عێراق
نووسینگەی راگەیاندنی سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق لە راگەیەنراوێکدا رایگەیاند، ئەنجوومەنی وەزیران رۆژی ١٨ی کانوونی یەکەمی داھاتووی وەکو وادەی ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پارێزگاکان بۆ ساڵی ٢٠٢٣ دیاریکردووە.
ئاماژەی بۆ ئەوەشکردوە، دیاریکردنی رۆژی ھەڵبژاردنی پارێزگاکان پابەندبوونە بەو بەرنامەی وزارییەی حکومەت پەسەندی کردووە، بەرنامەکەش لە مانگی تشرینی یەکەمی رابردوو پەسەندکراوە.
باسم عەواد، وتەبێژی حکومەتی فیدراڵ رایگەیاند، لەیاسای بوودجەدا تارادەیەک پێداویستی عێراقییەکان فەراھەمکراوە، بەڵام حکومەت تێبینی لەسەر چەند ماددەیەکی ناو یاساکە ھەیە.
ئەوەشی خستەڕوو، لەسەر راسپاردەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق، لیژنەیەکی دارایی پێداچوونەوە بەو ماددانەی یاسای بوودجەدا دەکەن و بڕیاری پێویست لەبارەوە دەدەن.
وتەبێژی حکومەتی عێراق وتیشی، لە دوای جێبەجێکردنی یاسای بوودجەوە، عێراق پێ دەنێتە قۆناغێکی نوێوە و لەسەرجەم رووەکانەوە بەرەوپێشەوە دەچێت، بە تایبەتی لە رووی وەبەرھێنان و ئاوەدانکردنەوە.
ھەردیپ سینگ پوری، وەزیری نەوتی ھیندستان لە تویتێکدا رایگەیاند، پێشتر عێراق لە ریزبەندی یەکەمدا بوو بۆ سەرچاوەی نەوت بۆ ھیندستان، بەڵام لە دوای سەرھەڵدانی جەنگی نێوان روسیا و ئۆکراینەوە، روسیا بە نرخێکی کەمتر نەوتی بۆ ھیندستان دابینکرد و توانی ببێتە یەکەم گەورەترین سەرچاوەی نەوت بۆ ھیندستان، بەوھۆیەشەوە عێراق چووە ریزبەندی دووەمی ئەو وڵاتانەی ھیندستان نەوتیان لێدەکڕێت.
ئەوەشی خستەڕوو، لەماوەی رابردوودا بە بەھای زیاتر لە ٣٧ ملیار دۆلار ھیندستان نەوتی لە عێراق کڕیووە و لە ئێستاشدا دەیەوێت قەبارەی ھاوردەکردنی نەوت لە عێراقەوە زیاتربکات.
وەزیری نەوتی ھیندستان وتیشی، وڵاتەکەی لەھەوڵدایە لە چەندین کەرتی دیکەوە پەیوەندییەکانی لەگەڵ عێراق زیاتر بکات، لەوانەش کەرتی وەبەرھێنانی و کەرتی تەندروستی.
عیماد جەمیل سەرۆکی تیمی راگەیاندنی کۆمسیۆنی باڵای ھەڵبژاردنەکانی عێراق رایگەیاند، لە یاسای ھەڵبژاردنی پارێزگاکاندا ئاماژە کراوە بەوەی کە نابێت وادەی دیاریکراو لە ٢٠ی کانونی یەکەم زیاتر تێپەڕێت، پێشبینیشیان کردوە لە ھەمان وادەدا بکرێت.
ئاماژەی بەوەشکرد، لەسەر ئەو بنەمایە وادەی گشتی دەنگدان لە ١٨ی کانوونی یەکەم دەبێت و دەنگدانی تایبەتیش لە ١٦ی مانگدا دەبێت، ئامادەکارییەکانیش بەردەوامن، لە ٧٠٠٨ ناوەندی دەنگدان ٤٧ ھەزار و ٦٥٥ وێستگە دەکرێنەوە.
ئەو لێپرسراوەی کۆمسیۆن پێشبینیکرد ٢٣ ملیۆن و ٣٦٧ ھەزار و ھەشتا و یەک کەس، کە ١٨ ملیۆنیان داتاکانیان نوێکردووەتەوە مافی دەنگدانیان ھەبێت و دەڵێت بەردەوامن لە نوێکردنەوەی تۆماری دەنگدەران.
