عێراق
ڕەئیسی لە کۆبوونەوەیەکیدا لەگەڵ فالح فەیاز سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی کە لە تاران بەڕێوەچوو ڕایگەیاند، حەشدی شەعبی ڕۆڵێکی بەرچاوی لە پاراستنی ئاسایش و بەرەنگاربوونەوەی تیرۆردا گێراوە.
دەشڵێت، دەستپێشخەریەکەی مەرجەعی باڵای شیعەکانیش بۆ پێکھێنانی حەشد ڕێکارێکی گرنگ بوو لە یەکخستنی تەواوی پێکھاتەکانی عێراق بۆ بەرگریکردن لە عێراق.
لایخۆشیەوە فالح فەیاز دووپاتیکردەوە، بەھۆی حەشدی شەعبیەوە توانراوە پیلانەکان بۆ دووبارە گەڕاندنەوەی دیکتاتۆریەت بۆ عێراق شکستی پێبھێنرێت.
حەسەن عەزاری ڕاوێژکاری باڵای موقتەدا سەدر سەرۆکی ڕەوتی سەدر ڕایگەیاند، ھیچ کەسێک لە شوێنکەوتووانی ڕەوتی سەدر، مافی ئەوەی نییە بانگەشە بۆ ھیچ کاندیدێک بکات، و بڕیارەکەی موقتەدا سەدریش لە بارەی بەشداری نەکردن لە ھەڵبژاردنی پێشوەخت یەکلاکەرەوەیە و مشتومڕ ھەڵناگرێت.
کاندیدەکانی حزبی شیوعی عێراقیش لە سەرجەم پارێزگاکان، بە ڕەسمی داوای کشانەوەیان لە پڕۆسەی ھەڵبژاردن، پێشکەش بە کۆمیسۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان کردووە.
چەکدارەکان لە بازگە وەھمییەکەدا کە لە نزیک گوندی کندار لەسەر ڕێگەی ھەولێر مەخمور دایاننابوو، تەقەشیان لە سێ ھاوڵاتی تر کردووە و برینداریان کردوون، دواتریش بریندارەکان گواستراونەتەوە بۆ نەخۆشخانەکانی ھەولێر.
ھێزەکانی پاسەوانی سنوری لیتوانیا ڕایانگەیاند، لە ماوەی دوو ڕۆژی ڕابردوودا لەسەر سنورەکانی نێوان (لیتوانیا و بێلاروسیا)، (١٧١) کۆچبەری نایاساییان دەستگیرکردووە و لە ماوەی ئەمساڵیشدا چوار ھەزار کۆچبەر بە نایاسایی گەیشتوونەتە لیتوانیا کە زۆرینەیان عێراقین و لە نێویشیاندا خەڵکی ھەرێمی کوردستانی تێدایە.
ڕۆژی پێنجشەممەی ڕابردووش ھێڵی ئاسمانی عێراقی سەرجەم گەشتە ئاسمانییەکانی نێوان (بەغداد و مینسک)ی بۆ ماوەیەکی نادیار ھەڵپەسارد.
لێپرسراوانی کەرتی تەندروستیش لە بەغداد دەڵێن، وەرگرتنی ڤاکسین گەرموگوڕی پێوەدیارە، ئەوانەشی کە سەردانی بنکەکان دەکەن زۆرینەیان گەنجن.
سەرچاوەیەکی باڵای سەربازیی لە ئۆپەراسیۆنەکانی عێراق رایگەیاندووە، لیژنەیەکی ھاوبەش لە نێوان بەغداد و واشنتۆن پێکھاتووە بۆ خێراکردنی کشانەوەی ھێزە شەڕکەرەکانی ئەمریکا تا کۆتایی ئەمساڵ و گۆڕانی ئەرکی ھێزە سەربازییەکانی ئەمریکا بۆ راوێژکاریی.
ئاشکراشیکردووە، بەم نزیکانە بریت ماکگۆرک نێردەی تایبەتی سەرۆکی ئەمریکا بۆ کاروباری خۆرھەڵاتی ناوەڕاست دێتە عێراق، و ئامادەکارییەکان بۆ دواین خولی گفتوگۆی ستراتیژی نێوان ئەمریکا و عێراق تەواو دەکات.
دەشڵێت، بنکە سەربازییەکانی ئەمریکا و ناتۆ لە عەین ئەسەد لە ئەنبار و ڤیکتۆریا لە بەغداد وەک خۆیان دەمێننەوە.
کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، داوایەکی دەوڵەتی یاسا بۆ جیاکردنەوە و ھەژماردنی دەنگەکان لە وێستگەکان بە شێوەی دەستی رەتکراوەتەوە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، بەپێی یاسای ھەموارکراوی ھەڵبژاردن، لە ئەگەری بوونی گومان، تەنھا ٥%ی دەنگەکان بە دەست ھەژمار دەکرێتەوە.
