جیهان
ئەمڕۆ کارڵ نیھامەر راوێژکاری باڵای نەمسا سەردانی مۆسکۆ دەکات و لەگەڵ ڤلادیمیر پوتن سەرۆکی روسیا رەوشی ئۆکراین و ھەوڵەکان بۆ راگەیاندنی ئاگربەست لەو وڵاتە تاوتوێ دەکەن، ئەوەش بۆ یەکەمجارە دوای سەرھەڵدانی شەڕی ئۆکراین، سەرکردەیەکی ئەوروپا لەگەڵ پوتن کۆدەبێتەوە.
راوێژکاری نەمسا دەیەوێت لە نێوان روسیا و ئۆکراین رۆڵی نێوەندگیر بگێڕێت و رۆژی شەممەش لەگەڵ ڤۆلۆدیمیر زیلیسنکی سەرۆکی ئۆکراین لە کیێڤ کۆبووەوە.
باڵیۆزی ئۆکراین لە ئەڵمانیا: رێگەدان بە خۆپیشاندانی پشتیوانی لە روسیا شەرمەزارییە
لە شاری "فرانکفۆرت" نزیکەی ٨٠٠ رەوەندی روسی خۆپیشاندانیان بۆ پشتیوانی لە وڵاتەکەیان رێکخست و ئاڵای روسیایان بەرز کردەوە، لە شاری "ھانۆڤەر"یش خۆپیشاندانی پشتیوانی و ناڕەزایی بەرمبەر روسیا بەڕێوەچوو، بە شێوەیەک ٣٥٠ ئۆتۆمبێل بۆ پشتیوانی روسیا رێگەکانیان گرت و ٣ ھەزار و ٥٠٠ کەسی تریش بۆ پشتیوانی لە ئۆکراین رژانە سەر شەقامەکانی ئەو شارە و ژمارەیەکی زۆر ھێزی ئەمنیش بڵاوکرابوونەوە.
لە بەرامبەردا، "ئەندریە میلنیک" باڵیۆزی ئۆکراین لە ئەڵمانیا رایگەیاند، رێگەپێدان لەلایەن لێپرسراوانی ئەڵمانیاوە بۆ رێکخستنی ئەو خۆپیشاندانانە شەرمەزارییە و ئاماژەیەکە بۆ شکستی سیاسەتی حکومەتی بەرلین بەرامبەر مۆسکۆ، کە ھەر لەسەرەتاوە دوو دڵییان پێوە دیار بووە.
لە ئەڵمانیا نزیکەی یەک ملیۆن و ٢٠٠ ھەزار روسی و ٣٢٥ ھەزار ئۆکراینی دەژین، لە سەرەتای جەنگیشەوە لانی کەم ٣١٦ ھەزار پەنابەری تری ئۆکراینی گەیشتوونەتە ئەڵمانیا.
ئێرینا ڤێرشچوک، جێگری سەرۆک وەزیرانی ئۆکراین، رایگەیاند، ١٢ سەرباز و ١٤ ھاووڵاتیی ئۆکراینی کە نۆ کەسیان ژنن، بە دیل بە دیل و ئاڵوگۆڕی دەستگیرکراوەکان، لە لایەن روسیاوە ئازادکراون، لای خۆشیەوە، حکوومەتی روسیا، ئازادکردنی ١٤ دەریاوانی روسی راگەیاند، کە لە کەشتی "ئازۆف کۆنکۆد"ی مەدەنیدا بوون و لەسەرەتای ھێرشی روسیا بۆ سەر بەندەری ماریۆپوڵ لە لایەن سوپای ئۆکراینەوە دەستگیرکرا بوون.
ئەوە دووەمین پڕۆسەی ئاڵوگۆڕی دیلەکانە لە نێوان روسیا و ئۆکراین ئەنجامبدرێت، کاتێک سەرەتای ئەممانگە، سەرۆکایەتیی ئۆکراین رایگەیاند، ٨٦ سەربازی ئۆکراینی بەرامبەر ئازادکردنی ژمارەیەک روسیی ئازادکراون.
میدیاکانی سوریا رایانگەیاندووە، بۆردوومانەکەی ئیسرائیل لە باکوری لوبنانەوە ئاڕاستە کراوە و ناوچەی "مەسایف"ی ریفی حەمای لە ناوەڕاستی سوریا کردۆتە ئامانج و بەرگری ئاسمانی سوریاش چەند مووشەکێکی خستۆتە خوارەوە.
روانگەی سوریاش بۆ مافەکانی مرۆڤ بڵاویکردەوە، لەو ناوچەیەی بۆردوومان کراوە دەنگی چەندین تەقینەوە بیستراوە، راشیگەیاند، سوپای پاسداران و حزبوڵای لوبنان لەو ناوچەیە بوونیان ھەیە و ھیچ زانیارییەکیش سەبارەت بە زیانی گیانی ئەو بۆردوومانە نەخراوەتەڕوو.
