عێراق
د. بەرھەم ساڵەح سەرۆککۆماری عێراق لە کۆشکی سەلام لە بەغداد پێشوازیکرد لە مستەفا کازمی سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و لە کۆبونەوەکەدا ئەنجامی سەردانە فەرمییەکەی کازمی بۆ ئەمریکا و دەرئەنجامەکانی دیالۆگی ستراتیژی تاوتوێکرا، ھاوکات ھەردوولا جەختییان کردەوە لە ئەنجامدانی ھەڵبژاردنەکان لەکاتی دیاریکراوی خۆیدا و دابینکردنی گشت پێداویستییەکان تاوەکو ھەڵبژاردنەکان دوور لە ساختەکاری و فرتۆفێڵ بەڕێوەبچێت.
لەلایەکی ترەوە فوئاد حسێن وەزیری دەرەوەی عێراق رایگەیاند، لە چەند رۆژی داھاتودا وەفدێکی باڵای عێراق بە سەرۆکایەتی د.بەرھەم ساڵح سەردانی تاران دەکات و گفتوگۆیەکی روون لەسەر گۆڕانکارییە سیاسییەکان لەگەڵ ئێران ئەنجام دەدەن، بە تایبەت لەبارەی ھێزە بیانییەکان لە عێراق، مەبەست لێی کشانەوەی ھێزە شەڕکەرەکانی ئەمریکایە.
محەمەد شیاع سودانی پەرلەمانتاری عێراق رایگەیاند، بە پێی داتاکانی کۆمپانیای سۆمۆ کۆی داھاتی نەوت لە سەرەتای ئەمساڵەوە تا کۆتایی مانگی تەمووز گەیشتووەتە ٤٠ ملیار دۆلار، لەکاتێکدا لە بودجەدا داھاتی خەمڵێنراو بۆ حەوت مانگی یەکەمی ئەمساڵ ٢٨.٦ ملیار دۆلار دیاریکراوە.
وتیشی، تا ئێستا زیادەی داھاتی نەوت گەیشتووەتە زیاتر لە ١١ ملیار دۆلار و پێشبینیش دەکرێت بەھۆی بوژانەوەی ئابوری جیھان و سەقامگیربوونی نرخی نەوت، زیادەی داھاتی نەوتی عێراق بگاتە ٢٠ ملیار دۆلار، ئەوەش ھەمان بڕی ئەو کورتھێنانەیە کەلە بودجەی ئەمساڵدا دیاریکراوە.
ئەوەش لە کاتێکدایە، بڕیارە ١٠ی تشرینی یەکەمی ئەمساڵ ھەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بەڕێوەبچێت.
ئاماژەی بەوەشکردوە، ھەلیکۆپتەرەکە لە جۆی می ١٧ بووە و لە ئەرکێکی سەربازیدا بووە.
کازمی کۆتایی بە گەشتەکەی لە ئەمریکا ھێناو بەرەو بەغداد گەڕایەوە، لە تویتێکیشدا رایگەیاند، لە سەردانەکەی بۆ واشنتۆن و کۆبوونەوەی لەگەڵ بایدن، لێکتێگەیشتن لە بواری سیاسی و ئابوری و رۆشنبیری کراوە و دەرەنجامەکانی لە بەرژەوەندی گەلی عێراق دەبێت.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، لە کۆبوونەوەکەی لەگەڵ نانسی پیلۆسی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی ئەمریکا، جەختیکردووەتەوە لەوەی عێراق ھەوڵیداوە ھاوسەنگی و ئارامی سیاسی لەناوچەکە بپارێزێت، ھەوڵەکانیشی خستوەتەگەڕ بۆ سەرخستنی چاکسازی و ڕووبەڕووبونەوەی گەندەڵی و بەھێزکردنی ئاسایشی ناوخۆی و ڕەخساندنی ژینگەیەکی گونجاو بۆ وەبەرھێنەران.
نوری مالکی لەتویتەر نوسیویەتی، رێز لە بڕیاری ئەو ھێز و لایەنانە دەگرن بایکۆتی پرۆسەی ھەڵبژاردنیان کردووە، بەڵام ئەوە رای زۆرینەی ھێزە عێراقییەکان نییە و ھەمووان پابەند ناکات.
نوری مالکی جەختیکردۆتەوە لەسەر ئەوەی پرۆسەکە لەوادەی خۆیدا بەرێوەدەچێت.
سەرۆکی ھاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا باسی لەوەکردووە، پرسی بەشداری یان کشانەوە پرسێکی ناوخۆیی حزب و لایەنەکانە، بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنی پێشوەخت داوای مەرجەعی باڵا و گەلی عێراقە، ئەرکی حکومەتیشی کەشێکی گونجاوی ئەمنی بۆسەر خستنی پرۆسەکە دابینبکات.
