عێراق
مستەفا سەنەد، ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە چاوپێکەوتنێکی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بەوەداوە، لە دەسەڵاتی دادوەری عێراق سێ سکاڵا دژی مستەفا کازمی سەرۆک وەزیرانی پێشووی عێراق تۆمارکراوە، کە پەیوەندییان بە زیادبوونی نائاسایی داھاتەکەی، دۆسیەی گەندەڵییەکانی قوتابخانەی ئەبو رغیف، دزی سەدەوە و ژمارەیەک بابەتی دیکەوە ھەیە، بەڵام تاکو ئێستا ھیچ یەکێک لەو تۆمەتانەی ئاڕاستەی کراوە بەسەریدا ساغنەبوونەتەوە.
ئەوەشی خستووەتەڕوو، سەرەڕای ئەوەی لەئێستادا کازمی لە دەرەوەی عێراقە، لە ئایندەیەکی نزیکدا تۆمەتەکان بەسەریدا ساغدەبێتەوە و فەرمانی دەستگیرکردنی بۆ دەردەچێت و لەسەر سەرجەم ئەو تۆمەتانەی ئاڕاستەی کراوە دادگایی دەکرێت.
ئەمەش لەکاتێکدایە، بەبڕیاری دەسەڵاتی دادوەری عێراق لێکۆڵینەوە لە سەروەت و سامانی مستەفا کازمی دەستیپێکردووە.
مستەفا کەرعاوی، ئەندامی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا ئاماژەی بەوەداوە، دوای جەژنی قوربان رێنماییەکانی یاسای بودجە رادەگەیەندرێن و دوابەدوای ئەوەش راستەوخۆ شایستە داراییەکانی وەزارەت و پرۆژەکان خەرجدەکرێن، بەوەش قۆناغی ئاوەدانکردنەوە و بەگەڕخستنەوەی پرۆژە تەواونەکراوەکان لە عێراق دەستپێدەکات.
وتیشی، دیوانی چاودێری دارایی لە نزیکەوە چاودێری خەرجکردنی شایستە داراییەکان دەکات و رێککاری یاسایی بەرامبەر ھەر لایەنێک دەگرێتەبەر، کە لە گەندەڵی و بەھەدەردانی سامانی دەوڵەتەوە تێوەبگلێت.
بڕیارە رۆژی یەکشەممەی داھاتوو یاسای بودجە لە رۆژنامەی وەقائیعی عێراقی بڵاوبکرێتەوە و دوای ئەوەش بەچەند رۆژێک رێنماییەکانی یاسای بودجە بڵاوبکرێنەوە.
عیماد جەمیل، سەرۆکی تیمی میدیایی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان رایگەیاندووە، ئامادەکاری تەواویان بۆ ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکاکان کردووە و لە مانگی تەممووزەوە دەستدەکەن بە تۆمارکردنی ناوی ھاوپەیمانێتی و پارت و کاندیدەکان بۆ ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان، جگەلەوەش لەم ھەڵبژاردنەدا، پشت بە ئامێرێکی نوێی دەنگدان دەبەستن.
راشیگەیاندووە، لە ئامێرە نوێیەکەی دەنگداندا دەنگدەر پێویستە لیست و کاندید ھەڵببژێرێت، ھەروەھا بەشێوەیەکە ئەگەر دەنگدەر بەس لیست ھەڵبژێرێت و کاندید دیاری نەکات ئەوا دەنگەکەی دەچێت بۆ لیستەکە، بەڵام ئەگەر کاندید ھەڵبژێرێت و لیست دیارینەکات، ئەوا دەنگەکەی ھەژمارناکرێت.
سەرۆکی تیمی میدیایی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان وتیشی، لە پارێزگاکاندا ١٥ ناوەندی ژماردنەوەی دەستی دەنگەکان و وردبینیکردن دادەنرێن، لەگەڵئەوەشدا بەسود بینین لە ئامێرە نوێیەکانی دەنگدان، دەتواندرێت لەماوەی ٢٤ سەعات ئەنجامەکان رابگەیەندرێت.
رۆژی ٢٠ی ئەم مانگە، ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق رۆژی ١٨ی کانوونی یەکەمی ئەمساڵی بۆ ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان دیاریکرد.
مەناف عەبدولمنعەم بەڕێوەبەری گشتی ھێڵی فڕۆکەوانی عێراق رایگەیاند، یەکێک لە پرۆژەکانی پەرەپێدانی ھێڵی ئاسمانی عێراقی بریتییە لە گرێبەستی حکومەت لەگەڵ کۆمپانیای بۆینگی ئەمریکی بۆ کڕینی ٢٦ فڕۆکە مۆدێرن کە ١٠یان لە پۆلێنی فڕۆکەی خەونەکانن.
