وڵاتەکەمان مەترسی بیابانبوونی لە کاتێکدا کە یەکێک بووە لە بەپیتترین و بەرهەمدارترین زەوییەکانی ناوچەکە.
ئێمە زۆر پێویستمان بە هاوکارییەکی بەرفراوانتر هەیە کە چاوەڕوانین لە دەسەڵاتی ئاو و سیاسی وڵاتانی دراوسێ و بەتایبەت لە برایانی تورک. بۆیە پێویست بووە لیژنەیەکی هەمیشەیی لەو بارەیەوە پێکبهێنرێت کە شارەزایانی تەکنیکی و یاسایی لەخۆ بگرێت، هەروەها ڕێککەوتنی ناوچەیی لەسەر ئاستی ناوچەکە بکرێت، هەروەها گرنگە دڵنیابین لەوەی کە میکانیزمەکانی جێبەجێکردنی پرۆسەکە بەچاودێری نەتەوە یەکگرتووەکان دەکرێت، هەروەها دڵنیابوون لەوەی کە ڕێکارەکانی کارکردن لە کاتی خۆیدا جێبەجێ دەکرێن و پشکی پێویست و دادپەروەرانەی ئاو بۆ هەموو لایەنەکان مسۆگەر بکرێت.
جگە لەوەش، عێراق وەبەرهێنان لە بەرنامەکانی توێژینەوە دەکات کە بەرژەوەندییەکانیان لەسەر چارەسەرکردنی کاریگەرییەکانی کەمی ئاو چڕ دەکاتەوە، بەتایبەتی سەبارەت بە کاریگەرییەکانی وشکەساڵی، گۆڕانی کەشوهەوا، بڕی و کوالیتی هەڵڕژانی ئاوی سەروی رووبارەکان، و کاریگەرییەکانیان لەسەر ئاستی کشتوکاڵیی.
دەسەڵاتداران سەرنجیان لەسەر نۆژەنکردنەوە و دروستکردن و بەڕێوەبردن و چاککردنەوەی وێستگەکانی پەمپکردنی ئاو لە سەرتاسەری وڵاتدا چڕدەکەنەوە، هەروەها کار لەسەر نۆژەنکردنەوەی سیستەمی ئاودێری و پاکوخاوێنی لەڕێگەی بەکارهێنانی تەکنەلۆژیای سیستەمی ئاودێری مۆدێرن بۆ باشترکردنی بەکارهێنانی ئاو و کەمکردنەوەی نەرێنییەکان کە لە ئەنجامی قەیرانی ئاوەوە دروست بوە.
هەوڵەکان بۆ ڕزگارکردنی ژیان لە زۆنگاوەکانی عێراق گرنگییەکی بە بڕشتیان هەیە، جگە لە بونیادنانی ژێرخانی پێویست، دابینکردنی چاودێریکردنی ژینگە، دەستەبەرکردنی ئاوی پێویست لە ڕووی کوالیتی و چەندایەتییەوە بۆ پاراستنی جۆراوجۆری، دابینکردنی پاڵپشتی پێویست بۆ پیشەسازییە نامۆدێرنەکان و بەهێزکردنی ئابووری ناوخۆیی.
لە هەوڵەکانیدا بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی ئاو، حکومەتی عێراق ئامانجی دروستکردن و نۆژەنکردنەوە و بەڕێوەبردن و پاراستنی بەنداوی گلدانەوە، بەربەستەکان، گۆلەکانی ئاو و سیستەمی دابەشکردنی ئاوە، لەوانە دامەزراوە هایدرۆلیکییەکان کە بەکارهێنانی ئاوی ڕووبارەکان ڕێکدەخەن. هەروەها حکومەت ماندوو نەناسانە کاردەکات بۆ چارەسەرکردنی ئەم دووفاقییە بە فراوانکردنی ڕەوتی ڕووبار و دەریاچە و ڕێڕەوی ئاوی گەورە بە بەکارهێنانی ئامێری کۆنکرێت. جگە لەوەش دروستکردنی بەنداوی نوێ لە هەرێمی کوردستان و لە ناوچەکانی باشوور و ڕۆژئاوای عێراق.
ئێمە ڕێوشوێنی بەهێزتر جێبەجێ دەکەین بۆ دڵنیابوون لە پاراستنی ژینگە و جۆراوجۆری و ئیکۆسیستەمی پەیوەندیدار، هەروەها بۆ ڕێگریکردن لە بیابانبوون لە ڕێگەی هەماهەنگی لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە بۆ کۆنترۆڵکردنی ئەم دیاردە مەترسیدارە.
هۆکارەکانی کەشوهەوا وەک وشکەساڵی بەردەوام و زریانی خۆڵبارین و پلەی گەرمی بەرزی ئەم دواییە لە دەرەوەی کۆنترۆڵی ئێمەیە. بۆیە پێویستە ئێمە ڕێوشوێنی خۆپارێزی پێویست بگرینەبەر کە کاریگەرییە نەرێنییەکانی کەم بکاتەوە، جگە لە دروستکردنی ژێرخانی پێویست بۆ کۆکردنەوە و هەڵگرتنی زۆرترین ڕێژەی ئاوی باران.
جگە لەوەش پێویستە ڕێککەوتن لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ بکرێت بە ڕێککەوتن و جێبەجێکردنی ئەرکەکان، بە شێوەیەک کە زامنی پشکێکی دادپەروەرانە و تەواو بۆ هەموو لایەنەکان بکات، بەتایبەتی لە وەرزی کشتوکاڵدا.
عێراق پلانێکی کارکردنی لەبەردەستدایە پەیوەست بە بەڕێوەبردنی ئاو بۆ پاشەکەوتکردنی ئاو دادەڕێژێت و جێبەجێی دەکات، لەوانە باشترکردنی ژێرخانی ئابووری، وەرگرتنی سیستەمی ئاودێری هاوچەرخ و مۆدێرنکردنی کەرتی کشتوکاڵیش بە هەمان شێوە، هەروەها گرنگیدانی جددی بە پەرەپێدانی چوارچێوەی یاسایی گونجاو سەبارەت بە ئاو بەڕێوەبردن و کەمکردنەوەی بەفیڕۆدانی.
داوا لە نەتەوە یەکگرتووەکان دەکەین ڕێوشوێنی جددی بگرێتەبەر بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و چالاککردنی هاوکاری لە بواری هەڵڕژانی ئاولە سنوورەکانەوە، بەمەبەستی دڵنیابوون لە دابەشکردنی دادپەروەرانەی ئاو.
سوپاس.