کۆمسیۆن راشیگەیاندووە، بەپێی یاساکە لە سەرجەم بنکەکانی دەنگدان پێویستە جیاکردنەوە و ھەژماردنی دەنگەکان بە ئەلیکترۆنی بێت و دوای ٢٤ سەعاتیش ئەنجامی سەرەتایی رابگەیەنرێت.
بە سەرپەرشتی مستەفا کازمی سەرۆک وەزیران و بە ئامادەبوونی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی و سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەری و کۆمسیۆنی ھەڵبژاردنەکان و نێردەی نەتەوەیەکگرتوەکان، کۆبوونەوەی لایەنە سیاسییەکان بەڕێوەچوو.
نوسینگەی سەرۆک وەزیران لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوەکردووە، لە کۆبوونەوەکەدا کۆمسیۆن ووردەکاری ئامادەکارییەکانی بۆ ھەڵبژاردن روونکردووەتەوەو سەرۆک وەزیرانیش دووپاتیکردووەتەوە، حکومەت پابەندە بە ئەنجامدانی پرۆسەکە لەوادەی خۆیدا و ھەموو ھەوڵێک دەدات بۆ رەخساندنی کەشێکی لەبار بۆ پرۆسەکە.
ھاوکات ھێزە سیاسییە نیشتمانییەکان کۆکبوون لەسەر ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لە وادەی خۆیدا.
لە راگەیەنراوەکە باس لەوەکراوە، کازمی و ھێزە سیاسییەکان لە بانگەوازێکدا داوایان لەو لایەنانە کردوە کە بایکۆتی ھەڵبژاردنیان کردووە لە بڕیارەکەیان پاشگەزببنەوە. جگەلەوەش کازمی پێشنیاری کردوە لایەنە سیاسییەکان لیژنەیەک پێبکھێنن بۆ گفتوگۆ لەگەڵ ئەو لایەنانە و رازییان بکەن لە بڕیارەکەیان پاشگەزببنەوە لەپێناو یەکخستنی ھەوڵەکان بۆ قۆناغی داھاتوو.
لێپرسراوی یەکەی کاروباری خۆرھەڵاتی ناوەڕاست لە وەزارەتی دەرەوەی ئیسڕائیل ڕایگەیاند، لەسەر چەند ئاستێک پەیوەندییان لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی ھەیە و لە ھەوڵی بەھێزکردنیشیدان.
وتیشی، عێراقیش یەکێکە لەو وڵاتانەی کە تەلئەبیب دەیەوێت پەیوەندییەکانی لەگەڵیدا بەھێز بکات، ئاماژەی بەوەشکرد، لوبنان و یەمەن و سوریا، لە دەرەوەی ئەو وڵاتە عەرەبیانەن کە تەلئەبیب دەیەوێت پەیوەندی لەگەڵیاندا ئاسایی بکاتەوە.
لێپرسراوی یەکەی کاروباری خۆرھەڵاتی ناوەڕاست لە وەزارەتی دەرەوەی ئیسڕائیل ڕاشیگەیاند، وڵاتانی عەرەبی درکیان بەوە کردووە، بەھێزکردنی پەیوەندییەکانیان لەگەڵ حکومەتی تەلئەبیب، دەبێتە بنەمای پەیوەندییەکی متمانە پێکراو لەگەڵ ئەمریکا.
بە نوسراوێکی ڕەسمی نوسینگەی (موقتەدا سەدر) سەرۆکی ڕەوتی سەدر، داوای لە شوێنکەوتووانی ڕەوتەکەی کردووە، بە ڕەچاوکردنی ڕەوشی تەندروستی وڵات و زۆربوونی حاڵەتەکانی تووشبوون بە کۆرۆنا، ئەمڕۆ لە تەواوی پارێزگاکان بەشداری لە نوێژی بە کۆمەڵی ھەینی نەکەن، تا کاتێکی نادیاریش ئەو داوایە دەبێت جێبەجێ بکرێت.
ماوەی ھەفتەیەکە ئامارەکانی تووشبوون و گیان لە دەستدان بە ڤایرۆسی کۆرۆنا لە سەرجەم پارێزگاکانی عێراق و ھەرێمی کوردستانیش لە ھەڵکشاندایە.
عەلی عەلاوی وەزیری دارایی و ئابووری عێراق ڕایگەیاند، لە پڕۆژە یاسای بودجەی ساڵی داھاتوودا نرخی نەوت بە ٥٠ دۆلار جێگیر دەکرێت.
وتیشی، ناردنی ٢٠٠ ملیار دینار بۆ ھەرێمی کوردستان، مانگانە نابێت، کە لە ماوەی ڕابردوودا حکومەتی عێراق بڕی ٢٠٠ ملیار دیناری وەک پێشینە ڕەوانەی ھەرێمی کوردستان کردووە.
