عێراق
سەندیکای دەرمانسازانی عێراق کە سەر بە حکومەتی عێراقە رایگەیاندووە، ماوەیەکە بازرگانیکردن بە دەرمانەوە لە رێگەی ماڵپەر و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە زۆر زیادیکردووە و ژمارەیەکی زۆر لە ھاوڵاتیانیش بە ھۆی کەمی ھۆشیاری و زانیارییانەوە لەبارەی ئەو جۆرە دەرمانانە کە سەرچاوەیان نادیارە، بوونەتە کڕیار و بازاڕی ئەو جۆرە بازرگانییە نایاساییەیان گەمتر کردووە، بەوەش مەترسی لەسەر ژیانیان دروست دەکەن.
ئاماژەی بەوەشکردوە، کەسانی شارەزا و پسپۆڕ دیاریکراون بۆ چاودێریکردنی ئەو جۆرە لە بازارگانیکردن بە دەرمانەوە و بەتوندیش ھۆشداری دەدەنە ئەو کەسانەی کە لە رێگەی ماڵپەر و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانەوە بازرگانی بە دەرمانەوە دەکەن و رووبەڕووی سزای یاساییان دەکەنەوە.
وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق لە راگەیەندراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، دوای باشبوونی رەوشی ئەمنی و کۆتاییھاتنی مەترسییەکانی گروپی تیرۆریستی داعش، زیاتر لە دوو ساڵە ھەوڵ دەدەن سەرجەم کەمپی ئاوارەکان دابخەن بەتایبەتی ئەو کەمپانەی لە ھەرێمی کوردستانن، بۆئەوەی سەرجەم ئاوارەکان بگەڕێنەوە بۆ شوێن و ناوچەکانیان و بۆ ئەو مەبەستەش ھەموو کارئاسانییەکیان بۆ کراوە.
ئاماژەی بەوەشکردوە، تائێستا نەیانتوانیوە ھەوڵەکانیان بە ئەنجام بگەیەنن و سەرجەم کەمپەکان دابخەن، چونکە بەشێکی زۆر لە ئاوارەکان نایانەوێت بگەڕێنەوە بۆ ناوچەکانیان و دەیانەوێت لە ھەرێمی کوردستان بمێننەوە، ئەوەش بووەتە رێگری لەبەردەم داخستنی کەمپی ئاوارەکان.
ھاوپەیمانی فەتح کە ھادی عامری سەرۆکایەتی دەکات و بەشێکە لە چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان رایگەیاند، ئەنجامی ھەوڵ و گفتوگۆ و دانوستانەکان بەرەو ئەوە دەچێت رۆژی سێشەممە کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەستپێبکەنەوە بۆئەوەی رێکارە یاساییەکانی پێکھێنانی حکومەتی نوێی عێراق تەواو بکرێت.
ئاماژەی بەوەشکردوە، یەکێک لە تەوەرە سەرەکییەکانی کۆبوونەوەکە پڕکردنەوەی پۆستی جێگری یەکەمی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەبێت و پۆستەکەش دەدرێتە پەرلەمانتارە سەربەخۆکان و پەرلەمانتار مەحمود مەندەلاویش بۆ ئەو پۆستە کاندید دەکرێت.
محەمەد حەلبوسی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە چاوپێکەوتنێکی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، ھەموو کوتلەکانی ئەنجومەنی نوێنەران کە نوێنەرایەتی لایەنە سیاسییەکان دەکەن لە خولی پێشوودا دەنگیان بە کابینەی حکومەتەکەی مستەفا کازمی داوە و پەسەندیان کردووە، بەڵام دواتر ھەموویان لە بەرامبەر حکومەت بوونە ئۆپۆزسیۆن و ھەموو کەموکوڕی و کێشەکانیان خستە ئەستۆی حکومەت.
وتیشی، لەدوای ساڵی ٢٠٠٣ەوە تا ٢٠١٨ یاسا و پۆست و حکومڕانی لە عێراق لەسەر بنەمای تەوافوق رێکخرا و کاروبارەکانیش بە باشی بەڕێوەدەچوون، بەڵام لەدوای ٢٠١٨ەوە کار بە تەوافوق نەکراوە و کێشە و ئاڵۆزی زۆریش سەریانھەڵداوە و ناکۆکی و دابەشبوون لە نێوان لایەنەکاندا دروستبووە، بەشێکی زۆریش لە لایەنەکان ھۆکاری ھەموو ئەو قەیرانانە دەخەنە تەنھا ئەستۆی حکومەت، وەک ئەوەی حکومەت ھەر لە خۆوە دروست بووبێت و ئەو لایەنانە دەنگیان پینەدابێت.
