سەرۆککۆمار
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، مۆنیۆمێنتی شەهید تالیب سوهەیلی کردەوە و لە میانی مەراسیمێکدا، کە ئەمڕۆ شەممە، رێکەوتی ٣٠-١١- ٢٠٢٤ لە هۆڵی شاهانە لە کازمییە بەڕێوەچوو، سەرۆک کۆمار وتارێکی پێشکەش کرد کە تێیدا جەختیکردەوە لەوەی "دامەزراندنی ئەم پەیکەرە دەربڕینی پێزانین و شانازییە لە لایەن گەلەوە بۆ شەهیدە قوربانیدەرەکان کە لە ویژدانی گەلدا بە پێکهاتە جیاوازەکانیەوە دەژین"، ئاماژەیکرد بۆ ئەوەی کە وانەی مێژوو کە ئەم پاڵەوانانە بەخشیویانە بریتییە لە ویستی گەورەی گەل بۆ دیموکراسی و ڕێگریکردن لە گەڕانەوە سەرکوتکاری دەسەڵات و ستەمکاری و دیکتاتۆری کە ئازاریان بۆ گەل و وڵات هێناوە.
دەقی وتارەکەی سەرۆک کۆمار:
به ناوی خوای بەخشندەی میهرەبان
ئامادەبوانی بەڕێز
کەسوکاری شەهید تاڵیب ئەلسوهەیل
سڵاوتان لێبێت .
ئەمڕۆ ئێمە بە شانازییەوە لەم مەراسیمەدا ، لە مەراسیمی کردنەوەی مۆنۆمێنتی یەکێک لە کەسایەتییە دیارەکانی نیشتیمانی لە ئەرکی دژایەتیکردنی ڕژێمی ستەمکاردا ڕادەوەستین، ئەویش شەهید تالیب سوهەیلە کە ساڵی 1994 لە بەیروت بە دەستی هەواڵگری دیکتاتۆرییەت تیرۆر کرا.
بەبۆنەی کردنەوەی مۆنۆمێنتەکەوە ئاهەنگ دەگێڕین و یادی ژیاننامەی پیاوێک دەکەینەوە کە لەڕیزەکانی ئۆپۆزسیۆن لەپێناو ئازادی عێراقییەکان و دیموکراسیدا قوربانی بەنرخی داوە و تێکۆشاوە
ئێستا دیکتاتۆرییەت نەماوە و لاپەڕەکانی مێژووی داخراون و یادەوەری مێژوو ڕۆڵی قارەمانانەی پاراستووە و گەلان مێژوو یادەوەری قوربانییەکانیان بەرز دەنرخێنن.
دانانی ئەم مۆنۆمێنتە دەربڕینی سوپاسگوزاری و شانازی خەڵکە بەو شەهیدەو قوربانیدانەکانی کە لە ویژدانی گەلەکەمان بە پێکهاتە جۆراوجۆرەکانییەوە دەژین ، ئەو وانەیەی مێژوو بۆ ئەم قارەمانانەی دەپارێزێت ئەوەیە کە سووربوونی گەل بەردەوامە بۆ دێموکراسی و ڕێگریکردن لە گەڕانەوە بۆ قۆرخکاری دەسەڵات و تاکڕەوی و ستەم و دیکتاتۆرییەت و نەهامەتییەکانی کە بۆ خەڵک و وڵاتیان هێناوە.
گرنگترین وانە ، پەرەپێدانی ئازادییەکان، تەرخانکردنی دادپەروەری و بەشداری دادپەروەرانە لە بەڕێوەبردنی دەوڵەت لەسەر بنەمای دێموکراسی، ئەمەش ئەرکی هەموومانە لە پێناو خزمەتکردن بە پێشکەوتنی وڵات و بەرەوپێشچوون بەرەو پێگەی ڕاستەقینەی خۆی لە دەوڵەتێکی دێموکراسی لەسەر بنەمای پاراستنی ئازادییەکان و پابەندبوون بە دادپەروەری کە مافەکانی هەمووان مسۆگەر دەکات.
ڕەحمەتی فراوان بۆ شەهید سوهەیل و سەرجەم شەهیدانی گەل و قوربانیانی دەستی ستەم.
ئێمە و خێزانەکانیان دەبێت هەموومان شانازی بە قوربانیدان و قارەمانێتییەکانیانەوە بکەین.
سڵاو و دروود و ڕەحمەت و بەرەکەتی خوای گەورەتان لەسەربێت
سەرۆك كۆماری عیراق و سەرۆكی رەوتی حیكمەی نیشتمانی، جەخت لەسەر پێویستی هەماهەنگی زیاتری نێوان لایەنەكان لەپێناو ئاسایش و سەقامگیریی عیراق دەكەنەوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق لە بەغداد پێشوازی لە عەمار حەكیم سەرۆكی رەوتی حیكمەی نیشتمانی كرد و باسیان لە رەوشی سیاسی و ئابووری عیراق كرد و پێویستی پاڵپشتیكردنی حكومەت بە گرنگ وەسف كرا، بۆ ئەوەی بتوانێت بەرنامەی خزمەتگوزاریی جێبەجێبكات و پێویستی هاووڵاتیان لە هەموو بوارەكاندا دابینبكات.