سەرچاوەیەکی ئەمنی رایگەیاند، دەوروبەری باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە ناوچەی سەوزی بەغداد بە دوو مووشەکی کاتیۆشا، کراوەتە ئامانج و سیستمی دژە مووشەکی "سی رام"یش شکستی ھێناوە لە پەرپەرچدانەوەی مووشەکان و پارچەکان بەر چەندین ئۆتۆمبێلی ھاوڵاتیان و ماڵەکانی ناوچەی مەنسور کەوتوون.
ئەوەش یەکەمین ھێرشی مووشەکییە بۆ سەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە عێراق، لە دوای کۆتاییھاتنی خولی چوارەمی دانوستانی ستراتیژی نێوان واشنتۆن و بەغداد و سەردانەکەی کازمی بۆ ئەمریکا.
لە سەرەتای ئەمساڵیشەوە، نزیکەی ٥٠ ھێرش کراوەتە سەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە عێراق، کە باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغداد و فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بەغداد و ھەولێر و چەندین کاروانی لۆجستی ھاوپەیمانان کراونەتە ئامانج.
روانگەی عێراق بۆ ئازادی رۆژنامەوانیی لە سەندیکای رۆژنامەنوسانی عێراق پرسەنامەیەکی بۆ کۆچی دوایی ئیسماعیل زایر رۆژنامەنوسی دیاری عێراقیی بڵاوکردووەتەوە کە بە نەخۆشی گیانی لەدەستداوە .
ئیسماعیل زایر یەکێکە لە دامەزرێنەرانی تۆری راگەیاندی عێراقیی لە ساڵی ٢٠٠٣ دا و کاری کردوە بۆ دامەزراندنی دامەزراوە رۆژنامەوانیەکان و ناوەندەکانی توێژینەوە و رۆڵی بەرچاوی لە خزمەتکردنی رۆژنامەوانیی عێراقیدا ھەبوە .
دوای دوو سەعات لە ھێرشکردنە سەر ناوچەی سەوزی بەغداد، لە باشوری ناسڕیە دوو بۆمبی چێنراو بە کاروانێکی ھێزەکانی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتیدا تەقیییەوە و لە پارێزگای بابلیش بۆمبێکی چێنراو بە کاروانێکی تری ھێزەکانی ھاوپەیمانیدا تەقییەوە، بە پێی زانیارییەکانیش تەنھا زیانی مادی بەر کاروانەکان کەوتووە و ھیچ زیانێکی گیانی نەبووە.
سەبارەت بە ھێرشەکەی ناوچەی سەوزیش سەرچاوەیەکی ئەمنی ڕایگەیاندووە، دەوروبەری باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە ناوچەی سەوزی "بەغداد" بە دوو مووشەکی "کاتیۆشا"، کراوەتە ئامانج و سیستمی دژە مووشەکی "سی رام"یش شکستی ھێناوە لە پەرپەرچدانەوەی مووشەکان و پارچەکان بەر چەندین ئۆتۆمبێلی ھاووڵاتیان و ماڵەکانی ناوچەی "مەنسور" کەوتوون.
جومانە غەلای، وتەبێژی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق ڕایگەیاند، کشانەوەی بەشێک لە ڕەوت و حزبەکان کاریگەری نابێت لەسەر کاتی ھەڵبژاردن و پڕۆسەکە لە کاتی دیاری کراوی خۆیدا ئەنجام دەدرێت.
غەلای باسی لەوەش کردووە، کۆمسیۆن کۆتایی بە پڕۆسەی پەسەندکردنی ناوی کاندیدەکان ھێناوە کە ژمارەیان ٣ ھەزار و ٢٤٩ کەسە و بەشێکی ئامادەکارییەکانیش بۆ ئەنجامدانی پڕۆسەکە لە کاتی دیاریکراوی خۆیدا کۆتاییان پێھاتووە.
وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاند، کاروانێکی نوێی ڤاکسینی ئەسترازێنیکا گەیشتووەتە فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بەغداد و دوای چەند ڕۆژێکی تر سەرجەم ڤاکسینەکان بەسەر پارێزگاکاندا دابەش دەکرێت.
ھاتنی ئەم کاروانە ڤاکسینە لە کاتێکدایە "سەیف بەدر" وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی عێراق دەڵێت، ئێستا ڕەوشی کۆرۆنا لە عێراق مەترسیدارترینە لە سەرەتای بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکەوە و ڕۆژانە بەرزترین ئامار تۆمار دەکرێت کە لە شەپۆلەکانی تردا ھیچ کات نەگەیشتووەتە ئەو ئاستە و داواشی لە ھاوڵاتیان کرد ڤاکسین وەربگرن.
مستەفا کازمی، سەرۆک وەزیرانی عێراق کۆتایی بە سەردانە چەند ڕۆژییەکەی بۆ ئەمریکا ھێنا و گەڕایەوە بەغداد و لە یەکەم لێدوانیدا وتی، بایکۆتکردنی ھەڵبژاردنە پەرلەمانییەکەی ١٠ی تشرینی یەکەم خزمەت بە ھیج لایەک ناکات.
