عێراق
شیروان میرزا ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاند، پێویستە لە ١٥ی تشرینی یەکەمی ھەموو ساڵێک حکومەتی عێراق پرۆژەیاسای بودجەی ساڵی داھاتوو رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بکات.
وتیشی، ھەرچەند تائێستا کار بە یاسای بودجەی ساڵی ٢٠٢١ی عێراق نەکراوە، بەڵام بەھۆی ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لە مانگی تشرینی یەکەمی ئەمساڵ و پێکھێنانی حکومەتی نوێ، یاسای بودجەی ٢٠٢٢ دوادەکەوێت و لەو حاڵەتەشدا بەپێی یاسا، لە ساڵی ٢٠٢٢ کار بە ١ لەسەر ١٢ی بوجەی ٢٠٢١ دەکرێت، تا ناردن و پەسەندکردنی پڕۆژەیاسای بوجەی ٢٠٢٢ لە ئەنجومەنی نوێنەران.
وەفدێکی یەکێتی نیشتمانی کوردستان بە سەرۆکایەتی خالید شوانی ، لەگەڵ حەیدەر عەبادی سەرۆکی ھاوپەیمانی نەسڕ کۆبووەوە و پرسی ھەڵبژاردنی پێشوەخت و پێشھاتە سیاسی و ئەمنییەکان تاوتوێ کرد، عەبادی لە پێگەی تایبەتی خۆی لە فەیسبووک ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، ھەردوولا جەختیانکردووەتەوە لەسەر دروستکردنی کەشێکی گونجاو و لەبار بۆ سەرخستنی پرۆسەی ھەڵبژاردنی پێشوەخت، کە گوزارشت لە خواستی عێراقییەکان بکات بەسەرجەم پێکھاتەکانییەوە.
راشگەیاندوە، لەگەڵ یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان ھەماھەنگی تەواویان دەبێت بۆ تێپەراندنی ئاستەنگەکان و یەکخستنی ھەوڵەکان بۆ بونیاد نانەوەی عێراق.
بەشێک لە ھێزەکانی شیعەکان ، داوایان لە مستەفا کازمی سەرۆک وەزیران کردووە،جینین پلاسخارت نێردەی تایبەتی رێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ عێراق بگۆڕێت، ئەوەش بەھۆی ئەو ناکۆکیەی ماوەی سێ ھەفتەیە لە نێوان سەرکردە باڵاکانی شیعە و پلاسخارت ھاتووەتە ئاراوە.
لایەنەکانی شیعە،پلاسخارتیان تۆمەتبار کردووە بەدەستوەردان لە کاروباری ناوخۆی عێراق و ھەڵبژاردنی پێشوەخت و رایانگەیاندووە" جینین پلاسخارت دەسەڵاتەکانی خۆی تێپەڕاندووە و یاری بە کارتە سیاسییەکان دەکات، بۆ جێبەجێکردنی ئەجندای دەرەکی.
میدیاکانی عێراق بڵاویانکردەوە، دەستەی فڕۆکەوانی مەدەنی عێراق بڕیاریداوە بە ھەڵپەساردنی گەشتە ئاسمانییەکانی بۆ مینسکی پایتەختی بیلاروسیا تا کاتێکی نادیار، ھەڵپەساردنی گەشتەکان لەگەڵ مینسک، لە ژێر فشاری نێودەوڵەتی بووە بۆ رێگرتنی لە لێشاوی کۆچی نایاسایی عێراقییەکان بۆ ئەو وڵاتە.
یەکێتی ئەوروپاش رایگەیاند، لەگەڵ بەغداد گەیشتونەتە لێکتێگەیشتن بۆ وەرگرتنەوەی ئەو عێراقیانەی لە لیتوانیاوە دیپۆرت دەکرێنەوە.
بەپێی ئامارێکی ھێڵی ئاسمانی عێراقیش ھەفتانە دوو بۆ سێ گەشتی بلاروسیا رێکخراوە.
مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق و فەرماندەی گشتی ھێزە چەکدارەکان، داوای لە ھێزەئەمنییەکان و دەزگای ھەواڵگری کردووە، چاو کراوەتربن بۆ شکستپێھێنانی پیلانی تیرۆریستانی داعش، بۆ بەئامانجگرتنی بنکەکانی دەنگدن لە رۆژی ھەڵبژاردن.
کازمی داوای لە فەرماندەی ئۆپراسیۆنەکان کردووە رەوشی ئەمنی پێش وادەی بەرێوەچوونی ھەڵبژاردنی پێشوەخت گەرەنتی بکەن، بە دروستکردنی پشتێنەیەکی ئەمنی بۆ پاراستنی ھاوڵاتیان لەو رۆژەدا.