نوسینگەی سەرۆکوەیرانی عێراق راگەیەنراوێکی بڵاوکردەوە و تێیدا ئاماژە بۆ ئەوەکراوە، محەمەد شیاع سودانی پشووی جەژنی قوربانی دیاری کردووە.
بەپێی راگەیاندراوەکە، سەرۆکوەزیرانی عێراق، بڕیاریدا پشووی جەژنی قوربانی ئەمساڵ لە رێکەوتی ٢٧ی مانگی حوزەیرانەوە تاکو دووی مانگی تەمموز بێت و ھاوکات سەرجەم دامودەزگا فەرمییەکانیش پشووەکە دەیانگرێتەوە.
جەلیل خەڵەف، پشکنەری سەربازیی پێشوو لە وەزارەتی بەرگری عێراق رایگەیاند، عێراق ژمارەیەکی زۆر کارگەی دروستکردنی چەک و پێداویستی سەربازیی ھەبوو، بەڵام بەھۆی پشتگوێخستن و خواست لەسەر ھاوردەکردنی چەک و پێداویستی سەربازیی لە وڵاتانی دەرەوە، سەجەم ئەو کارگانە داخران و ئەندازیار و پسپۆڕە عێراقییەکانی ئەو بوارەش وڵاتیان بەجێھێشت، ئەمەش بووەتە سەرەتای دەستپێکردنی گەندەڵی لە عێراق لە بواری ھاوردەکردنی چەک و پێداویستی سەربازیدا.
وتیشی، دۆسێی گرێبەستەکانی تایبەت بە کڕین و ھاوردەکردنی جلوبەرگی سەربازیی گەورەترین گەندەڵییە لە ناو وەزارەتی بەرگری عێراق کە بە کوالیتییەکی زۆر خراپ و نرخێکی گران دەگاتە وەزارەتی بەرگری و بەو ھۆیەشەوە قەرزەکانی ئەو وەزارەتە چەندین ملیار دۆلار، جەختیشکردووەتەوە، کۆی گەندەڵییەکان لەناو وەزارەتی بەرگری عێراق بەھۆی ھاوردەکردنی کەرەستە سەربازییەکان دەگاتە زیاتر لە دوو ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلار.
عاسم جیھاد، وتەبێژی وەزارەتی نەوتی عێراق بە کوردسات نیوزی راگەیاند، ئەمڕۆ لەگەڵ لایەنی تورکیا لەبارەی دەستپیکردنەوەی ھەناردەی نەوت کۆدەبنەوە.
لای خۆیەوە، لیژنەی نەوت و غازی ئەنجومەنی نوێنەران، دوو پێشنیازی نوێ بۆ دەستپێکردنەوەی نەوتی ھەرێمی کوردستان دەخاتە بەردەم وەزیری نەوت تا لەرێگەی بۆرییەکانی عێراقەوە ھەناردە بکرێت.
ئەحمەد ئەسەدی، وەزیری کاروکاروباری کۆمەڵایەتی عێراق رایگەیاندووە، زیاتر لە یەک ملیۆن کرێکاری بیانی لە عێراق ھەیە، ژمارەیەکی زۆریان بە نایاسایی کار دەکەن و مەترسی لەسەر بازاڕی کاری عێراقی دروست دەکەن.
لای خۆیەوە، "نەجم عقابی" وتەبێژی وزارەتەکە رایگەیاند، ئامارێکی رەسمی نییە سەبارەت بە ژمارەی ئەو کرێکارە بیانییانەی کە مۆڵەتپێدراو نین، ھیچ لایەنێکیش ناتوانێت ژمارەیان بە وردی دیاری بکات، چونکە بە سیفەتی کارکردن نەھاتوونەتە عێراقەوە بەڵکو بە ڤیزای گەشتکردن ھاتوون. ژمارەی ئەو کرێکارانەشی مۆڵەتی رەسمییان ھەیە، ٧١ ھەزار و ١٤٦ کەسە.
ھاوکات،"مەزھەر محەمەد ساڵح" راوێژکاری دارایی سەرۆک وەزیرانی عێراق دەڵێت، کرێکارانی بیانی کە بەشێوەی رەسمی تۆمارکراون، ساڵانە ٦٠٠ ملیۆن دۆلار دەبەنە دەرەوەی عێراق.