رونیشیکردەوە، لەماوەی پێنج ساڵدا فڕۆکەکان دەگەنە عێراق و دەستدەکرێت بە کردنەوەی ھێڵی نوێ بۆ روماڵکردنی جیھان، یەکێک لەو پرۆژانەش لە ئێستادا کاری لەسەر دەکرێت کردنەوەی ھێڵی مەسقەت، جاکارتا، مالیزیا و چینە.
بەڕێوەبەری گشتی ھێڵی فڕۆکەوانی عێراق راشیگەیاند، لەسەر راسپاردەی سەرۆکوەزیران نرخی تکتی گەشتکردن بۆ ھاووڵاتیانی عێراقی بەتایبەت بۆ خانەنشینان و نەخۆش و بریندارانی حەشدی شەعبی داشکێنراوە، لە داھاتووشدا دوای کردنەوەی ھێڵی نوێ داشکاندنی تر دەکەن.
نوسینگەی سەرۆکی ھاوپەیمانێتیی دەوڵەتی یاسا بڵاویکردەوە، نوری مالیکی لەگەڵ ئێلینا رۆمانۆڤسکی باڵیۆزی ئەمریکا لە بەغداد کۆبووەتەوە و گفتوگۆیان لەبارەی رەوشی سیاسی و ئەمنیی عێراق و ناوچەکە کردووە.
لە کۆبوونەوەکەدا مالیکی ئاماژەی بەوەکرد، دوای پەسەندکردنی بودجە، عێراق پڕۆسەی ئاوەدانی و بنیادنان بەخۆیەوە دەبینێت، لەبارەی رەوشی سیاسییشەوە وتی، پێویستیان بە ھەوڵی ھەموو لایەکە لەپێناو سەقامگیریی سیاسی و ئابووریی عێراق.
لە بەرامبەردا باڵیۆزی ئەمریکا، پابەندیی وڵاتەکە بۆ گەل و حکومەتی عێراق دووپاتکردەوە و ستایشی رۆڵی مالیکیی کرد، لە پەرەپێدانی پەیوەندییەکانی عێراق و ئەمریکا.
حەیدەر حەنوون سەرۆکی دەستەی دەستپاکیی عێراق، لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانییدا رایگەیاند، دوو حاڵەتی گەورەی گەندەڵییان ئاشکرا کردووە و لە یەکێکیاندا لە فەرمانگەیەکی سەربە وەزارەتی بازرگانیی عێراق، ١٥ ملیار دیناریان لە کۆی ٦٩ ملیار دینار گەڕاندووەتەوە بۆ گەنجینەی دەوڵەت، کە خراوەتەسەر ھەژمارێکی بانکیی لە یەکێک لە بانکە ئەھلییەکان و کاری وەبەرھێنانی پێوەکراوە.
وتیشی، لە دۆسیەی دووەمدا، زیاتر لە ٤٠ ملیار دیناریان بۆ گەنجینەی دەوڵەت گەڕاندووەتەوە و تۆمەتباری دۆسیەکەش ئەفسەرێکی سوپای عێراقە و رەوانەی دادگا کراوە.
مستەفا کەرعاوی ئەندامی لیژنەی دارایی رایگەیاند، یاسای نەوت و غاز و یاساکانی تر بابەتی گفتوگۆی پەرلەمانتارانن و خواستێکی زۆر لە ئەنجومەنی نوێنەران ھەیە بۆ تێپەڕاندنی یاسای نەوت و غاز لە قۆناغی داھاتوودا، بەڵام یاسای لێبوردنی گشتی بابەتێکی سیاسییەو پێویست دەکات بەوردی لێکۆڵینەوەی لەسەر بکرێت بەر لەوەی دەستبکرێت بە رێکارەکانی پەسەندکردنی.
وتیشی، ئەنجومەنی نوێنەران تاوتوێی چەند یاسایەکی تری گرنگ دەکات لەوانە یاسای خاوەنپێداویستییە تایبەتەکان و یاسای تایبەت بە رێککەوتنە دەرەکییەکان، جگەلەوەش چەندین پرۆژە یاسای تر کەلە وەرزی یەکەم و دووەمی یاسادانان رەوانەی حکومەت کراونەتەوە چاوەڕوان دەکرێت جارێکی تری ئاراستەی ئەنجومەنی نوێنەران بکرێنەوە، بەڵام لە ئێستادا گرنگرین پرۆژە یاساکان کە گفتوگۆیان لەسەر دەکرێت یاسای نەوت و غاز و خاوەن پێداویستییە تایبەتەکانە.
فەرمانگەی راگەیاندنی راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانیی عێراق لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، قاسم ئەعرەجی راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانیی عێراق لە نیویۆڕک لەگەڵ ڤلادیمیر ڤورونکوڤ بریکاری ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ کاروباری تیرۆر کۆبووەتەوە و گفتوگۆیان لەبارەی چەند پرسێکەوە کردووە.