ژمارەیەک لە ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران لە نامەیەکدا تایبەت بە کەمکردنەوەی بەشەئاو لەلایەن تورکیاوە باس لەوە دەکەن، حکومەتی تورکیا بە کەمکردنەوەی بەشەئاو زیانێکی زۆری بە عێراق گەیاندووە بە تایبەتیش گوندنشینان و کەرتی کشتوکاڵیی و وایکردوە زۆربەی گوندەکان چۆڵ بکرێن و گوندنشینان و ئاژەڵدار و جوتیاران بەرەو شارەکان کۆچ بکەن، لە بەرامبەر ھەموو ئەوانەشدا حکومەتی عێراق بێھەڵوێست و بێدەنگە.
ئەو پەرلەمانتارانە داوا لە حکومەتی عێراق دەکەن کارتی ئابووری و بازرگانی لەدژی تورکیا بەکاربھێنێت، چونکە بازاڕەکانی عێراق ناوەندێکی گەورەی ساغکردنەوەی بەرھەم و کاڵای تورکین، بەوەش ئەو وڵاتە ناچار دەبێت بەشەئاو کەم نەکاتەوە.
عائید ھیلالی پەرلەمانتاری ھاوپەیمانی فەتح ئاشکرایکرد، لەم کاتەدا ھیچ ئاماژەیەک نییە بۆ نزیکی دیداری نێوان موقتەدا سەدر و وەفدی سێ قۆڵی کوردی و سونەو چوارچێوەی ھەماھەنگی.
رونیشیکردەوە، دەستپێشخەری ھەیە بۆ ئەنجامدانی دیدارەکە بەمنزیکانە، بەڵام تا ئێستا سەدر سورە لەسەر پێشوازینەکردنی وەفدەکە، بەو پێیەی ھێشتا ناڕازییە لە پرۆسەی سیاسی.
مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی عێراق و ئەنتۆیۆ گۆتێرێس ئەمینداری گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان لە پەراوێزی کۆبوونەوەی ساڵانەی کۆمەڵەی گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان لە نیویۆرک کۆبوونەوە.
بە پێی راگەیەنراوێکی نوسینگەی کازمی لە کۆبوونەوەکەدا، گۆتێرێس پشتیوانی لە دەستپێشخەرییەکەی کازمی کردووە بۆ دیالۆگی نیشتمانی نێوان لایەنە سیاسییەکان و ھەوڵەکان بۆ تێپەڕاندنی چەقبەستویی سیاسی ، ھەروەھا گۆتێرێس دەستدرێژییەکانی بۆ سەر سەروەری عێراق و دەستوەردان بە کاروباری ناوخۆی رەتکردۆتەوەو پشتیوانی خۆی بۆ یەکپارچەیی خاکەکەیی راگەیاندوە.
دەزگای ھەواڵگری سەربازی عێراق ڕایگەیاند، لە ئۆپەراسیۆنێکی ھەواڵگریدا، بەشی ھەواڵگری و ھێزەکانی بارەگای ئۆپەراسیۆنە ھاوبەشەکانی خورماتوو، بە ھاوکاری فەوجێکی ھێزی بەرپەرچدانەوەی خێرا، توانییان یەکێک لەو تیرۆریستانە دەستگیر بکەن کە لە لایەن دەسەڵاتی دادوەریی عێراقەوە داواکراوە و بەپێی بڕگەکانی ماددەی ٤ی تیرۆر لە فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەکانی باشوور فەرمانی دەستگیرکردنی ھەبووە.
ئاشکراشیکرد، دوای تەواوکردنی ڕێکارە ئەمنییەکان تیرۆریستەکە رووبەرووی یاسا دەکرێتەوە.
ماڵپەری حکومەتی ھەرێمی کوردستان بڵاویکردووەتەوە، بۆ چارەسەرکردنی کێشەی پیسبوونی ئاو لە سلێمانی، وەزارەتی شارەوانی و گەشتوگوزار بڕی ٣٠٨ ملیۆن و ٢٧٧ ھەزار و ٦٦١ یەک دینار بۆ بەڕێوەبەرایەتیی ئاوی سلێمانی خەرج دەکات، ئەم گوژمەیەش لەسەر ڕێژەی ١٥٪ی داھاتی ئاو لە سنووری بەڕێوەبەرایەتیی ئاوی سلێمانی بە مەبەستی جێبەجێکردنی پرۆژەی ڕاکێشانی بۆڕی لە شەقامی بۆتان بۆ چارەسەرکردنی گرفتی پیسبوونی ئاو خەرج دەکرێت و کاریگەری باشی لەسەر چارەسەرکردنی ئەو گرفتە دەبێت.