جەختیشكرایەوە لەسەر پێویستی راگرتنی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەكان لە ناوچەكەدا، بەشێوەیەك كە ئاسایش و سەقامگیری ناوچەكە بپارێزێت و بڕیاری ئاگربەست لە لوبنان یارمەتیدەر دەبێت بۆ بەهێزكردنی ئاسایش و ئارامی لەسەر ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتی.
لە بەشێكی دیكەی دیدارەكەدا، باس لە گرنگی یەكخستنی هەوڵەكان و هەماهەنگی هاوبەش كرا لەنێوان هێزە نیشتمانییەكان بۆ چەسپاندنی پاراستنی سەروەریی عیراق و چەساپاندنی ئاسایش و سەقامگیریی وڵات.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە بەغداد پێشوازی لە موحسین مەندەلاوی جێگری یەکەمی سەرۆکی ئەنجوومەنی نوێنەران کرد.
لەکۆبوونەوەکەدا بارودۆخی ناوچەکە و چۆنیەتی هەماهەنگی نێوان دەزگاکانی یاسادانان و جێبەجێکردن تاوتوێکرا بەمەبەستی بەهێزکردنی رۆڵی دەسەڵاتی یاسادانان و چاودێری ئەنجومەنی نوێنەران و پشتیوانیکردن لە ڕێڕەوەکانی بەرنامەی حکومەت لە خزمەتکردنی هاووڵاتیان و بەدیهێنانی خواستەکانیان.
هەروەها لە کۆبوونەوەکەدا پەرەسەندنەکانی ناوچەکە تاوتوێکران و جەخت لەسەر پێویستی گرتنەبەری ڕێوشوێنی پێویست کرایەوه بۆ بەرەوپێشبردنی ڕەوشی ئاسایش و سهقامگیری لەعیراقدا.
د. لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراو بەبۆنەی کۆتایی هاتنی ئەرکەکانی لە عیراق پێشوازیکرد لە تارق عەبدوڵا فەرەج باڵیۆزی کوەیت لە عیراق.
لە دیدارەکەدا کە لە کۆشکی بەغداد بەڕێوەچوو، سەرۆک کۆمار بەخێرهاتنی باڵیۆزی کوەیتی کرد و بەبایەخەوە باسی لەپەیوەندیی پتەوی نێوان عیراق و کوەیت کرد، داوایشیکرد ئەو پەیوەندییانە بەهێزبکرێن و پەرەیان پێ بدریت لە بوارە جیاجیاکاندا.
هەروەها سەرۆک کۆمار باسی لە هەوڵ و دەستپێشخەرییەکانی ئاشتی لە ناوچەکە کرد بە شێوەیەک کە ئاسایش و سەقامگیری بەتایبەت لە لوبنان و فەلەستین بەرقەرار بکات و نیگەرانی خۆی نیشاندا لە بەردەوامی گرژی سەربازیی و بۆردومانکردنی خەڵکی مەدەنی، هەروەها باڵیۆزی کوەیتی راسپارد کە سڵاوی خۆی بە میری کوەیت و گەلی کوێتی برا بگەیەنێت.
لای خۆیەوە باڵیۆزی کوەیت سوپاسی سەرۆک کۆماری بۆ ئەو پێشوازیە گەرم و پاڵپشتی بەردەوامی کرد لەپەرەپێدانی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوولا.
د.لەتیف رەشید سەرۆك کۆماری عیراق لە کۆشکی بەغداد پێشوازی لە د.باسم بەدری سەرۆکی دەستەی لێپرسینەوە و دادپەروەری کرد و دووپاتیکردەوە، کە پێویستە دادپەروەری بنەمای کاری دەستەکە بێت بە جۆرێك مامەڵەی لەگەڵ سەرجەم دۆسییەکان بە شێوەیەکی دادپەروەرانە و یەکسان بێت.
لەو دیدارەدا، بنەماکانی کاری دەستەی لێپرسینەوە و دادپەروەری و میکانیزمەکانی کارکردنی لەسەر دۆسییە جیاوازەکان تاووتوێکران، لەم چوارچێوەیەدا سەرۆك کۆمار جەختیکردەوە، پێویستە دادپەروەری بنەمای کاری دەستەکە بێت بەجۆرێك مامەڵەی لەگەڵ سەرجەم دۆسییەکان بەشێوەیەکی دادپەروەرانە و یەکسان بێت و هاوکات گرنگی سەربەخۆیی کاری دەستەکەی دووپاتکردەوە.
لای خۆیەوە د.باسم بەدری پوختەیەکی لەبارەی کار و چالاکییەکان و قۆناغەکانی مێژووی دەستەکە لە بارودۆخە سیاسییە جیاوازەکاندا پێشکەشکرد و دووپاتیکردەوە، سورن لەسەر بەدیهێنانی دادپەروەری بەوپەڕی شەفافیەت و دادپەروەرییەوە.
د.لەتیف رەشید سەرۆك کۆماری عیراق پێشوازی لە عەلی موئەیەد سەرۆکی کۆمیسیۆنی راگەیاندن و پەیوەندییەکان و ژمارەیەك لە ئەندامانی ئەنجومەنی کۆمیسیاران کرد و جەختیکردەوە لەسەر پێویستی هەوڵدان بۆ خستنەڕووی وێنەی راستەقینەی عیراق و دەستنیشانکردنی لایەنە نێگەتیڤەکان و دۆزینەوەی چارەسەر.