بەپێی راگەیەندراوەکە، لە کۆبوونەوەکەدا، قاسم ئەعرەجی باسی لەوەکردووە، عێراق لەبری وڵاتانی جیھان جەنگی تیرۆر دەکات، بۆیە پێویستە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی ھاوکاری بکرێت، تاکو ئەو ناوچانەی لە عێراق بەھۆی جەنگەوە شێوێندراون ئاوەدانبکرێنەوە.
ئاماژەی بەوەشداوە، پێویستە نەتەوەیەکگرتووەکان کار بۆ ھەڵوەشاندنەوەی کەمپی ھۆل بکات، چونکە ھەڕەشەی بۆ سەر سەقامگیری عێراق دروستکردووە.
موعین کازمی، ئەندامی لیژنەی دارایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق رایگەیاندووە، پێدەچێت ئەم ھەفتەیە یاخود سەرەتای ھەفتەی داھاتوو سەرۆککۆمار پرۆژەیاسای بودجە پەسەند بکات و جێبەجێکردنی بودجە بکەوێتە مانگی داھاتوو، دوای ئەوەش حکومەت دەتوانێت پارەی تەرخانکراو بۆ پرۆژەکان خەرجبکات و ھاووڵاتیان لە قۆناغی داھاتوودا ھەست بە گۆڕانکاری گەورە دەکەن.
ھەروەھا باسم عەوادی وتەبێژی حکومەتی عێراق رایگەیاندووە، سەرۆک وەزیران پێشوازی لە پەسەندکردنی بودجە کردووە ئەوەش ئاماژەیەکە لەوەی حکومەت قەناعەتی بە پەسەندکردنی بودجە ھەیە و بەشێوەی گشتی پارێزگاری لە فەلسەفەی بودجە کراوە و تێبینییەکی زۆری لەسەر نییە.
ئەو سەرچاوەیە بە میدیا عێراقییەکانی وتووە، لایەنە شیعییەکانی نێو چوارچێوەی ھەماھەنگی بە دوو لیستی سەربەخۆ یان دوو ھاوپەیمانی، یاخود ھاوپەیمانێتییەک کە ژمارەیەک کوتلە لەخۆبگرێت دەچنە نێو ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان.
سەرچاوەکە ئاماژەی بەوەشکردووە، بەپێی ئاماژە سەرەتاییەکان ھاوپەیمانی دەوڵەتی یاسا بە سەرۆکایەتی نوری مالکی و رێکخراوی بەدر بە سەرۆکایەتی ھادی عامری ھەریەکەیان سەرۆکایەتی یەکێک لە لیست و ھاوپەیمانێتییەکان دەکات، جگەلەوەش زانیارییەکان باس لە دووبارە دروستکردنەوەی لیستی شەھیدی میحراب دەکەن لەلایەن رەوتی حیکمە و ئەنجومەنی باڵای ئیسلامی و رێکخراوی بەدر، بۆ ئەو مەبەستەش ھادی عامری سەرۆکی رێکخراوی بەدر رەزامەندی پیشانداوە بۆ ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان بگەڕێتەوە نێو رەوتی شەھیدی میحراب بە سەرۆکایەتی عەمار حەکیم.
ئەلینا رومانوسکی، باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق لە تویتەر بڵاویکردووەتەوە، لەنێو وەفدەکەدا "دانا سترولیس" جێگری یاریدەدەری وەزیری بەرگری بۆ کاروباری خۆرھەڵاتی ناوەڕاست ھەیە و لە بەغداد لەگەڵ لێپرسراوانی حکومەتی عێراق کۆبوونەوە ئەنجام دەدات.
ھەروەھا لەگەڵ رۆژنامەنووسانی عێراق باس لە گرنگی ھاوبەشی و ھاوپەیمانی ئەمریکا و عێراق دەکات، بۆ گرەنتیکردنی ئەمنییەت و سەقامگیری و سەروەری عێراق.
ھەر بەپێی زانیارییەکان، بڕیارە ئەو وەفدەی پنتاگۆن سەردانی ھەرێمی کوردستانیش بکات و لەگەڵ لێپرسراوانی باڵای ھەرێم کۆببێتەوە.
دەستەی دەستپاکی عێراق لە راگەیەندراوێکدا ئاشکرایکردووە، دوای بەدواداچوون و کۆکردنەوەی بەڵگە و زانیاری لەلایەن فەرمانگەی لێکۆڵینەوە سەر بە دەستەی دەستپاکی عێراق لە نۆ پارێزگا بە تۆمەتی ساختەکردنی پارە و یاریکردن بە بەھای دراوە بیانییەکان، بە فەرمانی دادوەر ٤٦ کەس دەستگیرکراون کە خاوەنی کۆمپانیای ئاڵوگۆڕی دراون.