"زیلینسکی" لە گرتەیەکی ڤیدیۆییدا رایگەیاند، دوژمنکاری روسیا تەنھا بۆ سەر ئۆکراین نییە بەڵکو بۆ لەناوبردنی ژیان و ئازادییانە، وتیشی روسیا دەیەوێت پڕۆژەی ئەوروپی بکاتە ئامانج.
"زیلینسکی باسی لەوەشکرد، کە وڵاتان ھەموو کار دەکەن بۆ راگرتنی جەنگ و و گەڕانەوەی ئاشتی بە زووترین کات.
کەمێک پێش ئێستا و سەعات ٩:٠٠ بنکەکانی دەنگدان لە فەڕەنسا بۆ خولی یەکەمی ھەڵبژاردنی سەرۆکێکی نوێ، داخران و بەپێی ئەنجامە بەراییەکان، ئیمانوێل ماکرۆن ٢٨.٨%ی دەنگەکان، مارین لۆپێن ٢٣.٣%ی دەنگەکان و ژۆن مێلونشۆنیش ٢٠.١%ی دەنگەکانیان بەدەستھێناوە.
تاوەکو سەعات ٥ی پاش نیوەڕۆ، ڕێژەی بەشداریکردنی دەنگدەران لە ھەڵبژاردنەکەدا سەدا ٦٥ بوو، لەکاتێکدا لە ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی فەڕەنسا لە ساڵی ٢٠١٧ سەدا ٦٩ بوو.
ژمارەی کاندیدەکان بۆ سەرۆکایەتی فەڕەنسا ١٢ کاندیدە و بۆ ھەڵبژاردنی ئەمساڵ لە کۆی ٦٧ ملیۆن دانیشتوی فڕەنسا، ٤٨ ملیۆن و ٧٠٠ ھەزار سەروی تەمەن ١٨ ساڵ مافی دەنگدانیان ھەیە.
بڕیارە پاش کەمێکی دیکە ئیمانوێل ماکرۆن گوتارێک پێشکەش بکات لەبارەی ئەنجامە بەراییەکان و بەدەستھێنانی ٢٨.٨%ی دەنگەکان قسە بکات.
سەرۆکی فەڕەنسا چەندین دەسەڵاتی فراوانی ھەیە، چەند دەسەڵاتێکیشی لەگەڵ سەرۆک وەزیران لە بوارەکانی بەرگری و دیبلۆماسی ھاوبەشی پێکراون، لە گرنگترین ئەو دەسەڵاتانەشی پێیدراوە، تەنھا خۆی دەتوانێت بڕیاری بەکارھێنانی ھێزی ئەتۆمی بدات، بەڵام بڕیاری راگەیاندنی جەنگ بە دەست پەرلەمانە.
وەزارەتی حەج و عومرەی سعودیە رایگەیاند، بۆ ئەمساڵ ژمارەی ئەو کەسانەی رێگەیان پێدەدرێت فەریزەی حەج جێبەجێ ئەنجام بدەن، بەرزکراوەتەوە بۆ ملیۆنێک کەس بەو کەسانەشی دانیشتوی سعودیەن و دەبێت ئەو کەسانەش تەمەنیان لە خوار ٦٥ ساڵان بێت و پشکنینی کۆرۆنایان ئەنجدام دابێت کە ٧٢ سەعات بەسەر پشکنینکەدا تێپەڕ نەبووبێت.
ئەوەش لە کاتێکدایە لە ساڵی ٢٠١٩ رێگە بە دوو ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار کەس دراوە بۆ حەجکردن، لەساڵی ٢٠٢٠یش بەھۆی کۆرۆناوە تەنھا رێگە بە ھەزار کەس درا کە دانیشتوی سعودیە بوون، لە ساڵی ٢٠٢١یش رێگە بە ٦٠ ھەزار کەس درا بە جێبەجێکردنی رێنماییەکانی تەندروستی و وەرگرتنی دوو ژەمی ڤاکسین، لە ئێستاشدا بۆ ساڵی ٢٠٢٢ ژمارەی حاجیان بەرزکراوەتەوە بۆ یەک ملیۆن کەس.
جۆن کێربی وتەبێژی وەزارەتی بەرگریی ئەمریکا رایگەیاند، ئەو ھێرشە مووشەکییەی کرایە سەر وێستگەی شەمەندەفەری شاری "کراماتۆرسک" لە ھەرێمی دۆنێتسک، لە رێگەی مووشەکی بالیستیی کورتمەوداوە ئەنجامدراوە و بەشێکە لە دڕندەیی روسیا لە ھێرشە سەربازییەکەی بۆ سەر ئۆکراین و پاساوەکانی مۆسکۆش بۆ بەشدارنەبوونی لەو ھێرشە رازیکەر نین.