لەو دیدارەدا، کە سروشتی کارکردنی کۆمیسیۆن و چۆنێتی گەیاندنی لایەنە ئیجابییەکان لە کەرتە جیاجیاکانی وڵاتدا تاووتوێکران و سەرۆك کۆمار جەختیکردەوە "لەسەر پێویستی هەوڵدان بۆ خستنەڕوی وێنەی راستەقینەی عیراق و دەستنیشانکردنی لایەنە نێگەتیڤەکان و دۆزینەوەی چارەسەر بۆ خاڵە نێگەتیڤەکان".
هەروەها جەختیکردەوە لەسەر بایەخی پیشاندانی وێنەی راستەقینەی سەقامگیریی ئاسایش و سیاسی لە عیراقدا، ئەرکی کۆمیسیۆنیشە بەدواداچون بکات بۆ ئەو هەواڵ و بابەتە چەواشەکارانەی لەلایەن هەندێك لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە بڵاودەکرێنەوە بەمەبەستی ئیبتیزاز و سوکایەتیکردن بە دامودەزگاکانی دەوڵەت.
هاوکات تەئکیدیکردەوە لەسەر گرنگی پاراستنی سەربەخۆیی کۆمیسیۆنەکە.
لای خۆیەوە سەرۆکی کۆمیسیۆن و ئەندامانی ئەنجومەنی کۆمیسیاران سوپاسی خۆیان بۆ رێنماییەکانی سەرۆك کۆمار دەربڕی و جەختیان لەسەر پەرۆشیی خۆیان و سەرجەم کادرانی کۆمیسیۆنی راگەیاندن و پەیوەندییەکان کردەوە، بەمەبەستی بەدواداچون بۆ کاری کەناڵەکانی راگەیاندن.
د.لەتیف رەشید سەرۆك کۆماری عیراق دوپاتیکردەوە، کە هەڵبژاردنی بەغداد وەک پایتەختی گەشتیاریی عەرەبی بۆ ساڵی 2025 دەبێتە مایەی دەرخستنی ناسنامە مەزنەکەی و بەرجەستەکردنی مێژووە درەوشاوەکەی و شارستانێتییەکەی، سەرەڕای بەهێزکردنی پێگەی لەسەر نەخشەی ناوچە گەشتیارییەکان.
ئەم وتەیەی سەرۆك کۆمار لە میانی پێشوازیکردنی هات لە د.بەندەر بن فەهد ئال فەهید سەرۆکی رێکخراوی گەشتیاریی عەرەبی و وەفدی یاوەری، لە دیدارەکەدا لە بەغداد بەڕێوەچوو، سەرۆك کۆمار ئاماژەی بەوەکرد، کە ئاسایش و سەقامگیریی عیراق بۆتەهۆی بەهێزکردنی کەرتی گەشتیاری، کە خاوەنی فرەچەشنیی گەشتیارییە، هەروەها پێشوازی کرد لە پێشنیاری دامەزراندنی ئەکادیمیای گەشتیاریی عەرەبی لە بەغداد.
هەر لە دیدارەکەدا جەختکرایەوە لەسەر گرنگی هاوئاهەنگی و هاریکاری بۆ نۆژەنکردنەوەی شوێنە گەشتیاری و کەلەپورییەکان و پێشخستنی ئاستی گەشتیاری.
لە بەرامبەردا وەفدی میوان رونکردنەوەیەکی چڕوپڕی لەبارەی سروشتی کارەکانی رێکخراوەکە و هەوڵەکانی لە ماوەی رابردودا پێشکەش کرد، هەروەها ئەو چالاکی و پرۆژانەی خستەڕوو، کە جێبەجێی کردون بۆ پاڵپشتی لە بەرنامەی پەرەپێدانی گەشتیاری لە ناوچەکەدا، هاوکات وەفدی میوان پێشکەوتنە ئەرێنییەکانی عیراق و توانای رووبەڕووبوونەوەی ئاڵنگارییە جۆراوجۆرەکانی بەرزنرخاند.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق، پێشوازی لە د.مەحمود مەشهەدانی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران کرد و جەختیکردەوە لەسەر گرنگی کارکردن بۆ پەسندکردنی ئەو یاسایانەی راستەوخۆ پەیوەندییان بە کار و بژێوی هاووڵاتیانەوە هەیە.
لە میانی دیدارەکەدا، کە رۆژی سێشەممە لە بەغداد بەڕێوەچوو، رەوشی سیاسیی وڵات و میکانیزمەکانی هاوئاهەنگی نێوان سەرۆکایەتی کۆمار و ئەنجومەنی نوێنەران بۆ پێشکەشکردن و پەسندکردنی پرۆژە یاسای گرنگ، تاووتوێکران. لەم چوارچێوەیەدا سەرۆك کۆمار جەختیکردەوە لەسەر گرنگی کارکردن بۆ پەسندکردنی ئەو یاسایانەی راستەوخۆ پەیوەندییان بە کار و بژێوی هاووڵاتیانەوە هەیە لەپێناو مسۆگەرکردنی ژیانێکی ئازاد و ئارام و شکۆمەندانە بۆیان.
هەر لە دیدارەکەدا باس لە پێشهاتەکانی بارودۆخی ئیقلیمی کرا بەتایبەت دەستدرێژییەکانی سەر هەردوو گەلی فەڵەستین و لوبنان، لەم بارەیەوە جەخت لە گرنگی هەوڵە سیاسی و دیپلۆماسییەکان کرایەوە بۆ راگرتنی جەنگ.
