جیهان
ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین رایگەیاند، بە پێی ئەو ئامارانەی بەدەستی گەیشتووە، تا ئێستا ٢ ھەزار و ٥٠٠ بۆ ٣ ھەزار سەربازی ئۆکراین لە شەڕی دژ بە روسیا کوژراون و نزیکەی ١٠ ھەزاری دیکەش برینداربوون کە ئەستەمە بزانرێت چەندیان بە زیندوویی دەمێننەوە، ئاماژەی بەوەشکرد، ١٩ بۆ ٢٠ ھەزار سەربازی روسیاش کوژراون.
ئەوەش لە کاتێکدایە بەپێی ئاماری حکومەتی روسیا، نزیکەی سێ ھەزار و ٥٠٠ سەربازی ئەو وڵاتە لە شەڕی ئۆکراین کوژراون.
کریستیان لەندەنەر، وەزیری دارایی ئەڵمانیا رایگەیاند، پێویستە بە زووترین کات و بە شێوەیەکی بەردەوام، پشتبەستن بە ھاوردەکردنی غازی شلی سروشتیی روسیا کەمبکەنەوە و ٢ ملیار و ٩٤٠ ملیۆن یۆرۆش بۆ ئەو مەبەستە تەرخان دەکەن، راشیگەیاند، بەھۆی نیگەرانییەکانی کیێڤ لە نەبوونی چەکی قورس بۆ روبەڕوبوونەوەی سوپای روسیا، حکومەتی ئەڵمانیا بە بڕی زیاتر لە دوو ملیار یۆرۆ چەکی قورس رەوانەی ئۆکراین دەکات.
لە سەرەتای دەستپێکردنی ھێرشی روسیا بۆ سەر ئۆکراین، وڵاتانی ئەوروپا لەسەروو ھەموویانەوە ئەڵمانیا، وەک رێکارێک بۆ سزادانی روسیا نیازی خۆیان بۆ کەمکردنەوەی پشتنبەستن بە غازی سروشتیی ئەو وڵاتە دەربڕی و سزای توندی ئابوورییان بەسەر روسیادا سەپاند.
رۆژنامەی واشنتۆن پۆستی ئەمریکی بڵاویکردەوە، لە دواین پەیوەندیی تەلەفۆنیی نێوانیان، ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین داوای لە جۆ بایدن سەرۆکی ئەمریکا کردووە، روسیا بخاتە لیستی ئەو وڵاتانەی پشتیوانیی لە تیرۆری نێودەوڵەتی دەکەن.
رۆژنامەکە ئاشکراشیکردوە، بایدن بەڵێنی پابەندبوونی بە داواکەی سەرۆکی ئۆکراین نەداوە، بەڵام ئامادەیی دەربڕیووە بۆ سزایەکی سوکتر بۆ فشارکردن لە روسیا، لە بەرامبەر ھێرشە سەربازییەکەی دژی ئۆکراین.
لیستی وڵاتانی پشتیوانیکاری تیرۆر، لە لایەن وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکاوە دامەزرێندراوە و لە ئێستادا سوریا و ئێران لە لیستەکەدان، لە ساڵی ١٩٧٩ تا ساڵی ٢٠٠٤ عێراقیش لە لیستەکەدا بوو، بەڵام دوای رووخانی رژێمی بەعس، عێراق لەو لیستە دەرھێندرا.
پۆلیسی ئۆکراین لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، دوابەدوای کشانەوی ھێزەکانی روسیا لە باکوری ئۆکراین، زیاتر لە ٩٠٠ تەرمی مەدەنی لە کیێڤ دۆزراونەتەوە کە زۆربەیان بە گوللە کوژراون.
بڵاوبونەوەی ئەو ئامارە دوای ئەوە دێت کە وەزیری بەرگری روسیا رایگەیاند، وەک کاردانەوەیک بۆ بانگەشەی ئۆکراین بۆ ھێرشکردنە سەر خاکی روسیا، ھێرشە موشەکییەکانیان بۆ سەر کیێڤ چڕدەکەنەوە.