رۆژی ھەینی ھێرشێکی مووشەکی کرایە سەر وێستگەیەکی شەمەندەفەر، لە شاری "کراماتۆرسک" لە ھەرێمی دۆنێتسک و بەھۆیەوە لانیکەم ٥٠ کەس کوژران، روسیا و ئۆکراینیش یەکتری بە ئەنجامدانی ھێرشەکە تۆمەتبار دەکەن.
نوسینگەی کۆمیسیاری باڵای مافی مرۆڤی سەر بە رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان لە راگەیەندراوێکدا بڵاویکردەوە، بەھۆی ھێرشەکانی روسیا بۆ سەر ئۆکراین، تا ئێستا لانیکەم ھەزار و ٦٢٦ مەدەنی کوژراون و دوو ھەزار و ٢٦٧ دیکەش برینداربوون.
ئاشکراشیکردووە، لە ئەنجامی شەڕ و پێکدادانەکانی ئۆکراین ١٦٩ منداڵ کوژراون و زیاتر لە ٣٠٦ی تریش برینداربوون.
ئاماژە بەوەشکراوە، پێدەچێت ئاماری قوربانیانی شەڕی ئۆکراین زۆر زیاتر لەو ئامارانە بێت کە تۆمارکراون و بڵاودەکرێنەوە.
بەپێی ھەواڵی میدیاکانی بەریتانیا، روسیا سوپاکەی لە ئۆکراین رێکدەخاتەوە، بۆ ئەو مەبەستەش ژەنەڕاڵ "ئەلیکساندەر دڤۆرنیکۆڤ"ی تەمەن ٦٠ ساڵی بۆ سەرپەرشتیکردنی سوپاکەی لە جەنگی ئۆکراین دیاری کردووە.
ھەرچەندە تائێستا روسیا بە رەسمیی ھیچی لەبارەی دانانی ئەو ژەنەڕاڵە نەوتووە و ھەواڵەکەی پشتڕاست یان رەتنەکردووەتەوە، بەڵام بە پێی ھەواڵی میدیاکانی بەریتانیا، ئەو ژەنەڕاڵە، کە خاوەنی ئەزموونێکی زۆرە لە سەرپەرشتیکردنی ئۆپراسیۆنە سەربازییەکانی روسیا لە سوریا، دەستی بە ئەرکە نوێیەکەی کردووە و ئامانج لە دانانیشی باشکردنی ھەماھەنگییەکانی نێوان یەکەکانی سوپای روسیایە لە ئۆکراین.
میدیای ئێران بڵاویکردەوە، ھێزەکانی سوپای پاسداران لە کەنداوی فارس، دەستیان بەسەر کەشتییەکی بیانیدا گرتووە کە ھەڵگری ٢٢٠ ھەزار لیتر سوتەمەنی قاچاخ بووە، ئاماژە بەوەشکراوە، سەرجەم کارمەندانی کەشتییەکە کە لە ١١ کەس پێکھاتوون، دەستبەسەر کراون و بۆ لێکۆڵینەوە رادەستی دەزگا ئەمنییەکان کراون.
ئەوەش خراوەتەڕوو، بەلەمێکی ئێرانیش بە سێ سەرنشینەوە دەستی بەسەرداگیراوە چونکە ویستوویەتی ھاوکاری کەشتییەکە بکات.
وەزارەتی دادی روسیا لە راگەیاندراوێکدا ئاماژەی بەوەکرد، بەھۆی پێشێلکردنی یاساکانی روسیا، مۆڵەتی کارکردنی نوسینگەی ١٥ رێکخراوی بیانی لە مۆسکۆ ھەڵدەوەشێننەوە، کە لە ناویاندا رێکخراوەکانی "لێبوردنی نێودەوڵەتی و چاودێریی مافەکانی مرۆڤ" و دامەزراوەی "کارنگی بۆ ئاشتیی نێودەوڵەتی" ھەن.
ھەڵپەساردنی کاری ئەو رێکخراوانە لە مۆسکۆ، دوای بڵاوبوونەوەی چەند راپۆرتێکی ئەو رێکخراوانە دێت، لەبارەی سوپای روسیا و پێشێلکاریی و ئەنجامدانی تاوانی جەنگ لە ئۆکراین، کە حکومەتی روسیا بەردەوام راپۆرتی ئەو رێکخراوانە رەتدەکاتەوە، رێکخراوی چاودێریی مافەکانی مرۆڤیش رایگەیاند، گوومانی تێدا نییە ئەو ھەنگاوەی روسیا، بەھۆی بڵاوکردنەوەی راپۆرتەکانیانە لەبارەی جەنگ لە ئۆکراین.