لەلایەن خۆیەوە د.مەحمود مەشهەدانی سوپاسی سەرۆك کۆماری کرد بۆ پاڵپشتی و بەهێزکردنی هاریکاری نێوان سەرۆکایەتی کۆمار و ئەنجومەنی نوێنەران، هەروەها پەرۆشیی ئەنجومەنەکەی دووپاتکردەوە بۆ بەدواداچونی ئەو پرۆژە یاسایانەی لەلایەن سەرۆکایەتی کۆمارەوە پێشکەشکراون بەمەبەستی گفتوگۆکردن لەسەریان و پەسندکردنیان.
د.لەتیف رەشید سەرۆك کۆماری عیراق پێشوازیکرد لە میخائیل بۆگدانۆڤ نێردەی تایبەتی سەرۆکی روسیا بۆ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و ئەفریقا، کە سڵاوی ڤلادیمێر پوتن سەرۆکی روسیای پێگەیاند.
لە سەرەتای دیدارەکەدا، کە رۆژی سێشەممە لە کۆشکی بەغداد بەڕێوەچوو، سەرۆك کۆمار لەڕێی میخائیل بۆگدانۆڤەوە سوپاس و پێزانینی ئاراستەی سەرۆکی روسیا کرد و هیوای تەندروستی باشی بۆ خواست، هەروەها ئومێدی پێشکەوتن و خۆشگوزەرانی بۆ گەلی روسیای دۆست دەربڕی.
لە دیدارەکەدا، پەیوەندییە دووقۆڵییەکانی نێوان هەردوو وڵات و پێشهاتە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەکان تاووتوێکران، هەروەها باس لە پێویستی یەکخستنی هەوڵەکان کرا لەپێناو بەرقەرارکردنی ئاشتی و سەقامگیری لە ناوچەکەدا.
هەر لە دیدارەکەدا، سەرۆك کۆمار جەختی لە قوڵی پەیوەندییەکان لەگەڵ روسیا کردەوە، کە ٨٠ ساڵی تێپەڕاندووە و لەم چوارچێوەیەدا ئاماژەی بەوەکرد، پێویستە ئەو پەیوەندیانە پێشبخرێن تا بوارەکانی وزە و ئابووری و تەکنەلۆجیا و وەبەرهێنان بگرنەوە و بەرژەوەندییە باڵاکانی هەردوو وڵاتی دۆست بەدیبهێنن.
لەلایەن خۆیەوە نێردەی تایبەتی سەرۆکی روسیا پەرۆشیی وڵاتەکەی بۆ فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاری بنیاتنەر لەگەڵ عێراق لە هەموو ئاست و بوارە جیاجیاکاندا دوپاتکردەوە.
بەشداریكردنی د.لەتیف رەشید سەرۆک كۆماری عیراق لە كۆنفرانسی لوتكەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ كەشوهەوا لە باكۆی پایتەختی ئازەربایجان بە گرنگییەوە سەیردەكرێت، كە تێیدا جەختی لە كاركردن بۆ بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانكارییەكانی كەشوهەوا و سنوورداركردنی مەترسییەكانی كردەوە.
رۆژی یەكشەممەی رابردوو، د. لەتیف رەشید سەرۆک كۆماری عیراق، بۆ بەشداریكردن لە لوتكەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ كەشوهەوا گەیشتە باكۆی پایتەختی ئازەربایجان و لە پەراوێزی لوتكەكەشدا چەندین دیدار و كۆبوونەوەی گرنگی ئەنجامدا، بەڕێوەچوونی لوتكەكەش لەكاتێكدایە، ساڵی ٢٠٢٤ بە گەرمترین ساڵ دانراوە و سەبارەت بە زیاتر گەرمبوونی زەویش هۆشداریی دراوە.
لەمیانی بەشداری لە لوتكەی كەشوهەوا، سەرۆک كۆماری عیراق وتارێكی پێشكەشكرد و رایگەیاند، گۆڕانكارییەكانی كەشوهەوا، هەڕەشە لە ئاسایشی ئاو و خۆراك دەكات و لە ئێستاشدا ئەو گۆڕانكارییانە كاریگەرییان لەسەر عیراق داناوە و وڵاتەكە بە دەست شەپۆلی گەرمای پێوانەیی و خۆڵبارین و كەمبوونەوەی بڕی بارانبارینەوە دەناڵێنێت.
وتیشی، ژمارەی دانیشتووانی جیهان هەشت ملیار كەسی تێپەڕاندووە، ئەوەش وادەكات زیاتر گرنگی بە گۆرانی كەشوهەوا بدرێت، ئەگەر نا كاریگەری لەسەر نەوەی داهاتوو زیاتر دەبێت، لوتكەی كەشوهەوا لە باكۆ گرنگی زۆری هەیە و دەبێت راسپاردەكانی وەك خۆی جێبەجێ بكرێت.
هەر لە بارەگای بەڕێوەچونی لوتكەكەدا، سەرۆک كۆمار سەردانی گۆشەی عیراقی كرد و پێویستی ئەو سەكۆیەی خستەڕوو بەو پێیەی دەرفەتێكی دیكەیە بۆ هەلی كاركردن و هاریكاری لەگەڵ وڵاتانی جیهان لەپێناو بەدیهێنانی بەرژەوەندییە هاوبەشەكان.