وتیشی، ھەموو ھەوڵێک دەدەن ھەڵبژاردنەکە لە وادەی دیاریکراوی خۆیدا ئەنجام بدرێت. ئاشکراشیکرد، ١٧ ھەزار پارچە ئاساوارمان لەگەڵ خۆمان گەراندووەتەوە بۆ عێراق.
ڕۆژی ٢٦ی مانگ مستەفا کازمی سەردانی ئەمریکای کرد و لە کۆشکی سپی لەگەڵ جۆو بایدن، سەرۆکی ئەمریکا کۆبووەوە و لەسەر کشانەوەی ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق لە کۆتایی ئەمساڵ ڕێککەوتن.
حەسەن نازم وەزیری رۆشنبری عێراق رایگەیاندوە، ئەمریکا و چەند وڵاتێکی تری ئەوروپی و عەرەبی ١٧ ھەزار پارچە ئاسەوار رادەستی عێراق دەکەنەوە و دوای وەرگرتنەوەیان ئەو ئاسەوارانە لە مۆزەخانەی عێراقییدا دادەنرێن.
وتیشی، لە ھەوڵەکانیان بەردەوام دەبن بۆ گەڕاندنەوەی تەواوی ئەو ئاسەوارانەی لە ساڵانی رابردوودا بە تاڵان براونەتە دەرەوەی عێراق.
بەڕێوەبەری تەندروستی نەینەوا دەڵێت، ھاووڵاتیان پابەندی ڕێنماییەکان نابن و ئەگەر ڕەوشەکە وا بەردەوام بێت نەخۆشخانەکان پڕ دەبن و شوێنی نەخۆش نامێنێت.
تا ئێستاش ٧٠ ھەزار کەس لە پارێزگای نەینەوا ڤاکسینی کۆرۆنایان وەرگرتووە و ٨٠ ھەزار ژەمە ڤاکسین لە بنکە تەندروستییەکانی پارێزگایەکە بەردەستە.
لە کۆتایی خولی چوارەم و کۆتایی دانوستانی ستراتیژی، ھەردوو وەفدی دانوستانکاری ئەمریکا و عێراق ڕاگەیەنراوێکی ھاوبەشیان بڵاوکردەوە و تەئکیدیان کردەوە لە پابەندبوون بە بنەماکانی چوارچێوەی ڕێککەوتنی ستراتیژی و ئەمریکاش جارێکی تر دووپاتیکردەوە ڕێز لە سەروەری خاکی عێراق و یاساکانی دەگرێت و بەردەوام دەبێت لە دابینکردنی پێداویستییەکانی لە پێناو پاراستنی یەکپارچەیی خاکەکەی.
لای خۆشییەوە، حکومەتی عێراقیش پابەندبوونی خۆی پیشاندا بە پاراستنی ھێزەکانی ھاوپەیمانی نێودەوڵەتی کە مەشق و ڕاوێژ پێشکەش ھێزەکانی عێراق دەکەن و سەرجەم ھێزەکانی ھاوپەیمانانیش لەسەر داوای عێراق کار دەکەن.
ھەردوولا جەختیانکردەوە، ھەموو ئەو بنکە سەربازییانەی ھێزەکانی ئەمریکا و ھاوپەیمانانیان تێدایە عێراقین و بە پێی یاساکانی عێراق بەڕێوەدەبرێن و مانەوەی ھێزەکانیش تەنھا بۆ پشتیوانیکردنی حکومەتی عێراقە لە جەنگی دژ بە داعش.
ھەروەھا وەفدی ھەردوو وڵات ڕێککەوتن لەسەر ئەوەی پەیوەندی ئەمنی دەگۆڕدرێت بۆ مەشق و ڕاھێنان و ڕاوێژ و ھەماھەنگی ھەواڵگری و تا کۆتایی ئەمساڵ ھیچ ھێزێکی شەڕکەری ئەمریکا لە عێراق نامێنێت، لە بەرامبەردا ئەمریکا بەردەوام دەبێت لە پشتیوانیکردنی ھێزەکانی عێراق لە نێویاندا پێشمەرگە لە پێناو بەرزکردنەوەی تواناکانیان بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ھەڕەشەکان.
"سەدر" لە ڕاگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، دوای ڕێککەوتنی نێوان "کازمی و بایدن" لە کۆشکی سپی، دەبێت تەواوی ھەڵمەتە سەربازییەکان لە دژی ھێزەکانی ئەمریکا لە خاکی عێراق ڕابگیرێن، ھێزە ئەمنییەکانی عێراقیش کار بکەن بۆ بەدیھێنانی ئاشتی و دوورخستنەوەی تیرۆر و توندڕەوان، سوپاسی ھەوڵەکانی "مستەفا کازمی"یشی کرد بۆ گەیشتن بەو ڕێککەوتنە.
لە کۆتایی ڕاگەیەندراوەکەشیدا "سەدر" بڵاویکردووەتەوە، عێراق بەرەو سەربەخۆیی و ھەژموون و سەروەری خۆی ھەنگاو دەنێت.