لە بەرامبەر توندکردنەوەی رێکارەکانی خۆپارێزی بۆ بەرگرتنی لە ڤایرۆسی کۆرۆنا لەلایەن حکومەتی فەرەنساوە، بە ھەزاران خۆپیشاندەر رژانە سەر شەقامەکان.

ماوەی دوو رۆژە، زیاتر لە ١٩ھەزار خۆپیشاندەر لە سەرانسەری وڵاتەکەدا ناڕەزاییان لەسەر ڕێوشوێنە نوێیەکانی ڕێگریکردن لە بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا دەربڕیوە، کە لەلایەن سەرۆکی وڵاتەکە ئیمانوێل ماکرۆنەوە ڕاگەیەندراوە، کە یەکێک لە ڕێوشوێنەکانیش ناچارکردنی کارمەندانی تەندروستیە تاوەکو ڤاکسین وەربگرن، ھاوکات ئەو کەسانەی کە نەکوتراون رێگەیان پێنادرێت بچنە رێستورانتەکان و کافێکان ئەوەش نیگەرانییەکی زۆر لێکەوتووەتەوە.

سەعد حەریری سەرۆک وەزیرانی ڕاسپێردراو بۆ پێکھێنانی حکومەت، دوای کۆبوونەوەی لەگەڵ میشال عەون سەرۆک کۆماری وڵاتەکەی، کە تەنھا ٢٠ خولەکی خایاند، کشانەوەی خۆی لە پێکھێنانی حکومەت ڕاگەیاند و ئاماژەی بەوەکرد، لە بارەی پێکھێنانی حکومەتەوە لەگەڵ سەرۆک کۆمار ڕێکنەکەوتووە، چونکە سەرۆک کۆمار پێداگری لەسەر خواستەکانی دەکات و داوای کۆمەڵێک گۆڕانکاری دەکات، کە ئەو لێیان تێناگات.

سەعد حەریری زیاتر لە نۆ مانگە بۆ پێکھێنانی حکومەتی نوێ لە لوبنان ڕاسپێدراوە و دوای ڕاگەیاندنی کشانەوەشی لە پێکھێنانی حکومەت، بەھای لیرەی لوبنانی بەرامبەر دۆلاری ئەمریکی، بۆ ٢١ ھەزار و ٥٠٠ لیرە دابەزی.

ڕێکخراوی مافی مرۆڤ لە ڕۆژئاڤای کوردستان ڕایگەیاند، لە عەفرین لە ڕۆژئاڤای کوردستان گۆڕێکی بە کۆمەڵ لە گەڕەکی عەفرینی نوێ دۆزراوەتەوە، کە ٣٥ ڕووفاتی تێدابووە و لەناو گوێنیدا بوون.

ڕێکخراوەکە ئاماژەی بۆ ئەوەشکردووە، تا ئێستا بە ڕەسمی ناسنامەی ئەو کەسانە ئاشکرا نەکراوە، بەڵام ئەگەری ھەیە ڕووفاتی ئەو کەسانە بێت لە کاتی داگیرکردنی عەفریندا بێسەروشوێن بوون.

تیمەکانی فریاکەوتن و ڕوانگەی سوریا بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویانکردەوە ڕایگەیاندووە، ھێرشی یەکەم کراوەتە سەر گوندی ئیبلین لە باشوری ئیدلب و بەھۆیەوە ژنێک و کچێکی و منداڵێک کوژراون و چوار کەسی تر بریندار بوون،  ھێرشی دووەمیش کراوەتە سەر گوندێکی ناوچەی فوعە و بەھۆیەوە شەش کەس کوژراون.

لەگەڵ ئەوەی لە ئاداری ٢٠٢٠ەوە لە پارێزگای ئیدلب ئاگربەست ڕاگەیەندراوە، بەڵام ناوبەناو پێکدادان لە نێوان ھێزەکانی ئۆپۆزسیۆن و حکومەتی سوریادا سەرھەڵدەدات و ٤ ملیۆن دانیشتووی ناوچەکەش لە ڕەوشێکی سەختدا ژیان دەگوزەرێنن.

نادر نادری ئەندامی وەفدی دانوستانکاری حکومەتی ئەفغانستان لەگەڵ تاڵیبان ڕایگەیاند، بەرپرسانی بزوتنەوەکە وتوویانە ئەگەر حکومەت حەوت ھەزار دەستگیرکراویان ئازاد بکات بۆ ماوەی سێ مانگ تەواوی ھێرشەکانیان ڕادەگرن و ئەوەش بە لای حکومەتی ئەفغانستانەوە مەرج و داواکاریەکی گەورەیە.

