جیهان
نیشاندەری پیسبوونی کەشوھەوای تاران لە چەند کاتێکی جیاوازی ئەمڕۆ شەممە پێوانە کراوە، تاران لە ھەر یەکە لە شارەکانی بانکۆکی پایتەختی تایلاند و کەراتچی پاکستان و شینیانگی وڵاتی چین پیسترە لە ڕووی کەشوھەواوە.
بە گوێرەی نیشاندەرەکە تاران ١٧٨ پلە بووە، لە کاتێکدا ئەو شارانەی سەرەوە لە نێوان ١٥٢ بۆ ١٥٦ پلە بووە.
لە لایەکی ترەوە ناوەندی کەشناسی ئێران ئاماژەی بەوەکردووە، لە ھەندێک ناوچەی تاران پیسبوونی کەشوھەوا گەیشتووەتە ٢٨٨ پلە.
محەمەد میرزا قومی سەرۆکی کۆمپانیای پێوانەکردنی پاکژی ھەوا لە تاران ڕایگەیاند، ئەمڕۆ کەشێکی خۆڵ و تەم گەیشتووەتە ڕۆژئاوای وڵات، ئەوەش بووەتە ھۆی بەرزبوونەوەی ڕێژەی پیسبوونی ھەوای تاران بۆ ٢٨٨ پلە.
ئەو وتانەی "قومی" لە کاتێکدایە، موحسین مەنسوری پارێزگاری شاری تاران ڕایگەیاند، ئەمڕۆ کەشوھەوا کەمێک باشتر بووە و ڕێژەی پیسبوونی ھەوای تاران ھاتووەتە خوارەوە بۆ ٢٠٠ پلە.
دەستەی کەشناسی ئێران ڕۆژی ھەینی بڵاویکردەوە، خۆڵبارین لە ٢٦ پارێزگای ئێران ھەیە و کەشوھەواکە تا سبەینێش ھەر وا دەبێت.
لە ئەنجومەنەکە ٩٣ وڵات دەنگیان دا لە بەرژەوەندی ھەڵپەساردنی ئەندامیەتی ڕوسیا لە ئەنجومەنی مافی مرۆڤی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان، لە بەرامبەریشدا ٢٤ وڵات دژی بڕیارەکە وەستانەوە،٥٨ وڵاتیش بێدەنگیان ھەڵبژاردووە و دەنگیان نەداوە بە ھەڵپەساردنەکە.
دەربارەی بریارەکەش حکومەتی ئۆکراین ڕایگەیاند، تاوانبارانی جەنگ جێگەیان نابێتەوە لەناو ئەنجومەنی مافی مرۆڤ و ستایشی ھەموو ئەو وڵاتانەشی کە پشتیوانی بڕیارەکەیان کردووە.
لە بەرامبەریشدا دیمیتری بیسکۆف وتەبێژی کرملین ڕایگەیاند، ئەوان نیگەرانن لە بڕیارەکە و بەردەوامیش دەبن لە بەرگری لە مافەکانیان بە ھەموو شێوازە ڕێگەپێدراوەکان.
لە خولی ئێستای کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، کە زۆربەی گفتوگۆکانی تایبەت کراوە بە تاوتوێ کردنی ڕەوشی ئۆکراین، ئەنجومەنی مافی مرۆڤی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان بڕیاریدا بە ھەڵپەساردنی ئەندامیەتی ڕوسیا لە ئەنجومەنەکە.
پۆلیسی ئیسرائیل ئاماژەی بەوەکردووە، ئەنجامدەری ھێرشەکە گەنجێکی تەمەن ٢٨ ساڵی فەلەستینییە و ناوی ڕەعد فەتحی حازمە و دانیشتووی ئۆردوگای جەنینی باکوری بەرەی خۆرئاوایە.
دەزگا ئەمنییەکانی ئیسرائیل بڵاویانکردەوە، لە شەوی رٍابردووەوە نزیکەی ھەزار سەرباز و کارمەندی دەزگا ئەمنییە جیاوازەکانی ئیسرائیل بە شوێن ئەو تەقەکەرەدا گەڕاون، لە کۆتاییدا توانراوە شوێنەکەی ئاشکرا بکرێت و لە نزیک مزگەوتێکی شاری یافا بیکوژن.
