عێراق
حسێن تەمیمی، بەِڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی روبەڕوبوونەوەی تاوانی رێکخراو رایگەیاند، بەردەوام دەبێت لە ھەڵمەتەکانی تایبەت بە پشتیوانیکردنی دیناری عێراقی لە شوێنە بازرگانییەکان، کۆمەڵگاکانی نیشتەجێبون و شوێنەکانی کڕین و فرۆشتنی ئۆتۆمبێل و رێکاری نوێ دەگرنەبەر.
باسی لەوەشکردوە، پێویستە لەسەرجەم شوێنە گشتییەکاندا کڕین و فرۆشتن بە دینار لەجێگەی دۆلار پەرەی پێبدرێت، لەماوەی رابردوشدا بەڵێننامەیان بە ١٠ ھەزار خاوەنکار پڕکردووەتەوە کە چیتر نابێت لە مامەڵەکانیاندا دۆلار بەکاربھێنن.
تەمیمی جەختیکردەوە، بڕیاری توند دەردەکەن بۆ سزادانی ئەو کەسانەی سەرپێچی بڕیارەکانی ئەنجومەنی وەزیران و بانکی ناوەندی دەکەن بۆ سەقامگیریی بەھای دینار.
محەمەد جاسم بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی ڤێتێرنەری دیالە رایگەیاند، لە ناوچەیەکی نزیک ناحیەی (عەبارە) لە رۆژھەڵاتی شاری بەعقوبە حاڵەتێکی نوێی توشبوون بە تای خوێنبەربوون تۆمارکراوە کە گەنجێکی تەمەن ١٤ ساڵە و شەشەم حاڵەتە لەماوەی ئەمساڵدا لە پارێزگای دیالە تۆمار دەکرێت.
وتیشی، نەخۆشەکە بۆ چارەسەر گوازراوەتەوە بۆ بەشی تایبەت لە نەخۆشخانەی فێرکاری بەعقوبە و تیمی تایبەتی بەرەنگاربوونەوەی نەخۆشییەکەش رەوانەی ماڵی نەخۆشەکە کراوە بۆ وەرگرتنی نمونەی خوێنیان و دڵنیابوونەوە لە تەندروستییان.
نەخۆشی تای خوێنبەربوون لە تەشەنەکردنی بەردەوامدایە و تائێستا ١٩٥ حاڵەتی نەخۆشییەکە تۆمارکراوەو ٢٩ توشبوو گیانیان لەدەستداوە.
عەمار حەکیم سەرۆکی رەوتی حیکمەی نیشتمانی، لە رۆژی جیھانی بەرەنگاربوونەوەی بە بیابانبوون پەیامێکی بڵاوکردەوە و رایگەیاند، پێویستە لەسەریان بەجدی بەرەنگاری ئەو دوژمنە بێدەنگە ببنەوە و داوا دەکەن پارێزگاری لە خاک و سەرچاوەکانی ئاو بکرێت و فرەجۆری رووەکیی زیاد بکرێت.
بەوتەی حەکیم، جیھان پێویستی بە ھەماھەنگیی نێودەوڵەتییە بۆ ئاڵوگۆڕی زانیاری، تەکنەلۆژیا، پاڵپشتیکردنی کۆمەڵگە زیانلێکەوتووەکان و پێکەوە بەرەنگاری بەبیابانبوون ببنەوە و گەرەنتی بەردەوامی زەوی کشتوکاڵی و داھاتوویەکی باشتر و ژینگەیەکی باشتر بۆ نەوەکانی داھاتوو بکەن.
باسم عەوادی لە چاوپێکەوتنێکی رۆژنامەوانییدا رایگەیاند، باشبوونی پەیوەندیی وڵاتە ھەرێمییەکان، لەوانەش باشبوونی پەیوەندییەکانی تورکیا و وڵاتانی کەنداو، یاخود باشبوونی پەیوەندییەکانی سعودیە و ئێران، دەبێتە ھۆی سەقامگیریی لە جیھانی ئیسلامی و ناوچەکەش.
وتیشی، عێراق گەورەترین براوە و سوودمەندە لە ئاسایبوونەوەی پەیوەندییەکانی نێوان سعودیە و ئێران.