باڵیۆزخانەی روسیا لە واشنتۆن لە نامەیەکدا کە ئاراستەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکای کردووە، رایگەیاندووە، ھاوکارییە سەربازییەکانی ئەمریکا و وڵاتانی ئەندام لە ناتۆ بۆ ئۆکراین، ئاڵۆزییەکان لەو وڵاتە زیاتر دەکەن و دەرەنجامی چاوەڕواننەکراوی لێدەکەوێتەوە.
وەزارەتی دەرەوەی روسیاش رایگەیاندووە، یادداشتێکی ناڕەزایی داوەتە سەرجەم ئەو وڵاتانەی چەک و کەلوپەلی سەربازییان داوەتە ئۆکراین.
نوسینگەی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری مرۆیی بڵاویکردەوە، لە سەرەتای ھێرشەکانی روسیا بۆ سەر ئۆکراین، زیاتر لە ٨٧٠ ھەزار ئۆکراینی گەڕاونەتەوە بۆ وڵاتەکەیان و لە ئێستاشدا رۆژانە زیاتر لە ٣٠ ھەزار کەس دەگەڕێنەوە بۆ ئۆکراین.
ئاماژەی بەوەشکردووە، دیار نییە ئەو کەسانە بە مەبەستی دەربازکردنی کەسوکاریان یاخود ھاوکاریکردنی سوپای ئۆکراین دەگەڕێنەوە.
نوسینگەی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباریی مرۆیی راشیگەیاندووە، بەھۆی ھێرشەکانی روسیا، تا ئێستا حەوت ملیۆن و ١٠٠ ھەزار کەس لە ناوخۆی ئۆکراین ئاوارە بوون و زیاتر لە چوار ملیۆن و ٧٠٠ ھەزار کەسیش رویان لە وڵاتانی دراوسێی ئۆکراین و وڵاتانی تری ئەوروپا کردووە.
وەزارەتی دەرەوەی روسیا راگەیەندراوێکی بڵاوکردەوە و ئاماژەی بەوەکرد، بەھۆی رەفتارەکانی حکومەتی بەریتانیا و سەپاندنی سزا بەسەر گەورە لێپرسراوانی روسیا، بۆریس جۆنسن سەرۆک وەزیران و لیزە ترەس وەزیری دەرەوە و بێن واڵاس وەزیری بەرگریی بەریتانیا و نزیکەی ١٠ ئەندامی حکومەتی بەریتانیایان خستووەتە لیستی سزاکانیان و رێگەیان پێنادەن بچنە خاکی روسیاوە .
راشیگەیاند، ئەوە ھەنگاوە لە وەڵامی ئەو ھەڵمەتە میدیایی و سیاسییەیە کە لەندەن دەستیپێکردووە و ئامانج لێی خنکاندنی ئابووریی روسیا و گۆشەگیرکردنی مۆسکۆیە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، بەم نزیکانەش لیستی سزاکانیان فراوان دەکەن.
ھەفتەی رابردوو بۆریس جۆنسن سەرۆک وەزیرانی بەریتانیا، سەردانی شاری کیێڤی پایتەختی ئۆکراینی کرد و لەگەڵ ڤۆلۆدیمیر زیلینسکی سەرۆکی ئۆکراین کۆبووەوە.
ڕێکخراوەکە ئاماژەی بەوەکردووە، ڕووداوی ژێرئاوکەوتنی بەلەمەکە ڕۆژی ھەینی بووە، لە نزیک کەناراوەکانی شاری سەبراتەی لیبیا کە وەک وێستگەی پەڕینەوەی کۆچبەرانی ئەفریقا بۆ ئەوروپا ناودەبرێت.
ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ ئاماژەی بەوەکردووە، ھەفتەی ڕابردووش ٥٣ کۆچبەر لە کەناراوەکانی لیبیا خنکاون یاخود بێسەروشوێن بوون.