پۆلیسی ئیسرائیل ئاماژەی بەوەشکردووە، بە درێژایی شەوی ڕابردوو لەسەر ھەردوو تەوەرەی ئۆپراسیۆنی سەربازی و ھەواڵگری کاری چڕوپڕ کرا، تا بەرەبەیانی ئەمرۆ توانرا ئەنجامدەری ھێرشەکە لەناو ببرێت.
وەزارەتی بەرگری روسیا بڵاویکردەوە، لە سەر گەشتییەکانیان لە دەریای رەش بە چوار مووشەکی جۆری کالیبەر بنکەیەکی راھێنانی بەکرێگراوانی کەسانی بیانییان لەباکوری شاری ئۆیسای ئۆکراین بۆردومانکردووە بەبێ ئەوەی زانیاری زیاتر لەبارەی ژمارەی کوژراوان بڵاو بکاتەوە.
لەلایەکی ترەوە ئیدارەی بەرگری کۆماری دۆنیتسکی میللی بڵاویکردەوە، لە ئەنجامی ھێرشێکی مووشەکی ئۆکراین زنجیرەیەک تەقیینەوە لە نزیک وێستگەیەکی شەمەندەفەر لە کراماتورسک روویانداوەو ژمارەیەک قوربانی لێکەوتۆتەوە
کۆمپانیای ھێڵی شەمەندەفەری ئۆکراین بڵاویکردەوە، لە ئەنجامی ھێرشێکی مووشەکی روسیا بۆ وێستگەیەکی شەمەندەفەر لەشاری کراماتورسکی ھەرێمی دۆنیتسک ٣٠ کەس کوژراون و لانی کەم ١٠٠ کەسی تریس برینداربوون. رونیشیکردەوە، ھێرشەکە لەکاتێکدابووە ھاووڵاتیان ویستوویانە روو لە ناوچە ئارامەکان بکەن.
ھاوکات حاکمی دۆنیتسک رایگەیاند، لەکاتی ھێرشەکەدا ھەزاران کەس لە وێستگەکەدا بوون فاشییەکانی روسیا دەیەوێت لە رێگەی کوشتنی زۆرترین مەدەنییەوە ترس و تۆقاندن بڵاوبکەنەوە.
لەبەرامبەردا وەزارەتی بەرگری روسیا رەتیکردەوە ھیچ ھێرشێکی کردبێتە سەر شاری کراماتورسک و رایگەیاند، تەنھا سوپای ئۆکراین ئەو جۆرە مووشەکە تەکتیکیانە بەکاردەھێنرێت کە ھێرشەکەی پێئەنجامدراوە.
شمایھاڵ ڕایگەیاند، وڵاتەکەی خۆماڵی سەرمایە و موڵک و ماڵی ڕووسیا دەکات بۆ قەرەبووکردنەوەی ئەو زیانانەی لێی کەوتووە، خواستی وڵاتەکەشی پیشاندا بۆ بەدەستھێنانی بەشێک لە پارە بلۆککراوەکانی ڕووسیا لە دەرەوە.
سەرۆک وەزیرانی ئۆکراین ڕوونیشیکردەوە، وەرزی دروێنەی ئەمساڵی وڵاتەکەی لە ٢٠٪ کەمترە لە چاو ساڵی ڕابردوودا.
شمایھاڵ جەختیشیکردەوە، کۆمەکی وڵاتانی دۆست گرنگە بۆ چوونە دەرەوە لەو جەنگەی ڕووسیا بۆ سەر وڵاتەکەی .
ئەو وتانەی سەرۆک وەزیرانی ئۆکراین لە کاتێکدایە، دیمیتری بیسکۆڤ وتەبێژی کریملن ڕایگەیاندبوو، ڤلادیمێر پوتن لەگەڵ ئەنجومەنی ئاسایشی ڕووسیا کۆبووەتەوە، بۆ تاوتوێکردنی دۆسیەی گفتوگۆی وڵاتەکەی لەگەڵ ئۆکراین و ئۆپراسیۆنە سەربازییەکان.
سەرۆکی شارەوانیی ھەرێمی دۆنێتسک لە باشووری خۆرھەڵاتی ئۆکراین، ڕایگەیاند، ژمارەی ئەو کەسانەی بەھۆی ھێرشە مووشەکییەکەی سەر وێستگەیەکی شەمەندەفەر، لە شاری "کراماتۆرسک" لە ھەرێمی دۆنێتسک کوژراون، بۆ ٥٠ کەس بەرزبووەتەوە و ١٠٠ کەسیش برینداربوون.