د.لەتیف رەشید جەختیكردەوە، عیراق وڵاتێكی مێژوویی دێرینە، بەڵام ئەمڕۆ كەوتووەتە ژێر كاریگەرییە گەورەكانی گۆڕانی كەشوهەوا، كە كاریگەری لەسەر سامانە سروشتییەكان و كۆمەڵگە خۆجێییەكانی هەی و دەبێت بەفیڕۆدانی ئاو چارەسەربكرێت و رێگای تەكنەلۆژی و شێوازی مۆدێرن بگیرێنەبەر بۆ باشتركردنی بەڕێوەبردنی ئاو لە وڵاتدا.
هەر لە چوارچێوەی بەشداریكردنی لە لوتكەی كەشوهەوا (COP29)، سەرۆك كۆمار چاوی بە ژمارەیەك لە سەرۆكی وڵاتان كەوت و جەختیكردەوە، كە نابێت پێشنیارەكان تەنها داڕشتن بن، بەڵكو دەبێت بە كردار لەسەر زەوی جێبەجێبكرێن و بكرێن بە پراكتیكی بۆئەوەی پلەی گەرما لەسەر هەسارەی زەوی دابەزێنرێت و نەوەی ئێستا و داهاتوو بپارێزرێن.
هەر لە چوارچێوەی بەشداریكردنی لە كارەكانی كۆنفرانسەكە، د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق، لەگەڵ ئەنتۆنیۆ گوتێرێس سكرتێری گشتیی نەتەوە یەكگرتوەكان كۆبووەوە و هاریكاری نێوان عێراق و نەتەوە یەكگرتووەكانیان لە هەموو روویەكەوە تاووتوێ كرد، هەروەها بەشداری لە پانێڵێكی گفتوگۆدا كرد، كە بە چاودێریی رێكخراوی خۆراك و كشتوكاڵ (فاو) و بە ئامادەبونی شو دۆنیۆ بەڕێوەبەری رێكخرابوو.
ئامانجی لوتكەكەش بەرزكردنەوەی داهاتی سندوقی ساڵانەی بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانكاریی كەشوهەوایە بۆ ١٠٠ ملیار دۆلار، كە ساڵانە بۆ یارمەتیدانی وڵاتانی گەشەسەندوو، لە بەرەنگاربوونەوەی كاریگەرییەكانی گۆڕانی كەشوهەوادا بەكاردەهێنرێت.
لەمیانی سەردانەكەی بۆ باكۆ و بەشداریكردنی لە كۆڕبەندی نەتەوەیەكگرتووەكان تایبەت بە گۆڕانی كەشوهەوا، د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ كەناڵی " ئای نیوز" ئەنجامدا و تێیدا، لەبارەی چەند پرسێكی گرنگەوە دوا كە دیارترینیان گۆڕانی كەشوهەوا بوو.
لە دەستپێكی چاوپێكەوتنەكەدا، سەرۆك كۆمار ئاماژەی بەوەدا، بە درێژایی ١٥ ساڵی رابردوو عیراق بە دەست وشكەساڵی و گرتنەوەی هاتنی ئاو لەلایەن وڵاتانی دراوسێوە ناڵاندوویەتی.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، هەموو هەوڵێكیان خستووەتەگەڕ بۆ چارەسەركردنی لێكەوتەكانی گۆڕانی كەشوهەوا و پێداگریشن، لەسەر بەشداریكردن لەو كۆنفرانسانەی تایبەتن بە ژینگە و كەشوهەوا بۆ باشتركردنی ژینگە و كەشوهەوای عیراق.
هەر لە چاوپێكەوتنەكەیدا، لەبارەی پەیوەندییەكانی نێوان عیراق و ئازەربایجان، سەرۆك كۆماری عیراق رایگەیاند، پەیوەندییەكانی نێوان هەردوو وڵات لە ئاستێكی باشدایە و كاردەكەن بۆ فراوانكردنی هەماهەنگییەكانی نێوان هەردولا.
لە كۆتایی چاوپێكەوتنەكەشیدا، سەرۆك كۆماری عیراق جەختیلەوەكردەوە، كەشوهەوا و ژینگە دوو دۆسیەی مەترسیدارن و نابێت پشتگوێ بخرێن.
وتیشی، پێویستە بابەتەكانی كەشوهەوا و ژینگە بكرێنە وانەیەكی سەرەكی و لە سەرجەم قۆناغەكانی خوێندندا بخوێندرێن.
د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق، رۆژی ١١ـی ئەم مانگە بۆ بەشداریكردن لە كۆڕبەندی نەتەوەیەكگرتووەكان تایبەت بە گۆڕانی كەشوهەوا سەردانی باكۆی پایتەختی ئازەربایجانی كرد تێیدا وتارێكی گرنگی لە بارەی دۆخی ژینگە پێشكەشكرد، لەمیانی سەردانەكەشیدا زنجیرەیەك دیدار و كۆبونەوەی لەگەڵ سەرۆكی وڵاتان و گەورە لێپرسراوان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی ئەنجامدا.