پەیامنێری کوردسات نیوز رایگەیاند، شەوان لە سەعات (نۆ)وە ھێزێکی ئەمنی زۆر بەناوی چالاکی ئەمنی لەسەر شەقامەکانی بەغداد بڵاودەکرێنەوە و لە دوای ١٢ی شەویش سەرجەم پردەکانی نێوان کەرخ و رەسافە دادەخرێن و ئەم رێکارانەش تا ٥ ی بەیانی بەردەوام دەبێت.
پەیامنێری کوردسات نیوز راشیگەیاند، بڵاوکردنەوەی ئەو ھێزانە ئامادەکارییە بۆ روبەروبوونەوەی ھەر خۆپیشاندانێک کە لەبەغداد لەلایەن تشرینییەکانەوە رێکبخرێت بۆ ئەوەی لە زووترین کاتدا رەوشەکە کۆنترۆڵبکرێت.
نوسینگەی راگەیاندنی سەرۆک وەزیرانی عێراق بڵاویکردەوە، لە پەراوێزی کۆبوونەوەی ساڵانەی کۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان مستەفا کازمی و ئیبراھیم رەئیسی لە نیویۆرک کۆبوونەوە و پەیوەندییەکانی نێوان ھەردوو وڵاتیان تاوتوێ کرد و جەختیان لە بەردەوامی ھاریکاری نێوان بەغداد و تاران، لە بوارەکانی ئابووری و ئاسایش و وزە و ھەماھەنگی بۆ بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانی کەشوھەوا کردەوە.
ھاوکات سەرۆک کۆماری ئێران لە کۆبوونەوەکەدا پاڵپشتی وڵاتەکەی بۆ پێکھێنانی حکومەتێکی سەقامگیر لە عێراق دووپاتکردووەتەوە.
میدیای رەسمیی ئێرانیش لەبارەی کۆبوونەوەکەوە رایگەیاند، ئیبراھیم رەئیسی پێشوازی لە باشکردنی پەیوەندییەکانی وڵاتەکەی لەگەڵ سعودیە کردووە و رایگەیاندووە، پێداگری دەکەن ئەو پڕۆسەیە لەسەر بنەمای ئەو رێککەوتن و لێکتێگەیشتنانە بێت کە لەدانوستانی بەرپرسانی ھەردوو وڵات لە عێراق پێی گەیشتوون.
"عەلی دیفاعی" وتەبێژی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی لە عێراق رایگەیاند، چوونی وەفدێکی کورد و سنە و "ھادی عامری" سەرۆکی ھاوپەیمانی فەتح بۆ شاری حەنانە لە "نەجەف"، بۆ کۆبوونەوە لەگەڵ "موقتەدا سەدر" رێبەری رەوتی سەدر راست نییە، کە مەبەست لێی تاوتوێکردنی رەوشی سیاسی و گەیشتن بە رێککەوتن بووە.
وتیشی، نیمچە رێککەوتنێک لەنێوان چوارچێوەی ھەماھەنگی و سونە و کورد کراوە و چاوەڕێدەکەن "مستەفا کازمی" سەرۆک وەزیرانی کاربەڕێکەری عێراق لە نیویۆرک بگەڕێتەوە.
سەبارەت بە کاندیدبوونی "محەمەد شیاع سودانی"ش بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران، وتەبێژی ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی وتی، سەدر ھێشتا رەزامەندی دەرنەبڕیوە.
رەتکردنەوەی کۆبوونەوەی حەنانە لەلایەن ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی، دوای ئەوە دێت کە میدیاکان لە زاری ژمارەیەک لە پەرلەمانتارانی عێراقەوە بڵاویانکردەوە، ھەفتەی داھاتوو کۆبوونەوەیەکی سێ قۆڵی لە حەنانە بەڕێوەدەچێت، کە "نێچیرڤان بارزانی" سەرۆکی ھەرێمی کوردستان و "محەمەد حەلبوسی" سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران بە بەشداری "ھادی عامری" سەرۆکی ھاوپەیمانی فەتح لەخۆدەگرێت.
"شیروان دووبردانی" ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لەسەر پارێزگای نەینەوا رایگەیاند، نزیکەی ١٥٠ خێزانی عێراقی لە کەمپی ھۆلی سوریاوە دەگوازرێنەوە کەمپی جەدعە لە باشوری موسڵ، تائێستاش زیاتر لە ٦٠٠ خێزان لە کەمپی ھۆڵەوە وەرگیراونەتەوە.