سعودیە و ئێران دوای تێکچوونی پەیوەندییەکانیان لە ساڵی ٢٠١٦، بە نێوەندگیریی عێراق چەند خولێکی دانوستانیان لە بەغداد ئەنجامدا، سەرەتای ئەمساڵیش لە چین رێککەوتن لەسەر ئاساییکردنەوەی پەیوەندییەکانیان.
فەرمانگەی راگەیاندنی فەرماندەیی ناوچەی سێی سنوور لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، لە چوارچێوەی پاراستنی سنوورەکانی عێراق لە قاچاخ و بەسوودبینین لە کامێراکانی چاودێری، مەفرەزەکانی لیوای ١ لە ناوچەی سێ سنوور توانیوویانە ٦٣ کەس دەستگیربکەن، کە ھەوڵیانداوە بە قاچاخ بچنە خاکی عێراقەوە.
ئەوەشی خستەڕوو، رێککاری پێویستی بەرامبەر دەستگیرکراوەکان گیراوەتەبەر و رادەستی لایەنی پەیوەندیدار کراون.
عەلی حەمیداوی سەرۆکی لیژنەی خزمەتگوزارییەکان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە میانی چاوپێکەوتنێکدا جەختی کردەوە لە گرنگی بوونی ئەنجومەنی پارێزگاکان بەو پێیەی گرنگییەکەی کەمتر نییە لە گرنگی پەرلەمان، بەتایبەت کە چاودێری کاری پارێزگارەکان دەکەن و ھەڵسەنگاندنیان بۆ دەکرێت.
ئەو پەرلەمانتارە وتیشی، محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق رێکار بەرامبەر پارێزگارەکان دەگرێتەبەر و گۆڕینی ئەو کەسانەشی شیاوی پۆستەکانیان نین، کردووە بە مەرج بەسەر ھێزە سیاسییەکانەوە.
وتیشی تا ئێستا سودانی زیاتر لە ٥٧ بەڕێوەبەری گشتی گۆڕیوە، کە ئەوەش ھەنگاوێکی گرنگە.
ئاماژەی بەوەشکرد، زیاتر لە ١٥ پارێزگار ھەن لە عێراق کە بەتوانا نین و پێویستە لانی کەم ١٠ کەسیان بگۆڕدرێن، چونکە ئەو پارەیەی لە بودجە تەرخان دەکرێت، دەبێت بەباشی خەرج بکرێن و کەسانی بە توانا و شیاو لەو پۆستانەدا بن.
عەدنان زورفی ئەندامی لیژنەی دارایی لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ کەناڵی "دیجلە"ی عێراقی رایگەیاند، رەوشی ناوچەکە گۆڕاوە و ھەمووان سوورن لەسەر یەکگرتوویی عێراق، لە ئێستاشدا نەفەسی تائیفی و رەگەزپەرستانە رەتدەکرێتەوە.
سەبارەت بە ماددەی ١٤ی یاسای بودجەش ئەوەی خستەڕوو، ھەرێم لەو گۆڕانکارییانە بە ئامانج نەگیراوە و سێ شت گۆڕاون، کە پەیوەندییان بە ھەناردەی نەوتی ھەرێم و داھاتەکان و کردنەوەی ئەژماری بانکییەوە ھەیە.
وتیشی، دیاریکردنی نرخی نەوت بە ٧٠ دۆلار لە بودجەدا، سەرکێشییە و حکومەت دەبێت بەرپرسیارێتی ھەڵبگرێت.
بەپێی ئاژانسی فەرمی قەتەر، میری قەتەر ئاماژەی بەوەشکردووە، زنجیرە رێککەوتن لە نێوان قەتەر و عێراق لە بوارەکانی وزە و کارەبا و پەرەپێدانی ھۆتێل و بینای مۆدێرنی نیشتەجێبوون و بەڕێوەبردنی نەخۆشخانەکانی عێراق ئیمزاکراون، ھەروەھا یاداشتنامەیەکەی لێکتێگەیشتن و ژمارەیەک رێککەوتن و بەیاننامەی ھاوبەشیش ئیمزاکراون.
وتیشی، لە ساڵانی داھاتوودا بە بڕی پێنج ملیار دۆلار وەبەرھێنان لە عێراق ئەنجام دەدەن، بە پەرەپێدانی پڕۆژەی سیستەمی کارەبای کەنداو و دامەزراندنی تۆڕێک لە باشووری عێراق بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانی کارەبا، ھەروەھا دەستپێشخەرییە ناوچەییەکان بۆ باشترکردنی پەیوەندییەکان تاوتوێ کراون.