د.لەتیف رەشید سەرۆک کۆماری عیراق لە ساڵیادی بنیادنانی سلێمانیدا پەیامێکی پیرۆزبایی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، سلێمانی قوربانی زۆری لە پێناوی تێكۆشانی نیشتمانی و سەربەستیدا پێشكەش كردوە، دڵنیام وەکو شاری رۆشنبیری و نیشتمانپەروەری هەمیشە بە پێشەنگی دەمێنێتەوەو رۆژ بەڕۆژ بەرەو ئاوەدانی زیاتر و پێشکەوتن دەچێت.
پیرۆزبایی سەرۆك کۆماری عیراق
بە بۆنەی ساڵیادی دامەزراندنی شاری سلێمانی
بەبۆنەی یادکردنەوەی تێپەڕبوونی ٢٤٠ ساڵ بەسەر دروستکردنی شاری (سلێمانی)دا، پیرۆزبایی لە خەڵکی شاری هەڵمەت و قوربانی، پایتەختی رۆشنبیری کوردستان ئەکەم. لەم بۆنەیەدا دروود بۆ رووحی پاکی میری بابان ئیبراهیم پاشا دامەزرێنەری سلێمانی دەنێرم، ئەم شارە هەموو وەختێك شاری نوسەران و ئەدیبان و تێکۆشەران بوە، قوربانی زۆری لە پێناوی تێکۆشانی نیشتمانی و سەربەستیدا پێشکەش کردوە.
بەهەزاران لە رۆڵەکانی لە شێرە ژنان و کوڕانی گیانی خۆیان فیدای سەربەستی و ئازادی کردوە، سلێمانی شاری داهێنان و خۆشەویستی و هونەر و ئازایەتی بوە، بەهەق خەڵکەکەی رۆشنبیر و روخۆش و نیشتمانپەروەرن، لەم یادەدا ئەرکی هەموو لایەکمانە خزمەتی شارەکە بکەین، ، دووبارە پیرۆزە.
د.لەتیف رەشید
سەرۆك کۆماری عیراق
عیراق لەسەر ئاستی جیهان یەكێكە لەو وڵاتانەی لەم چەند ساڵەی دواییدا بەهۆی گۆڕانكارییەكانی كەشوهەواوە زۆرترین زیانی بەركەوتووە و كاركردن و هەوڵدانیش بۆ كەمكردنەوەی كاریگەرییە خراپەكانی ئەو قەیرانە نێودەوڵەتییە، لە پێشینەی كارەكانی سەرۆك كۆماری عیراقە.
د.لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق لە دوای ساڵی ٢٠٠٣ـەوە تا ساڵی ٢٠١٠ كە وەزیری سەرچاوەكانی ئاو بووە، بەردەوام كاری بۆ چارەسەركردنی كێشە و قەیرانە ژینگەییەكان كردووە و ئەو پرسە هەمیشە لە پێشینەی كارەكانی بووە، ئەوەش لە پێناو چارەسەركردنی قەیرانی وشكەساڵی و كەمئاوی و گرفتی عیراق لەگەڵ ئێران و توركیا لەسەر بەشەئاو كە رێگرییەكانی ئەو دوو وڵاتە لە بەردانەوەی بەشەئاوی پێویست بۆ عیراق، بە سەرچاوەیەكی سەرەكی كێشە و قەیرانە ژینگەییەكانی عیراق دادەنرێت.
لەسەرەتای سەرهەڵدانی قەیرانی گۆڕانكارییەكانی كەشوهەواو كاریگەرییە خراپەكانی لەسەر جیهان بە گشتی و عیراق بەتایبەتی، د.لەتیف رەشید رۆڵی گرنگ و دیاری هەبووە لە هەوڵدانی زۆری بە مەبەستی چارەسەركردنی كێشە ژینگەییەكان و قەیرانی ئاو لە عیراق.
سەرۆك كۆماری عیراق بەردەوام جەخیكردووەتەوە لێكەوتەكانی گۆڕانكاری كەشوهەوا كاریگەری خراپی لەسەر هەموو جیهان هەیە و بەرەنگاربوونەوە و هەوڵدان بۆ چارەسەركردنی ئەو قەیرانە نێودەوڵەتییەش بە تەنها وڵاتێك ناكرێت، بەڵكو پێویستی بە كاری پێكەوەیی و هەماهەنگیی نێودەوڵەتی و گرتنەبەری رێكاری هەمەلایەن هەیە.
د.لەتیف رەشید لە دوای هەڵبژادنیشی بە سەرۆك كۆماری عیراق لە ساڵی ٢٠٢٢، یەكێك لەو پرسانەی زۆرترین گرنگی پێداوە و كاری لە پێشینەی بووە، پرسی كاریگەرییە خراپەكانی گۆڕانكاری كەشوهەوا بووە لە عیراق بەو پێیەی یەكێكە لەو پێنج وڵاتەی بەهۆی ئەو قەیرانە نێودەوڵەتییەوە زۆرترین زیانی بەركەوتووە، بۆیە هەوڵەكانی زیاتر چڕكردووە و بەشداری لە زۆربەی كۆنگرە و كۆڕبەند و لوتكە نێودەوڵەتییەكانی تایبەت بە گۆڕانكارییەكانی كەشوهەوا كردووە.