کۆمپانیای گشتی گواستنەوەی وزەی کارەبای باکور سەر بە وەزارەتی کارەبا رایگەیاند، جەنگی بە ئامانجکردنی ھێڵەکانی کارەبا لە عێراق فراوان بووە و لە ٤٨ سەعاتی رابردوودا ١٣ تاوەری کارەبا لە ھەر سێ پارێزگای کەرکوک و نەینەوا و سەڵاحەدین کراونەتە ئامانج و سەرجەم ھێرشەکانیش لە رێی بۆمبی چێندراوەوە ئەنجامدراون.
وەزارەتی کارەبا راشیگەیاندوە، تیرۆریستان لە رێگەی کردنە ئامانجی تاوەرەکانی کارەبا دەیانەوێت پرۆژەکانی کارەبا رابگرن و سیستەمی نیشتمانی بکوژێننەوەو پارێزگاکان لەیەکتر داببڕن، ئەوەش پیلانێکی ئاشکرایە و بەتوندی بەرپەرچی دەدەنەوە و کەمتەرخەمی لەبەرامبەر تێکدەران ناکەن.
د. بەشیر حەداد جێگری دووەمی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند، سەبارەت بە جێبەجێکردنی یاسایی بودجەی عێراق نوسراوی رەسمییان بۆ حکومەتی فیدراڵی کردوە، پەلە بکات لە جێبەجێکردنی یاساکە، چونکە لە دواکەوتنی جێبەجێکردنی یاسایی بودجە خەڵک زەرەرمەند دەبێت و پڕۆژەکانیش دوادەکەون.
سەبارەت بە ناردنی بڕی ٢٠٠ ملیار دیناریش بۆ ھەرێمی کوردستان رایگەیاند، ئەو لیژنە ھونەرییانەی لە نێوان بەغداد و ھەرێمی کوردستان دەست بەکاربوون بۆ ووردبینیکردن لە داھاتە نانەوتییەکان، بەڵام تائێستا کارەکانیان تەواو نەکراوە، حکومەتیش بڕیاریداوە تا کارەکانی ئەو لیژنەیە تەواو دەبێت مانگانە بڕی ٢٠٠ ملیار دینار وەک پێشینە رەوانەی ھەرێم بکات.
ڕیاز عەبدولئەمیر بەڕێوەبەری گشتی لە وەزارەتی تەندروستی عێراق ڕایگەیاندووە، بەھۆی ئەوەی لەلایەن ڕێکخراوی تەندورستی جیھانی ڕێنمایی دەرنەچووە بۆ ئەوەی منداڵان بە ڤاکسین بکوترێن ھەر بۆیە ژمارەی تووشبووان بە کۆرۆنا لە عێراق لە ناو منداڵاندا زیادیکردووە.
وتیشی، ژمارەی تووشبووان بە کۆرۆنا لەناو منداڵانی عێراق لە ٦٪ بۆ ٧٪ بەرزبووەتەوە.
ئەوەش لە کاتێکدایە ھەر یەک ھاوپەیمانی سائیرون بە سەرۆکایەتی موقتەدا سەدر سەرۆکی ڕەوتی سەدر و ھاوپەیمانی مینبەری عێراقی بە سەرۆکایەتی ئەیاد عەلاوی و بەرەی حیواری وەتەنی بە سەرۆکایەتی ساڵح موتلەگ و حزبی تەجەموعی جمھوری بە سەرۆکایەتی عاسم جەنابی ڕایانگەیاندووە بەشداری لە ھەڵبژاردنە پەرلەمانیەکەی عێراق ناکەن.
بەڵام تا ئێستا ئەو حزبانە بە ڕەسمی داواکاری کشانەوەی خۆیان لە ھەڵبژاردنەکە پێشکەش بە کۆمسیۆن نەکردووە.
فەرماندەی ئۆپراسیۆنەکانی عێراق لەکەرکوک لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لەدرێژەی ئەو ئۆپراسیۆنەی ماوەی ھەفتەیەکە لەدەوروبەری کەرکوک دەستیان پێیکردوە، ١٧ کەسی داواکراویان دەستگیرکردووە کە یەکێک لەدەستگیرکراوەکان بەپێی مادەی ٤ی تیرۆر داواکراوە و ئەوانی تریش بەپێی ماددەی یاسایی جۆراوجۆر داواکراوبوون.
ھەر لە راگەیەندراوەکەدا باس لەوە کراوە کە لەو ئوپراسیۆنەدا چەند حەشارگەیەکی داعش دۆزراونەتەوەو لەناوبراون و دەستیش بەسەر کۆمەڵێک تەقەمەنیدا گیراوە کە لە نێویاندا بۆمبی چێندراو و پشتێنی تەقینەوەو چەند موشەکێ ھەبوون .
لە رۆژی چوار شەممەی رابردوەوە ئۆپراسیۆنێکی سەربازی فراوان لەناوچەکانی باشور و خۆرئاوای کەرکوک دەستیپێکردوە بۆ کێوماڵکردنی ئەو ناوچانە لەداعش و ئۆپراسیۆنەکە ماوەی ١٠ رۆژ بەردەوام دەبێت.