ئەندامێکی وەفدی تاڵیبانیش ئاماژەی بەوە کردووە بەرامبەر ئازادکردنی حەوت ھەزار دەستگیرکراویان تەنھا بەشێکی ھێرشەکانیان ڕادەگرن نەک ھەمووی.

حکومەتی ئەفغانستانیش بێئومێدە لە داواکارییەکەی بزوتنەوەی تاڵیبان، چونکە پێشتر پێنج ھەزار گیراوی بزوتنەوەکەیان ئازاد کرد و ھیچ ئاشتییەکیش لە نێوان ھەردوولادا نەھاتە ئاراوە.

بە پێی زانیارییەکان لە کۆی ١٥٠ ئەندام ١٣٩ ئەندامی پەرلەمانی بەلژیکا دەنگیان بە پڕۆژەی بە جینۆساید ناساندنی تاوانەکانی داعش دژ بە ئێزدییەکان داوە و ھەموو فراکسیۆنەکانیش پشتیوانییان لە پڕۆژەکە کردووە.

بە پێی بڕیارەکەی پەرلەمانی بەلژیکا، ھەموو کۆمەڵە بەلژیکییەکان دەبێت دانبەوەدا بنێن ئەوەی داعش بەرامبەر ئێزدییەکان ئەنجامی داوە جینۆسایدە، ھەروەھا نابێت تاوانبارانی تاوانەکەش لە عێراق و سوریا بە بێ سزا ڕزگاریان ببێت.

ھەروەھا پەرلەمانی بەلژیکاش داوا لە حکومەتی وڵاتەکەی دەکات، ھاوکاری پێشکەش بە ئێزیدییەکان بکات بە مەبەستی گەڕانەوەیان بۆ شوێنەکانی خۆیان.

ئەو بڕیارەی پەرلەمانی بەلژیکا لە کاتێکدایە، لە مانگی ئابی ٢٠١٤ تیرۆریستانی داعش قەزای شەنگالیان داگیر کرد و بە ھەزاران ژن و منداڵی ئێزدییان ڕفاند و ژمارەیەکی زۆریش بێ سەروشوێن بوون، تا ئێستاش زیاتر لە ٧٠ گۆڕی بە کۆمەڵی ئێزدییەکان دۆزراونەتەوە.

حەسەن رۆحانی سەرۆک کۆماری ئێران رایگەیاند، لە ئەنجامی دانوستانی ئەتۆمی و بەکردار، بینیمان کە دەتوانین فرۆشتنی نەوت و  بەرھەمەکانی لە یەک ملیۆن بەرمیل لە رۆژێکدا بۆ  ٢ ملیۆن و ٧٠٠ ھەزار بەرمیل بەرزبکەینەوە و بە داھاتەکەی لە بوارە جیاجیاکاندا سەرمایەگوزاری بکەین.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەگەرچی لەناوخۆ و دەرەوەی وڵات بانگەشەی ئەوە دەکرا، پیشەسازی ئەتۆمی فرۆشراوە، بەڵام بە بەھێزی مایەوە و رێکخراوی وزەی ئەتۆمی ئێران لە چەند مانگی رابردوودا سەلماندی کە دەتوانێت لە ماوەیەکی کورتدا یۆرانیۆمی بەڕیژەی لەسەدا ٢٠ و لەسەدا ٦٠ بەرھەمبھێنێت.
رۆحانی راشیگەیاند، ھەرکات پێویست بکات، دەتوانن یۆرانیۆمی بەڕێژەی لەسەدا ٩٠ بەرھەم بھێنن و لەچوارچێوەی چالاکییە ئاشتی ئامێزەکان، ھەر کارێک بیانەوێ، دەتوانن ئەنجامی بدەن.

(زامیر کابولۆڤ) نێردەی تایبەتی سەرۆکی ڕووسیا بۆ کاروباری ئەفغانستان ڕایگەیاند، دامەزراندنەوەی میرنشینێکی ئیسلامی لە ئەفغانستان، لای ڕووسیا و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش قبوڵکراو نییە، ئاماژەی بۆ ئەوەشکرد، ئەوەی ئێستا لەو وڵاتە دەگوزەرێت، دەرەنجامی بەکارھێنانی ڕێگەی ھێز بوو بۆ چارەسەرکردنی قەیرانەکانی ئەفغانستان لەلایەن ئەمریکاوە.

وتیشی، سوپای ئەفغانستان لە باکوری ئەو وڵاتە شەڕی تیرۆریستانی داعشی نەکردووە، لە ئێستاشدا چەکدارانی تاڵیبان دەتوانن ڕێگری بکەن لە بەھێزبوونی داعش و پەلامارە تیرۆریستییەکان.