پێشتر ئەڵماس فازڵ ئەندامی لیژنەی یاسایی لە ئەنجومەنی نوێنەران بە کوردسات نیوزی ڕاگەیاند، ھەندێک کوتلە لە ئەنجومەنی نوێنەران ھەڵمەتێکیان دەستپێکردووە بۆ ڕاگرتنی ناردنی ٢٠٠ ملیار دینارەکە بۆ ھەرێمی کوردستان، بە پاساوی ئەوەی ھەرێم پابەند نەبووە بە ڕادەستکردنی داھاتەکان و جێبەجێکردنی ڕێککەوتنەکە.
لیوا عومەر عەدنان ئەلوائلی سەرۆکی دەستەی دەروازە سنوورییەکانی عێراق رایگەیاند، ھەردوو حکومەتی بەغداد و تاران، لیژنەیەکی ھاوبەشیان پێکھێناوە بۆ کردنەوەی دەروازە سنورییەکانی نێوان ھەردوو وڵات، بەڕووی گەشتیاران لەسەرەتای مانگی حوزەیرانەوە بەھۆی ھەڵکشانی ئامارەکانی توشبوون بە کۆرۆنا لەلایەن ئێرانەوە داخراون.
وتیشی، ئەگەر ھەیە دوای سەردانی مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق بۆ ئێران، دەروازە سنورییەکانی نێوان ھەردوو وڵات جارێکی تر بە روی گەشتیاراندا بکرێنەوە.
ناوەندی ستراتیژی بۆ مافەکانی مرۆڤ لە عێراق رایگەیاند، زیاتر لە چوار ملیۆن دەنگدەر کارتی بایۆمەتریان وەرنەگرتووەتەوە، داواشی لە لایەنە بەشداربووەکانی ھەڵبژاردن و رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی کردووە، رۆڵیان ھەبێت لە ھۆشیارکردنەوەی دەنگدەران بۆ وەرگرتنەوەی کارتەکانیان، و رێگریکردن لە ئەنجامدانی ساختەکاری و یاریکردن بە ئەنجامەکان.
ناوەندی ستراتیژی بۆ مافەکانی مرۆڤ لە عێراق باسی لەوەکردووە، لەگەڵ ئەوەی لە عێراق زیاتر لە ٢٥ ملیۆن ھاوڵاتی مافی دەنگدانیان ھەیە، بەڵام تائێستا ١٧ ملیۆن دەنگدەر کارتی بایۆمەترییان نوێ کردووەتەوە، لەو ژمارەیەش کەمتر لە ١٣ ملیۆنیان کارتەکەیان وەرگرتووەتەوە.
دەشڵێت، چاوەڕوان دەکرێت کەمترین رێژەی بەشداری لە پرۆسەی ھەڵبژاردن لە بەغدادی پایتەخت و پارێزگاکانی نەینەوا و بەسرە تۆمار بکرێت.
وەزارەتی تەندروستی و ژینگەی عێراق رایگەیاند، لە ٢٤ سەعاتی رابردوودا ٨٧ توشبوی کۆرۆنا گیانیان لەدەستداوە، ئەمەش بەراورد بە رۆژی پێنج شەممە ٢٠ حاڵەتی مردن زیاتر بووە.
ئاماژەی بەوەش کردووە، لە ٢٤ سەعاتی رابردوودا ١١ ھەزار و ٤٣٥ توشبوی تری کۆرۆنا تۆمارکراون و بەم جۆرەش کۆی توشبوون بە کۆرۆنا گەیشتە ملیۆنێک و ٦٩٦ ھەزار و ٣٩٠ توشبوو، ژمارەی ئەوانەشی تا ئێستا گیانیان لەدەستداوە بۆ ١٩ ھەزار و ٨٧ کەس بەرزبووەوە.
وەزارەتی تەندروستی دەشڵێت، نەخۆشخانەکان پڕبوون لە توشبوان و ترس ھەیە کۆنترۆڵکردنی کۆرۆنا لەدەستبدەن.
وەزارەتی تەندروستی و ژینگەی عێراق لەبارەی ڤاکسینیشەوە رایگەیاندووە، تا ئێستا ٢ ملیۆن و ١٠٢ ھەزار و ٥٥٠ ژەمە ڤاکسین لە ھاوڵاتیان دراوە.
شانەی راگەیاندنی ئەمنی عێراق رایگەیاند، بەپێی زانیاری وردی ھەواڵگری، بەڕێوەبەرایەتی ھەواڵگری سەربازیی سەر بە وەزارەتی بەرگری عێراق لە ناوچەی ترکەڵان و قەرەتەپە لە کەرکوک سێ تیرۆرستی داواکراوی داعشیان لەکاتی ھەوڵدان بۆ چوونە ناو پارێزگای کەرکوک دەستگیرکردوە.
ھەواڵگری سەربازیی عێراق پێنج کەسی بە رەگەز سوریشی لە گوندی شەعلان سەر بە قەزای رەبیعە لە خۆرئاوای نەینەوا دەستگیرکرد بە نایاسایی پەرژینی نێوان سوریا و عێراقیان تێپەڕاند بوو و ھاتبوونە ناو خاکی عێراق، بۆ گرتنەبەری رێکاری یاساییش رادەستی لایەنی پەیوەندیدار کران.