لەلایەکی ترەوە، کۆمسیۆنی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ کاروباری پەنابەران رایگەیاند، بڕی ٥٣ ملیۆن و ٣٠٠ ھەزار دۆلاری ئەمریکایان گەیاندۆتەوە پەنابەرە سورییانەی کە لە عێراقن و لەسەرەتای ئەمساڵیشەوە تائێستا ئەمریکا ٨٨ ملیۆن دۆلاری بۆ ھاوکاری پەنابەرەکان خەرجکردووە، راشیگەیاندووە، زیاتر لە ٢٤٧ ھەزار پەنابەری سوریی و یەک ملیۆن و ٢٠٠ ھەزار ئاوارە لە عێراقدا دەژین.
موھەنەد نەعیم ڕاوێژکاری مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق ڕایگەیاند، پڕۆژە یاسای سزادانی ئەو کەسانە ئامادەکراوە کە چەک ھەڵدەگرن، بە جۆرێک ئەوانەی چەکی قورس ھەڵدەگرن بە ١٠ ساڵ زیندانیکردن سزا دەدرێن و ئەوانەشی تەقەی ھەڕەمەکی دەکەن بە پێنج ساڵ زیندانیکردن سزا دەدرێن.
بە پێی پڕۆژە یاساکە خودی لێپرسراوانی بۆیان نییە چەک ھەڵبگرن. ئەو ڕاوێژکارەی کازمی ئەوەشی دووپاتکردووەتەوە، پڕۆژە یاساکە ڕەوانەی ئەنجومەنی نوێنەران دەکرێت بە مەبەستی پەسەند کردنی.
کازمی لە پەیامێکدا لە تویتەر ڕایگەیاندووە، ئاماژەی دەستپێکردنی میکانیزمە ئیداری و جێبەجێکارییەکانی بۆ وەرەقەی سپی چاکسازی ڕاگەیاندووە و بەڵێنیان داوە چاکسازی نەخشە ڕێگەی عێراق بێت بۆ قۆناغی داھاتوو.
پابەندبوون بە بەڵێنەکانیان سەرەڕای ئاستەنگییەکانی بەردەم وەرەقەی سپی ستراتیژی بۆ عێراقی گەشەکردووی وەبەرھێن کە توانا بێشومارەکەی و ووزە مرۆییەکەی بخاتە گەڕ بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی و ڕاگرتنی بەھەدەردان.
شانەی ڕاگەیاندنی ئەمنی عێراق بڵاویکردەوە، شەوی ڕابردوو لە سنوری ناحیەی ڕەشادی پارێزگای کەرکوک تیرۆریستانی داعش پەلاماری ھێزەکانی لیوای١٨ی فیرقەی پێنجی پۆلیسی فیدڕاڵیاندا داوە و دوای دروستبوونی شەڕ و پێکدادان دوو پۆلیس و تیرۆریستێکی داعش کوژران و دوو پۆلیسی دیکەش برینداربوون.
ئەوەش لە کاتێکدایە لە ٢٧ی تەمووزەوە ئۆپراسیۆنێکی سەربازی لە ناوچەکانی باشوور و خۆرئاوای کەرکوک لەلایەن ھێزە عیراقیەکانەوە دەستی پێکردووە و چوار فیرقەی سەربازی لە پۆلیسی فیدراڵی و سوپای عێراق لەو ئۆپراسیۆنەدا بەشدارن کە وا بڕیارە ئۆپراسیۆنەکە ١٠ ڕۆژ بەردەوام بێت بۆ کێوماڵکردنی ناوچەکە لە پاشماوەی داعش و شانە نوستووەکانی.
ڕیاز عەبدولئەمیر بەڕێوەبەری فەرمانگەی گشتی تەندروستیی عێراق ڕایگەیاند، گرێبەستیان بۆ کڕینی ١٨ ملیۆن دۆزی ڤاکسینی فایزەر-بایۆنتیک کردووە و لە چەند ھەفتەی داھاتوودا، بڕی ڤاکسین لە عێراق زیاد دەکات.
وتیشی، بۆ کۆنتڕۆڵکردنی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەکە، پاڵپشتی بژاردەی جێبەجێکردنی قەدەغەی ھاتوچۆی گشتی بۆ ماوەی دوو ھەفتە دەکەن.
ھاوکات سەیف بەدر وتەبێژی وەزارەتی تەندروستیش ڕایگەیاند، بەھۆی سەردانکردنی زۆری ھاوڵاتیان، پلانیان ھەیە بۆ زیادکردنی ناوەندەکانی دابەشکردنی ڤاکسین.
سەرۆک وەزیرانی عێراق ئاشکراشی کرد/ ھەندێ سکاڵا لەسەر کاندیدەکان و بەڵێنەکانیان ھەیە ، کە گەنجانیان چەواشەکردووە کە لە حەشدی عەشایەر دایان بمەزرێنن، بەڵام رێگری لەو قۆرەغ کارییە دەکەن .