وتیشی، بەھۆی زیادبوونی پەلامارەکانی تیرۆریستانی داعش حکومەتی عێراق بەردەوامی دەدات بە گەڕانەوەی خێزانەکان لە کەمپی ھۆڵ و ئەو کاروانە نوێیەش رۆژی ٥شەممە دەگەنە کەمپی جەدعە.
ھەفتەی رابردوو، "قاسم ئەعرەجی" راوێژکاری ئاسایشی نەتەوەیی عێراق رایگەیاندبوو، رەوشی کەمپی ھۆل جێی نیگەرانییە بۆ عێراق و ترس ھەیە لەوەی نەوەیەکی تازە لە تیرۆریستانی داعش لەو کەمپەوە پەروەردە بن.
بەپێی ئامارەکانی وەزارەتی کۆچ و کۆچبەرانی عێراق، زیاتر لە ٧٠ ھەزار کەس کە کەسوکاری داعشن لە کەمپی ھۆڵن، کە ٩٠%یان ژن و منداڵن و زۆرترینیان عێراقین.
ئەندامەکەی رەوتی حیکمە ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، چوارچێوەی ھەماھەنگی شیعەکان ھەوڵدەدات لە دیاریکردنی کاندیدی سەرۆک وەزیراندا رەوتی سەدر رازی بکات، بەڵام ھەر کەسێک کاندیدبکات، ناتوانێت رەزامەندی موقتەدا سەدر بەدەستبھێنێت و کاندیدەکەیان لەلایەن سەدرەوە رەتدەکرێتەوە.
ھەروەھا رایگەیاندووە، کۆبوونەوەکەی شەوی رابردووی چوارچێوەی ھەماھەنگی زۆر گرنگ بووە و ھەنگاوێکی باش دەبێت بۆ ھەنگاونان بەرەو پێکھێنانی حکومەت.
ئەندامەکەی رەوتی حیکمە ئاشکرایکردووە، لایەنە کوردییەکان بە تەواوەتی رێککەوتوون لەسەر ئەوەی کە بەیەک کاندیدی ھاوبەشەوە بەشداری لە کۆبوونەوەکەی ئەنجومەنی نوێنەران بکەن کە بۆ ھەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار بەرێوەدەچێت.
سەرچاوە سیاسییەکانی عێراق بڵاویانکردووەتەوە، سەردانەکەی قائانی لە شاری کەربەلا و دواتر سامەرا و پاشان بەغداد دەستیپێکردووە.
ئەندامێکی باڵای ھاوپەیمانی "فەتح"یش کە ناوەکەی ئاشکرا نەکردووە بە میدیاکانی راگەیاندووە، ئەم جموجوڵەی ئێستای "قائانی" لەدوای کۆتاییھاتنی چلەی ئیمام حسێنە و ئامانجی ئەوەیە ئاڵۆزی و ناکۆکی گەورە لەنێوان رەوتی سەدر و ھێزەکانی چوارچێوەی ھەماھەنگی روونەداتەوە و پشێوی لەسەر شەقام دروستنەبێت.
سەرچاوەیەکی نزیکیش لە ھاوپەیمانی دەوڵەتی یاساوە دەڵێت، ئێران ھەوڵدەدات سەقامگیری سیاسی لەعێراق بەدیبھێنێت و دەیەوێت بەزووترین کات حکومەت پێکبێت.
میدیاکان ئەوەشیان خستووەتەڕوو، سەردانەکەی "قائانی" لەکاتێکدایە کە "محەمەد کەوسەرانی"یش فەرماندە لە حزبوڵای لوبنانی لە عێراقە.
بەپێی راگەیەندراوێکی نووسینگەکەی، کازمی بەیانی ئەمڕۆ گەیشتووەتە نیویۆرک و بەشداری لە کۆبوونەوەی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان دەکات.
ئاماژە بۆ ئەوەشکراوە کە کازمی وتاری دەبێت و لە پەراوێزی کۆبوونەوەکەشدا لەگەڵ ژمارەیەک لە سەرکردەی وڵاتان و سکرتیری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و ژمارەیەک لە سەرۆکی رێکخراوە نێودەوڵەتی و ھەرێمییەکان کۆدەبێتەوە و تاوتوێی پەیوەندییەکانی عێراق لەگەڵ ئەو وڵات و رێکخراوانە دەکات لەبوارە جیاجیاکاندا.
جگە لەوەش قەیرانە ئابوریی و سیاسییەکان کە روبەروی عێراق و ناوچەکە دەبنەوە تاوتوێ دەکرێن .