پلاتفۆڕمی "تاوان دژی ژنان دەوەستێنین" راپۆرتێکی سەبارەت بە توندوتیژییەکانی دژ بە ژنان لە تورکیا بڵاوکردۆتەوە، بەپێی راپۆرتەکە لە مانگی ئاداری رابردوودا ٢٤ ژن لە تورکیا کوژراون، کە ٥ لەو ژنانە لە شارەکانی باکوری کوردستانن.
راشیگەیاندوە، لەو ژمارەیە ١٥ ژنیان لەسەر شەقام لەلایەن کەسانی نەناسراوەوە کوژراون، ئەوانی تریش لە نێو ماڵ و لە شوێنی تر کوژراون.
ھەر بەپێی راپۆرتەکە لە ساڵی ٢٠٢٠ لە تورکیا ٣٠٠ ژن کوژراون و ١٧١ ژنیش بە شێوەی گوماناوی گیانیان لەدەستداوە، لە ساڵی ٢٠٢١یش ٣٦٧ ژن کوژراون و ٢٤٢ ژنیش بەشێوەیەکی گوماناوی گیانیان لەدەستداوە.
ئاژانسەکانی ھەواڵ بڵاویانکردەوە، بەھۆی ھێرشەکانی روسیا بۆ سەر ئۆکراین، حکومەتی ژاپۆن بڕیاریداوە سزاکانی بۆ سەر مۆسکۆ چڕبکاتەوە و ھەشت دیپلۆماتکاریشی لە تۆکیۆ دەکردووە، جگە لەوەی مامەڵەکردن و بازرگانیی کۆمپانیاکانی وڵاتەکەشی لە روسیا قەدەغە کردووە، حکومەتی نەمساش چوار دیپلۆماتکاری روسیای لە وڵاتەکەی دەرکردووە.
لە چەند ھەفتەی ڕابردوودا، وڵاتانی جیھان و بەتایبەتیش وڵاتانی ئەوروپا ھەڵمەتێکیان بۆ دەرکردنی دیپلۆماتکارە ڕوسەکان دەستپێکردووە کە دیارترینیان وڵاتانی فەرەنسا و بەلژیکا و ھۆڵەندا و ئیتاڵیان.
دوای ئەوەی ئەمریکا رایگەیاند، زیاتر لە ٣٠ وڵاتی جیھان بڕیاریانداوە ھاوکارییە سەربازییەکانیان بۆ ئۆکراین زیاتر بکەن، ئێدوارد ھیگەر سەرۆک وەزیرانی سلۆڤاکیا رایگەیاند، وڵاتەکەی سیستمێکی بەرگریی موشەکیی لە جۆری ئێس ٣٠٠، رادەستی ئۆکراین کردووە.
ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو بڕیارە لەسەر داواکاری ئۆکراین و بەمەبەستی بەھێزکردنی توانای سەربازیی ئەو وڵاتە بەرامبەر ھێرشەکانی روسیا جێبەجێ کراوە.
دوای دەستپێکردنی ھێرشەکانی روسیا بۆ سەر ئۆکراین لە ٢٤ی شوباتی ئەمساڵ، بۆ یەکەمجارە سیستمی بەرگریی موشەکیی رادەستی کیێڤ دەکرێت.
ڕێکخراوی وزەی ئەتۆمیی ئێران پیشانگەیەکی بە بۆنەی ١٦ھەمین ساڵیادی نیشتمانیی تەکنەلۆژیای ئەتۆمیی وڵاتەکەی کردەوە و تیایدا ٩ ئامێری نوێی پزیشکی و پیشەسازی نمایشکران کە میدیای ئێران بە دەستکەوتی ئەتۆمیی وەسفی کردوون.
ھەر لە پیشانگەکەدا، ڕێکخراوی وزەی ئەتۆمیی ئێران سێ بەرنامەی بۆ بەرھەمھێنانی ١٠ ھەزار مێگاوات کارەبا و دروستکردنی وێستگەیەکی ٣٦٠ ھەزار مێگاواتی ئاشکراکرد.
پیشانگەکە بە ئامادەبوونی ئیبراھیم ڕەئیسی سەرۆک کۆماری ئێران کرایەوە کە بەکارھێنانی بەرنامەی ئاشتی ئامێزی ئەتۆمیی بە مافی ڕەوای وڵاتەکەی وەسفکرد و ڕاشیگەیاند، ھەرگیز پاشەکشێ لە زانست و پەرەپێدانی بەرنامەی ئەتۆمیی ناکەن.