شانەی راگەیاندنی ئەمنی عێراق رایگەیاند، ھێزە تایبەتەکانی ئاژانسی ھەواڵگری و لێکۆڵینەوەی فیدراڵی سەر بە وەزارەتی ناوخۆی عێراق، لەسەر بنەمای زانیاری وردی ھەواڵگری و ھاوکاری زۆری ھاووڵاتیان، والی تەلەعفەری گروپی تیرۆریستی داعشیان لەناوچەیەکی شاری بەغداد دەستگیرکردووە.
ئاماژەی بەوەشکردوە، ئەو تیرۆریستە چەندین پۆستی لەناو داعشدا لە سنوری پارێزگای نەینەوا ھەبووە و بەڵگەکانیش دەیسەلمێنن تائێستاش بەردەوامە لە کردەوە تیرۆریستییەکانی و سەرپەرشتیکردنی پاشماوەکانی داعش لە دەوروبەری بەغداد.
سودانی لە دیدارێکدا لەگەڵ جینین پلاسخارت نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتوەکان ئاماژەیدا بە ئامادەکارییەکانی حکومەت بۆ دۆسیەی ھەڵبژاردنەکان و رایگەیاند، حکومەت ھەموو پێداویستییەکانی بۆ سەرکەوتنی پڕۆسەی ھەڵبژاردنی داھاتووی ئەنجومەنی پارێزگاکان دەستەبەرکردووە، کاردەکات بۆ رەخساندنی کەشی گونجاو بۆ پڕۆسەکە.
وتیشی، عێراق کراوەیە بەرووی ئەو چارەسەر و رێگاچارانەی نەتەوە یەکگرتووەکان دەیانخاتەڕوو، لەپێناو چارەسەرکردنی قەیرانەکان و بەرەنگاربوونەوەی ئاڵنگارییە ئابوری و ژینگەییەکان و چارەسەری کێشەی ئاوارەکان و چڕکردنەوەی ھەوڵەکان لەپێناو گەڕاندنەوەیان بۆ زێدی خۆیان.
سەرچاوەیەک لە تەندروستی پارێزگای بەسرە رایگەیاندووە، حاڵەتێکی دیکەی گیانلەدەستدان بە تای خوێنبەربوون لە نەخۆشخانەی فێرکاری پارێزگاکە تۆمارکراوە، لە ماوەی سێ مانگی رابردووشدا ٤٠ حاڵەتی تووشبوون و شەش حاڵەتی گیانلەدەستدان لەو پارێزگایە تۆمارکراوە.
ھاوکات ئیدارەی خۆجێی پارێزگاکە بڕیاریدا رێکار و رێوشوێنی نوێ بۆ خۆپارێزی لە تای خوێنبەربوون بگرێتەبەر، داواش لە فەرمانگەی ڤێتێرنەری کرا ھەڵمەتەکانی دەرمانڕشتن لە شوێنی بەخێوکردنی ئاژەڵ، ئاژەڵفرۆشتن و سەربڕینخانەکان فراوان بکات.
محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق لە بەسەرکردنەوەی نەخۆشخانەی شەعب لە بەغداد سەرپەرشتی کۆبوونەوەیەکی کرد، بە ئامادەبوونی وەزیری تەندروستی عێراق و تیایدا تیمێکی راسپارد سەردانی سەرجەم پڕۆژەکانی تایبەت بە کەرتی تەندروستی بکەن و راپۆرتێکی ئاڕاستە بکەن و تیایدا سەرجەم کێشە و ئاستەنگەکانی بەردەم پڕۆژەکانی تەندروستی دیاری بکرێت، بۆئەوەی چارەسەری گونجاویان بۆ بدۆزرێتەوە.
وتیشی، پێویستە ھیچ کێشە و ئاستەنگێک لە بەردەم پڕۆژەکانی کەرتی تەندروستی نەبێت، ھەموو ئەو پڕۆژانەشی فەرمانی جێبەجێکردنیان ھەیە کاریان تێدا بکرێت و ئەوانەشی بەھەر ھۆکارێک راگیراون جارێکی تر بخرێنەوە بواری جێبەجێکردنەوە.