وەزارەتی بەرگری ڕووسیا ڕایگەیاند کەشتیی جەنگیی مۆسکۆڤا لە کاتی ھێرشی سەر ئۆکراین زیانی بەرکەوتووە و لە کاتی ھەوڵی دەرھێنانیدا لە دەریا بەر زریان کەوتووە و بە کاریگەری ئەو ئاگرەی لەسەری کەتووەتەوە ژێرئاو کەوتووە.
ئاماژە بەوەشکراوە پێش ژێر ئاوکەتنی توانراوە سەرجەم سەنشینانی کەشتییەکە ڕزگار بکرێن کە ژمارەیان ٥٠٠ کارمەند بووە.
لای خۆیەوە وەزارەتی بەرگری ئۆکراین ڕایگەیاندووە، ئەوان کەشتیی جەنگیی مۆسکۆڤایان لە ڕێگەی دوو موشەکەوە بە ئامانج گرتووە بەڵام تا ئێستا ڕووسیا پشتڕاستی نەکردووەتەوە کەشتی مۆسکۆڤا لە لایەن ئۆکراینەوە کرابێتە ئامان.
کەشتی مۆسکۆڤا لە ساڵی ١٩٨٣وە خراوەتە ئەرکی سەربازییەوە و ١٦ موشەکی جۆری کروزی ھەڵگرتووە و بە مەترسیدارترین کەشتی ناو دەریای ڕەش دادەنرێت.
مانگی سوری فەلەستینی بڵاویکردەوە، لە کاتی تێکھەڵچوونەکانی نێوان گەنجانی فەلەستینی و سوپای ئیسڕائیل ١١٧ فەلەستینی بە برینداری گەیەندراونەتە نەخۆشخانەکان.
مانگی سوری فەلەستین ئاماژەی بەوەشکرد، بە پەلە سەرجەم تیمە پزیشکییە مەیدانییەکانی لە شاری قودس خستووەتە ئامادەباشییەوە، بۆ بەدەمەچوونی ڕەوشەکە.
بەڵام تا ئێستا ھیچ ڕاگەیاندراوێک لە لایەن سوپای ئیسڕائیلەوە بڵاونەکراوەتەوە، سەبارەت بە ڕووداوەکانی مزگەوتی ئەقسا، کە دووەم ھەینی مانگی ڕەمەزانە گرژی و ئاڵۆزی لە نێوان فەلەستینییەکان و سوپای ئیسڕائیل دێتە ئاراوە.
بە گوێرەی ڕێنماییەکانی پێشتری سوپای ئیسڕائیل، لە کاتی بەرپابوونی ئاڵۆزییەکان لە شاری قودس و دەوروبەری مزگەوتی ئەقسا، بۆ کۆنترۆڵکردنی ڕەوشەکە، بە گوێرەی تەمەن ڕێگە دەدرێت بە نوێژخوێنان بچنە ناو گۆڕەپانی مزگەوتی ئەقسا بۆ ئەنجامدانی نوێژی ھەینی.
جۆو بایدن لە بنکەی ئاسمانی ئەندرۆزی ئاسمانی، لە وەڵامی پرسیارێکی ڕۆژنامەنووساندا سەبارەت بەوەی ئایا ئیدارەکەی بە نیازە بەرپرسێکی باڵا ڕەوانەی ئۆکراین بکات، بایدن ڕایگەیاند، بەڵێ دەتوانن ئێستا ئەو بڕیارە بدەن.
کاتێکیش ڕۆژنامەنووسەکە پرسیارەکەی ئاڕاستەی بایدن کردووە، ئەویش ھەمان پرسیاری ئاڕاستە کردووەتەوە، کە ئایا ئامادەیە ئەو سەردانی ئۆکراین بکات، ڕۆژنامەنووسەکەش بە سەرۆکی ئەمریکای وتووەتەوە ئەی تۆ ئامادەی سەردانی کیێڤ بکەیت، بایدن وتوویەتی بەڵێ ئامادەم.
ئەوە یەکەم جار نییە سەرۆکی ئەمریکا باس لە سەردانیکردنی ئۆکراین دەکات، بەڵام ھێشتا ئەو قسانەی نەکردووەتە کردار.