لە چەند رۆژی رابردووشدا د. لەتیف رەشید سەرۆك كۆماری عیراق لە باكۆی پایتەختی ئازەربایجان بەشداریكرد لە كۆڕبەندی كۆپ ٢٩ كە تایبەت بوو بە گۆڕانكارییەكانی كەشوهەوا و لە وتارێكیشدا رایگەیاند، گۆڕانكارییەكانی كەشوهەوا لە عیراق كاریگەرییەكی زۆری دروستكردووە و وڵات بەدەست شەپۆلی گەرما و خۆڵبارین و كەمبوونەوەی بارانبارینەوە دەناڵێنێت و بووەتە هۆی كەمبونەوەی ئاو و روبەری سەوزایی و ئاوارەبوونی دانیشتووانی زۆنگاوەكان.
وتیشی، عیراق كاردەكات بۆ جێبەجێكردنی پابەندبوونەكانی لە چوارچێوەی رێكەوتنی كەشوهەوا و پەیماننامە نێودەوڵەتییەكانی تر، كاریش دەكات بۆ كەمكردنەوەی كاریگەرییەكان لە دەردراوە گازییە گەرمەكان و خۆگونجاندان لەگەڵ كاریگەرییەكانی گۆڕانكاری كەشوهەوا و هەنگاونان بەرەو وزەی نوێبوەوە.
سەرۆك كۆماری عیراق لە چوارچێوەی خەمخۆری بۆ چارەسەركردنی كاریگەرییە خراپەكانی گۆڕانی كەشوهەوا، جگە لە بەشداریكردن لە كۆنگرە و لوتكە و كۆڕەبەندە نێودەوڵەتییەكان، لە كاتی سەردانی وڵاتانیشدا یەكێك لە تەوەرە سەرەكییەكانی گفتوگۆكانی لەگەڵ سەرۆكی ئەو وڵاتانەشی كە سەردانیكردون، پرسی كەشوهەوا و كاریگەرییە خراپەكانی گۆڕانی كەشوهەوا بووە.
د.لەتیف رەشید سەرۆك کۆماری عیراق لە باکۆی پایتەختی ئازەربایجان چاوی بە ئۆدیل رینو باسۆ سەرۆکی بانکی ئەوروپی بۆ ئاوەدانکردنەوە و پەرەپێدان کەوت.
لە چوارچێوەی بەشداریکردنی لە کۆنفرانسی لوتکەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا (COP29)، رۆژی چوارشەممە 13-11-2024 لە شوێنی مانەوەی لە باکۆ، سەرۆك کۆمار چاوی بە سەرۆكی بانکی ئەوروپی بۆ ئاوەدانکردنەوە و پەرەپێدان کەوت و لە دیدارەکەدا میکانیزمەکانی پتەوکردنی هاوئاهەنگی و هاریکاری نێوان عێراق و بانکەکە تاووتوێ کران، لەم رووەوە سەرۆك کۆمار دوپاتیکردەوە، ئەمڕۆ عێراق لە ئاسایش و سەقامگیریدایە و دەخوازێت بانکی ئەوروپی رۆڵی گەورە ببینێت لە بواری ئاوەدانکردنەوە و پارەدارکردنی پرۆژەکانی ژێرخان و تەندروستی و وزە و کشتوکاڵ و کارەبا و پەروەردە.
هەروەها سەرۆك کۆمار داوای کاری هاوبەشی نێوان دامەزراوە پەیوەندیدارەکانی عێراق لەگەڵ بانکی ئەوروپی بۆ ئاوەدانکردنەوە و پەرەپێدان و پاڵپشتیکردنی کەرتی تایبەتی کرد لەپێناو پێشخستنی گەشەپێدان و زیادکردنی گەشەی ئابوری و رەخساندنی هەلی نوێی کار بۆ گەنجانی عێراق.
لەلایەن خۆیەوە، ئۆدیل باسۆ ستایشی دیدگای سەرۆك کۆماری کرد بۆ پتەوکردنی هاوبەشی و هاریکاری نێوان عێراق و بانکی ئەوروپی.
دووپاتیشیکردەوە، کە بانکی ئەوروپی پابەندە بە پاڵپشتیکردنی پرۆژەکانی پەرەپێدان و ئاوەدانکردنەوە و پێشکەشکردنی ئەزمون و شارەزایی لەپێناو گەشەپێدانی ئابووریی عێراق.
لە چوارچێوەی بەشداریکردنی لە کارەکانی کۆنفرانسی لوتکەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا (COP29)، کە لە باکۆی پایتەختی ئازەربایجان بەڕێوەدەچێت، د.لەتیف رەشید سەرۆك کۆماری عیراق، رۆژی چوارشەممە لەگەڵ ئەنتۆنیۆ گوتێرێس سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتوەکان کۆبووەوە و سەرکەوتنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێم و دەرهاویشتە ئەرێنیەکانی لەسەر بارودۆخی هەرێم و عێراق به گشتی تاووتوێ کرا.
لە کۆبوونەوەکەدا بارودۆخی نێودەوڵەتی تاووتوێ کرا بەتایبەت دەستدرێژییەکانی سەر هەردوو گەلی فەڵەستین و لوبنان، کە هەزاران قوربانیی مەدەنییان لێکەوتووەتەوە، لەم چوارچێوەیەدا سەرۆك کۆمار جەختیکردەوە لەسەر پێویستی یەکخستنی هەوڵە نێودەوڵەتییەکان و کارکردن بۆ ئاگربەست و پاراستنی ئاسایش و سەقامگیریی ناوچەکە و هەروەها ستایشی رۆڵی نەتەوە یەکگرتووەکانی کرد، کە ژمارەیەك کارمەندی بونەتە قوربانی لە کاتی پێشکەشکردنی فریاگوزاری و هاوکاری بە هاووڵاتیانی بێتاوان.