عەلی مەشکور، ئەندامی لیژنەی نەوت و غازی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بە رۆژنامەی سەباحی فەرمی عێراقی راگەیاند، لیژنەی نەوت و غاز پێشنیازی دوو رێگەی نوێی بۆ ھەناردەکردنی نەوتی کوردستان خستووەتە بەردەم وەزیری نەوتی عێراق، کە ئەوانیش بریتیین لە ھەناردەکردنی نەوتەکە لە رێگەی کۆمپانیای سۆمۆوە لە رێگای باشوور، لەگەڵ ھەناردەکردن لەڕێگەی ھێڵی عێراق – بانیاس کە بە سوریادا دەڕوات.
ئەوەشی خستەڕوو، عێراق سەرجەم رێگا دیپلۆماسییەکان دەگرێتەبەر بۆ دەستپێکردنەوەی پرۆسەی ھەناردەی نەوتی کوردستان لە رێگەی بەندەری جەیھانی تورکیاوە، چونکە راوەستانی ئەو پرۆسەیە رۆژانە بە ملیۆنان دۆلار زیان بە عێراق دەگەیەنێت.
ئەو ئەندامەی لیژنەی نەوت و غاز وتیشی، ئەگەر تورکیا بەردەوامبێت لە دواخستنی دەستپێکردنەوەی پرۆسەی ھەناردەکردنی نەوتی کوردستان، ئەوا عێراق یەکێک لەو رێگایانەی ئاماژەیان پێکرا بەکاردەھێنێت، بۆ ھەناردەکردنی نەوتی کوردستان.
باسم عەوادی لە چاوپێکەوتنێکی رۆژنامەوانییدا رایگەیاند، باشبوونی پەیوەندیی وڵاتە ھەرێمییەکان، لەوانەش باشبوونی پەیوەندییەکانی تورکیا و وڵاتانی کەنداو، یاخود باشبوونی پەیوەندییەکانی سعودیە و ئێران، دەبێتە ھۆی سەقامگیریی لە جیھانی ئیسلامی و ناوچەکەش.
وتیشی، عێراق گەورەترین براوە و سوودمەندە لە ئاسایبوونەوەی پەیوەندییەکانی نێوان سعودیە و ئێران.
سعودیە و ئێران دوای تێکچوونی پەیوەندییەکانیان لە ساڵی ٢٠١٦، بە نێوەندگیریی عێراق چەند خولێکی دانوستانیان لە بەغداد ئەنجامدا، سەرەتای ئەمساڵیش لە چین رێککەوتن لەسەر ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیان.
محەمەد جاسم بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی ڤێتێرنەری دیالە رایگەیاند، لە ناوچەیەکی نزیک ناحیەی (عەبارە) لە رۆژھەڵاتی شاری بەعقوبە حاڵەتێکی نوێی توشبوون بە تای خوێنبەربوون تۆمارکراوە کە گەنجێکی تەمەن ١٤ ساڵە و شەشەم حاڵەتە لەماوەی ئەمساڵدا لە پارێزگای دیالە تۆمار دەکرێت.
وتیشی، نەخۆشەکە بۆ چارەسەر گوازراوەتەوە بۆ بەشی تایبەت لە نەخۆشخانەی فێرکاری بەعقوبە و تیمی تایبەتی بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشییەکەش رەوانەی ماڵی نەخۆشەکە کراوە بۆ وەرگرتنی نمونەی خوێنیان و دڵنیابوونەوە لە تەندروستییان.
نەخۆشی تای خوێنبەربوون لە تەشەنەکردنی بەردەوامدایە و تائێستا ١٩٥ حاڵەتی نەخۆشییەکە تۆمارکراوەو ٢٩ توشبوو گیانیان لەدەستداوە.
مەریەم ئەلمەعماری، بەڕێوەبەری فەرمانگەی تەکنەلۆژیا لە ئەنجومەنی راژەی فیدڕاڵی لە لێدوانێکدا ئاماژەی بەوەکرد، لەئێستادا رێکارەکانی تایبەت بە کردنەوەی دەرگای دامەزراندن بۆ دەرچوانی خوێندنی باڵا بەھەماھەنگی لەگەڵ وەزارەتی خوێندنی باڵا تاوتوێ دەکەن.
باسی لەوەشکردوە، لە کردنەوەی دەرگای پێشکەشکردنی داواکاری تا کۆتایی، دیوانی چاودێری دارایی پێداچوونەوە بە پرۆسەکە دەکات، تا لە دروستی رێکارەکان دڵنیا ببێتەوە.