لە مانگی ئازاری ڕابردووشدا لە میانی سەردانەکەی بۆ ژمارەیەک لە وڵاتانی ئەوروپا، جۆو بایدن خۆی بە دوور گرت لە سەردانیکردنی ئۆکراین، بەڵکو تەنھا سەردانی پۆڵەندای ھاوسێی کرد و چاوی بە پەنابەران کەوت.
پەیامنێری کوردسات نیوز ڕایگەیاند، لە شەش شاری باکوری کوردستان دوو ئۆپراسیۆن بۆ دەستگیرکردنی ١٠٥ کەس دەستیپێکرد و تا ئێستاش ٤٦ کەسیان دەستگیرکراون و ھەوڵی دەستگیرکردنی داواکراوەکانی دیکەش بەردەوامە.
زۆربەی دەستگیرکراوەکان سەر بە ھەدەپەن و ئەوکەسانەبوون کە ڕێکخەی ئاھەنگەکانی نەورۆز بوون لە باکوری کوردستان و ئەو کەسانەی پەیوەستن بە دۆسیەی خۆپیشاندانەکان بۆ پشتیوانی لە کۆبانێ، بە پێی زانیارییەکانی پەیامنێری کوردسات نیوز لە نێو دەستگیرکراوەکاندا ژمارەیەک ڕۆژنامەنووس ھەن.
ئەو ئەندامەی وەفدی دانوستانکاری ئێران باسی لەوەشکردووە، لە ناوخۆی ئەمریکا فشار لەسەر جۆو بایدن سەرۆکی ئەمریکا ھەبووە بۆ ڕاگرتنی دانوستانەکان لۆبی ئیسڕائیلیش ڕۆڵی لە ڕاگرتنی دانوستانەکاندا ھەبووە.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە ڕاپۆرتی ساڵانەیدا لە بارەی ڕەوشی مافەکانی مرۆڤ لە جیھاندا ڕەخنەی لە تورکیا گرتووە و ئاماژەی بە ڕەوشی زیندانیان و دەستگیرکردنی ھەڕەمەکی چالاکوانان و دادگاییکردنی نادادپەروەرانەی تۆمەتباران کردووە.
لە ڕاپۆرتەکەدا باس لە ڕەوشی سەڵاحەدین دەمیرتاش و عوسمان کاڤاڵا کراوە کە سەرەڕای بڕیاری ئازادکردنیان لەلایەن دادگای مافی مرۆڤی ئەوروپا، تورکیا تا ئێستا ئامادە نییە ئازادیان بکات.
لە بەشێکی دیکەی ڕاپۆرتەکەدا ئاماژە بە دۆسیەی عومەر گەرگەرلیئۆغڵو پەرلەمانتاری ھەدەپە کراوە کە بەھۆی بڵاوکردنەوەی چەند تویتێک، بە دوو ساڵ زیندانی سزا دراوە و دواتر بە بڕیاری دادگای دەستوری ئازاد کرا و گەڕایەوە پەرلەمان.
یاریدەدەری سەرۆکی شارەوانی شارۆچکەی دنیبرۆ لە ئۆکراین ڕایگەیاند، لە ئێستادا تەرمی زیاتر لە ھەزار و ٥٠٠ سەربازی ڕووسیا لە ساردەکەرەوەکانی شاری پیشەسازی خۆرئاوای ئۆکراین ھەڵگیراون، بەڵام ھیچ کەسێک ئامادە نییە تەرمەکانیان وەربگرێتەوە.
داواشی لە دایکانی ڕووسیا کردووە، بچنە شارۆچکەکە بۆ وەرگرتنەوەی تەرمی ڕۆڵەکانیان، چونکە دەسەڵاتدارانی ڕووسیا ئامادە نین وەریانبگرنەوە.
داواکاری گشتی ئۆکراینیش ڕایگەیاند، سەربازانی ڕووسیا تەقەیان لە ھاوڵاتی مەدەنی کردووە و ٧ کەسیان لە خانوویەکدا کوشتووە و دواتر خانووەکەیان بەسەردا تەقاندوونەتەوە، بۆ شاردنەوەی تاوانەکەیان.