مەزھەرمحەمەد ساڵح، راوێژکاری دارایی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق رایگەیاند، حکومەتی عێراق بەتایبەتی لەم کابینەیەدا بەسەرۆکایەتی سودانی کاری جددی زۆری کردووە و ھەنگاوی زۆر باشی ناوە بە ئاراستەی رێکخستنەوە و نوێکردنەوەی خشتەی داھاتی نانەوتی و بەدیھێنانی چاکسازی باج، کە دوو ھەنگاوی زۆر گرنگ و ستراتیژن بۆ حکومەتی عێراق و کاریگەری زۆر باشیان دەبێت.
وتیشی، گرنگیدان بە زیاکردن و رێکخستنەوەی داھاتی نانەوتی، واتە گرنگیدان بەسەرجەم کەرتەکانی تر بەتایبەتیش پیشەسازیی و کشتوکاڵ، ئەمەش کاریگەری زۆری دەبێت لەسەر کەمکردنەوەی بێکاری و ھاندانی عێراقییەکان بۆ کارکردن.
نوسینگەی راگەیاندنی سەرۆک وەزیرانی عێراق رایگەیاند، لە چوارچێوەی سەردانەکەیدا بۆ بەغداد، تەمیم بن حەمەد ئال سانی میری قەتەر و محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق سەرپەرشتی ئیمزاکردنی چەند رێکەوتنێکیان لە نێوان ھەردوو وڵات کردووە بە تایبەتی بوارەکانی سیاسەت و ئابووری و وزە و وەبەرھێنان و گواستنەوەی ئاسمانی و دەریایی.
ئاماژەی بەوەشکردووە، چەند لێکتێگیشتنێکیش لە نێوان عێراق و قەتەر لە بواری نەوتی خاو و ھاکاری کردنی عێراق بە پێدانی غازی لەگەڵ دروستکردنی کۆمپانیایەکی ھاوبەشی تایبەت بە نەوت و بنیاتنانی چەند پاڵاوگەیەکیش، راشیگەیاندوە، لە بواری وەبەرھێنانیش چەند لێکتێگەیشتنێک لەنێوان عێراق و سێ کۆمپانیای قەتەری ئیمزا کراون.
بە پێی میدیاکانی قەتەریش تەمیم بن حەمەد ئال سانی میری قەتەر رایگەیاندوە، لە ساڵانی داھاتوودا بە بڕی پێنج ملیار دۆلار وەبەرھێنان لە عێراق ئەنجام دەدەن.
عەبدولئەمیر رەبیھاوی، راوێژکاری بازرگانی لە باڵیۆزخانەی ئێران لە بەغداد رایگەیاند، کۆمپانیا خزمەتگوزاری و ھونەری و ئەندازیارییەکانی ئێران دەرفەتێکی نوێیان بۆ رەخساوە لەبازاڕی کاری عێراقدا بوونیان ھەبێت و کار لە پڕۆژەکانی پەرەپێدانی نیشتمانی بکەن.
وتیشی، بەپێی ئامارەکان ساڵانە ٤ ھەزار و ٥٠٠ کاڵای جۆراوجۆر ھەناردەی عێراق دەکرێن و ساڵی رابردووش قەبارەی ھەناردە لە ئێرانەوە بۆ عێراق گەیشتووەتە ١٠ ملیار و ٢٣٦ ملیۆن دۆلار کە لەرابردوودا ھاوشێوەی نەبووە.
تالیب یەساری، ئەندامی لیژنەکە رایگەیاند، لیژنەکەیان دوای پشووی وەرزی یاسادانان کار لەسەر چەند پڕۆژەیاسایەکی گرنگ دەکات لەنێویاندا پڕۆژەیاسای تاوانە ئەلکترۆنییەکان و یاسای وەزارەتی ناوخۆ و یاسای ئەفسەرانی پۆلیس و چەند یاسایەکی دیکەی گرنگ.
وتیشی، لەنێو لیژنەکەیاندا ھەوڵ ھەیە بۆ ھەموارکردنەوەی چەند یاسایەکی گرنگ وەک یاسای ئاسایشی نیشتمانی و یاسای دەزگای ھەواڵگری.