ئاماژەی بەوەشکردووە، خاوەنی ئەو کۆمپانیایانە کە کەرتی تایبەتن بە شێوەی نایاسایی و فێڵکردن لە رێگەی پاسپۆرتی ھاووڵاتیانەوە دراوی بیانییان لە بانکی ناوەندی راکێشاوە و لە بازاڕی رەشدا فرۆشتویانەتەوە، بۆ ھەر پاسپۆرتێکیش دوو ھەزار دۆلاریان راکێشاوە بەبێ ئەوەی خاوەنی پاسپۆرتەکان ئاگادار بن، چونکە سەرجەمیان ساختەکرابوون.
دەزگای دژەتیرۆری عێراق لە راگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، مانۆڕەکەی بە ناوی "دەستی پۆڵایین" رێکخستووە کە ئامانجەکەی ئامادەسازییە بۆ رزگارکردنی ئەو کەسانەی لە ناوچە دووردەستەکان لەلایەن تیرۆریستان و گروپە چەکدارەکانەوە دەستبەسەر کراون.
ھاوکات فەریق روکن عەبدولوەھاب ساعدی سەرۆکی دەزگای دژەتیرۆری عێراق رایگەیاند، کە ئامانج لە مانۆڕەکە بەھێزکردنی توانای شەڕکردنی ھێزەکانیانە لە کاتی ئۆپراسیۆنەکاندا، بەرلە ئەنجامدانی مانۆرەکە دەزگای دژەتیرۆری عێراق رایگەیاند، کە لە چەند ھەڵمەتێکدا لە سێ پارێزگادا پێنج تیرۆریستیان دەستگیرکردووە کە دەزگای دژەتیرۆری سلێمانی ھاوکارییان کردوون.
ئەحمەد روبەیعی، ئەندامی رەوتی سەدر لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا بەشداریکردنی رەوتەکەی لە ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان رەتکردەوە و وتی، دوورەپەرێزییان لە بواری سیاسی بەردەوامە.
"روبەیعی" ئاماژەی بەوەشدا، ھیچ ئاماژە و رێنماییەک لەلایەن "موقتەدا سەدر" رێبەری رەوتی سەدرەوە نییە، بۆ بەشداریکردن لەو ھەڵبژاردنە.
وتیشی، ئەو دەنگۆیانەی باسدەکرێن سەبارەت بە گەڕانەوەی "موقتەدا سەدر" بۆ پڕۆسەی سیاسی تەنھا پڕوپاگەندە و لێدوانی رۆژنامەوانین.
لێدوانەکەی "ئەحمەد روبەیعی" دوای ئەوە دێت کە چەند راپۆرتێکی رۆژنامەوانی باسیان لەوەکردووە، رەوتی سەدر بە سێ لیستی ھەڵبژاردن دەگەڕێتەوە بۆ پڕۆسەی سیاسی.
نووسینگەی راگەیاندنی سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق لە راگەیەنراوێکدا رایگەیاند، ئەنجوومەنی وەزیران رۆژی ١٨ی کانوونی یەکەمی داھاتووی وەکو وادەی ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پارێزگاکان بۆ ساڵی ٢٠٢٣ دیاریکردووە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، دیاریکردنی رۆژی ھەڵبژاردنی پارێزگاکان پابەندبوونە بەو بەرنامەی وزارییەی حکومەت پەسەندی کردووە، بەرنامەکەش لە مانگی تشرینی یەکەمی رابردوو پەسەندکراوە.
زیا ناسری، راوێژکاری سەرۆک وەزیرانی عێراق رایگەیاند، ھەندێک لە رێکارەکانی دانەوەی قەرزەکانی ئێران، پەیوەندیدارن بە بانکی فیدڕاڵیی ئەمریکاوە و میکانیزمی دانەوەی قەرزەکان بەپێی رێککەوتنی ئێران و ئەمریکا دیاری دەکرێن.
وتیشی، دەستپێکردنی دانوستانەکانی ئێران و ئەمریکا لە رێگەی نێوەندگیریی عومانەوە، رێکارەکانی دانەوەی قەرزەکانیان بە ئێران زۆر خێرا کردووە.
راوێژکاری سەرۆک وەزیرانی عێراق وتیشی، لە کانوونی دووەمی رابردووەوە دەستیان بە دانەوەی قەرزەکانی ئێران کردووە و لە رۆژانی داھاتوودا بەپێی رێککەوتنێک تەواوی قەرزەکان دەدەنەوە.
پێشتر زیا ناسری ئاماژەی بەوەکرد، لە دەستبەکاربوونی محەمەد شیاع سودانی وەک سەرۆک وەزیرانی عێراق، یەک ملیار ٥٠٠ ملیۆن یۆرۆ لە قەرزەکانی ئێرانیان داوەتەوە.