ھەرچەندە ئاشکرا نەبووە چی لایەنێک لە پشت ئەنجامدانی ھێرشەکەوەیە، بەڵام ڕووسیا و ئۆکراین یەکتری بە ئەنجامدانی ھێرشەکە تۆمەتبار دەکەن. لەو بارەیەوە ڤۆلۆدیمیر زیلینسیکی، سەرۆکی ئۆکراین لە میانی وتارێک لە بەردەم پەرلەمانی فنلەندا ڕایگەیاند، سوپای ڕووسیا ھێرشەکە مووشەکییەکەی ئەنجامداوە.
لە بەرامبەر تۆمەتەکانی ئۆکراین، وەزارەتی بەرگریی ڕووسیا ڕەتیکردەوە ھیچ ھێرشێکی کردبێتە سەر شاری "کراماتۆرسک" و ڕایگەیاند، تەنھا سوپای ئۆکراین ئەو جۆرە مووشەکە تەکتیکیانە بەکاردەھێنێت، کە ھێرشەکەی پێئەنجامدراوە.
جین ساکی وتەبێژی کۆشکی سپی ڕایگەیاند، لە داھاتوویەکی نزیکدا سزای نوێ بەسەر دامەزراوە داراییەکانی ڕووسیا و ئەو دامەزراوانەشدا دەسەپێنن کە سەر بە حکومەتی مۆسکۆن.
وتیشی، سزاکان بە ھەماھەنگی نێوان ئەمریکا و یەکێتی ئەوروپا و وڵاتانی گروپی حەوت بەسەر ڕووسیادا جێبەجێ دەکرێن و دەوڵەمەند و بەرپرسانی ئەو وڵاتەش دەگرنەوە.
بە پێی ڕۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵی ئەمریکیش، سزاکانی داھاتوو دوو کچەکەی پوتن و گەورەترین دامەزراوەی قەرزپێدەری ڕووسیاش دەگرنەوە کە بانکی سبێرە.
بۆریس جۆنسن سەرۆک وەزیرانی بەریتانیاش کوشتنی خەڵکی بوچای بە کۆمەڵکوژی ناو برد و جەختیشیکردەوە بەردەوام دەبن لە سزاکانیان بۆ سەر ڤلادیمیر پوتن و زیانگەیاندن بە وڵاتەکەی.
وەزارەتی دەرەوەی تونس لە ڕاگەیەنراوێکدا ئاماژەی بەوە کردووە، ھەر ھەوڵێک بۆ دەستوەردان لە سەروەری و خواستی گەل یان گومان دروستکردن لەسەر ڕێڕەوی دیموکراسی ڕەتدەکەنەوە.
ڕاشیگەیاندووە، وەزارەتی دەرەوەی تونس لەگەڵ وەزارەتی دەرەوەی تورکیا لەو بارەیەوە قسەی کردووە و باڵیۆزی تورکیاشی لە وڵاتەکەی بانگێشت کردووە.
کاردانەوەکانی تونس دوای ئەوە دێت، کە ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆکی تورکیا ڕەخنەی لە ھەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی تونس گرت و ڕایگەیاند، سەرۆکی تونس بەو ھەنگاوە، دیموکراسی شێواندووە و گورزیشی لە ئیرادەی گەلی تونس وەشاندووە.
بە ھەوڵی ئەمریکا، دەنگدان بۆ ھەڵپەساردنی ڕووسیا لە ئەنجومەنی مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان لەسەر ئەنجامدانی تاوانی جەنگە لە شاری "بوچا"ی ئۆکراین بەڕێوەدەچێت، ئەو ھەنگاوەش پێویستی بە دەنگی زۆرینەی سێیەکی ئەندامانی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکانە کە ١٩٣ ئەندام لە خۆدەگرێت.
نێردەی ڕووسیاش لە نەتەوە یەکگرتووەکان ھۆشداریداوە لەوەی ڕازی بوون بە ھەڵپەساردنیان لەو ئەنجومەنە لێکەوتەی زۆر خراپی دەبێت و پەیوەندییەکانی نێوان ڕووسیا و وڵاتانی ڕۆژئاوا ھێندەی تر ئاڵۆز دەکات.
"لاڤرۆڤ" لە چاوپێکەوتنێکدا وتی، وڵاتانی خۆرئاوا بە دروستکردنی پشێوی و باسکردن لە ئەنجامدانی تاوانی جەنگ لەلایەن روسیاوە لە شارۆچکەی "بوچا"، دەیانەوێت ئاستەنگ لە دانوستانەکانی نێوان مۆسکۆ و کیێڤ دروست بکەن، بە تایبەت کە لە ئێستادا پێشکەوتن لە دانوستانەکان بەدیھاتووە.