هاوکات سەرۆك کۆمار ستایشی رۆڵی محەمەد ئەلحەسان نێردەی نوێی نەتەوە یەکگرتووەکانی بۆ عێراق کرد و رایگەیاند، هەڵبژاردنی بۆ ئەم ئەرکە بڕیارێکی گرنگی نەتەوە یەکگرتووەکانە.
هەر له کۆبونەوەکەدا، سەرکەوتنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی هەرێمی کوردستان و دەرهاویشتە ئەرێنیەکانی لەسەر بارودۆخی هەرێم و عێراق به گشتی تاووتوێ کرا و هەروەها ستایشی ئەو هەوڵانه کرا که یارمەتیدەربون بۆ زاڵبوون بەسەر قەیرانی هەڵبژاردنی سەرۆکی نوێی ئەنجومەنی نوێنەران.
لە بەشێکی دیکەی کۆبونەوەکەدا، کارەکانی کۆنفرانسی لوتکەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا (COP29) تاووتوێکران و سەرۆك کۆمار جەختی لەسەر گرنگی چالاککردنی میکانیزمەکانی هاریکاری نێودەوڵەتی و کارکردن بۆ جێبەجێکردنی راسپاردەکانی لوتکەکە و کۆنفرانسی پاریس کردەوە، بەشێوەیەك کە ژینگە بپارێزێت و ئاسایشی ئاو و خۆراك پتەوبکات و کاریگەرییە نەرێنییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا کەمبکاتەوە.
لای خۆیەوە ئەنتۆنیۆ گۆتێرێس سوپاسی سەرۆك کۆماری کرد بۆ بەشداریکردنی لە کارەکانی کۆنفرانسەکە و تەئکیدیکردەوە، کە نەتەوە یەکگرتووەکان سورە لەسەر فراوانکردنی ئاسۆی هاریکاری بنیاتنەر لەگەڵ عێراق بۆ بەدیهێنانی ئامانجەکانی گەشەسەندنی لە هەموو بوارێکدا.
لە چوارچێوەی دیدارەکانی لە میانی بەشداریکردنی لە کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کەشوهەوا (COP29)، سەرۆك کۆمار د.لەتیف جەمال رەشید، رۆژی چوارشەممە 13-11-2024، چاوی بە شێخ سوباح خالد ئەلحەمەد موبارەك سوباح شازادەی جێنشینی دەوڵەتی کوەیت کەوت.
لە میانی دیدارەکەدا، کە لە بارەگای کۆنفرانسی لوتکەی کەشوهەوا لە باکۆی پایتەختی ئازەربایجان بەڕێوەچوو، جەختکرایەوە لەسەر قووڵی پەیوەندیی نێوان عیراق و کوەیت و پەرۆشیی بۆ کۆتاییهێنان بە دۆسییە هەڵپەسێردراوەکان لەپێناو پتەوکردنی پەیوەندییەکانی نێوان هەردوو حکومەت و گەلی برا.
سەرۆك کۆمار و شازادەی جێنشینی کوەیت باسیان لەوەکرد، کە پێویستە عیراق و کوەیت رۆڵی کارایان هەبێت لە ناوچەکەدا لەڕێی چڕکردنەوەی دیدارە بەردەوامەکان و گەڵاڵەکردنی دیدگا هاوبەشەکان. هاوکات سەرۆك کۆمار بانگهێشتی شازادەی جێنشینی کرد بۆئەوەی سەردانی عیراق بکات و گەشەسەندنی کەرتە جیاوازەکان ببینێت.
هەروەها سەرۆك کۆمار جەختیکردەوە، کە عیراق لەڕووی مێژووییەوە پەیوەندییەکی بەهێزی لەگەڵ کوەیت هەیە و پێویستە هەردوو وڵات ئاستی پەیوەندیی دووقۆڵی پەرەپێبدەن و لە ئاستی ناوچەکەدا پێکەوە کاربکەن.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەوەی لە لوبنان و غەززە رودەدات، لە عیراق و کوەیتەوە دوور نییە، هەربۆیە کارکردن بە دیدێکی گشتگیرەوە لە بەر رۆشنایی ئاڵنگارییەکان، پێویستییەکی هەنوکەییە.
هاوکات هەردوولا رێککەوتن لەسەر پێویستی کاراکردنی لیژنە هاوبەشەکان بۆ دەستپێکردنی کۆبوونەوەکان لەپێناو تاووتوێکردنی تەواوی خاڵەکان.
لای خۆیەوە شێخ سوباح موبارەك ئاماژەی بەوەدا، کوەیت پێشوازی لە پڕۆژەی رێگای پەرەپێدان دەکات، کە عیراق پەسندی کردوە، چونکە هەر گەشەکردنێك یان پێشکەوتنێك کە لە عیراقدا روبدات، گەشەکردن و پێشکەوتنە بۆ کوەیت و بەپێچەوانەشەوە.
هەروەها جەختیکردەوە لەسەر پەرۆشیی بەهێزکردنی پەیوەندیی برایەتی و هاریکاری لەگەڵ عیراق لە بوارە جیاوازەکاندا بۆ هێنانەدی بەرژەوەندیی هەردوو وڵاتی برا.