ئەو ھۆشدارییەی تاڵیبان بۆ تورکیا دوای ئەوە دێت کە ڕایانگەیاندبوو ھەر ھێزێکی بیانی دوای مانگی ئەیلول لە خاکی ئەفغانستان بمێنێتەوە، بە داگیرکەر ئەژمار دەکرێن.

لەلایەکی ترەوە، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕایگەیاند، دانوستانەکانیان لەگەڵ تورکیا بەردەوامە، سەبارەت بە پاراستنی ئەمنییەتی فڕۆکەخانەی "کابول".

"پرایس" ڕایگەیاندووە، ئەمریکا ھیچ فشارێک دروست ناکات بۆ دەستپێکردنی خولی حەوتەمی دانوستانەکانی "ڤییەنا" سەبارەت بە ڕێککەوتنی ئەتۆمی، تەنھا "ئێران" خۆی دەتوانێت وادەیەک بۆ دەستپێکردنەوەی ئەو دانوستانانە دیاری بکات.

نیگەرانیشی دەربڕی لە پێشڕەوییەکانی ئەو وڵاتە لە دۆسیەی ئەتۆمی کە کاریگەری لەسەر تێڕوانینەکانی "واشنتۆن" لە گەڕانەوە بۆ ڕێککەوتنی ئەتۆمی دروست دەکات. 

پێشتریش "میخائیل ئیلیانۆڤ" نوێنەری ھەمیشەیی ڕووسیا لە ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان وتبووی، لە ماوەی ١٠ ڕۆژی تردا دانوستانەکانی ڤییەنا دەستپێدەکەنەوە.

"جان ئیڤ لۆدریان" وەزیری دەرەوەی فەڕەنسا لە "برۆکسل"ەوە وتی، کۆدەنگییەکی سیاسی ئەوروپی ھەیە بۆ سزادانی بەشێک لە سەرکردە و لێپرسراوانی لوبنان، بەر لە ساڵیادی تەقینەوەکەی بەندەری "بەیروت" کە دەکەوێتە ٤ی مانگی داھاتووەوە.

وتیشی ئەو سزایانە فشار دروست دەکەن، بە تایبەت کە ماوەیەکی زۆرە داوایان لە لێپرسراوانی لوبنان کردووە حکومەت پێکبھێنن و چاکسازی بکەن، بەڵام ھیچ وەڵامێکیان نەبووە.

"جۆزێب بۆریل" کۆمسیاری سیاسەتەکانی دەرەوەی یەکێتی ئەوروپاش وتی، ڕەوشی "لوبنان" ھیچ بەرەو پێشچوونێکی بەخۆوە نەبینیوە و ڕەوشەکە ئاڵۆزە. 

ئاماژەی بەوەشکرد، ھەر ھەنگاوێک بۆ چارەسەرکردنی کێشەی نێوان ئیسڕائیل و فەڵەستین، یارمەتی بەرەوپێشبردنی پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و ئیسڕائیل دەدات.

 

ڕێکخراوی کەشناسی ئێران لە ڕاگەیەنراوێکدا بڵاویکردەوە، بە پێی پێشبینییەکانیان، لە ئێوارەی ئەمڕۆوە شەپۆلێکی باران بارین و ھەورەبروسکە و بای توند، بەشێک لە پارێزگاکانی باکور و باکوری خۆئاوا و باشوری وڵات دەگرێتەوە و ڕۆژی چوارشەممە و پێنجەشەمەش، پارێزگاکانی ورمێ، ئازەربایجانی خۆرھەڵات، ئەردەبیل، گوڵستان، گیلان، مازندەران، خۆراسانی باکور، بەرزاییەکانی سیستان و بەلوچستان، خۆرئاوای کرمان، ھۆرموزگان و پارێزگای فارس دەکەونە ژێر کاریگەری ئەو شەپۆلە باران بارینەوە.

کەشناسی ئێران داواشی لە ھاوڵاتیانی ئەو پارێزگایانە کردووە، خۆیان بپارێزن لە نزیکبوونەوە لە ڕووبارەکان، چونکە مەترسی دروستبوونی لافاو لە ئارادایە.

ئاماژەی بەوەشکرد، یەکێتی ئەوروپا بۆ پاراستنی پرەنسیپەکانی سنورەکانی دەپارێزێت و ئەو دوو شتە نابێت پێچەوانەی یەکتربن، بۆیە پێویستە یۆنان کۆتایی بە دەرکردنی پەنابەران لەناو سنورەکانی بھێنێت.

لە ساڵی ٢٠١٥ەوە، شەپۆلی گەورەی پەنابەران ڕووی لە یۆنان کردووە کە زۆربەیان لە ترسی شەڕ و پێکدادانەکانی سوریا و ئەفغانستان و بە ئامانجی گەیشتن بە ئەوروپا لە ڕێی ئەو وڵاتەوە، سنورەکان دەبەزێنن.