"لاڤرۆڤ" راشیگەیاند، مۆسکۆ سورە لەسەر داماڵینی چەک و پاککردنەوەی ئۆکراین لە نازییەکان و پاراستنی ئەوانەی بە روسی قسە دەکەن، بەڵام کیێڤ پێیوایە ئەوانە کێشە نین.
"دانا ستروڵ" جێگری وەزیری بەرگری ئەمریکا بۆ کاروباری خۆرھەڵاتی ناوەڕاست رایگەیاند، ئامانجی سەرەکییان لەناوبردنی داعشە و ئەوەش بەمنزیکانە بە دەست نایەت، بۆیە پابەند دەبن بە سیاسەت و ستراتیژییەتەکانیان بۆ مانەوەی ھێزەکانی ئەمریکا لە عێراق و سوریا.
ئەو لێپرسراوەی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا وتیشی، ھێزەکانی ئەمریکا لە ناوچەکانی باکور و خۆرھەڵاتی سوریا دەمێننەوە و "واشنتۆن" ھەوڵدەدات پارێزگاری لە ھاوپەیمانییەکەی بکات لەگەڵ ھێزەکانی سوریای دیموکرات، جەختیشی کردەوە لەسەر گرنگی وەرگرتنەوەی تیرۆریستانی داعشی بیانی لەلایەن وڵاتەکانیانەوە.
پنتاگۆن: واشنتۆن دەیەوێت پارێزگاری لە ھاوپەیمانییەکەی بکات لەگەڵ ھەسەدە
وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی چین لە بەشێکی تری قسەکانیدا وتی ئەمریکا ئەگەر دەیەوێت چارەسەری ئاڵۆزیەکانی نێوان روسیا و ئۆکراین بکات دەبێت دوست لە سزاکان ھەڵگرێت و نەبێتە بەشێک لە کێشەکان .
"پێویستە لێپرسراوانی کۆشکی سپی واز لە ھەڕەشەکردن لە مۆسکۆ بھێنن و گفتووگۆکانی ئاشتی ڕوسیا و ئۆکرانی پێش بخەن" وتیشی ئەمریکا بە سەپاندنی سزاکانی ھەوڵ دەدات سوود لەو ئاژاوەیە وەربگرێت.
گابرێڵ ئەتال وتەبێژی حکومەتی فەرەنسا ڕایگەیاند ئیمانیۆڵ ماکرۆن سەرۆکی فەرەنسا لە پەیوەندییەکی تەلەفونیدا لەگەڵ ڤلادمێر پۆتن سەرۆکی روسیا باسی لە دواین پەرەسەندنەکانی جەنگی ئۆکراین کردووە .
ھەروەھا ئاماژەی بەوەشکردووە ئیمانیۆڵ ماکرۆن پێشنیارزی گەیاندنی ھاوکاری بۆ شاری ماریۆپۆڵی داوە بە پۆتن و چاوەڕوانی رەزامەندی ڕوسیان بۆ ئەوەی ھاوکاری مرۆی بگەیەننە ئۆکراین و بە تایبەتی شاری ماریۆپوڵ.
وتیشی لە دوای وەرگرتنی رەزامەندی لە روسیا، فەرەنسا ھاوکارییەکان دەگەیەنێتە ئۆکراین.
دیمیتری بیسکۆڤ وتەبێژی کۆشی سەرۆکایەتی روسیا کرملن لە میانەی چاوپێکەتنێکیدا لەگەل کەناڵی ئێڵ سی ئای فەرەنسی ئاماژەی بەوەکردووە لەسەر فەرمانی ڤلادیمێر پۆتن سەرۆکی روسیا بەشێک لە ھەزەکانی روسیا لە نزیک کیێڤی پایتەخت کشاونەتەوە، ئەوەش وەک ئاماژەیەک بۆ نیازپاکی روسیا لەگەڵ ئۆکراین .
ھەرەوەھا بیسکۆڤ ئاماژەی بەوەشکردووە روسیا ئامادەیە ھەموو ئەو خاڵانە جێبەجێ بکات کە لە دانوستانەکاندا لەسەری ڕێکەوتن بۆ ئەوەی بیسەلمێنین نیازی داگیرکردنمان نیە .