یەساری ئاماژەی بەوەشکرد، پڕۆژەیاسای تاوانە ئەلکرۆنییەکان خوێندنەوەی دووەمی بۆ کراوە و ئامادەیە بۆ دەنگدان لەدوای پشووی یاسادانان.
نێردەی حەجی عێراق رایگەیاند لە کۆی ٣٧ ھەزار عێراقی کە ئەمساڵ بەشداری فەریزەی حەج دەکەن، تائێستا ٣٢ ھەزار و ١١٨ کەسیان گەیشتوونەتە سعودیە.
لەو ژمارەیەش، ٢٠ ھەزار و ٥٥٣ کەسیان دوای ئەوەی سەردانیکردنی مزگەوتی پێغەمبەریان لە شاری مەدینە کردووە، یەکەم پایەی فەریزەی حەجیان ئەنجامداوە و گەیشتوونەتە شاری مەککە و ١١ ھەزار و ٥٦٥ کەسەکەی دیکەیش بۆ بەجێگەیاندنی یەکەم پایەی فەریزەی حەج لە شاری مەدینەن.
بەڕێکەوتنی کاروانی حاجیانی عێراق لە رێگەی فڕۆکەخانەکانەوە بۆ سعودیە بەردەوامە و دوێنێش یەکەم کاروانی حاجیان لە سلێمانییەوە گەیشتە ئەو وڵاتە بە ئاڵای کوردستانەوە چوونە سەر کێوی ئوحد لە مەدینە.
باسم عەوادی، وتەبێژی حکومەتی عێراق لە لێدوانێکیدا بۆ ئاژانسی ھەواڵیی فەرمی عێراق ئاماژەی بەوەداوە، کە سبەی پێنجشەممە، تەمیم بن حەمەد ئال سانی، میری قەتەر بەسەردانێک دەگاتە بەغداد.
راشیگەیاندوو، سەردانەکەی میری قەتەر بۆ بەغداد، رەھەندی سیاسی و ئابووری گرنگی ھەیە بۆ ھەردوو وڵات.
چاوەڕان دەکرێت ، تەمیم بن حەمەد ئال سانی لەمیانی سەردانەکەی بۆ بەغداد، زنجیرەیەک دیدار و کۆبوونەوە لەگەڵ ژمارەیەک لە بەرپرسانی باڵای عێراق ئەنجام بدات.
مەزھەر محەمەد ساڵح، راوێژکاری دارایی سەرۆک وەزیرانی عێراق رایگەیاند، بەردەوامی نزمی بەھای دینار بەرامبەر دۆلار لە بازاڕەکاندا چەند ھۆکارێکی ھەیە دیارترینیان دواکەوتنی پەسەندکردنی پڕۆژەیاسای بودجە و زۆری خواست لەسەر دۆلار و بەرزی خەرجییەکان بەدراوی عێراقی لەلایەن ھاووڵاتیان و بازرگانان و حکومەت.
رونیشیکردەوە، عێراق لەئێستادا خاوەنی یەدەگێکی زۆرباشە لە دراوی قورس کە بەرزترین ئاستە لە مێژووی وڵاتەکەدا.
مەزھەر محەمەد ساڵح ئاماژەی بەوەشدا، دوای پەسەندکردنی بودجە و جێگیرکردنی بەھای دۆلارێک بە ١٣٠٠ دینار، لە رۆژانی داھاتوودا بەھای دینار بەرامبەر دۆلار روو لە بەرزبوونەوە دەکات تاکو دەگاتە بەھای رەسمی.
بەپێی زانیارییەکانی کوردسات نیوز، ئەمڕۆ ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق نوسراوی خەرجکردنی ٤٠٠ ملیار دینارەکەی ھەرێمی کوردستانی ئاڕاستەی وەزارەتی دارایی عێراقی کردووە و داوایکردووە جێبەجێی بکات.
ھاوکات سەرچاوەیەک لە وەزارەتی دارایی حکومەتی ھەرێم بە کوردسات نیوزی راگەیاند، ئەوان چاوەڕوانی ناردنی ٤٠٠ ملیار دینارەکەن و لەگەڵ ئەو بڕە پارەیەی لە داھاتی ناوخۆ لە بەردەستیانە، خشتەی مووچەی مانگی ئایار رادەگەینن و دەست بەدابەشکردنی مووچە دەکەن.